Geologiya p.l
..pdf
№ 7 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: GORIZONTAL JAYLASQAN TAW JÍNÍSLARÍ
Paydalanatuǵın qurallar:
Tektonikalıq kartalar
Geologiyalıq maketler
Ádebiyatlar.
Orınlanatuǵın jumıslar: taw jınıslarınıń quramın, dúzilisin, jer qabıǵında jaylasıw ózgesheliklerin anıqlawdı úyreniw.
Taw jınısları
Gorizontal jaylasqan taw jınısları |
Vertikal jaylasqan taw jınısları |
|
|
Tapsırmalar: gorizontal jaylasqan taw jınıslarınıń geografiyalıq tarqalıwın anıqlawdı úyreniw.
Orta karbon dáwirindegi parallel hám gorizontal qatlam hák taslar.
№ 8 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: GEOLOGIYALÍQ MUZEYLERGE SAYAXAT SHÓ LKEMLESTIRIW
Paydalanatuǵın qurallar:
Úlketaniw muzeyi, Pánler akademiyasında geologiyalıq eksponatlardı kóriw ushın sayaxat shólkemlestiriw
Ádebiyatlar
Geologiyalıq maketler.
Orınlanatuǵın jumıslar: geologiyalıq eksponatlar menen tanısıw. Laboratoriyalıq jumıslar waqtında kerekli ásbap-úskenelerdi jazıp barıw hám usılar
12
haqqında túsinikti payda etiw. Muzeyde geologiyalıq eksponatlardıń qaysı tipke kirgiziliwin anıqlawdı úyreniw.
Tapsırma: ádebiyatlar arqalı geologiyalıq eksponatlardıń qáliplesiwin anıqlawdı úyreniw.
№ 9 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: PALEONTOLOGI YALÍQ JÍNÍSLARDÍ ANÍQLAW
Paydalanılatuǵın qurallar:
Paleontologiyalıq sxemalar, úlgiler, geoxronologiyalıq keste, kartalar
Geologiyalıq maketler, tablitsa, sxema
Ádebiyatlar.
Orınlanatuǵın jumıslar: paleontologiyalıq jınıslardı anıqlawdı úyreniw. Tas qatqan flora hám fauna dúnyasın anıqlaw. Olardıń saqlanıw shárayatları haqqında maǵlıwmat toplaw hám olardıń geologiya iliminde tutqan ornın anıqlawdı úyreniw.
13
Paleozoy dáwirinde organikalıq dúnya
rawajlanıwınıń evolyuciyalıq sxeması Shıǵıs Evropanıń paleontologiyalıq hám paleogeografiyalıq sxeması
Tapsırma: paleontologiya haqqında maǵlıwmat toplaw, paleontologiyalıq túsinikler bolǵan Paleozoologiya, Paleobotanika, Paleogeografiya haqqında maǵlıwmatlardı toplap keltiriw. Faciya hám formaciyalar haqqında túsinikti payda etiw.
№ 10 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: JERDIŃ PALEONTOLOGIYALÍQ RAWAJLANÍW TARIYXÍN ANÍQLAW
Paydalanılatuǵın qurallar:
Paleontologiyalıq sxemalar, úlgiler, geoxronologiyalıq keste, kartalar
Geologiyalıq maketler, tablitsa, sxema
Ádebiyatlar.
Orınlanatuǵın jumıslar: faciyal analiz qiliw usılları menen tanısıw, olardı ajıratıwdı úyreniw. Súwretler sızıw. Jerdiń wálayatları, úlkeleriniń tábiyiygeografiyalıq, yaǵnıy paleogeografiyalıq tariyxın tiklew. Tokembriy geologiyalıq dáwirleri tariyxı boyınsha kartalar, kesilmelerdi sızıw.
Organikalıq dúnyanıń kaynazoy dáwirde rawajlanıwı
280 mln. jıl burın kontinentlerdiń jaylasıw tártibi (Morelyu, Irving boyınsha)
14
Tapsırma: Jer dáwirleriniń rawajlanıw eraları. Arxey hám proterozoy eralarınıń rawajlanıw tariyxı haqqında maǵlıwmat toplaw. Bul eralarda flora hám fauna dúnyasınıń qáliplesiwi hám rawajlanıwı haqqında maǵlıwmatlar keltirip ótiw.
