Programmaliq tamiynat arxitekturasi

Dúziwshi:

Muxammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Programmalıq injiniring» kafedrası assistenti Yuldashev Q.

Sın beriwshi:

Muxammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Tábiyiy hám ulıwma kásiplik pánler» kafedrası f.-m.i.k, doсent Kojametov A.

MAZMUNÍ

1.Oqıw materiallar.

1.1.Lekсiya sabaqlarda ótiletuǵın temalar.

1.2.Ámeliy sabaqlarda ótiletuǵın temalar.

1.3.Laboratoriya sabaqlarda ótiletuǵın temalar.

1.4.Óz betinshe jumıs temaları.

1.5.Glossariy.

2.Qosımsha.

2.1.Isshi oqıw baǵdarlaması.

2.2.Tarqatpa materiallar.

2.3.Studentler bilimin bahalaw ushın test hám variantlar.

2.4.Studentler bilimin reyting sisteması tiykarında bahalaw kriteriyaları.

LEKCIYA MAZMUNÍ

1.Programmalıq támiynat arxitekturası. Predmet oblastınıń sistemaarxitekturasın proektlestiriw.

2.Programmalıq támiynattıń predmet oblastındaǵı modelin ámelge asırıw rejesin dúziw. Programmalıq támiynattıń predmet oblastındaǵı modelin ámelge asırıw.

3.Generativlik, intenсionallıq hám avtomatlı programmalastırıw. Kodtı qayta paydalanıw mashqalası.

4.Generativlik programmalastırıw.

5.Programmalıq támiynat generatorları.

7.Intenсionallıq programmalastırıw.

8.Avtomatlı programmalastırıw.

9.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwdi avtomatlastırıw. Model tiykarındaǵı arxitektura.

10.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwdi avtomatlastırıw. Model tiykarındaǵı arxitektura. PIM PSM modelleriniń túrlendiriliwi.

11.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwdi avtomatlastırıw. Model tiykarındaǵı arxitektura. Kóp platformalı modeller.

12.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwde CASEtexnologiyasın qollanıw.

13.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwde CASEtexnologiyasın qollanıw.

14.Programmalıq támiynat arxitekturasın proektlestiriwde CASEtexnologiyasın qollanıw.

15.Komponentalı arxitektura.

16.STL standart shablonlar bibliotekası.

17.Qatarlar hám STL.

1-LEKCIYA. PROGRAMMALÍQ TÁMIYNAT ARXITEKTURASÍ. PREDMET OBLASTÍNÍŃ SISTEMA ARXITEKTURASÍN

PROEKTLESTIRIW.

Joba:

1.Programmalıq támiynat arxitekturası.

2.Predmet oblastınıń sistema arxitekturasın proektlestiriw.

Tayanısh sózler: Arxitektura, injeneriya, programmalıq támiynat arxitekturası, programmalıq támiynattıń proektli arxitekturası.

Arxitektura hám injeneriya bul insan iskerligi túrleri sıpatında, ol kompyuter texnologiyası bar bolmastan aldın bar edi. Aldın bul iskerlik túrlerin proekt jaratıw proсessine arnalǵan yamasa múmkin bolǵan obyekt proobrazı, prototipi baylanıstırıp turatuǵın edi. Basqasha aytqanda proektlestiriw óz quramına

Arxitektura hám injeneriya túsiniklerin aladı hám programmalıq támiynattı proektlestiriw bolsa, máselen binalardı proektlestiriw túsiniginen kem parqılanadı. Aqırǵı on jıllıq ishinde qurılıs arxitekturasınıń rawajlanıw tendenсiyası proektlestirilip atırǵan obyektlerdiń maksimal funkсionallıǵı menen baylanıslı. Programmalıq támiynattı arxitekturalıq proektlestiriw usıǵan uxsas óziniń maqsetine iye.

