Ulıwma pedagogika
.pdfmámleketlik, municipial hám jeke shólkemlerde tárbiyalaw hám tálim beriwdi qarastıradı.
Házirgi zaman sharayatlarında ámelde bolǵan sociallıq tárbiyanıń bul sisteması balalardı qorǵawdıń teoriya hám metodika máselelerin, hár qıylı oqıw hám tárbiya mákemeleriniń, sociallıq jámáátlerdiń shańaraq hám balalar menen sociallıq iskerligi teoriyası hám metodikası máselelerin qarastıradı.
Sociallıq pedagogika – pedagogikadaǵı jańa bólim bolmastan, al ol qáliplesken shańaraq, qatlam, xalıq hám diniy tárbiyanıń sisteması, sol sebepli, eń aldı menen házirgi zaman sociallıq tárbiya ámeliyatın qarastırıw, shańaraqtaǵı tárbiyanıń tariyxına, sharaq tárbiyası watandarlıq tariyxına hám ádebiy esteliklerine , mámlekettiń jetim-jesirler haqqında ǵamxorlıǵına, jámiyetlik tárbiya tariyxına, mehribanlıqqa múrájat etiw kerek boladı.
Sociallıq pedagogikanin‘ funkciyaları. Sociallıq pedagogika tarbiyanıń qanday proceslerin, bala (óspirim)nı jámiyette shólkemlestiriwdiń qanday proceslerin qamtıp aladı? Onıń sociallıq fiunkciya hám wazıypaları nelerden ibarat?
1.Bala (óspirim)nı, onıń konflikt sharayatındaǵı awhalın úyreniw birinshi dárejeli wazıypası bolip esaplanadı.
2.Qıyınshılıqqa dus kelgen bala (ózpirim)ǵe járdem kórsetiw. Krizisten shıǵıw jolların, variantların tabıw, qıyın payitta qollapquwatlaw ogada áhmiyetli.
3.Balanı qorshaǵan hám oǵan tásir kórsetiwshi hár qıylı sociallıq sferalardaǵı sociallıq tárbiya awhalın analizlew.
4.Sociallıq pedagogika unamlı tájiriybeni analizlew, úyreniw hám tarqatıw hám násiyatlawǵa qaratılǵan.
5.Ol balanıń iskerligin ózin-ózi tárbiyalawǵa, ózin-ózi oqıtıwǵa hám óz ómiri hám qılıqların ózbetinshe shólkemlestiriw uqıbına baǵdarlanıwı kerek.
6.Sociallıq pedagogikada bala, onıń krizis awhalına qatnasına iye, onıń huqıqların qorǵaw mashqalaların sheshimin tabıwda hár qıylı qánigeler, shólkemlerdi koordinaciyalaw hám birlestiriw menen shuǵıllanadı.
7.Sociallıq pedagogikanıń funkciyalarınan biri sociallıq tárbiyanıń hár qıylı mashqalaların shólkemlestiriwge, izertlewge,
134
sociallıq pedagoglar, jámáátlerdiń, hár qıylı pedagogikalıq oraylardin‘ islerin analizlewge keltiredi.
Sociallıq pedagogika funkciyaların aytarlıqtay tar maǵanada tómendegishe, joqarıda aytılǵanlardı jámlegen halda kórsetiw múmkin. Bul: tárbiyalıq, social-huqıqıy, social-reabilitaciyalıq. Tárbiyalıq funkciyası balanı onı qorshaǵan ortalıqqa kiritiwdi, onı sociallastırıw procesi, onıń oqıw hám tárbiya procesinde beyimlesiwin qamtıp aladı. Social-huqıqıy mámlekettıń balalar haqqında ǵamqorlıǵın, olardı huqıqıy qorǵawdı ańlatadı. Socialreabilitaciyalıq funkciya - bul mayıp, fizikalıq yaki psixikalıq tolıq tárizde jetilispegen balalar menen tárbiya hám bilim beriw isleri, bunda tiykarǵı sociallıq funkciyalardı pedagog orınlaydı.
