MD hám PQJ / Gulistan Annaqlicheva jurnalist hám redaktor
.pdfÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTIRLIGI
BERDAQ ATÍNDAǴÍ QARAQALPAQ MÁMLEKETLIK UNIVERSITETI
Qaraqalpaq filologiyasıfakulteti Jurnalistika qánigeliginiń pitkeriwshisi Temirbaeva M.
PITKERIW QÁNIGELIK JUMÍSÍ
Tema: Gulistan Annaqlicheva jurnalist hám redaktor
Ilimiy basshısı filologiya ilimleriniń kandidatı, docent Qojıqbaeva Z.A.
Nókis – 2012
Jaqlawǵa ruqsat berildi |
|
Qaraqalpaq filologiyası |
|
fakultetiniń dekanı |
|
filologiya ilimleriniń kandidatı, |
|
docent |
Q.K.Turdıbaev |
Jurnalistika kafedrasınıń |
|
baslıǵı, tariyx ilimleriniń |
|
kandidatı, docent |
D.Ó.Bekbawliev |
Ilimiy basshıfilologiya ilimleriniń |
|
kandidatı, docent |
Z.A,Qojıqbaeva |
Tema: Gúlistan Annaqlıcheva jurnalist hám redaktor
Mámleketlik attestaciya komissiyasınıń qararı:
Pitkeriwshi M. pitkeriw qánigelik jumısına
__________________ bahası qoyılsın. _____ _____________ 2012-jıl
MAK baslıǵı: |
_____________________________ |
MAK aǵzaları: |
______________________________ |
|
_______________________________ |
|
_______________________________ |
|
_______________________________ |
|
______________________________ |
MAZMUNÍ
KIRISIW
I Bap. Dóretiwshi insannıń ósip jetilisiwinde ortalıqtıq |
tásiri |
1.1.Baspasózdegi informaciyalıq xızmet
1.2.«Amu tongi» gazetasınıń janrlıq jetilisiw
IIBAP. Gúlistan Anaqlıchevanıń jurnalistlik xızmeti
2.1.Ádebiyattaǵı publicistikalıq pafos
2.2.G.Matyokubova (Annaqlicheva) publicistikasınıń tematikası hám problematikası
2.3. «Qaraqalpaq ádebiyatı» - Qaraqalpaq |
jurnalistikasında |
jańa gazeta |
|
JUWMAQ
PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR
Kirisiw
Pitkeriw qánigelik jumısınıń aktuallıǵı
Baspasóz xızmetkeri óziniń pidayı xızmeti menen xalıqqa eń aldıńǵı jańalıqlardıjetkerip beriwdi niyet etedi. Sonlıqtan óz xızmetin xalık ushın kalıs xızmet dep túsinedi.
Xalıq ushın xızmetjurnalist Gúlistan Annaqlicheva ushın bul xızmet pútin bir omiriniń mazmunın quraydı. Jámiyetlik isker, shayra bolıp tanılsa da jurnalistlik xızmetten ol hesh kashan júz burmaǵan. Onıń dóretiwshiligi
dáwir hám tariyx penen qarasıp ketken.
Ǵalaba xabar quralları ásirese, baspasóz óz tariyxında qáliplesken dastúrlerdiń biri jurnalist kadrlardı tárbiyalawda kórinedi. Óziniń miynet jolın Tórtkúl rayonlıq gazetadan baslaǵana, G.Annaqlıcheva gazeta shıǵarıw processiniń barlıq baskıshların basıp ótti. Ózinde tájriybe hám jámiyetshiliktiń qollap quwatlawı menen jańa baspa ashıwday iygilikli islerge baslama saldı.
Baspasóz G.Anaqlısheva ushın dóretiwshilik mektebi, jańa tabıslarǵa qaray ilgerlew baskıshı bolıp esaplanadı. Biziń elimizde dóretiwshi insanlar hámiyshe húrmetke bólenip jasaydı. Ásirese, hayal-qızlarımızdan dóretiwshi insanlardıń ósip jetilisiwi milliy maqtanısh, dep esaplaymız.
