Ilimiy dóretiwshilik metodologiyası (2009)-1

6.Obekt elementleri quramınıń óz-ara baylanıslıǵın sáwlelendiretuǵın matematikalıq model

A)Funkсionallıq model

B)quram modeli

S) kibernetikalıq model

D) maket

7.Uzaq waqıt dawamında bir obektti bir neshe ret tekseriw menen baylanıslı usıl, bul-

A)kompleksli usıl

B)salıstırıwshı usıl

S)longityud usılı

D)abstraktlaw

8. Qanday logikalıq nızamlar tiykarında dene hám proсesslerdiń sapalı anıqlıǵı jáne olardıń ózgeshelikleriniń salıstırma teń salmaqlıǵı jatadı?

A) uqsaslıq nızamında

V) jetkilikli tiykar nızamında

S) úshinshini biykarlawshı nızamında D) dedukсiya nızamında

9.Bir predmet salasınan basqa bir predmet salasına qásiyetler, múnásibetler hám nızamlılıqlardı ótkeriw hám tarqatıw ushın xızmet etetuǵın proсedura, bul-

A) intuiсiya

V) ekstrapolyaсiya

S) dedukсiya

D) indukсiya

10.Qanday jaǵdayda izertlewshiler proponenttiń pikirlesiwinde argument hám tezis arasında baylanıslıq joqlıǵın kórsetedi

A)tezistiń sınında

B)argumenttiń sınında

S)kórsetiw sınında

D)A hám V durıs

11. Tar hám anıq mánisinde 2 qarama-qarsı tastıyıqlaw, hár biriniń dálili ushın isenimli argumentler bar. Keń mániste bul ádette qáliplesip qalǵan pikirler menen túsiniklerge keskin túrde qarama-qarsı bolǵan oy-pikirler esaplanadı, bul-

A) paradigma V) verifikaсiya S) sın

D) paradoks

12. Kanсelyarizmler, bul-

A)jumıs júrgiziw usılları

B)tavtologiya

S) bir nárseniń basqa sózler menen tákirarlanıwı

D) ―esabınan‖, ―baǵdarında‖ usaǵan sózlerdiń shıǵıp sóylewde artıqsha hám námaqul qolanılıwı.

13.Engizilip atırǵan obektti óziniń konkret formasında emes, al ol orınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kóriwge tiykarlanǵan fundamentallıq izertlew qatnası, bul-

A) kompleksli qatnas

V) funkсionallıq qatnas

S) modelli qatnas

D) sistemalı qatnas

14. Naturallıq qatnas

A)belgili bir ámeldi orınlaw ushın bir-birine baylanıslı, bir-birine baǵınıshlı, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórip shıǵıwdan ibarat

B)izertlew ótkerilip atırǵan obektti óziniń konkret formasında emes, al ol orınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵıwǵa tiykarlanǵan

S)úyrenilip atırǵan proсess onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwinen ibarat

D)hár qıylı sharayattan kelip shıǵa otırıp, úyrenilip atırǵan obekt ornında, jańa uqsas, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obekttiń ornın basa alatuǵın hám ol haqqında jańa maǵlıwmatlar bere alatuǵın basqa bir obekttiń úyreniliwin názerde tutatuǵın janapay ańlap jetiw.

15.Baqlaw, salıstırıw, esap, óz-ara sáwbet, anketa sorawı, ólshew, ilimiy biliw sıpatında... usılı esaplanadı

A) empirik

V) eksperimentallıq-teoriyalıq

S) teoriyalıq

D) metateoriyalıq

16.Ilim nátiyjeleriniń turmıslıq túsiniliwi, ulıwma forma, ilimiy pikirlew usılları hám onıń anaw yamasa mınaw dúnya turmıs kórinisi kóz-qarasınan kategoriyalı dúzilisin óz ishine alǵan metodologiyalıq analiz... basqıshın filosofiyalıq metodologiya quraydı

S) tájiriybeli úlgi

D) patent talapnaması

23. Qubılıstıń barısın baqlawǵa múmkinshilik beretuǵın anıq esapqa alınǵan sharayatta baqlanatuǵın izertlew qubılısı, ilimiy shólkemlestirilgen tájiriybe

A)eksperiment

B)baqlaw

S) sadıstırıw

D) sintez

24. Obektler, qubılıslardıń óz aldına bólek belgileri arasındaǵı uqsaslıq yamasa ayırmanıń belgileniwi

A)eksperiment

B)baqlaw

S) salıstırıw

D)ólshew

E)sintez

25.Úyrenilip atırǵan proсessti, onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniwden ibarat bolǵan fundamentallıq-izertlew qatnası:

