Ulıwma pedagogika
.pdfAlınǵan xabar negizinde qarar qabıl qılıw. Istiń wazıypaların hám jónelislerin belgilew. Málim obektiv negizinde maǵlıwmatlardı analizlew hám shólkemlestiriw.
Jaqın hám keleshektegi jobalardı belgilew. Istiń haqısı awhalın belgilew, olardı salıstırıw, múmkinshilik dárejesin esapqa alıw, variantlardı tańlaw, mekteptiń rawajlanıw jolın belgilew. Mine, usılar direktordıń negizgi hám kerekli wazıypaları bolıp esaplanadı.
Bul wazıypalardıń jeterli dárejede ámelge aspawı jámáát miynetiniń bosqa ketiwine sebep boladı. Nátiyjede, kútilgendey bolıwı ushın direktor mekteptiń háptelik islerine jobalastırıwı, jaqın dáwirler ushın is jobasın duzip alıw, istiń ayirım túrleri boyınsha keleshek jobasın duziw, óz mektebi iskerligine tiyisli sóylew, maqalalar tayarlawı, pedagogikaliq ádebiyatlardı úyreniw, pedagogikaliq jıynalısta principial máseleni sheshiw hám basqalardı ámelge asırıwı kerek.
Sonday-aq, tiyisli jańa nızamlardıń negizgi ideyaların olardı orınlawshılarǵa túsindiriw. Alınǵan maǵlıwmatlarǵa negizlengen islerdi kórip shıǵıp, kemshiliklerin dúzetiw. Direktor bul wazıypalardı ámelge asırıwda oqıw-tárbiyaǵa túrli keshelerden, ataanalar jıynalısı, metodikalıq birlespe jıynalıslarınan, oqıtıwshılar menen jollanba beriwshi sáwbetlerden, texnikaliq iskerlerdiń keńesi hám kadrlar tańlawdan durıs paydalanıw.
Oqıw-tárbiya jumıslarınıń jaǵdayı haqqında isenimli maǵlıwmatlar alıp turadı. Mámleket dástúriniń orınlanıwı talaplarǵa jekelikke erisiwdi qadaǵalap; oqıtıwshılar hám klass jetekshileriniń esabatların esitip barıwın, dápterler, kúndelikler, klass jurnalları hám basqa hújjetlerin juritiwden ibarat.
Puqaralıqta júzege kelgen kemshiliklerdi saplastırıw. Oqıtıwshılardıń tártibine tiyisli sáwbetler shólkemlestiriw. Mektepti basqarıwdıń tiykarǵı wazıypalardan shalǵıtpaytuǵın isler hám tapsırmalardı orınlawı. Xojalıq islerindegi kemshiliklerdi saplastırıwdan ibarat. Direktor shólkemlestiriw hám basqarıw islerin jaqsı biliwi hám onı joqarı dárejege kóteriwge umtılıw júdá áhmiyetli. Bular direktorǵa miynet ónimdarlıǵın asırıw imkanın beredi. Direktor kóbirek tiykarǵı wazıypalardı ámelge asırıwǵa
114
umtılar eken, bul onıń tálim – tárbiyadaǵı pidayılıǵı bolıp esaplanadı. Mektep direktorı itibar qaratıwı kerek bolǵan jáne bir áhmiyetli másele, bul - jumıs waqtınan únemli paydalanıw. Aytayıq, oqıw jılınıń sońǵı sheregi tamamlandı, gezektegi wazıypa bul jıl mektep pitkeriwshi klasslarda jumıs alıp barıw. Bunday waqıtta mektep direktorın joqarı birlespelerdiń hár túrli sebepler menen shaqırıwı hám oǵan hár qıylı tapsırmalar beriliwi júdá unamsız tásir kórsetedi. Biraq mektep direktorı óz miynetiniń turaqlılıǵı hám onıń nátiyjeliligin asıradı.