Sociallıq pedagogikanıń ámeliy máselelerine ayırım tu‘rde toqtalıw kerek. Bul sociallıq pedagog, sociallıq xızmetker nege baǵdarlanıwı hám nege sáykes óz jumısın alıp barıwı boladı. Social pedagogikanıń ámeliy máselelerinen biri tómendegiden ibarat boladı:
1.Balanıń (óspirim) sanasında mehir hám adalatlılıq túsinigin, jaqınına, barlıq janzatlarǵa, dóretiwshilikke, ózara túsinisiwge degen muhabattı tárbiyalaw.
2.Olardıń aldına krizisten ózbetinshe shıgıw maqsetin qoyıw, shıǵıw jolın belgilew, átirapındaǵı insanlar menen mámilede bola biliwge úyretiw, ómirdiń maqset hám maǵanasın anıqlaw.
3.Qorshaǵan álemdi, insandı, onıń jekeligin, fizikalıq hám mánawiy ósgesheliklerin, jámiyettegi minnet hám huqıqların biliwhe umtılısın rawajlandırıw.
4.Jeke qádir-qımbatın, ózbetinsheligin, ózine isenim sezimin rawjalnadırıw.
5.Bala (óspirim)ǵa balalar menen, kishi hám úlken toparlarda, teńlesleri birlespelerinde, shańaraqta, miynette, mektepte mámilede bolıwdı sıńdiriw. Bul jerde sociallıq pedagogqa óz tárbiyalanıwshılarınıń ózgesheliklerin biliwi zárúr boladı. Insanlar, shaxs hám jámiyet arasındaǵı konfliktti jámiyetlik múnásibetlerdiń ádep-ikramlıq normalarına, balanı
135
qorshaǵan ortalıǵına tayanǵan halda konfliktler sheshimin tabıwǵa úyreniw.
Usı ámeliy máseleler (basqaları da bolıwı múmkin) qısqasha tómenegishe aytılıwı múmkin: tárbiyalaw, iygilikli is etiw, óz
ómirin shólkemlestiriwge úyretiw, biliwge qızıǵıwshılıǵın rawajlandırıw, óz individuallıǵın, óz nıshanları hám uqıpların rawajlandırıwǵa jardem kórsetiw.
Joqarıda kórip ótilgen funkciyalarınan social-huqıqıy hám social-reabilitaciyalawdı ajıratıp kórsetiw múmkin. Sociallıq pedagogika Ózbekstanda sociallıq tárbiyalaw teoriya hám tariyx planında qarap ótiledi, ol jámiyetlik tárbiyalawdı, shańaraq tárbiyası tariyxın, diniy etika, etnografiya hám etnopedagogika tariyxın qamtıp aladı. Ózbekstanda tálimniń Konstituciyalıq tiykarları arnawlı statyaǵa iye bolıp, onda Ózbekstanda hár bir puqarası bilim alıw huqıqına iye ekenligi kórsetip ótiledi.
Konstituciya bilim alıwdıń mámleketlik mákemeler hám kárxanalarda erkinligi hám biypullıǵı kepillestiredi. Házirgi zaman mektebi júdá kóp sandaǵı hár qıylı shólkemler menen
(máselen, shańaraq hám balalardı qorǵaw shólkemleri; huqıq organları, qáwenderlik keńesleri t.b.) baylanıslı boladı.
OQÍTÍW balaǵa bilim, uqıp hám kónlikpelerdi beredi, bilimlerdi iyelew, tárbiyalaw menen birgelikte alıp barıladı, jámiyette ózin uslap tutıw, insanlarǵa múnásibet uqıpları sińdiriledi. Oqıtıw wazıypaları insanǵa bilim beriwde, onıń nishanları hám uqıpların rawajlandırıwdan, onıń jámiyettegi ózin uslap-tutıw qádelerine sáykes keletuǵın ádep-ikramlıq hám mádeniy sıpatların qáliplestiriwden ibarat boladı.