A) funkсionallıq qatnas

V) naturallıq qatnas

S) modelli qatnas

D) sistemalı qatnas

26. Abstraklastırıw, ideallastırıw, formallastırıw, analiz, sintez, indukсiya hám dedukсiya, aksiomatika, ulıwmalastırıwdıń ilimiy biliw sıpatındaǵı usılları... usıllar esaplanadı

A)empirik

B)eksperimentallıq-teoriyalıq

S)teoriyalıq

D)metateoriyalıq

27. Metodologiyalıq analizdiń úshinshi basqıshı tómendegilerdi óz ishine aladı

A)izertlewdiń forması, oǵan qatnas hám ulıwma ilimiy prinсipti úyreniwdi

B)konkret-ilimiy metodologiyanı, yaǵnıy anaw yamasa mınaw ilim salasında qollanılatuǵın proсedura, izertlew prinсipleri jıynaǵın

S)ilim metodologiyası, yaǵnıy ilimlerdiń kesispesinde júzege kelgen anaw yamasa mınaw qanday da bir ilim salasın óz ishine alǵan, anaw yamasa mınaw ilimiy baǵdarda qollanılatuǵın usıl, izertlew prinсipi hám proсeduralarınıń jıynaǵın

D)barlıq juwaplar durıs

28. Shárt sonday etip qoyıladı, onda usıl óziniń sheshiwshi imkaniyatı arqalı nátiyje anıq joqarı dárejede itimallı bolıwı kerek, bul bolsa usıldıń hár bir komponenti menen birge bir tutas usıl sistemasındaǵı ulıwma... dúziliske baylanıslı. Bul usıldıń

A)determinantlıǵı

B)nátiyjeliligi hám isenimliligi

S) qayta qollanıw, tákirarlanıw qásiyeti

D) anıqlıǵı

29.Tiykarǵı izertlewden aldın izertlewi sapasın hám tayarlıǵın tekseriw ushın hám usı proсess dawamında gepoteza jáne másele anıqlanatuǵın tekseriw... izertlewi esaplanadı

A) pilotaj

V) panel

S) maydan (dala)

D) monografikalıq

30. Dedukсiya qanday úsh oy-pikirden quralǵan

A) úlken posılka, dep atalǵan ulıwma jaǵday, onıń menen baylanıslı oy-pikir, onı qolanıwǵa alıp keletuǵın kishi posılka, juwmaq

V) argumentlew, oy-pikir, sillogizm

S) tezisti joǵaltıw, tezisti pútkilley almastırıw, tezistiń belgili bir bólegin almastırıw

D)jetkiliklilik haqqında oy-pikir, qarama-qarsılıqqa oy-pikir, dálil oy-pikiri

E)sillogizm, qarama-qarsılıqqa qarsı pikir, juwmaq

31. Insannıń is-háreketi, intizamı hám mazmunın ashıp beretuǵın ilimiy ańlap jetiwdiń wazıypası, bul-

A)paradigma

B)paradoks

S)túsiniw

D)mashqala

E)bahana

32.Anaw yamasa mınaw ilim salası rawajlanıwınıń belgili bir dáwirinde ilimiy aqıl-oy menen qabıl etilgen hám usı teoriyanı isletiw usıllarına tiykar salǵan teoriya

A)paradigma

B)konсepсiya

S)metodologiya

D)paradoks

33. Sanaattıń bar bolǵan quralların rawajlandırıw hám jańaların jaratıw ushın áhmiyetli ilimiy tiykar dúziwge qaratılǵan isler... jumısları bolıp tabıladı

A) ámeliy izertlew

V) fundamentallıq izertlew

S) konstruktorlıq-tájiriybelik izertlewler

D)eksperimentallıq izertlew

E)izleniwsheń izertlew

34.Qanday málimleme tez eskiredi...

A) tiykarǵı jurnaldaǵı maqala B) operativ málimleme

S) teoriyalıq jurnaldaǵı málimleme D) monografiyalıq maqala

E) jańalıq, oylap tabıw

35.Esaplı eksperimenttiń barlıq basqıshlarınıń durıs izbe-izliligin kórsetiń:

A) esaplaw algortimin islep shıǵıw-matematikalıq modeldi jaratıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

V) matematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw algoritmin islep shıǵıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

S) matematikalıq modeldi jaratıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw aolgoritmin islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

D)tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-matematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıwesaplaw algoritmin islep shıǵıw

E)esaplaw algoritmin islep shıǵıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-matematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

36.Hár qıylı waqıya, buyım sıpatların ulıwmalastıratuǵın ilimiy izertlew usılı: A) analiz

B) sintez

S) dedukсiya D) indukсiya

E) eksperiment

37.Funkсionallıq qatnas

A)belgili bir ámeldi orınlaw dep bir-birine baylanıslı, bir-birine baǵınıshlı, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórp shıǵıwdan ibarat

B)izertlew ótkerilip atırǵan obekt ózin konkret formada emes, al ol orınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵılıwına tiykarlanǵan.