№ 11 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: GEOLOGIYALÍQ DÁWIRLER BOYÍNSHA KARTALAR
HÁM SÍZÍLMALARDÍ SÍZÍW
Paydalanılatuǵın qurallar:
Paleontologiyalıq sxemalar, úlgiler, geoxronologiyalıq keste, kartalar
Geologiyalıq maketler, tablitsa, sxema
Ádebiyatlar.
Orınlanatuǵın jumıslar: tokembriy geologiyalıq dáwirleri tariyxı boyınsha kartalar, sızılmalardı sızıw. Geologiyalıq dáwirler boyınsha kartalar hám sızılmalar sızıwdı úyreniw. Kartalardı sızıwda qanday faktorlarǵa itibar beriw kerek ekenligin anıqlawdı úyreniw.
№ |
Geologiyalıq dáwirler |
Kartadaǵı shártli belgileri |
1 |
|
|
2 |
|
|
3 |
|
|
180 mln. jıl burın materiklerdiń jaylasıwı |
Jer qabatlarınıń 65 mln. jildan keyin |
(R. Ditsu, Dj. Xolden boyınsha) |
kórinisi. |
|
(R. Ditsu, Dj. Xolden boyınsha) |
Tapsırmalar: geolgiyalıq dáwirlerdiń |
jatqiziqlarin anıqlap, maǵliwmatlardan |
paydalanip geologiyalıq dáwirlerdiń áyyemgi jaǵdayin kontur kartaǵa túsiriw kerek.
15
№ 12 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: PALEOZOY ERASÍNÍŃ RAWAJLANÍW TARIYXÍ
Paydalanılatuǵın qurallar:
Paleontologiyalıq sxemalar, úlgiler, geoxronologiyalıq keste, kartalar
Geologiyalıq maketler, tablitsa, sxema
Ádebiyatlar.
Orınlanatuǵın jumıslar: paleozoy erasınıń rawajlanıw tariyxın anıqlap, ondaǵı jatqızıqlardı úyreniw. Paleozoy erasınıń dáwirlerin anıqlaw.
Era |
Belgisi |
Dáwirler |
Belgisi |
Ásirler |
Organikalıq |
Dawam |
ataması |
|
|
|
|
dúnyası |
etken jıl |
|
|
|
|
|
|
|
Shıǵıs Evropa platformasınıń paleozoy |
Paeleozoy dáwirinde kontinent hám |
|
okeanlardıń jaylasıwı (orta hám |
||
dáwirindegi paleogeografiyalıq sxeması. |
||
keyingi ordovik). |
||
|
Tapsırmalar: paleozoy erasında bolǵan dáwirlerdi úyreniw, olardıń jeke túrdegi sipatlamasın beriw. Paleozoy erasında jer betinde bolıp ótken tektonikalıq processlerdi hám qaysı tawlar kóterilgenligin anıqlaw. Kartasın sızıw.
№ 13 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: PALEOZOY ERASÍNDA TEŃIZ HÁM OKEANLARDÍŃ PALEOGEOGRAFIYALÍQ RAWAJLANÍWÍ
Paydalanatuǵın qurallar:
Ádebiyatlar
Geologiyalıq kartalar hám maketler.
16
Orınlanatuǵın jumıslar: joqarı paleozoy erası dawamındaǵı taw burmalanıw tariyxı hám supermateriklerdiń rawajlanıwı, teńiz hám okean basseynleriniń paleogeografiyalıq tariyxı. Paleozoy erası tariyxın úyrene otırıp, sol waqıttaǵı supermaterik, teńiz hám okeanlardıń paleogeografiyalıq rawajlanıwın anıqlawdı úyreniw.
Eralar |
Supermaterik |
Okean |
|
|
|
|
|
|
Supermateriktiń (Pangeya) hám Atlantika |
Okean ultanınıń magnit anomaliyası. |
|
okeanınıń payda bolıwı (Emiliani boyınsha) |
||
|
Tapsırma: paleozoy erasında bolıp ótken taw payda bolıw basqıshların úyreniw. Bul processler nátiyjesinde jer planetasında teńiz hám okeanlardıń qáliplesiwin anıqlaw.