Oqıtıw procesi – sociallıq process, sebebi ol muǵallim hám oqıwshı, oqıwshı hám oqıwshılar jámáátleriniń ózara mámilesinde, ózara tásir kórsetiwinde bolıp otedi. Bala mektepte bilim alıwınan basqa ǵalaba xabar quralları arqalı (radio, TV, baspasóz), shańaraqta bilim aladı.
TÁRBIYA – bul shaxstıń, oniń xarakteri, sezimleri, estetikalıq hám etikalıq ideallarınıń, ózin uslap tutıw mádebiyatınıń qáliplesiw procesi. Ámeliyattıń kórsetip bergenindey, mektepte oqıw procesinde óz aldına balalarda
136
dóretiwshilik oylawların rawajlandırıw maqsetin qoyǵan muǵallim eń jaqsı tabısqa erisedi. Bul oqıwshıǵa ózine isenimlilikti bekkemleydi. Tárbiyalaw metodları, ereseklerdiń balanıń rawajlanıwına tásir kórsetiwibir pútin ilim. Aqırǵı nátiyjeler tárbiyalaw metodlarına, onıń formaları hám metodlarına baylanıslı boladı. Mekteptiń tárbiyalıq iskerligi oqıwshılar sanına, klass jámáátleriniń ózara tásirlerine, oqıwshılar ózin-ózi basqarıwın shólkemlestiriwge baylanıslı boladı. Sonday-aq, mektep isinde sabaqtan tıs hám mektepten tıs tárbiya terminleri bar. Olardıń maqseti - balalardıń belgili bir dógereklerde qatnasıwı ushın sharayatlar jaratıw. Bul jámiyetlik-paydalı islerdi shólkemlestiriw, kórnekli hár qıylı ilajlardı hám mazmunlı oyınlardı hár qıylı jastaǵılar ushın ótkeriw.
Kóp hallarda muǵallimge klass yaki topar menen islesiwge tuwrı keledi, tiykarınan, onıń metodları jámáát penen islesiwge bagdarlangan boladı. Social pedagog ayırım shaxs, ayırım bala, óspirim menen, eger topar menen bolsa, onda onsha kóp emes, shańaraq penen bolsa, onda hár biri menen ayırım islesedi.
Sociallıq pedagogtiń tiykarǵı wazıypası neden ibarat? Bul balanı, óspirimdi qorǵaw, oǵan sociallıq yaki medicinalıq járdemdi kórsetiw, onı oqıtıw, onı reabilitaciyalaw hám beyimlesiwin shólkemlestiriw uqıbı.
Pedagog usı máselelerdiń sheshimin tabıw ushın balanı, onıń awhalın, krizis dárejesin úyrenedi, onı saplastırıw jolların jobalastıradı. Sociallıq pedagogtiń baslı wazıypalarınan biri mine usında kózge taslanadı. Pedagogikalıq sheberlik basım túrde pedagogtiń jeke sıpatlarına, sonday-aq, onıń bilim hám uqıplarına baylanıslı boladı. Hár bir muǵallim – bul shaxs. Sociallıq pedagog miynetin onıń pedagogikalıq kásiplik sheberligisiz hám pedagogikalıq texnikasız kóz aldına keltiriw múmkin emes. Biraq onıń iskerlik diapazonı sonshelli keń, ulıwma túsinikti payda etiw ushın bir qansha máselelerdi qarap ótemiz.
Sociallıq pedagog kásplik bilimler: pedagogika hám psixologiyanı, bala rawajlanıwı fiziologiyasın hám tárbiya isleri metodikasın iyelep alǵan bolıwı kerek. Bul bilimler pedagogqa balanı úyreniwde, onıń júris-turısın analizlewde járdem beredi.
137
Balanı úyrene otırıp pedagog, birinshi gezekte, onın mámile sheńberine, onı anıqlaytuǵın toparǵa sińisip ketedi me, usılarǵa itibar qaratıwı kerek. Sociallıq pedagog balalar iskerligin hám birge islesiwin shólkemlestire biliwi kerek.