Direktor orınbasarı mektep direktorınıń basshılıǵında isleydi hám oǵan esabat berip turadı. Sebebi, orınbasar jumıstıń ayirım baǵdarlarında basshılıq qılıw huquqına iye, bul jaǵday onıń direktor aldında nelerge juwapker ekenligin anıqlastıradı. Biraq bul, direktordı mekteptiń ulıwmalıq jumısı ushın juwapkershilikten azat qıladı, degeni emes. Direktor hám orınbasar ortasındaǵı wazıypalar ayirım qásiyetleri menen parq qıladı. Amelde geypara waqıtlarda sonday jaǵdaylarǵa hám dus keledi, ayirım mektep direktorları kóbinshe barlıq jumıslarǵa juwapker ekenligin bile tura, pedagogikalıq is barısına basshılıq etiwden ózin shetke aladı. Aqıbetinde, sonday jaǵdaylar júz beredi, direktordıń oqıw-tárbiya isi menen isi bolmaydı. Mektep ishinde basshılıqtı bir tegis alıp barıwda tómendegilerdi ámelge asırıwǵa járdem beredi: isti tamamlaw hám jobalastırıw ushın hár háptede ilimiy basshılar penen sáwbetlesiw hám bunda onıń islengen hám belgilengen isi haqqında xabardı tıńlaw, ilimiy basshilıq menen birgelikte oqıtıwshılardıń, klass jetekshisiniń esabatların birge tıńlaw. Aytıw kerek, oqıtıwshılar oqıw dawamında, sabaq waqtında basshılıq etedi. Sonday eken, klastan tıs hám mektepten tıs tárbiyalıq isler shólkemlestiriwshisi lawazımınıń kiritiliwi, ilimiy basshısın joqarıda aytıp ótilgen wazıypalardan azat etpeydi. Bálkim, oqıtıwshı procesinde, yaǵnıy sabaq fakultativ shınıǵıwlar, oqıwǵa sanalı Múnásibette bolıwı sezimin payda etiw hám jumısta oqıtıwshılardıń óz-ózin basqarıw organlarına olimpiyada hám kesheler ótkiziwge itibar qaratıw, bulardıń hámmesi ilimiy basshinıń basli wazıypalari qatarına kiredi. Klastan hám mektepten tısqarı tárbiyalıq jumıslar shólkemlestiriwshisi bolǵan
115
direktor orınbasarı hám mektep dáwirinde oqıtıwshılardıń iskerligi miynetin, dene tárbiya hám sport, turistlik hám soǵan uqsas sabaqtan tısqarı alıp baratuǵın basqa iskerlikti shólkemlestiriwshi pedagoglardıń jumısına basshılıq qıladı. Shólkemlestiriwshi mekteptiń mikrorayonda mektepten tısqarı tárbiyalıq shólkemler hám jámiyetshilik penen qatnasta boladı, óz ishinde olardıń járdeminen keń paydalanıladı. Hár oqıw jılı aqırında pedagogtıń oqıtıwshılıq iskerligi juwmaqları birdey kólemde anıqlanadı hám bahalanadı. Bul jumıs keyingi islerdiń shólkemlestiriwi hám bahalanıwı bolıp xızmet qılıwı mumkin. Oqıtıwshı oqıw jılı aqırında qılınǵan islerden alınǵan nátiyjeleri salıstırılıp, metodlardıń qanshelli kerek ekenligine baha beriwi hám sol negizinde tájiriybe toplawı, óz isin jetilistirip barıwı múmkin. Balalardıń tárbiyalanǵanlıq dárejesin bilmew tárbiyalıq istiń úlken kemshiligi bolıp esaplanadı.
Klass basshısı, ásirese jańadan klass qabıl etken klass basshıları óz iskerligin balalardı úyreniwden baslawı, ásirese avgusttıń aqırı hám sentyabrdıń basınan baslawǵa háreket etiwleri ushın imkaniyat jaratıp beriw kerek. Óz wazıypasın durıs baslaǵan klass basshıları bul isti orınlawda kóplegen múmkinshilikler tabadı. Bul ushın oqıtıwshıǵa tómendegidey usınıs etiw mumkin:
Balalardı jámáát miyneti hám seyil barısında baqlanıwı. Sol maqsette avgusttıń aqırı hám sentyabr ayında klass xanasın sabaqqa hám qısqa tayarlaw barısında is alıp barıwı, paydalı miynettiń hár bir túrleri topar yaki jámáát bolıp qatnasıwı, kino hám túrli tamashalarǵa birgelikte barıwı.
Oqıwshılar jeke qaǵazların, olarda berilgen usınıslardı úyreniwi. Tárbiyalanıwshılardıń mektepte ótkerilip atırǵan hár túrli oqıw iskerligin salıstırıw, jeke keleshegi jolın anıqlaw kerek. Bul materiallardan tárbiyashı oqıwshıǵa tásir kórsetiwdiń isenimli usıllarınan biri bolıp esaplanadı.
3. Balalar bir-biri haqqında maǵlıwmatlardı biledi hám kóp jaǵdaylarda olar óz dosların tárbiyashıǵa qaraǵanda obektiv tárizde bahalaydı. Bul oqıwshılardıń keyingi jetiskenlik miyneti yamasa oqıw iskerlikleri ushın olardıń tárbiyalanǵanlıq dárejeleri, sonıń menen birge, mektep oqıw-tárbiyalıq isleriniń áhmiyetli
116
kórsetkishi bolıp sanaladı. Mektep tárbiyalıq isin jaqsı shólkemlestiriwdiń jáne bir áhmiyetli shárti keleshek maqsetleriniń bar ekenligi, óziniń búgingi tárbiyalanıwshısınıń erteńgi kelbeti haqqında anıq oylawına iye boladı.
Shaxstı tárbiyalaw – bul uzaq dawam etken waqıt.
Qullası, mektep direktorı tárbiyaǵa tiyisli qoyılǵan wazıypalardı sheshiwde hám oqıwshılarǵa tásir kórsetiw sistemasın úsh kóriniske ajıratadı. Olar tómendegiler:
A.Mektepte tárbiya beriw.
B.Shańaraqta tárbiya beriw.
D.Mektepten hám shańaraqtan sırtta tárbiya beriw.