№ 14 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: SUPERMATERIKLERDIŃ BÓLSHEKLENIWI HÁM ÓZ
ALDÍNA BIRIGIWI
Paydalanatuǵın qurallar:
Ádebiyatlar
Geologiyalıq hám tektonikalıq kartalar.
Orınlanatuǵın jumıslar: tómengi paleozoy erasınıń paleogeografiyası, taw payda bolıw basqıshlarınıń tariyxı hám supermateriklerdiń rawajlanıwın anıqlawdı úyreniw.
№ |
Supermaterik atamaları |
Qaysı materik hám qurǵaqlıqlardı óz ishine alǵan |
|
|
|
|
|
|
17
Mezazoy erasında organikalıq |
Sibir platformasınıń trias dáwirindegi |
dúnyanıń tarqalıwı. |
litologo-paleogeografiyalıq sxeması. |
Tapsırma: supermateriklerdiń bir pútinligi hám bólshekleniwi haqqında maǵlıwmatlar toplap keltiriw. Okean hám teńizlerdiń basseynleriniń paleogeografiyalıq rawajlanıwın úyrenip maǵlıwmatlar keltiriw.
№ 15 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: KAYNOZOY ERASÍNÍŃ RAWAJLANÍW TARIYXÍ
Paydalanatuǵın qurallar:
Ádebiyatlar
Geoxronologiyalıq kesteler
Tektonikalıq kartalar.
Orınlanatuǵın jumıslar: kaynozoy erasınıń tariyxın úyrene otırıp, ondaǵı jatqızıqlardı anıqlaw, ajıratıp biliw. Kaynozoy erasınıń dáwirlerin anıqlaw.
Era |
Belgisi |
Dáwirler |
Belgisi |
Ásirler |
Organikalıq |
Dawam |
ataması |
|
|
|
|
dúnyası |
etken jıl |
|
|
|
|
|
|
|
Kaynazoy erasinin detal |
Organikalıq dúnyanıń kaynazoy dáwirde |
|
paleomagnitlik shkalası. |
||
rawajlanıwı. |
||
|
||
|
18 |
Tapsırma: kaynozoy erasında bolıp ótken taw payda bolıw basqıshların anıqlaw.
Kaynozoy erasinda jer betinde qaysı tawlar kóterilgenligin hám bul processler menen baylanıslı payda bolǵan qazılma baylıqlardı anıqlaw.
№ 16 . Laboratoriyalıq jumıs.
Tema: TÓRTLEMSHI DÁWIRDIŃ RAWAJLANÍW TARIYXÍ
Paydalanatuǵın qurallar:
Ádebiyatlar
Geoxronologiyalıq kesteler
Geologiyalıq, tektonikalıq kartalar.
Orınlanatuǵın jumıslar: tórtlemshi (antropogen) dáwirdiń Ózbekstan mısalında geologiyalıq tariyxı. Tórtlemshi dáwirdiń rawajlanıw tariyxın úyrene otırıp, ondaǵı jatqızıqlardı anıqlaw, ajıratıp biliw. Tórtlemshi dáwirdi quraytuǵın ásirlerdi anıqlaw.
Dáwirler |
Belgisi |
Ásirler |
Organikalıq |
Dawam etken |
|
|
|
dúnyası |
jıl |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tórtlemshi dáwir qatlamı
Tórtlemshi dáwirdegi muz basıw dáwiri sxemalı-strukturası. (Shıǵıs – Evropa platforması)
Tapsırma: tórtlemshi dáwirde bolıp ótken taw payda bolıw basqıshların úyrenip, jer betinde qaysı tawlar kóterilgenligin anıqlaw.