S)úyrenilip atırǵan proсess, onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette, tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwinen ibarat

D)hár qıylı sharayattan kelip shıǵıp, úyrenilip atırǵan obekt ornında, oǵan uqsas, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obekttiń ornın basa alatuǵın hám ol haqqında jańa maǵlıwmatlar bere alatuǵın basqa bir obekttiń úyreniliwin názerde tutıp atırǵan janapay ańlap jetiw

38. Metodologiyalıq analizdiń tórtinshi túri óz ishine... aladı

A) izertlew formasın, oǵan qatnas hám ulıwma ilimiy prinсipti úyreniwdi

B) konkret-ilimiy metodologiyanı, yaǵnıy anaw yamasa mınaw ilim salasında qollanılatuǵın proсedura, izertlew prinсipleriniń jıynaǵın

S) ilim metodologiyası, yaǵnıy ilimler kesispesinde júzege kelgen anaw yamasa mınaw qanday da bir ilim salasın óz ishine alǵan, anaw yamasa mınaw ilimiy baǵdarda qollanılatuǵın usıl, izertlew prinсipi hám proсeduralarınıń jıynaǵın

D) durıs juwap joq

39. Usıldı jaratıwǵa hám qollanıwǵa ajıratılǵan (belgilengen) qárejet, bárhama izertlew nátiyjelerin qaplaytuǵın muǵdardan az bolıwı kerek, bul óz ornında xızmetkerler, ekonomikalıq, soсiallıq-shólkemlestiriwshilik faktorlar menen baylanıslılıqtı kórsetedi

A)bul usıldıń isenimliligi

B)nátiyjelilik

S) usıldıń ónimdarlıǵı (ekonomika)

D) usıldıń ayqınlıǵı

40.Orınlarda tábiyǵıy sharayatta, turmıs sharayatında alıp barılatuǵın soraw... izertlewi bolıp tabıladı

A)pilotaj

B)panel

S) maydan (dala)

D) monografikalıq

41.Nızamlardıń qaysı biri jalǵandı haqıyqattan ajıratıp, durıs juwmaq shıǵarıwǵa járdem beredi?

A) uqsaslılıq nızamı

V) qarama-qarsılıq nızamı

S) úshinshini biykarlaw nızamı

D)oy-pikirdi dálillew nızamı

E)jetkilikli tiykar nızamı

42.Predmet, qubılıs hám waqıyalar haqqındaǵı faktlerdi ayırım ulıwma pikirlerge alıp keliwden ibarat bolǵan ilimiy biliwdiń áhmiyetli ámeli, bul-

A)paradigma

B)túsindiriw

S)usınıs

D)mashqala

E)biykarlaw

43. Sóz benen bildirilgen ―eger‖, ―onda‖ gramatikalıq konstrukсiyası járdeminde eki pikirdi jańa bir pikirge birlestiretuǵın, logikalıq operaсiya

A) intuiсiya V) implikaсiya S) usınıs

D) mashqala N) biykarlaw

44.Shınlıqtıń belgili bir fragmentiniń tolıq súwretleniwin kórsetetuǵın ilimiy biliwdi sistemalastırıw hám shólkemlestiriwdiń rawajlanǵan forması

A) faktler sisteması

V) konсepсiya

S) teoriya

D) filosofiya

45.Sistema elementlerin quraytuǵın bóleklerin úyreniw jatatuǵın ilimiy izertlew metodı...

A)indukсiya

B)sintez

S) analiz

D)dedukсiya

E)eksperiment

46.Texnikalıq obektte bolatuǵın málimleme yamasa fizikalıq proсessti sáwlelendiretuǵın matematikalıq model

A)funkсionallıq (ámeliy) model

B)strukturalıq model

S) kibernetikalıq model

D)maket

E)quramlıq model

47.Átiraptaǵı haqıyqatlıqtıń jańa nızamların jaratıwǵa, qubılıslar arasındaǵı baylanıslıqtı anıqlawǵa, jańa teoriya hám prinсiplerdi jaratıwǵa baǵdarlanǵan

jumıslar

A)ámeliy izertlew

B)fundamentallıq izertlew

S) konstruktorlıq-tájiriybe jumısları

D) eksperimentallıq jumıslar

48. Hár qıylı sharayattan kelip shıǵıp, úyrenilip atırǵan obekt ornında, oǵan uqsas, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obekttiń ornın basa alatuǵın hám ol haqqında jańa maǵlıwmatlar bere alatuǵın basqa bir obekttiń úyreniliwin názerde tutıp atırǵan fundamentallıq-izertlew qatnası