Usınday sóz ustası – shayra, deputat, jurnalist Gúlistan Annaqılsheva. Onıń peziyadagı tabısları jıllar dawamında xalık kewlinde ornap, ilimpazlar tárepinen óz aldına izertlenip, jazıwshı sıpatında ılayıqlı baha aldı. Qaraqalpaqstan xalıq shayırı. respublikualıq Berdaq atındaǵımámleketlik sıylıq lauriatıataqlarıdóretiwshiliktegi miynetleriniń jemisi.
G.Annaqlıchevanın jáne bir ózgesheligi – onıń publicistikası dáwir eń aktual problemaların ózinde jámlegen. Qaraqalpaqstan baspasózinde onıń qatar ocherkleri, intervyuleri sın maqalaları, recenziyalarıbasıp shıǵarıldı. Onıń redaktorlık xızmeti «Amu tongi» gazetası menen baslanadı. Respublikalık
kólemindegi usınday úlken basılımǵa basshılıq etiw arkala redaktorlık xızmettiń jańa kırların boyında sińdirdi.
Biziń pitkeriw qánigelik jumısımızdıń maqseti G.Annaqlıchevanıń jurnalistlik xızmetin ashıp beriwden ibarat. Onıń jurnalistlik hám redaktorlıq xızmetin óz aldına tema etip alıwımızda úlken máni bar. Sebebi,
G.Annaqlıcheva qaraqalpaq jurnalistikasında hayalkızlardan shıqqan belgili redaktorlardıń biri.
Turmıs haqıyqatlıǵın sáwlelendiriwde ol batıl dawısqa iye,demokratiyalık kóz-qarastı baspasózge de sińdire alǵan kórkem sóz sheberi. Sonlıqtan, bul tema aktual, jańalıǵımenen ózgeshelenedi.
"Biz demokratiyalıq erkin puqaralıq, huqıqıy jámiyet dúziw niyetinde ekenbiz, demek birinshi gezekte jámiyet aǵzaları óz pikirlerin erkin sáwlelendire biliwi óz erkinligin qorǵaw, usı huqıqlardıń ámelde támiynleniwi ushın kepillik jaratıw biziń búgingi eń áhmiyetli wazıypamız bolıwılazım. Adamlardıń erkin pikirin sáwlelendiriwshi ǵalaba xabar quralları jámiyette óziniń bekkem ornı hám abroyın iyelewi dárkar"1 – dep
kórsetken edi Prezidentimiz I.A.Karimov.
Jurtbasımız tárepinen qoyılǵan bul shártler ǵalaba xabar qurallarında islewshiler ushın jańa dóretiwshilik tiykarda jumıs islewine iytermelewi sózsiz. Mámleketimizde qabıl etilgen qatar nızam hám qararlar ǵalaba xabar qurallarınıń erkin rawajlanıwına, haqıyqıy "xalıq jırshısı" dárejesine jetiwine múmkinshilik jaratpaqta.
Basqa taraw xızmetkerleri qatarında baspasóz de óz is tájriybesine iye. Sońǵı texnikalıq hám texnologiyalıq jańalanıwlar, jurnalist kadrlardı saylap alıw, tárbiyalaw, qayta tayarlaw baǵdarında tájriybeli usınıslar esapqa alınadı.
Bul baǵdarda jazıwshılar menen jurnalistlerge juwapkerli wazıypalar júklengen. Xalıqtıń ruwxıy dúnyasın bayıtıwda, milliy qádiriyatlarımızdı úgit-násiyatlawda jazıwshı, jurnalistlerimiz aytarlıqtay xızmet etpekte.
1 Каримов И. Өзбекистан Ғáрезликке ерисиў қарсаңында. «OQÍTUVCHÍ». Тошкент.2012. 63 – бет.
