Ibrayım Yusupov - Yosh

111

Awıl sırtı awlaqta sırlasayıq,

Sen Aqtoqlı men Aqan seri bolıp. Bul jerge kelse bizdey kisi kelgey, Muhabbatqa qay jannıń kúshi kelgey? Kim seniń ıǵbalıńdı kúnler bolsa, Ilayım «Oq jetpesten» ushıp ólgey.

Kókshe taw. 10-sentyabr, 1972-jıl.

QAZAQSTAN

Qazaq eli xanalas xalıq dedik, Átir gúlin Ámiwdiń alıp keldik. Altın kúnniń sınıǵın aspandaǵı Sharaynaday kewilge salıp keldik.

Baylıq, doslıq, án-kúydiń úlkesinde, Million juldız jımıńlar bir keshinde. Toqsan segiz Belgiya sıyǵan jerdiń Keńligi bar kewlinde, irgesinde.

Altın dán teńizindey tıń gúrlegen, Alma-ata-altın saray gúńgirlegen. Abaydıń ármanları iske asıp, Qurmanǵazı mıń kúy bop gúmbirlegen.

"Lenin" degen ullı sóz ozal bastan Kewlimizge kún bolıp ornalasqan. Bayqońır start bergen korabller Aspanda ay-juldızǵa amanlasqan.

Qaraǵandı, Temir taw-ozıq ustań, Balqash jazar dańqıńdı taza mıstan. Milliard pud biyday bolıp, ǵáziyneme— Quy sawlap, tıń patshası Qazaqstan!

112

Konaqqa kewliń ashıq, tór keń bolsın. Jeti ıqlım jayǵasar jer keń bolsın. Azaw qazaq aǵayın, amanda bol, Keleshegiń Kókshedey kórkem bolsıp!

Sentyabr, 1972-j. Alma-Ata.

QALTAYǴA6

(Házil)

Eger de sen tıń bolǵanda,

Aydalmay dán bolar eń.

Kempir quyash kun bolǵanda,

Bult jolatpay turar eń.

Tıń da emes, kún de emes,

Qaltay bolǵanıń maqul.

Mıń qayǵı bir is pitirmes,

Kúlip qalǵanıń maqul.

Bala degen jılap túser,

Tuwılǵanda eneden.

Sen dúnyaǵa kelgenińde

Kúlip tústiń bilemen.

Kúl, qarındas komediya! Kúlki malı órbisin,

Shurt minezli saran dúnya Emlep alsın nervasın.

Dekabr, 1967-jıl.

6 Qaltay Muxammedjanov - qazaqtıń belgili kúlkipaz komik jazıwshısı. (I. Yu.).

113

MEN SÚYEMEN QÍRǴÍZDÍŃ ALA TAWÍN

Nıq tartıp aq boz úydiń úzik bawın, Tábiyat toylap atqan gúreń awıl...

Adamzattıń bir biyik ármanınday, Men súyemen qırǵızdıń Ala tawın.

Kewlimde men Toqtaǵıl, Shıńǵız bolıp, Qıyalım gúl teredi bir qız bolıp,

Ala taw, seni kórsem quwanǵannan, Kete jazlap turaman qırǵız bolıp.

Óytkeni, bul tawlardıń hár tóbesi, Tuwısqanlıq, doslıqtıń "nar tóbesi". Jasasın Ala tawdı biyikletken Qırǵızlardıń leninlik mártebesi!

Taw berip, ırıs qımızın aqtırar ma, Ol tawdı ıǵbal nurı jaqtırar ma, Jer sulıwı, el baxıtı egiz kelip,

Gez kelgenge bul baxıt taptırar ma.

Betondı asaw suwǵa noqta qılǵan, GES leri toq juwırtqan Toqtaǵuldan. Jılqısı suwǵa qosa juldız iship, Qoyları taw bultınday aqtarılǵan,

Tuwısqan el baxıtı zeyin ashıp, Shıń basında quyashqa jaqınlasıp, "Jasasın Jańa zaman, jańa adam!" Dep baqırǵım keledi kewlim tasıp.

Zamanlarda túrli kóz qaras bolıp, Ne dáwirler ótpedi talas bolıp. Ala taw, mıńlap jıllar qırǵız seni

114

Qorǵaǵan qúdiretli Manas bolıp.

Tar keshiwde qarsı alıp talay jawdı, Xalıq tawdan, taw xalıqtan pana tawdı. Qırǵızdı táǵdir taslap ketkende de, Qırǵız taslap ketpegen Alatawdı.