19
GEOLOGIYA páninen alınǵan teoriyalıq bilimin bekkemlew maqsetinde dala-geologiyalıq MARSHRUT DÁPTERI
|
|
|
Marshrut nomeri № _ |
|
|
|
|
|
|
|
Waqtı |
|
|
|
|||||||
|
|
|
Talaba (F.I.Sh.) |
|
_ |
|
|
|
kurs |
topar |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
I. Marshrut maqseti |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
II. Geologiyalıq obektler haqqında maǵlıwmatlar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
_ |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Úyreniwshi geologiyalıq |
ortalıqtıń rawajlanıw tariyxı |
|
_ |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
_ |
|
||||
|
|
|
Geologiyalıq obektlerdiń payda bolıw jaǵdayları (geologiyalıq processler) |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
_ |
|
|
||||||
|
|
|
III. Geologiyalıq shurf qazılıp taw jınıslar, qatlamlardıń salıstırmalı jasın |
|
|
||||||||||||||||
úyreniw. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
1. |
|
|
|
|
|
_ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
2. |
|
|
|
|
|
_ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
3. |
|
|
|
|
|
_ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Geologiyalıq kesimlerdi (profil) dúziw arqalı ortalıqtıń qatlamların úyreniw. (qazılǵan shurftaǵı qatlamların salıstıramız) _
IV. Geografiyalıq ortalıqtıń reliefin úyreniw (nivelir járdeminde). V. Geologiyalıq ortalıqtıń kartasın sızıw (teodolit járdeminde). VI. Minerallar hám taw jınısları úlgilerin jıynaw.
Geologiyalıq úlgilerdi belgili geoxronologiyalıq tártipte alınǵan jerin kórsetken halda kúndelikke, saqlanıw qaltashasına hám dala kartasına túsiriw _.
VII. Marshrut barısında barlıq geologiyalıq obektlerge ulıwmalastırılıp sıpatlama beriledi _. Esletpe: (dala geologiyalıq marshrutında geografiyalıq ortalıqtıń dúzilisi hám kartasi, alınǵan úlgilerdiń fizikalıq qásiyetleri, genezisi hám sol jerdegi paydalı qazılma baylıqlarin paydalanıw perspektivaları talaba tárepinen alınǵan teoriyalıq
bilimler tiykarında tolıq jazılıwı kerek).
20
GEOLOGİYa QURAMINA KİRİWShİ PA`NLER
Qo s ım sha l a r
Geologiya quram ına kiriwshi p á nler
Geologiya – kóp tarmaqlı pán bolıp, ol ózine tán bolǵan bir qanshageologiya pánlerin birlestiredi hám jetiskenliklerine súyenedi.
Krisstolografiya – kristall denelerdiń payda bolıwı, tábiyatta, jer qabıǵında ósiwi, rawajlanıwı ham qásiyetlerin úyreniwshi pán.
Minerоlоgiya – minerallar haqqındaǵı pán bolıp, olardıń quramın, qasiyetlerin, dúzilisin, payda bolıw shárayatın ham ózgesheliklerin
úyrenedi.
Petrоgrafiya – Jer qabıǵın payda etiwshi taw jınısları menen shuǵıllanadı.
Gidrоgeоlоgiya – Jer astı suwlarınıń payda bolıw ózgeshelikleri, tarqalıw nızamlıqları menen shuǵıllanadı.
Geоtektоnika – Jer qabıǵındaǵı háreketlerdi, usı háreketler nátiyjesi bolǵan geоlоgiyalıq strukturalardı úyrenedi.
Dinamikalıq geоlоgiya – Jer qabıǵına tásir etiwshi endоge2n-I(liosvhak(i1).1) hám ekzоgen (sırtqı) háreketlerdiń xızmetin úyrenedi.
Geоximiya – Jerdi payda etken jınıslar quramındaǵı ximiyalıq elementlerdiń tarqalıwı, jaylasıw nızamlıqların úyrenedi.
Geоfizika – Jer, jer qabıǵı hám taw jınıslarındaǵi fizikalıq qásiyetlerdiń nızamlıqların úyrenedi.
Tariyxıy geоlоgiya – Jer qabıǵınıń tariyxıy rawajlanıw dáwirinde dúziliwin úyrenedi.
Seysmоlоgiya – jer silkiniwdi keltirip shıǵaratuǵın háreketler, seysmоaktiv оblastlardı anıqlaw haqqındaǵı pán.
Litоlоgiya – shógindi taw jınıslardı úyreniwshi pán. Injenerlik geоlоgiyası – imaratlar qurıw ushın qolay oblast,
rayоnlardı úyreniwshi pán.
Neft geоlоgiyası. Neft haqqındaǵı pán. Keyingi jıllarda kоsmik izertlewlerdiń rawajlanıwı menen jańa ǵarezsiz astrоgeоlоgiya, selenоgeоlоgiya, aerоgeоlоgiya kibi qatar pánler rawajlanbaqta.
21