3. Sociallıq pedagogika hám kásiplik iskerlik
Sociallıq is hám sociallıq pedagogika kásip sıpatında bos orında júzege kelmegen. Olar kóp ásirlik tayiyxına, tárbiya isleri tájiriybesine iye bolǵan, biraq olar joǵalıp ketken, onı qayta tiklew kerek. Watandarlıq sociallıq is hám sociallıq pedagogika payda bolıwı hám rawajlanıwınıń analizi jańa izertlewlerde yaki ayırım alınǵán bir elementtiń tariyxına, yaki social-pedagogikalıq teoriya hám ámeliyattıń baslanıwı dep alınǵan konkret tariyxıy dáwirdi bayan etiwge keltiriledi. Biraq sociallıq is hám sociallıq pedagogika arasında ayırmashilıq ta bar. Sociallıq is – bul qariydardiń anaw yaki mınaw mashqalaların sheshiwge baǵdarlanǵan iskerlik; sonıń menen birge, sociallıq pedagogika – bul qariydardiń shaxs sıpatında potencialın rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan sociallıq is. Hár qanday sociallıq pedagog ańsat ǵana sociallıq xızmetker sıpatında qaralıwı múmkin, yaki ol klienttiń pedagogikalıq mashqalaların sheshiw boyınsha iskerlik penen shuǵıllanadı.
Joqarıda aytılǵanlardan tómendegishe juwmaqqa keliw múmkin: Ózbekstanda sociallıq is hám sociallıq pedagogika tariyxı sonday qáliplesken - bul mútájlerge tek tikkeley járdem kórsetiw iskerligi ǵana bolmastan, al shaxstıń social, psixologiyalıq, huqıqıy kontekstte rawajlanıwı hám qáliplesiwi ushın unamlı sharayatlar jaratıw boyınsha da jumıs. Sociallıq is hám sociallıq pedagogika hesh gúmansız, teoriya hám ámeliyattıń ózbetinshe orayi bolǵan halda Ózbekstanda kóp sanda ushrasıw noqatlarına iye boladı, geyde sociallıq is hám sociallıq pedagogikanı qarama-qarsı qoyıw ámeliyatı paydadan góre kobirek zıyan keltiretuǵının tariyxıy tájiriybe kórsetip beredi, sebebi olar birdey funkciyalardı orınlaydı:
–Tárbiyalıq;
–Huqıqıy;
138
– Reabilitaciyalawshı.
Bızdi orap alǵan bolmısqa dıqqatlı názer menen qaraytuǵın bolsaq, házirgi zaman jámiyetlik múnásibetlerdiń tariyxıy ótmish penen organikalıq baylanısta ekenligine isenim payda etemiz. Tariyx ótken dáwirlerde jámlengen bilimler, dástúrler hám qábiletlerdiń tiykarında házirgi insanlar áwladına ilgeride jol qoyılǵan qátelerdi tákirarlamaw hám búgingi social mashqalalardıń utımlı sheshimlerin qabıl etiwinde járdem beredi. Áyyemgi rimliler tolıq tiykarda tariyx ―|ómir tárbiyashısı‖ dep biykarǵa aytpaǵan.
Qálegen jámiyet, basqaları sıyaqlı, insaniyat civilizaciyasınıń pútkil rawajlanıw barısında, basqasha aytqanda, onıń agzalarına qatnasında sonday mashqalalar menen dus keledi, bunda balalar, gárrılar, fizikaliq yaki psixikalıq rawajlanıwında shetlewleri bolǵan nawqaslardıń jetik turmısın ózbetinshe támiyinlewge qúdireti kelmeydi. Bunday adamlarǵa degen múnásibet hár qıylı jámiyetler hám mámleketlerde olardıń rawajlanıwı hár qıylı boladı – hálsiz hám kemis insanlardı fizikalıq joq etiwden jámiyette olardı tolıq integraciyaǵa shekemgi qatnasta bolǵan, bul sol jámiyet ushın tán bolǵan aksiologoyalıq (qádiriyat) poziciya menen anıqlanadı. Aksiologiyalıq poziciya, óz gezeginde, jámiyettiń ideologiyalıq, social-ekonomikalıq, ádep-ikramlıq kóz qarasları menen támiyinlenedi. Kóre biliw, itibar qaratıw, ǵamqorlıq, qarawshılıq, járdem beriw, qáwenderlik – bular usı túsiniktiń qurawshıları. Eles óz forması, túrleri hám mazmunı boyınsha kóplegen ózgerislerge ushıray otırıp, házirgi kúndegi mútájlerge sociallıq qollap-quwatlaw, qorǵaw hám járdem beriwdiń pútkil bir sistemasına ósip jetilisti.
