Ilimiy doretiwshilik metodologiyasi (2009)

temasındaǵı dissertaсiyanıń

REZYuMESI

Tayanısh (eń áhmiyetli) sózler:

Izertlew obektleri:

Jumıstıń maqseti:

Izertlew metodları:

Alınǵan nátiyjeler hám olardıń jańalıǵı:

Ámeliy áhmiyeti:

Engiziw dárejesi hám ekonomikalıq nátiyjeliligi:

Qollanıw (paydalanıw) salası:

“Ilimiy dóretiwshilik metodologiyası”páninen test sorawları

1. Ilimiy izertlew ótkeriw basqıshlarınıń durıs izbe-izligin kórsetiń.

A) eksperimentti rejelestiriw hám shólkemlestiriw; máseleniń qoyılıwı; bar bolǵan málimlemeni aldın ala talqılaw; baslanǵısh gipotezalardı bayan etiw; gipotezalardıń teoriyalıq talqılawı; alınǵan nátiyjelerdi talqılaw hám ulıwmalastırıw; alınǵan faktler tiykarında baslanǵısh gipotezalardı tekseriw; jańa faktler hám nızamlardıń juwmaqlawshı bayanı, túsinikler alıw hám ilimiy kóregenlik; alınǵan ilimiy nátiyjelerdi engiziw;

V) máseleniń qoyılıwı; bar bolǵan málimlemeni aldın ala talqılaw; gipotezalardıń teoriyalıq talqılawı; ekspertmentti rejelestiriw hám shólkemlestiriw; alınǵan nátiyjelerdi talqılaw hám ulıwmalastırıw;alınǵan faktler tiykarında baslanǵısh gepotezanı tekseriw; jańa faktler hám nızamlardıń juwmaqlawshı bayanı; túsinikler alıw hám ilimiy kóregenlik;alınǵan ilimiy nátiyjelerdi engiziw;

S) baslanǵısh gipotezalardı qáliplestiriw; gipotezalardıń teoriyalıq talqılawı; ekspertmentti rejelestiriw hám shólkemlestiriw; máseleniń

qoyılıwı; bar bolǵan málimlemeni aldın ala talqılaw; alınǵan nátiyjelerdi talqılaw hám ulıwmalastırıw; alınǵan faktler tiykarında bslanǵısh gipotezanı tekseriw; jańa faktler hám nızamlardıń juwmaqlawshı forması, ilimiy túsinikler alıw; alınǵan nátiyjelerdi engiziw.

D)barlıq juwaplar durıs.

2.Hár qıylı obektlerdi hám proсesslerdi izertlewde sapa hám san, analiz hám sintezdiń organikalıq baylanısın támiyinleytuǵın fundamentallıqizertlew qatnası, bul-

A)kompleksli qatnas

V) Funkсionallıq qatnasS) modelli qatnas

D) sistemalı qatnas

3. Sistemalı qatnas

A) belgili bir ámeldi orınlaw ushın óz-ara baylanıslıq, bir-birinebaǵınıshlılıq, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórip shıǵıwdan ibarat.

B) izertlew ótkerilip atırǵan obekt ózin konkret formada emes, al olorınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵılıwına tiykarlanǵan

S) úyrenilip atırǵan proсess onıń tábiyatın ózgertpesten, ádettetábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwden ibarat

D) barlıq juwaplar durıs

5. Metodologiyalıq analizdiń ekinshi túri óz ishine... aladı

A)izertlewdiń túri, oǵan qatnas hám ulıwma ilimiy prinсiplerdi úyreniwdi;

B)konkret-ilimiy metodologiyanı, yaǵnıy anaw yamasa mınaw ilim slasında qollanılatuǵın proсedura, izertlew prinсipleriniń jıynaǵın