Bul tawlar endi kórseń baǵı bostan, Máńgilik baxıt, shadlıq otar basqan. Tawǵa jaǵıp kommunizm shamshıraǵın, Gúrkirey ber, sovetlik Qırǵızstan!

Alarsha suw gúrildep tasar eken, Atlı qızday sıńqıldap qashar eken, Ala taw, nege sonsha sulıw desem, Qırǵız degen sulıw xalıq jasar eken.

Ala taw, sen dúnyada bir ekenseń, Taw bolıp uyıp qalǵan ır ekenseń. Qulap ketpey seni qáytip tur desem, Qırǵızlarǵa súyenip tur ekenseń.

Frunze. Sentyabr, 1975-j.

SANAT

Kúshli bolsań jerdey bol. Bar nárseni kótergen. Taza bolsań suwday bol, Bárin juwıp ketirgen.

(Qırǵız sanatı).

Kewil degen jaman zat. Taw bolsam dep turadı, Náhánlikte hámmeden Ǵaw bolsam dep turadı,

115

Kewil degen jaman zat, Dala bolsam deydi ol. Qartayǵanda qaytadan Bala bolsam deydi ol.

Kewil neni kúsemes? Búrkit bolıp uyada, Qus balası qonbaǵan Qonsam deydi qıyaǵa.

Qoy balası shóp otlap, Enapatqa semirer. Kewil degen sonday zat, Marapatqa semirer.

Kewil degen keńeyse Keń saraydıń ózi ol. Kewil qurǵır taraysa, Bir tebenniń kózi ol.

Kewil qusı yoshlansa, Juldızlarǵa ushar ol. Kewil kózi jaslansa, Japalaqka usar ol.

Kewil kúni qızarsa, Tawdıń tasın jibiter. Júreklerde muz tursa, Sol muzdı da eriter.

Kewil qurǵır muzlasa, Basqalardı tońdırar. Kewil gúli jaynasa, Shólge bostan qondırar.

Sál nársege qıltıyıp,

116

Shamırqanıp turatın, Kewil degen ne desem, Nasbay eken bir atım.

Aynadan qattı nárse joq, Sál nárseden sınar ol. Kewilden pátli dárya joq, Sál jerde tınıp qalar ol.

* * *

Dáwran degen bir jorǵa, Súre alǵan súrip baratır. Nápsi degen bir dorba, Tawlar sıyıp baratır.

Nápsi degen zoń ǵarǵa, Toyar kúni bolar ma. Razmersiz bir dorba, Tolar kúni bolar ma!

Kisilerdi qıynaysań, Wa kisilik-kisilik!

Óz xanańa sıymaysań, Sál nársege isinip.

Úlkensip júrip hámmeden, Ushalmaǵan kisilik.

Attan tússe, záńgiden – Túsealmaǵan kisilik.

Áp-áneydey kózleriń, Alawratqan kisilik Tákabbırsıp, tillerin Lalawlatqan kisilik.

117

Ázzige úyip qabaǵın, Shalqayıp ketken kisilik. Kúshlini kórse, ayaǵı – Qıysayıp ketken kisilik.

Jıynap-jıynap giyneni,

Jipke dizbe iyneni.

Doslarıńa ókpelep,

Túye qılma túymeni.

Sayıp-sayıp sırtınan,

Kúlme adamnıń artınan.

Zar bolarsań dostıńnıń

Kóship ketken jurtına.

1975-jıl.

NARÍN

Tawlardıń karnizine órmeledim, Bult serpip qollarımdı sermeledim, "Qudaydıń dachasına" qonıs basqan, Men bunday sulıw eldi kórmep edim.

Esitkendi kóz kórdi anıq bolıp, Qarasam taw suwına qanıp bolıp, Kewlimniń tınısh jatqan kóllerinde Qosıqlar oynap ketti balıq bolıp.

Bayqasam, izlegenim usı eken, Aq mórdiń aq shatırlı qosı eken.

Suw dep meniń ishkenim Suwsamırdan Suw emes, shayırlıqtıń yoshı eken.

Oyda gúl, qırda kók shóp, tawda qarın, Aq Narın, appaq Narın, sulıw Narın,

118

Bir ishken suwındaǵı qosıqlardı Men jazıp tawsalmaspan bıyıl-jarın.

El awzında ertekseń-naqıl elseń, Shetińnen shayır elseń-aqın elseń, Ísıq elseń, óytkeni basqalardan

Sen kúnge tórt shaqırım jaqın elseń.