Bunday balalarǵa járdem kórsetiw ushın arnawlı sociallıq xızmetler dúziledi. Jámiyetlik-qáwipli háreket etken hám on bir jasqa shıqqan balalalar sud sheshimi boyınsha psoxologiyalıqpedagogikalıq komissiyanıń sheshimin esapqa alıp arnawlı mekteplerge yaki arnawlı kásiplik oqıw orınlarına jiberiliwi múmkin. Sociallıq rawajlanıwında kemisi bolǵan balalalardıń arasınan ata-ana qáwenderliginen ayrılǵan balalar kategoriyasın ajıratıw múmkin. Bular jetimler hám ―sociallıq-jetim‖ dep
139
atalıwshı balalar bolıp, olar tiri bilogiyalıq ata-anaları bar, biraq hár qıylı jaǵdaylarǵa baylanıslı olar menen birge jasamaydı. Jetim hám ata-ana qáwenderligi bolmaǵan balalar ushın arnawlı tálim hám sociallıq ma‘kemeler bar. Olarǵa balalar úyi, mektepinternatlar, balalardı sociallıq-reabilitaciyalaw orayları, balalar irkiwxanaları t.b kiredi. Haqıyqıy ―sap‖ shetlewdiń bolmaytuǵının atap ótiw kerek. Bir shetlew basqasın keltirip shıǵaradı, bir topar shetlewler ekinshinin ústine barıp ja‘mlenedı. Baladaǵı sociallıq shetlew salamatlıqtaǵı shetlew, psixologiyalıq hám pedagogikalıq shetlewdiń sebepleri yaki baslamaları sıpatında kózge taslanadı. Bul shetlewler balanıń turaqlı dezadaptaciyasınıń keskin formasına aylanıp ketpewi ushın oǵan jámiyette beyimlesiw hám sińisip ketiw imkanın beretuǵın kompensatorlıq mexanizmlerdi, belgili bir sociallıq-psixologiyalıq ornatıwlardı onda rawajlandırıw kerek.
Sociallıq pedagogika izertlewshileri qollap quwatlaytuǵın filosofiyalıq kóz qaraslar sisteması (materialistlik, ekzistencialistlik, progmatikalıq, neopozitivistlik t.b.) pedagogikalıq izleniwdiń jónelisine, bilim beriw procesiniń mazmun, maqsetli hám texnologiyalıq sipatlamaların anıqlawǵa baylanıslı boladı.
Filosofiya hám sociallıq pedagogika tómendegi bir qatar ulıwma máseleler hám mashqalalarǵa iye boladı:
tárbiya maqsetinin‘ mashqalaları;
kóz qaraslardıń qáliplesiw mashqalaları;
jámáát hám shaxstıń ózara baylanısı;
biliw teoriyasın hám oqıwshılardıń biliwin insannıń onı qorshaǵan bolmıstı biliwdiń bir forması sıpatında islep shıǵıw menen baylanıslı gnoseologiyalıq mashqalalar.
Sociallıq pedagogika, sonday-aq, filosofiyanıń salıstırmalı ózbetinshe salaları etika hám estetika menen de baylanıslı. Olar ádep-ikramlıq, estetikalıq tárbiya, ilimiy koz qarastıń pedagogikalıq máseleleriniń sheshimin tabıwda járdem beredi.
Sociallıq pedagogikanıń xalıqtıń anaw yaki mınaw toparları hám qatlamlarınıń rawajlanıwınıń tiykarǵı tendenciyaların, sociallastırıw nızamların, insanǵa qorshaǵan ortalıq tásirin, onıń
140
jámiyettegi awhalın, shaxstı hár qıylı socialliq institutlarda tárbiyalawdı izertlewshi sociologiya menen baylanıslı ekenligi baylanadı.