S) ilim metodologiyası, yaǵnıy ilimler kesispesinde payda bolǵan anaw yamasa mınaw qandayda bir ilim salasın óz ishine alǵan, anaw yamasa mınawilimiy baǵdarda qollanılatuǵın usıl, izertlew prinсipi hám proсeduralarınıń jıynaǵın

D) durıs juwap joq

6. Obekt elementleri quramınıń óz-ara baylanıslıǵın sáwlelendiretuǵın matematikalıq model

A) Funkсionallıq modelB) quram modeli

S) kibernetikalıq modelD) maket

7.Uzaq waqıt dawamında bir obektti bir neshe ret tekseriw menen baylanıslı usıl, bul-

A)kompleksli usıl

B)salıstırıwshı usılS) longityud usılı

D)abstraktlaw

8.Qanday logikalıq nızamlar tiykarında dene hám proсesslerdiń sapalı anıqlıǵı jáne olardıń ózgeshelikleriniń salıstırma teń salmaqlıǵıjatadı?

A) uqsaslıq nızamında

V) jetkilikli tiykar nızamında

S) úshinshini biykarlawshı nızamındaD) dedukсiya nızamında

9.Bir predmet salasınan basqa bir predmet salasına qásiyetler, múnásibetler hám nızamlılıqlardı ótkeriw hám tarqatıw ushın xızmetetetuǵın proсedura, bul-

A) intuiсiya

V) ekstrapolyaсiya

S) dedukсiya

D) indukсiya

10.Qanday jaǵdayda izertlewshiler proponenttiń pikirlesiwinde argumenthám tezis arasında baylanıslıq joqlıǵın kórsetedi

A)tezistiń sınında

B)argumenttiń sınındaS) kórsetiw sınında

D)A hám V durıs

11. Tar hám anıq mánisinde 2 qarama-qarsı tastıyıqlaw, hár biriniń dáliliushın isenimli argumentler bar. Keń mániste bul ádette qáliplesip qalǵan pikirler menen túsiniklerge keskin túrde qarama-qarsı bolǵan oy-pikirler esaplanadı, bul-

A) paradigma V) verifikaсiya

S) sın

D) paradoks

12. Kanсelyarizmler, bul-

A) jumıs júrgiziw usıllarıB) tavtologiya

S) bir nárseniń basqa sózler menen tákirarlanıwı

D) ―esabınan‖, ―baǵdarında‖ usaǵan sózlerdiń shıǵıp sóylewde artıqsha hám námaqul qolanılıwı.

13.Engizilip atırǵan obektti óziniń konkret formasında emes, al olorınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kóriwge tiykarlanǵan fundamentallıq izertlew qatnası, bul-

A) kompleksli qatnas

V) funkсionallıq qatnasS) modelli qatnas

D) sistemalı qatnas

14. Naturallıq qatnas

A)belgili bir ámeldi orınlaw ushın bir-birine baylanıslı, bir-birine baǵınıshlı, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórip shıǵıwdan ibarat

B)izertlew ótkerilip atırǵan obektti óziniń konkret formasında emes, al ol orınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵıwǵa tiykarlanǵan

S)úyrenilip atırǵan proсess onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwinen ibarat

D)hár qıylı sharayattan kelip shıǵa otırıp, úyrenilip atırǵan obekt ornında, jańa uqsas, yaǵnıy úyrenilip atırǵan obekttiń ornın basa alatuǵın hám ol haqqında jańa maǵlıwmatlar bere alatuǵın basqa bir obekttiń úyreniliwin názerde tutatuǵın janapay ańlap jetiw.