G.Annaqlıcheva (qızlıq familiyası Matyokubova) qaraqalpaq jurnalistikasına ásirese, baspasózine úles qoskan talant iyesi. Onıń dóretiwshiligin uyreniw pitkeriw qánegelik jumısızdıń tiykarǵımakseti bolıp esaplanadı.
Problemanıń izertleniw dárejesi
Jurnalisttiń shaxs sıpatında jámiyettegi ornı jıllar dawamında ol toplaǵan is tájriybeler menen ólshenedi. Qaraqalpaqstan baspasózinde hám ǵalaba xabar qurallarında xızmet etken jurnalistlerdiń dóretiwshiligin izertlew barısında olardıń hár biriniń tańlaǵan teması, izertlew obyekti, problemanı ashıwda óz kóz qarası, poziciyası bar ekenligin úyrendik. G.Annaqlıcheva jámiyettiń rawajlanıw baǵlarların baspasózde sáwlelendiriw arkalı xalıqqa jaqın bolıwdıniyet etken kórkem sóz ustası. Onıń jurnalistlik poziciyasıhár bir publicistikasında ayqın kórinedi. Dáwirdiń siyasiy ózgerislerin
jámiyetlik-sotsiallıq mashqalalar menen teńdey alıp bara algan jámiyetlik isker, ol búgingi ǵárezsizlik dáwirdiń demokratiyalıq kóz-qarasın hám poeziyada.hám publicistikada bayanlawǵa erise aldı.sian olardı bahalawǵa háreket etemiz.
Biziń elimizde hár qanday kásip qádirli hám kerekli. Solar qatarında jurnalist bolıwday iygilikli islerge qol urǵan, dóretiwshilik xızmeti óz
ómiriniń mazmunıdep bilgen jurnalistler de húrmetke bólenbekte.
Qaraqalpaqstan jurnalistikası tariyxında dıqqattan shette bolǵan gazeta bolmadı. Gazetalardıń janrlıq hám formalıq jaqtan jetilisiwinde redaktorlardıń shólkemlestiriwshilik xızmeti bar.Usınday ádil basshısıpatında G.Annaqlıcheva baspasóz ushın kadr tayarlaw baǵdarında jańa mektep jarattı.
Búgingi jańa informacion texnologiyanıń eńgiziliwi menen baspasózimiz janasha kóriniske iye boldı. Informaciyaǵa bolǵan talap
kúsheydi. Hár bir informaciya artında pútin bir baslı dóretiwshilik jámáát xızmet atqaradı. Bul baǵdarda ele biz úyreniwimiz tiyis bolǵan problemalar kóp. Olardıń sheshimin tabıw ushın jurnalistlerdiń dóretiwshiligin
úyreniwimiz kerek boladı.
Jurnalist dóretiwshiligi hám onıń problemasıhaqqında rus hám ózbek ilimpazlarıqatar monografiyalıq izertlew jumısların orınladı1, olarǵa tiykarlanıp biz qaraqalpaq jurnalistikasında gazeta shıgarıw processindegi ózgerislerdi
úyrendik.
Pitkeriw qánigelik jumısınıń maqseti hám wazıypası
G.Annaqlichevanın jurnalistlik hám redaktorlık xızmeti-dóretiwshi insannıń ken imkaniyatınan derek beredi. Ásirese, baspasózde milliy qadiyatlardı saqlaw, jańa dástúrler menen bayıtıwda úlken sheberlikti talap etedi. Biz G.Annaqlıchevanıń dóretiwshilik xızmetin úyreniw arqalı, onıń qaraqalpaq jurnalistikasına qosqan úlesin anıqlawdı maqset ettik. Onıń dóretpelerinde publicistikanıń ornıhám janrlıq jetilisiwin ilimiy kóz-qarastan qarap shıǵıwdıbiz jumısımızdıń wazıypasına kirgizdik.