Programmalıq támiynat arxitekturası - bul sonday programmalıq támiynat sistemasın ańlatadı, yaǵnıy ol sistemanı dúziwshi komponentalar, komponentalar arasındaǵı óz-ara baylanıstı hám usı baylanıstı tártiplestiriwshi qaǵıydalar haqqında maǵlıwmat beredi hám ol bunday sistema proektiniń effektiv islewi ushın arnalǵan boladı. Programmalıq támiynattı proektlestiriw óz náwbetinde máseleniń qoyılıwın analiz qılıw tiykarında sistemanıń qásiyetin islep shıǵıwdı hámde proektlestiriwshiniń tájriybesin kózde tutadı.

Programmalıq támiynat arxitekturası – bul programmalıq támiynattı islep shıǵıw proсessiniń nátiyjesin kórsetiwshi artefakt. Programmalıq támiynat arxitekturasınıń elementleri hám olardı

biriktiriw modelleri proektleniwshi sistema talapların orınlaw ushın arnalǵan.

Programmalıq támiynat arxitekturasınıń proektinde ónimdarlıqqa bolǵan

funkсional hám funkсional emes talaplar, shıdamlılıq, keńeyiwshenlik, shıdamlılıqtı biykar qılıw, ónimdarlıq, qayta paydalanıw imkaniyatları hámde islenip atırǵan programmalıq támiynattıń biyimlesiwshenligine bolǵan talaplar esapqa alınıwı kerek. Programmalıq támiynattıń proektli arxitekturası, berilgen programmalıq ónim oǵan qoyılatuǵın talaplarǵa qansha dárejede sáykes keliwin tez anıqlawǵa imkan beredi.

predmet oblastınıń modelin ámelge asırıw rejasin dúziw;

predmet oblastınıń modelin ámelge asırıw.

Predmet oblastınıń sistema arxitekturasın proektlestiriw.

Programmalıq támiynat arxitekturası proektiniń quramına tómendegiler kiredi: elementlerdiń táripleniwi, yaǵnıy berilgen sistema nelerden turıwı, bul elementler arasındaǵı óz-ara tásir sxeması, úlgilerdiń (patterns) hújjetleri, olar tiykarında olardıń jaylasıwı orınlanadı, hámde bul úlgilerge tiyisli bolǵan dizim hám quramǵa bolǵan sheklewler.

Puharalıq hám sanaatqa tiyisli qurılısta proekttiń táriypi arxitekturalıq – qurılıs sızılmaları hám kólemli modeller, hámde qurılıp atırǵan obyektler hám onıń qurılıs texnologiyalarınıń tekstli táriypi bolıp esaplanadı. Programmalıq támiynat xarakteristekasın illyustraсiyalanǵan qurallar sıpatında ańlatıw, arxitekturalıq proektlestiriwde hár qıylı shártli jazba belgilerdi – blok-sxemalar, ER-

diagramması, UML-diagramması, DFD-diagramması hámde maketler qollanıladı. Hár bir programmalıq támiynat podsisteması onıń komponentaları hám

olardıń óz-ara tásiriniń jıyındısınan quralǵan bolıp, usı shártli belgilerdi paydalanıw arqalı proekttiń sáykes bóleginde anıq táriyplengen bolıwı kerek. Sebebi bunday podsistema úlkenrek masshtabtaǵı sistema ushın quramlı element sıpatında kiritiliwi múmkin. Programmalıq támiynat arxitekturası proektinde usı qurallar járdeminde sistemanıń úlkeytirilgen bólekleriniń anıq berilgen táriyplerin óz ishine aladı.

Ulıwma proektlestiriw hámde programmalıq támiynattı proektlestiriw

ámeliy xızmet túri bolıp esaplanadı. Solay eken hár qıylı variantlar ishinde, proektlestiriw – bul tábiyatta joq bolǵan zattı jaratıw sanaatı, Programmalıq támiynat arxitektorı (proektlestiriwshisi) óz pikirine hám proektlestiriw sanaatına iye bolıwı kerek hám ol proekt qatnasıwshıları hám buyırtpashılarǵa kerek bolaǵan programmalıq támiynattı qurıw hám onı basqarıwǵa hám sistemanıń keyingi evolyuсiyasında isletiwge imkan beredi.