Kóriwge seni inkar atı xalıq, Jazarma edim tawıńda jatıp alıp! Bul jerlerdiń súwretin qalalarda Úy tórine ildirer satıp alıp.

Xalqın aytsash aq kewli atqan tańday, Watanǵa, partiyaǵa sadıq sonday, Kelesi bes jıllıqtıń esabınan

Eńbek etip jaynaǵan jazıq mańlay.

Narınnıń qız-kelini ziyrek keler, Iyne tikse naǵısı iyrek keler. Qoshqar menen Jumǵaldıń jigitindey Azamatlar dúnyaǵa siyrek keler.

Nesip aydap Narınǵa kelip qaldım, Kewlińdi tuwısqanım, bilip qaldım. Basıńnan aq qalpaqtı alǵan waqta, Júzińnen qaraqalpaqtı kórip qaldım...

Tayarsań sen jazında, qısınla da, Qonaqqa jan-júrekti usınbaǵa, Azamat Aziyanıń bul dástúri Ólmeydi kommunizm tusında da.

Qonaǵına bas qoyıp semiz qoydan, "Qonaq qáde-kúy tart" dep qomuz qoyǵan, Eki sulıw kúlimlep esik ashsa,

119

Eki sulıw et tartıp, qımız kuyǵan.

Bul baxıt, ata-baba kóre almaǵan, Qoylarıń semizlikten óre almaǵan. Búgingi shopan súrgen dáwranıńdı Burında bay, manaplar súre almaǵan.

Aman bol janıń bolıp, malıń bolıp

Júziń jarqın, nanıńız qalıń bolıp,

Jasay ber el jaqsısı, xanalasım,

Gúlley ber jer jánneti Narın bolıp!

Sentyabr, 1975-jıl, Narın.

Túsinikler: ır - qosıq; Aq mór—kırǵızdıń el awzında ertek bolǵan sulıwı, qomuz - dombıra.

(I.Yu.).

SÁWBET

Súyinbay Eralievqa

Aq qalpaqlı qırǵız ǵarrılarınday Tawlar sáwbetleser kól jaǵasında. Dáryalar gurkirep,

Samallar tınbay,

Gúller sáwbetleser bulaq basında. Boy tasalap barıp tawlarǵa kúnde, Sol sáwbetke tınbay kulaq salıpsań. Birazlar gúńkildep jerde júrgende, Sen óz biyigińe minip alıpsań. Íssıq kólge aqsham shomılıw ushın Juldızlar jılıslap túser biyikten. Tastan tasqa ırǵıp,

Salqın suw ushın

Bulaqqa urlanıp keler kiyikler...

Sendaǵı bir zaman tús biyigińnen,

120

Eki yosh perisi kólde dem alsın. Doslıq sáwbet atlı sırlı sháshmeden Kóńil kiyikleri suw iship qansın. Urshıqtay zırlaǵan Jer daǵı jetim, Doslar ánjamın es biledi deydi. Juldızlar da shayırlardıń sáwbetin Ózine jubanısh kóredi deydi.

Kel, bir sóyleseyik ráhátke batıp, Úrker tárezige tayalǵanınsha.

Tas qalap, oshaqtı jaqtım mazlatıp, Otırayıq quslar oyanǵanınsha. Sáwbet ne haqqında bolsa da máyli,

Dos qulaǵın túrse, sóylemshek hár kim, Sóz etip tawlardı, Pushkindi, aydı, Jańa qosıqlardan oqırmız bálkim.

Al sonda stiller... (Ah, bul stiller!), Eki úyirdiń asaw ayǵırlarınday Bir-birin jatırqap, iyiskep, kisneser,

Kórmedim setemshil maqluqtı bunday...

Intimaǵın gúllán adamzatlardıń Tileymen hám saǵınaman men ózim. Súyemen biraqta úyir atlardıń

Bir birine mas kelmegen minezin. Súyemen, olar óz úyirin qızǵanıp, Hátte jılqımanǵa aybat shekkenin...

(Qızıq bolarmedi tawlarǵa barıp, Tek bir túrli gúl urıǵın sepkenid?!...)

Seniń tawlarıńda, Meniń dalamda

Sen hám biz shayırdıń sońı emespiz. Zor shayırlar keler áyne zamanda, Biraq biz hám eki aynalıp kemespiz. Ústimizden óter ullı Qus jolı, Sháwketli juldızlar miriadası, Dáwirimiz ullı islerge tolı,