15.Baqlaw, salıstırıw, esap, óz-ara sáwbet, anketa sorawı, ólshew, ilimiy biliw sıpatında... usılı esaplanadı

A) empirik

V) eksperimentallıq-teoriyalıqS) teoriyalıq

D) metateoriyalıq

16. Ilim nátiyjeleriniń turmıslıq túsiniliwi, ulıwma forma, ilimiy pikirlew usılları hám onıń anaw yamasa mınaw dúnya turmıs kórinisi kózqarasınan kategoriyalı dúzilisin óz ishine alǵan metodologiyalıq analiz... basqıshın filosofiyalıq metodologiya quraydı

A)birinshi

B)ekinshi S) úshinshi D) tórtinshi

17. Biliw subektiniń aktivligin tastıyıqlawshı, izertlew maqseti usılınıń barlıq komponentlerin muwapıqlastırıwdı zárúr etetuǵın hám jumıs nızamlıqlarınan shártli túrde kelip shıǵatuǵın talapbul usıldıń...

A) determinatlastırıwB) beriliw

S) nátiyjelilikD) tiklew

18. Belgili bir waqıt dawamında obektte bolıp atırǵan ózgerislerdi úyrenetuǵın izertlew...

A) pilotajB) panel

S) maydan (dala) D) monografikalıq

19. Qanday logikalıq nızamlardan biri e ki qarama-qarsı pikirdi yamasa onıbayan etiwdiń yaki onı biykarlawdıń haqıyqıylıǵın tastıyıqlaydı

A)uqsaslıqlıq nızamı

B)qarama-qarsılıq nızamı

S) úshinshini biykarlawshı nızamD) oy pikirdi dálillew nızamı

20. Basqa jaǵdaylardıń durıslıǵın dálillew tiykarında jatqan dálilsizqabıl etiletuǵın baslanǵısh jaǵday, bul-

A)táriyp

B)dilemma

S)aksioma

D)usınıs

21.Bilimniń dúzilisin, strukturasın hám rawajlanıwın úyrenetuǵın filosofiyalıq-metodologiyalıq táliymat, bul-

A) huqıq filosofiyasıB) epistemologiya

S) ergonomika D) germenevtika

23. Qubılıstıń barısın baqlawǵa múmkinshilik beretuǵın anıq e sapqa alınǵan sharayatta baqlanatuǵın izertlew qubılısı, ilimiy shólkemlestirilgen tájiriybe

A)eksperiment

B)baqlaw

S) sadıstırıw D) sintez

24.Obektler, qubılıslardıń óz aldına bólek belgileri arasındaǵı uqsaslıq yamasa ayırmanıń belgileniwi

A)eksperiment

B)baqlaw

S) salıstırıwD) ólshew

E) sintez

25.Úyrenilip atırǵan proсessti, onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniwden ibarat bolǵan fundamentallıq-izertlew qatnası:

A) funkсionallıq qatnasV) naturallıq qatnas

S) modelli qatnas D) sistemalı qatnas

26.Abstraklastırıw, ideallastırıw, formallastırıw, analiz, sintez, indukсiya hám dedukсiya, aksiomatika, ulıwmalastırıwdıń ilimiy biliw sıpatındaǵı usılları... usıllar esaplanadı

A)empirik

B)eksperimentallıq-teoriyalıqS) teoriyalıq

D)metateoriyalıq

27. Metodologiyalıq analizdiń úshinshi basqıshı tómendegilerdi óz ishinealadı

A) izertlewdiń forması, oǵan qatnas hám ulıwma ilimiy prinсipti úyreniwdi B) konkretilimiy metodologiyanı, yaǵnıy anaw yamasa mınaw ilim salasındaqollanılatuǵın proсedura, izertlew prinсipleri jıynaǵın

S) ilim metodologiyası, yaǵnıy ilimlerdiń kesispesinde júzege kelgen anaw yamasa mınaw qanday da bir ilim salasın óz ishine alǵan, anaw yamasa mınaw ilimiy baǵdarda qollanılatuǵın usıl, izertlew prinсipi hám proсeduralarınıń jıynaǵın

D) barlıq juwaplar durıs

28.Shárt sonday etip qoyıladı, onda usıl óziniń sheshiwshi imkaniyatı arqalı nátiyje anıq joqarı dárejede itimallı bolıwı kerek, bul bolsa usıldıń hár bir komponenti menen birge bir tutas usıl sistemasındaǵı ulıwma... dúziliske baylanıslı. Bul usıldıń

