Ibrayım Yusupov - Yosh

31

Bilek sıbanısı palwanǵa megzer.

Kim seyisley bilse doynaq sonıki, Keler jay tasınday jaynap soniki, Kim qarıwlı bolsa bayraq soniki, Ázzilerden tartıp alǵanǵa megzer.

Xalqım, Seniń miynet súygishligińdi, Tereń sóz mánisin ilgishligińdi, Jerdiń tamırın uslap bilgishligińdi

Aytsam Ábu Sina—Luqmanǵa megzer.

Jaqsı niyet penen sen shigit salıp, Kewlińdey sarraslap jarasań qarıq, Miyrim suwı menen jazlay suwǵarıp, Gúzin jerge juldız jayǵanǵa megzer.

Hár ekken shigitiń bir túp ǵawasha, Ǵawasha ma, aq altın ba yamasa, Jazda terlegenniń gúzi tamasha,

Hár qamtımı qızıl shırwanǵa megzer.

Dańq paxtakesh xalqım, tassın qırmanıń. Nurday taza azamatlıq hújdanıń.

Jerdiń tilin bilgen hár bir diyxanıń Alım akademik danaǵa megzer.

Baz birew óz júgin ótkerse hesap, Birden sılqa túser buwını bosap, Ushardan oq jegen súylinge usap, Qápelimde sarqıp, biyǵamǵa megzer.

Plan bejerdik dep baz bir mártlerim, Kozdırar kisiniń góne dártlerin. Umıtqanlar minnetleme shártlerin, At kórip ayaǵı talǵanǵa megzer.

32

Xalqım, tabıs sazın jańlat jańadan, Turmıs jáne kórkli, jáne abadan, Ǵáziynesi artıp, shadlansın Watan, Watan—aq sút bergen anaǵa megzer.

JÁNE JÁYHUN BOLÍP AQTÍŃ DA KELDIŃ

Talay tulparlardı izde qaldırıp, Atlanıstan jáne waqtında keldiń. Tabıslarıq eldiń miyrin qandırıp, Jáne Jáyhun bolıp aqtıq da keldiń.

Dańq, mártebeń asqar tawǵa teń, xalqım, Miynet dese túriniwli jeń, xalqım, Yoshın seniń haǵlap aqqan Ámudey, Peyliń seniń Ústirtińdey keń, xalqım,

Kalpaǵıń qap-qara, kókiregiq appaq, Sıy-húrmet shapanı boyına shap-shaq, Saǵan ońay qara jerdi sóyletiw, Maǵan múshkil táriypińe sóz tappaq.

Júziń seniń jarqıraǵan tań, xalqım, Azamatlıq iske qumarsań xalqım, Qara tawdı telejkaǵa sal dese, Telejka tartsa sen salarsań, xalqım.

Miynet súygishligiń ayta júrgendey, Watan ushın jan ber dese bergendey. Seniń kommunistlik sana-sezimiń Bálentlikte biyik tawǵa mingendey.

Dańq, saǵan quyashlı Ózbekstanım, Maqtanıshım, ana—topıraq bostanım,

33

Qara qalpaǵımdı qolıma alıp, Húrmetińe bas iyemen, doslarım.

Paxtadan hár gúzde bir taw úygenseń, "Aq altın" dep, laqap qoyıp súygenseń, Sen "paxtakesh" degen dańqlı kásipke Jańadan kosmoslıq máni bergenseń.

Márt paxtakesh xalqım, harmań, barmısań! Altın Ferǵanada atqan tańbısań,

Alıs joldan at kashırıp kelgende, Alǵı topta keler Ándijanbısań?

Kúnshıǵısta dańqlı bas kentimbiseń, Gúrkiregen gózzal Tashkentimbiseń, Sawlatlı Samarqanbısań, yamasa, — Jizzaqta jaynaǵan jas kentimbiseń?

Sırdáryaǵa sırlas kewliń bar shıǵar, Tıńlardı tındırıp júrseń Qarshıda, Qaraqalpaqpısań qatardan ozǵan, Qara tawdan túlep ushqan qarshıǵa?

Sen Qashqadáryada ósken gúlmiseń. Ya Surxanda paxta terip júrmiseń, Namangannıń almasınday uwıljıp, Wádege opadar shiyrin tilmiseń?

Jan qońsım Buxara, Xorezmbiseń, Bir-birewden kewil ǵárezimbiseń. Ullı Ózbekstan qırmanlarında Abıray ólsheytuǵın tárezimbiseń?