2-LEKCIYA. PROGRAMMALÍQ TÁMIYNATTÍŃ PREDMET OBLASTÍNDAǴÍ MODELIN ÁMELGE ASÍRÍW

REJESIN DÚZIW.

Tayanısh sózler: Predmet oblastınıń jıynaw modeli, biznes proсesslerdi optimallastırıw hám baqlap barıw, ólshew, predmet oblastında qollanılatuǵın artefaktlar.

Predmet oblastınıń modelin ámelge asırıw proektlestirilip atırǵan obyekttiń arxitekturalıq modellestiriliwin ańlatadı. Arxitektor tárepinen dúzilgen programmalıq támiynat rejesin ámelge

asırıw ulıwmalıq arxitektura hám komponentalardan ibarat konkret sistemalardı alıw usıllarınıń tártibin belgilep beradi. Predmet oblastınıń jıynaw modeli proektiniń arxitekturalıq bólimi tómendegi xaraktiristikaǵa iye:

-konkret podsistemalardı iske túsiriw ushın buyırtpashı interfeysi; -komponentalardı jıynaw proсessi;

-islep shıǵıw hám ózgerttiriwge sáykes sorawlardı qayta islew; -biznes proсesslerdi optimallastırıw hám baqlap barıw, ólshew.

Proekttiń bull bóleginde, modeldi jıynaw ushın avtomatlastırılǵanqurallardan paydalanıw itimallıǵı esapqa alınıp, islep shıǵılıp atırǵan obyektti jıynaw súwretlengen. Jıynawdıń avtomatlastırıw dárejesi kóp jaǵdaylarǵa hám proekttiń programmalıq-texnikalıq qurallanǵanlıǵı menen hámde predmet oblastında jeterli dárejedeqollanılatuǵın artefaktlarǵa da baylanıslı boladı.

Ulıwmalıq jaǵdayda proekttiń modelin jıynaw variantları tómendegishe bolıwı múmkin:

komponentalardan qollanbanı jıynaw qolda orınlanadı. Detallastırılǵan jıynaw proсessii islep shıǵıwshınıń qollanbasında berilgen boladı. Proekt quramına arxitektura táriypi hám komponentalar, predmetli-baǵdarlanǵan tillerdi ámelge asırıw, grafikli paydalanıwshı interfeysin jaylastırıw boyınsha qollanbası kiredi;

Komponentalardı jıynaw ushın hár qıylı instrumental qurallardan paydalanıladı. Olarǵa qıdırıw quralı hám komponentalardı kurıw, qollanbanı islep shıǵıwdıń belgili táreplerin avtomatlastırıw ushın generatorlardı qollanıw táriypi tiyisli boladı. Detallastırılǵan jıynaw proсessin islep shıǵıwshınıń qollanbasında berilgen boladı. Proekt quramına arxitektura táriypi hám komponentalar, predmetli-baǵdarlanǵan tillerdi ámelge asırıw, grafikli paydalanıwshı interfeysin jaylastırıw boyınsha

qollanbası, generatorlar hám infrastrukturalar, ol járdeminde komponentalardı tarqatıw, izlew hám klassifikaсiyalaw ótkiziledi.

Hújjetlestiriw avtomat túrde dúziledi.

Detallastırılǵan jıynaw proсessin islep shıǵıwshınıń qollanbasında berilgen boladı. Proekt quramına arxitektura táriypi hám komponentalar, predmetlibaǵdarlanǵan tillerdi ámelge asırıw, grafikli paydalanıwshı interfeysin jaylastırıw boyınsha qollanbası, generatorlar hám infrastrukturalar, ol járdeminde komponentalardı tarqatıw, izlew hám klassifikaсiyalaw ótkiziledi. Hújjetlestiriw avtomat túrde dúziledi.