Jazıwshılar awqamınıń aǵzası, baspasóz xızmetleri, Berdaq atındaǵı respublikalıq sıylıqtın lauriatı G.Annaqlıcheva ádebiyatta óziniń qáliminiń
ótkirligi menen elewli ornına iye bolǵan jazıwshılar qatarınan orın aladı. Onıń poeziyalıq dóretpeleri baspasózde óz aldına toplam sıpatında jarıq kórdi. 2011-jılıjurnalist óziniń publicistikalıq dóretpelerin toplap óz aldına «Watan ruxı» degen at penen baspadan shıǵarıwǵa eristi.
Biziń pitkeriw qánigelik jumısımızdıń obyekti etip usı toplam bolıp biz qavraqalpaq jurnalistikasında jurnalist publicistikasınıń ornı máselesin
úyrenemiz.
Toplamda dástan, poema, publicistikalıq maqalar, ocherk, recenziya janrındaǵıpublicistikalıq materiallar óz aldına toplanǵan. G.Annaqlıchevanıń
1 Черепахов В.М. Проблемы публицистики. М.,1998;Горохов В.М. Основы журналистского мастерства.
М., 1982.
Тертычный А.А. Аналитическая журналистика. М., 1998.
Эрназаров К., Маматова М., Нестеренко А. Труд журналиста: профессионализм, творчество, мастерство. Т.: «Университет». 2001.
bul toplamın izertlew arqalı biz jurnalist dóretiwshiligiń janrlıq baǵdarın
úyreniwimiz múmkin. Jurnalist G.Annaqlıcheva (G.Matyoqubova)nıń «Watan ruwxı» toplamı Ózbekstan Ǵárezsizliginiń 20 jıllıǵına arnalgan jaqsısawǵa dep túsinemiz.
Jumıstıń metodikalıq hám teoriyalıq bazası
Tańlanǵan temanı úyreniwde Ózbekstan Prezidenti I.A.Karimovtıń miynetleri1 jaqınnan járdem boldı. Sonday-aq publicistika tarawında ilimiy izertlew jumısların júrgiziwde jurnalistika teoriyası boyınsha ilimpazlardıń miynetlerine súyendik.2 Biz olardıń ilimiy juwmaqların, pikir hám usınısların esapqa aldıq.
Ásirese qaraqalpaq baspasózi jurnalistikasıtariyxıtuwralımiynetler3 biziń pitkeriw qánigelik jumısımızǵa tiykar boladı. Qaraqalpaqstan baspasóz tariyxında jurnalistlerdiń xızmeti, ornıtuwralıarnawlı ilimiy jumıslar jazılmadı. Biz usıboslıqtıtoltırıwdıbaslımaqset dep bilemiz.
Pitkeriw qánigelik jumısınıń obyekti hám predmeti
Jumıstıń obyektine G.Annaqlıchevanıń jurnalistlik xızmeti tańlap alındı, al predmeti etip jurnalist dóretiwshiligindegi maqalalar, ocherk, reportaj hám sáwbetlerdi tańlap aldıq.Ásirese, «Watan ruwxı» toplamındaǵı eń saylandı dóretpelerin analizge tarttıq.
Jumıstıń ilimiy hám ámeliy áhmiyeti
Jurnalisttiń shaxs sıpatında xızmeti hám jámiyettegi ornımáselesi biziń pitkeriw qánigelik jumısımızdıń ilimiy áhmiyetin belgileydi. Qaraqalpaq jurnalistikasıiliminde milliy baspasózdi qáliplestiriwde hám onıjanrlıq jaqtan
1Каримов И.А. Ўзбекистон буюк келажак сари Т. «Ўзбекистон» 1998. Ўзбекистонда демократик ўзгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқоролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йўналишлари. Т., «Ўзбекистон», 2002. Юксак маънавият енгилмас куч. Т., Маънавият. 2008.
2Горохов М. Основы журналистского мастерства. М., 1992. Эрназаров К, Маматова Я, Нестеренко В.М.