Sociallıq pedagogika ekonimika, sonnan tálim ekonomikası salası menen tıǵız baylanıslı. Ulıwma bilim beriwdiń joqarı dárejesi miynet ónimdarlıǵın arttırıwdıń áhmiyetli shártlerinen biri bolatuǵınlıǵı dálillengen. Tálim ekonomikasınıń maǵlıwmatları tómendegi áhmiyetli pedagogikalıq máselelerdi sheshiw ushın zárúrli:
turmıs keshiriwdiń qımbatlawına baylanıslı oqıtıwǵa jumsalǵan qarjılardı anıqlaw;
hár qıylı tiptegi tálim beriw ma‘kemelerindegi oqıtıwdıń bahasın anıqlaw;
muǵallimlerge, qurılıs, úskeneler, kórgizbeli qurallarǵa t.b jumsalǵan qarjılardı anıqlaw.
Sociallıq pedagogika hám ekonomika bul máseleleriniń sheshimin tabıwda xalıqtıń jaylasıwı máselelerin (tuwılıwshılıq, ólim, migraciya) izertlewshi demografiya maǵlıwmatlarına tayanadı.
Sociallıq pedagogika biologiyalıq ilimler menen de tıǵız baylanıslı. Olar pedagogika hám psixologiya ushın tábiyiy-ilimiy baza bolıp esaplanadı.
Tálim hám tárbiyanıń konkret máselelerin sheshiw, miynet hám dem alıs rejimlerin islep shıǵıwda jas fiziologiyası – insan organizmi dúzilisi hám iskerligi ózgesheilikleri haqqında ilim, mektepte sabaqlardıń barlıq túrlerin gigienalıq shólkemlestiriw máseleleri úyreniwshi ilim – mektep gigienası úlken áhmiyetke iye boladı.
Sociallıq pedagogikanıń medicina menen baylanısı pedagogikalıq bilimlerdiń arnawlı salası sıpatında korrekciyalıq pedagogikanıń júzege keliwine alıp keldi, al onıń predmetinin‘ rawajlanıwında shetlewleri bolǵan balalardı oqıtıwdan ibarat esaplanadı.
Sociallıq pedagogika ushın insan psixikası nızamların úyrenetuǵın psixologiyaliq ilimler menen onıń baylanısı ayrıqsha áhmiyetli bolip esaplanadı. Jasqa baylanıslı maqsetli oqıtıw hám
141
tárbiyalaw sharayatlarında psixikalıq proceslerdiń nızamların úyrenetuǵın jas hám pedagogikalıq psixologiya aytarlıqtay áhmiyetke iye boladı. Differencial psixologiya insannıń individual ózgesheligin úyrenedi, pedagogtı tárbiyadaǵı shaxsqa baǵdarlanǵan qatnas ushın zárúrli maǵlıwmatlar menen támiyinleydi.
Sociallıq psixologiya hár qıylı toparlarǵa qamtıp alınǵan shaxstıń qáliplesiw ózgesheliklerin úyreniw menen shuǵıllana otırıp, sociallıq pedagogikanı jámáátte tárbiyalaw hám oqıwshılardı jámáát arqalı oqıwshılardı tárbiyalaw metodikasın islep shıǵıw mashqalaların izertlew ushın kóplegen bahalı maǵlıwmatlar hám faktler menen támiyinleydi.
Solay etip, sociallıq pedagogika insaniyattıń ulıwma mádeniyatının bir bólegi esaplanadı. Ol tárepinen islep shıǵılatuǵın tálim, tárbiya hám oqıtıw koncepciyaları ilimiy hám ulıwma mádeniy bahaǵa iye.