Kim bolsaqta, biz paxtakesh elimiz, Paxtaday aq biziń aydın jolımız. Bir jaǵadan bas shıǵarıp birlesip,

34

Bir jeńnen shıǵadı million qolımız.

Qıs aqırabın, jazdıń qapırıqların, Jeńip qıyınlıqtıń japırıp bárin, Jan júrekten qulaq salıp tıńlaymız

Tuwısqan partiyanıń shaqırıqların.

Jıl basında kesip-piship alǵanbız, Shártnamanı shın kewilge tuyǵanbız. Kewil borlatına appaq por menen

"5 million tonna" dep jazıp qoyǵanbız.

Bes million degen sóz ańsat aytıwǵa, Kilogrammı milliardlardan qaytıwda, Qansha milliard ret qol juwırtamız, Gúzde terip, báhárinde bayıtıwǵa.

Bes million eki júz onıń qırmanı, Kishi girim bir taw bolıp turǵanı. Million-million telejkalıq bir kárwan Ózbekstan jollarında barǵanı.

Tariyx kórmegen bir zor kárwan kósher, Kárwan kóshken sayın qırmanlar óser, Pútkil dúnya bul qırmanǵa súysinip, Baqqanda basınan telpegi túser.

Murın tawdan shıqqan biyhesap altın, Bahalap bile almas isińniń narqın,

El alǵısı, partiyanıń qollawı

Saǵan mádet bersin, paxtakesh xalqım!

1975-jıl, noyabr.

EKINSHI ESIK

Shól hám bostan máńgi óshlesken jerde,

35

Gúl hám juwsan qońsı ósken óńirde Adam jatırqamas úyim bar meniń. Hámme jerdi kóriw kisige már me! "Jerdiń túbi ǵoy" dep qıynalıp júrme, Shaqırıp mazańdı almayın seniń.

Biraq adam menen adam duslasar, At baspayman degen jerin úsh basar. Naǵaybıl duz tartıp kelseń bulmanǵa, Esigimdi qaǵıp, tartınıp turma. Dúziw niyet penen erkin kele ber, Kel, qonaǵım, esik qaqpay kire ber!

Úyge shaqırıwsız qonaq kelgeni, Bul hám azamatlıq abırayıń seniń, Shaqırmay kelgeni —

Zeyni ilgeni

"Adam —adam ushın miyman" ekenin.

Meniń de ózińdey isim kóp múshkil, Bir basta kóp jumıs irili-maydalı. Lekin, qonaq kútiw—jumıs emes bul, Bul men ushın kórkem óner bayramı.

Qásterleymiz qonaqtıń qay-qaysısın, Nawqan qurttay ille-pillege orap. Jaylısın da kórdik,

Kórdik jaysızın,

Qonaqtıń jamanın kórmedik biraq. Shaqırıwsız qonaq —

Biymillet qonaq, Kel, tórle, biradar, Azamat insan!

Bir sulıw dúnyaǵa bolǵaysan inaq, Bir ájayıp esik ashayın saǵan...

36

Ol esikten enseń,—ullı dáryanıń Jaǵasında seni bir bostan kúter. Altın oypatlıqtıń jipek samalı

Gúl hám juwsan iyisin ańqıtıp óter. Sheksiz paxtalıqta hár túp ǵawasha Górekke ánjamlap appaq ıqlasın, Saǵan inam eter bunda! Yamasa — Baǵlar shıqqa juwıp tutar almasın. Kún bul jerde usar ózine tolıq.

Kún nurın, jer qursın jámlep boyında, Qawın piser shiresine más bolıp, Júrsem dep qonaqtıń mudam oyında. Miyman payız tapsa zeyińdi ashıp, Eńbegimiz qaytıp, júzimiz jaynar. Aq terekler aspan menen sırlasıp, Shıǵıs búlbilleri ıshqıńda sayrar. Miynet zawqı menen atadı tańlar, Bunda isiń menen ólshener narqıń. Bunda qay namaǵa shertseń de jańlar, Kisi jatırqamas jaydarı xalqım.

Biziń xalıqtıń kewlin qaysı bir gezde Hesh qanday húkimdar,

Hesh bir patsha, xan — Miymandoslıq degen duwalı sózdey, Billáhiy hesh jawlap ala almaǵan...

Xosh miymanım, Kelmekte bol bul úyge, Keshegi qonaǵım — Búgingi dostım.

Dos arttırıw—eń bir ullı ǵáziyne, Rahmet, ırısıma sen ırıs kostıń.

Saw júrsek, tabarsań bizdi hárdayım Usı shól hám bostan aralıǵınan. Saǵan unayma dep sorap neǵlayın,

37

Suwım da, qırım da ózime dárman.