Труд журналиста: профессионализм, творчества. Т., 2001.
3 Бекбаўлиев Д. Газета қалай шығадыı. Н., «Қарақалпақстан».2011 . Жумамуратова М. Журналистика ҳáм áдебият. Н., «Қарақалпақстан», 1996. Машарипова Т. Жанлы сөз. Ташкент, «EXSTRUM PRESS», 2010. Қожықбаева З. Баспасөз: Макет, Дизайн. Нөкис «Қарақалпақстан» 2011.
rawajlanıwda G.Annaqlıcheva redaktorlıq etken «Amu tongi» (házirgi
«Qoraqalpogiston tongi») gazetası. «Karaqalpaq ádebiyatı» gazetasınıń jańa baǵdardaǵı basılım sıpatında qáliplesiwiniń tárbiyalıq áhmiyeti úlken. Jurnalistlerdi tayarlawdaǵıshólkemlestiriwshilik miynetiúlken mektep.
Hár bir redaktordıń óz stili hám jolıózi basqarǵan gazetalarımısalında kórinedi. Bul pikirdi jurnalist G.Annaqlıcheva dóretiwshiligi hám xızmetleri haqqında da aytıwǵa boladı. Izertlew jumısıbolajaq jurnalistler ushın turmıslıq janlısabaq hám ámeliy áhmiyetli dep esaplaymız.
Jumıstıń nátiyjelerinen:
Pitkeriw qánigelik jumısınıń temasına baylanıslı«Watan temasın jırlawshı shayır» atamasındaǵı ilimiy bayanat penen universitete ótkenrilgen respublikalıq kólemdegi «Sovremennıe tendentsii yazıka i literaturı» atlı ilimiy-
ámeliy konferenciyada bayanat jasaldı1.
-qaraqalpaq baspasózi tariyxıboyınsha qosımsha maǵlıwmatlar sıpatında;
-Joqarı oqıw orında jurnalistika qánigeliginde tálim alıp atırǵan
studentler ushın jańa sabaqlıq hám qollanbalar tayarlawda;
- jurnalist sheberligi páninen ámeliy hám seminar sabaqların ótiwde paydalanıw múmkin;
- qaraqalpaq baspasóziniń tipologiyalıq jaqtan rawajlanıwın úyrengende seminar sabaqlarda, metodikalıq tiykar sıpatında;
- Joqarıoqıw orınlarında pitkeriw qánigelik jumısların jazıwda metodikalıq qollanba etip paydalanıw múmkin.
Pitkeriw qánigelik jumısınıń strukturası
Pitkeriw qánigelik jumısı aktual temada qurılǵan bolıp, maqseti hám wazıypaları onıń qurılısın payda etedi. Ol kirisiw bóliminen, úsh baptan, juwmaqlawdan hám paydalanǵan ádebiyatlar diziminen turadı.
1 Темирбаева М. Ўатан темасын жырлашы шайыр.Современные тенденции языка и литературы.//Материалы научно-практической конференции.Нукус. «Қарақалпақстан».2012.Б-101-103.
Kirisiw bóliminde temanıń aktuallıǵı, ilimiy jańalıǵı, ámeliy áhmiyeti, teoriyalıq bazası, problemanıń izertleniw dárejesi, belgilengen obyekt, predmet hám wazıypalarǵa toqtap ótildi. Jumıstıń Í babı«Dóretiwshi insannıń ósip jetilisiwinde ortalıqtıq tásiri» dep ataladı.onda «Amu tongi»gazetasındagı dóretiwshilik xızmeti úyreniledi. ÍÍ bapta « Gúlistan Anaqlıchevanıń jurnalistlik xızmeti» dep atalıp onıń publicistikasına izertlep úyrenemiz.
Ásirese. «Qaraqalpaq ádebiyatı» gazetasınıń shólkemlestiriwi pútin bir millettiń ruwxıy baylıǵı esaplanadı.