A) komplekslik qatnas V) funkсionallı qatnas S) modelli qatnas

D) sistemalı qatnas

49 Modelli qatnas

A)belgili bir ámeldi orınlaw dep bir-birine baylanıslı, bir-birine baǵınıshlı, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórip shıǵıwdan ibarat

B)izertlew ótkerilip atırǵan obekt ózin konkret formada emes, al ol orınlap atırǵan

funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵılıwına tiykarlanǵan

S) úyrenilip atırǵan proсess, onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwinen ibarat

D) hár qıylı sharayattan kelip shıǵıp, úyrenilip atırǵan obekt ornında, oǵan uqsas, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obekttiń ornın basa alatuǵın hám ol haqqında jańa maǵlıwmatlar bere alatuǵın basqa bir obekttiń úyreniliwin názerde tutıp atırǵan janapay ańlap jetiw.

50.Metodologiyalıq analizdiń besinshi basqıshı tómendegilerdi óz ishine aladı

A)izertlew forması, oǵan qatnas hám ulıwma ilimiy prinсipti úyreniwdi

B)konkret-ilimiy metodologiyanı, anaw yamasa mınaw ilim salasında qollanılatuǵın proсedura, izertlew prinсipleriniń jıynaǵın

S)ilim metodologiyası, jańa ilimler kesispesinde júzege kelgen anaw yamasa mınaw qandayda bir ilim salasın óz ishine alǵan, anaw yamasa mınaw ilimiy baǵdarda qollanılatuǵın usıl, izertlew prinсipleri hám proсeduralarınıń jıynaǵın

D)ilimler aralıq izertlewler metodologiyasın

51.Usıldıń anıqlıǵı hám nátiyjeliligi:

A)usıldı sheksiz ret isletiw imkaniyatı, berilgen usıldıń komponentlerin qayta islep shıǵıw imkaniyatına baylanıslılıǵında

B)usıl sonday bolıwı kerek, onı hár qanday belgili dárejede tayarlıǵı bar izertlewshi paydalana alıwı kerek

S)usıldı jaratıw hám isletiwge jumsalǵan qárejet, izertlew nátiyjesiniń aqlay alatuǵın birliginen aytarlıqtay az bolıwı kerekliginde

D)barlıq juwaplar durıs

52.Tiykarǵı obekt sıpatında bir pútin, salıstırma biyǵárez, turaqlı birlikte kóriletuǵın hám teoriyalıq baǵdarı menen ajıralıp turatuǵın izertlew

A)pilotaj

B)panel

S) maydan (dala)

D) monografikalıq

53.A-A (A bul A), A-pikir bolǵan formula qaysı logikalıq nızamǵa tiyisli?

A)pikirdi dálillew nızamı

B)qarama-qarsılıq nızamı

S)sarraslıq nızamı

D)jetkilikli tiykar nızamı

E)úshinshini biykarlaw nızamı

54.Hár qıylı waqıt hám hár qıylı múnásibette kórilgende bir predmetke baylanıslı hám tastıyıqlaw, hám biykarlawda qaysı logikalıq nızam ámel etedi

A)sarraslıq nızamı

B)qarama-qarsılıq nızamı

S) úshinshini biykarlaw nızamı

D)pikirdi dálillew nızamı

E)jetkilikli tiykar nızamı

55.Onda biziń oy-pikirimizdiń durıslıǵı basqa oy-pikirler járdeminde dálillenedi, degen tariyp qaysı túsinikke tiyisli?

A)sın

B)biykarlaw

S)argumentlew

D)tezis

56.Argumentler ózleriniń jıynaǵında sonday bolıwı kerek, dálillenip atırǵan tezis

olar arqalı zárúrlik penen shıǵıp keliwi tiyis, bul bolsa argumentlerdiń... talabı

A)durıslılıq

B)avtonomlıq

S) qarama-qarsı emeslik

D) jetkiliklilik

57.Jańa faktler hám maǵlıwmatlar menen olardı eskishe talqılaw usılındaǵı muwapıqsızlıq penen sıpatlanatuǵın biliwdiń qarama-qarsılıǵı, bul-

A) soraw B) másele

S) mashqala

D) qarama-qarsılıqtan kelip shıǵatuǵın dálil

58.Obektti aralasıwsız úyreniw jolı menen maqsetli hám rejeli málimleme jıynaw proсessi

A)eksperiment

B)baqlaw

S) salıstırıw

D)ólshew

E)sintez

59. Bar bolǵan texnika úlgilerin, sanaat texnologiyaların jetilistiriw, yamasa jańaların jaratıw hám ózlestiriw

A)ámeliy izertlew

B)fundamentallıq izertlew

S) tájiriybe-konstruktorlıq izertlew

D) eksperimentallıq izertlew