Bir jaǵım suw, bir jaǵım shól bolmasa, Beyish salıp berseń de men barmayman. Gúl hám juwsan iysi ańqıp turmasa,

Ol jerde men qaraqalpaq bolmayman.

6-mart, 1972-jıl

XOREZMGE

Xalqıńdı men xanalas tuwısqanım dep súyemen, Jerińdi men bawırlas mákanım dep súyemen. Xorezmniń topıraǵın qayda júrsem saǵınıp, Kindigimniń qanı tamǵan watanım dep súyemen.

Sen áyyemgi gózzallıqsań, shahlar saǵan talasqan, Babalarım bul Xiywanıń tasın birge qalasqan. Waqıt penen óshegisip óń bermegen boyawın, Gúńgirlegen gúmbezleriń, minarlarıń álaspan.

Sen alımsań jurttan burın jeti ıqlım jaratqan, Kúnbatısqa algebranıń sırlı esabın sanatqan. Dúnya ilimi aspanında ay tuwǵanday jarq etip, Mıń jıl burın Biruniydey babam shıqqan Kıyattan.

Shırshı taska gúl pitirgen xiywa naqqash sheberi, Áwez Otar árman etken jerlerge gúl kógerip. Maqtımquldıń jas muzası qız bolıp boyjetken

jer,

Ájiniyazdıń izi túsken kósheleriń teberik.

Tamırımızda tuwısqanlıq qanımız bar qatısqan, Ata-baba bir nan tapsa, birge bólip tatısqan. Xalqımız bar, bir dáryanıń eki boyında turıp, "Assalawma áleykum!" dep, nasıbay sorap atısqan.

39

Iyneniń kózindey eki sańlaqtan Tereń sırlı kók nur qaynap atqanday.

Tereń sırlı kók nur...

O, saqıy dalam!

Ot basında geologlar sol gezleri Seni maqtaǵanda, kóringen maǵan Tek sol gesirtkeniń sırlı kózleri.

Endi kór. Biz qonǵan shatır joq bunda, Gaz qalası dúzge hújimin baslar. Shólden ólgen seksewiller ornında Jelpir kóshelerdi jas qaraǵashlar.

Sheksiz shól teńizi mayak jaqqanday, Kompressor turar nurlanıp mudam. Juldız jerge túsip túnep atqanday, Juldızǵa qonaqqa ketkendey adam.

Dóńbekshir jaqtıda uyıqlap kórmegen Qatal shól táńirisi—jabayı dala. "Kimler bular aybınıwdı bilmegen, Sahraǵa baǵ egip, ornatqan qala?!"

Dúzdi dúsirletip poezdlar barar, Jas qala shıraǵın jaqqan gezleri Kosmoslıq kógillir ot penen janar Gesirtkeniń periwzalı kózleri...

DALA GÚLI

Jawdırasıp júregimniń tórinde, Írǵalar baxtımnıń roza gúlleri. Kúyremes ol saratannıń kúninde, Soldıra almas jabayı dúz jelleri.

40

Tuwǵan jerge ıshqım suw berer oǵan, Japıraqların úmit tańlarım juwar. Kúndiz ol dolanıp quyash nurınan, Aqsham juldızlardıń ańsarı awar...

Respublikam! Men sol shámennen saylap, Qızıl gúl ákeldim toyıń waqtına,

Azat xalıqlar awqamında gúl jaynap, Máńgi shadlanǵaysań meniń baxtıma.

Mudam aq bolsın dep nesip-ıǵbalıń, Aq gúllerden shashıw shashtım toyıńa. Miynet zawqı menen jaynap jamalıń, Ullı doslıq quwat bersin boyıńa.

Sarı gúl degeniń zapıran túsli,

Hesh kimge bermeyin, ózimde qalsın. Qulpırıp sarǵayǵan qumlardıń ústi, Dos kúlip, dushpanıń sarǵayıp talsın.

Shaqır altın toyǵa, jay keń dasturqan, Pútkil Watan kelsin, kelsin doslarıń. Shaǵlay ber soveglik avtonomiyam, Maqtanıshlı Qaraqalpaqstanım!

Dekabr, 1974-jıl.

QARAQALPAQTÍ KÓP MAQTAMA

KÓZIMSHE

"Bir xalıq kórdim, juregi kóriner qabırǵasınan".

(Mixaal Lukonin)

Qaraqalpaqtı kóp maqtama kózimshe, Qarmaqqa tez qabatuǵın balıqpan.