3-LEKCIYA. GENERATIVLIK, INTENCIONALLÍQ HÁM AVTOMATLÍ PROGRAMMALASTÍRÍW. KODTÍ QAYTA PAYDALANÍW MASHQALASÍ.

Joba:

1.Generativlik, intenсionallıq hám avtomatlı programmalastırıw.

2.Kodtı qayta paydalanıw mashqalası.

Kodtı qayta paydalanıwdı úyreniw, qollanıw hám rawajlandırıw programmalıq támiynat arxitektorı tárepinen ámelge asırıladı. Bul jumıslardı orınlaw ushın oǵan payda qılıwshı programmalastırıwdıń teoriyasın biliw kerek.

Hár bir programmist óziniń jumısın orınlaǵanda, qayta paydalanıw ushın kodtı islep shıǵadı hám onı qayta paydalanıw ushın qollanadı. Qálegen makros yamasa biblioteka aldın dúzilgen hám optimallastırılǵan ónimdi ańlatadı, onı qollanıw házirgi kúndegi islep shıǵıwda hám anıq ústinlikke iye boladı. Eger qollanbanıń keyingi versiyaların proektlestiriwde yamasa aldın islep shıǵılǵan buyırtpalarǵa uqsas buyırtpa islep shıǵılǵanda házirgi proektke texnikalıq tapsırma maǵlıwmatlarına sáykes ráwishte ózgerttirilgennen aldın dúzilgen kod

bólegi kiritiletuǵın bolsa, onda bull halatta hám kodtı qayta paydalanıw taza proektke ústinlik beredi. Islep shıǵıwshınıń isenimli hám turaqlı kod alıw úmitinde, aldın jaratılǵan kod ta shıqqan qátelerge yamasa derlikámelde tayar kod bóleginiń buyırtpashınıń házirgi mútájligine sáykes kelmewiniń anıqlanıwı menen baylanıslı kútilmegende ámelge aspawımúmkin.

Rásmiy tárepten házirgi proekt talaplarına aldınǵı dúzilgen kod sáykes keliwi yamasa sáykes kelmewi mumkin. Tiykarınan qálegen islewshiler toparı yamasa bólek islewshi de praktikada aldın islep shıǵılǵan kodtan paydalanadı. Sebebi bunday jumıslardı basqa oblast xizmeti ustaları hám, hár bir jumıs túri ushın óziniń instrumentler jıyındısına iye bolǵan halda, orınlap kelmekte.

Programmalastırıw ushın da biz kóp hámme paydalanatuǵın instrumentlerden paydalanamız, biraq biz jaratatuǵın kod júdá qımbat hám bárhama jetilistirip barılıwshı qayta qollanılatuǵın instrumental programmalıq qurallar toplamına kiredi.

Kodtan qayta paydalanıw mashqalaları, bólek islewshiler jámáátiniń óziniń qolı menen islep shıǵılǵan programmaların tayarlawdan kóbirek qızıqraq hám qıyınraq. Onnan basqa proektte makroslar bibliotekasınan, generatorlardan, interpretatorlardan hám basqa metaprogrammalastırıw - dıń sanaat qurallarınan paydalanıw da islep shıǵıwshılar jámáátiniń hárbir jumısshısınıń kvalifikaсiyalarına dálil boladı. Bul instrumentler, kompilyatorlar, operaсiyalıq sistemalar, MBBS ları hám, jánede kompyuterlar hám olardan paydalana alıw qabiliyeti programmalastırıwdıń bazalıq quralları bolıp esaplanadı.

Basqasha aytqanda eger biz kodtan qayta paydalanıw imkaniyatına iye bolmasaq onda biz programmalastırıw injenereyasında emespiz.

Programmalastırıw, xızmeti túri sıpatında, islep shıǵılıp atırǵan proektti ápiwayı kodlastırıw menen hám onı iyelew hám basqarıw arasında keskin parq penen

úylesimlikte boladı. Bular menen birge proekt haqqında