4. Socialliq pedagogikaniń basqa ilimler menen baylanisi
Sociallıq pedagogika ózbetinshe, jeterli rawajlanǵan ilim, anıq organikalıq izertlew orayına iye bola otırıp, basqa ilimlerden ayrılgan halda bolıwı múmkin emes. Tárbiyalaw iskerliginiń obyekti ósip atırǵan hám rawajlanıwshı insan bolar eken, onda sociallıq pedagogika eń aldı menen insandı úyreniwshi ilimler menen tıǵız baylanıslı boladı. Insandı jámiyettiń aǵzası sıpatında jámiyetlik ilimler, biologoyalıq evolyuciya ónimi sıpatına – biologiyalıq ilimler, pikirlewshi janzat sıpatıda onıń ishki psixologiyalıq dúnyası menen birge psoxologiyalıq ilimler úyrenedi.
Sociallıq pedagogikanıń jámiyetlik ılimler menen baylanısın aytarlıqtay hár tárepleme qarap ótemiz. Jámiyetlik ilimler tárbiyanıń mańızı hám maqsetlerin anıqlawǵa, insaniyat bolmısı hám oylawınıń ulıwma nızamlarınıń tásirin durıs esapqa alıwǵa járdem berdi.
Sociallıq pedagogika jámiyetlik ilimlerden filosofiya menen tıǵız baylanıslı. Filosofiyalıq táliymat pedagogikanın metodologiyalıq tiykarı esaplanadı, tárbiya hám ta‘limniń máqsetlerin pikirlewdi támiyinleydi.
142
Sociallıq pedagogika jámiyetlik pánlerden filosofiya menen tıǵız baylanıslı. Filosofiyalıq táliymat pedagogikanıń metodologiyalıq tiykarı esaplanadı, tárbiya hám tálim maqsetlerin oylawdı támiyinleydi. Social pedagogikanı izertleshiler qollap quwatlaytuǵıń filosofiyalıq kózqaraslar (materialistlik, ekzisteciallıq, pragmatikalıq, neopozitivistlik t.b.) pedagogikalıq izlenislerdiń jónelislerine, bilim beriw procesiniń mańızlıq, maqsetli hám texnologiyalıq sipatlamaların anıqlawǵa baylanıslı boladı.
Filosofiyada hám sociallıq pedagogikada bir qatar ulıwmalıq máseleler hám mashqalalar bolıp, olardıń qatarında tómendegilerdi kórsetiw múmkin:
tárbiya maqsetleri mashqalaları;
kózqarastıń qáliplesiw mashqalası;
jámáát hám shaxstıń ózara qatnası;
biliw teoriyası hám oqıwshınıń biliwin insan tárepinen onı qorshaǵan bolmıstı biliwdiń formalarınan biri sıpatında islep shıǵıw menen baylanıslı gnoseologiyalıq mashqalaları.
Sociallıq pedagogika, sonday-aq, filosofiyanıń ózbetinshe tarmaqları etika hám estetika menen de tıǵız baylanıslı. Olar ádepikramlıq, estetikalıq tárbiya, pedagogikalıq máseleleriniń sheshimin tabıwda, kózqaraslardıń qáliplesiwine de járdem beredi.
Sociallıq pedagogikanıń anaw yaki mınaw toparlar yaki xalıq qatlamların, sociallastırıw nızamların, sociallıq ortalıqtıń insanǵa tásirin, onıń hám jámiyettegi awhalın, shaxstı hár qıylı sociallıq intitutlarda tárbiyalawdı izertlewshi sociologiya menen de baylanıslı ekenligi baqlanadı.
Sociallıq pedagogika ekonomika, sonnan onıń bir tarmaǵı tálim ekonomikası menen tıǵız baylanıslı. Ulıwma bilim beriwdiń joqarı dárejesi miynet ónimdarlıǵın arttıriıwdıń áhmiyetli shártlerinen biri bolıp tabıladı. Tálim ekonomikası tómendegi pedagogikalıq máselelerdiń sheshimin tabıwda áhmiyetli boladı:
turmıs keshiriwdiń qımbatlasıp barıwına baylanıslı tálim qarjıların anıqlaw:
hár qıylı tiptegi tálim ma‘kemelerindegi tálim beriwdiń bahasın anıqlaw;
143