A)determinantlıǵı

B)nátiyjeliligi hám isenimliligi

S) qayta qollanıw, tákirarlanıw qásiyetiD) anıqlıǵı

29.Tiykarǵı izertlewden aldın izertlewi sapasın hám tayarlıǵın tekseriw ushın hám usı proсess dawamında gepoteza jáne másele anıqlanatuǵın tekseriw... izertlewi esaplanadı

A) pilotajV) panel

S) maydan (dala) D) monografikalıq

30. Dedukсiya qanday úsh oy-pikirden quralǵan

A) úlken posılka, dep atalǵan ulıwma jaǵday, onıń menen baylanıslı oy-pikir,onı qolanıwǵa alıp keletuǵın kishi posılka, juwmaq

V) argumentlew, oy-pikir, sillogizm

S) tezisti joǵaltıw, tezisti pútkilley almastırıw, tezistiń belgili birbólegin almastırıw

D)jetkiliklilik haqqında oy-pikir, qarama-qarsılıqqa oy-pikir, dálil oy-pikiri

E)sillogizm, qarama-qarsılıqqa qarsı pikir, juwmaq

31.Insannıń is-háreketi, intizamı hám mazmunın ashıp beretuǵın ilimiyańlap jetiwdiń wazıypası, bul-

A)paradigma

B)paradoks

S)túsiniw D) mashqala E) bahana

32.Anaw yamasa mınaw ilim salası rawajlanıwınıń belgili bir dáwirindeilimiy aqıl-oy menen qabıl etilgen hám usı teoriyanı isletiw usıllarına tiykar salǵan teoriya

A)paradigma

B)konсepсiya

S)metodologiya

D)paradoks

33.Sanaattıń bar bolǵan quralların rawajlandırıw hám jańaların jaratıw ushın áhmiyetli ilimiy tiykar dúziwge qaratılǵan isler... jumısları bolıp tabıladı

A) ámeliy izertlew

V) fundamentallıq izertlew

S) konstruktorlıq-tájiriybelik izertlewlerD) eksperimentallıq izertlew

E) izleniwsheń izertlew

34. Qanday málimleme tez e skiredi...

A)tiykarǵı jurnaldaǵı maqala

B)operativ málimleme

S) teoriyalıq jurnaldaǵı málimlemeD) monografiyalıq maqala

E) jańalıq, oylap tabıw

A) esaplaw algortimin islep shıǵıw-matematikalıq modeldi jaratıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

V) matematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw algoritmin islep shıǵıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

S) matematikalıq modeldi jaratıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-esaplaw aolgoritmin islep shıǵıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

D)tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıw-matematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıwesaplaw algoritmin islep shıǵıw

E)e saplaw algoritmin islep shıǵıw-tarqatıw baǵdarlamaların islep shıǵıwmatematikalıq modeldi jaratıw-esaplaw eksperimentin islep shıǵıw

36.Hár qıylı waqıya, buyım sıpatların ulıwmalastıratuǵın ilimiy izertlewusılı: A) analiz

B) sintez

S) dedukсiya D) indukсiya

E) eksperiment

37.Funkсionallıq qatnas

A)belgili bir ámeldi orınlaw dep bir-birine baylanıslı, bir-birine baǵınıshlı, birge háreketlenetuǵın elementlerdiń pútinligin quraytuǵın obekt, proсess, mashqalalardı kórp shıǵıwdan ibarat

B)izertlew ótkerilip atırǵan obekt ózin konkret formada emes, al ol orınlap atırǵan funkсiyalar kompleksinde kórip shıǵılıwına tiykarlanǵan.

S)úyrenilip atırǵan proсess, onıń tábiyatın ózgertpesten, ádette, tábiyǵıy sharayatta tikkeley úyreniliwinen ibarat