Bulardıń hár birinde jetekshiliktiń geybir shólkemlestiriw wazıypaların kórip shıǵamız. Mekteptegi tárbiya barısında direktor óz járdemshileri arqalı, mektepten hám klastan tıs tárbiyalıq is shólkemlestiriwshisi, klass basshıları hám oqıwshılar arqalı basqarıladı. Bunda ol tárbiyalıq islerdi ulıwma mektep kóleminde jobalastıradı. Jıl dawamında pedagoglar jámáátınde dodalaw ushın barlıq isshilerdiń bir túrdegi túsiniwi mumkin bolǵan principial máselelerdi qoyıp baradı. Mektep direktorı tárbiyalıq islerdiń kúndelik awhalın sabaqlarǵa, sáwbetlerge, jıynalıslarǵa, túrli temadaǵı jıynalıslarǵa kiriw hámde oqıwshılar, ata–analar, oqıtıwshılar menen sáwbetlesip barıwı arqalı úyrenip baradı hám qoyılǵan kemshiliklerdi jol – jónekey dúzetip baradı. Direktor tárbiyalıq isler sıpatında hám tásirsheńligin ósiriw maqsetinda oqıtıwshılardıń kónlikpelerin asırıw kursların shólkemlestiredi. Oqıtıwshılardıń óz – ózin basqarıwın jolǵa qoyadı. Mektepte óz – ózin basqarıw organlarınıń tásirsheńligi oǵan qaraǵanda oqıtıwshılardıń jámáát shólkemlestiriwshileriniń itibarı hám jaqınnan sheriklik kórsetiwge baylanıslı. Ulıwma mektep direktorı klass basshılarısız, oqıtıwshılarsız jámáát hám ata – analardıń aktivligi tárbiya beriwde kútilgen ónimdarlıqqa jetise almaydi. Sonıń ushın, mektep direktorı ba‘rha olardıń kúshine súyengen halda is alıp barıwi hám olar menen barqulla baylanısta bolıp turıwi kerek.
117
Mekteptiń sabaq kestesi
Mektepte tálim – tárbiya isleriniń durıs jolǵa qoyılıwı, iste anıqlıqtıń bolıwıtálim – tárbiya islerindegi jetiskenliklerdiń kepili.
Durıs dúzilgen sabaq kestesi - oqıtıwshı hám oqıwshılardıń miyneti, mekteptiń isin durıs jolǵa qoyıwdaǵı kerekli qural. Mekteplerde sabaq kestesi ámelde 1-sherek jılǵa dúziledi. Oqıw jılı ushın dúzilgen sabaq kestesin mekteptiń oqıw isleri bólimi baslıǵı ámeldegi oqıw jobası negizinde dúziledi.
Hár bir klastıń bólek oqıw kúni ushın pánler awır-jeńilligine qarap dúziledi. Sabaq kestesiniń úlgisin oqıwshılar ushın mektep vestibulına asıp qoyıladı. Sabaq kestesiniń bir úlgisi oqıtıwshılar xanasına paydalanıw ushın asıp qoyıladı. Barlıq oqıw kúnin durıs shólkemlestiriw hám mektepte sanalı intizamdı saqlaw maqsetinde oqıtıwshılar ushın náwbetshilik kestesi dúziledi. Mektepte hár kúni oqıtıwshılardan náwbetshiler kestesi boladı. Oqıtıwshılar náwbetshilik kestesine tiykarlanıp,háptesine bir mártebe mektepte náwbetshilik etedi, oqıtıwshı mektepte sabaqları bar bolǵan kúnleri bolmaydı.
Mekteptiń ata – analar menen birge alıp barılǵan jumıs túrleri
Mektep ata – analar menen sáwbetler, jıynalıslar, keńesler ótkeriw, ata-analar keńesin shólkemlestiriw jolı menen is alıp baradı.
Mektep bul keshelerdi orınlı túrde ámelge asırıp, balanı shańaraqta tárbiyalawda ata-analarǵa jaqınnan járdem beredi.
Ata-analar menen individual sáwbetler ótkiziw
Bala mektepke kirip, onı tamamlap shıqqansha ata-ana mektep penen jaqınnan baylanısta bolıwı, oqıwınan hámme waqıt xabar alıp turıwı, bala tárbiyasına tiyisli máselelerdi oqıtıwshı menen oylasıp sheshiw, mektepten sırtta balanı ne menen shuǵıllanıwın oqıtıwshıǵa xabar qılıp turıwı kerek. Ata-analar menen individual sáwbetlerdi oqıtıwshı, klass basshıları, mektep ilmiy baslıǵı, mektep direktorı yamasa ata-analar keńesiniń qatnasıwshılarınan birewi ótkiziwi mumkin. Balanıń salamatlıǵı haqqında mektep shıpakeri ata-analar menen sáwbetlesip barıladı.
118
Sáwbette birgelikte tásir etiw, balaǵa járdem beriw jolları, hár túrli talaplar qoyıw haqqında pikirge kelip, sońınan bala tárbiyası menen qalay shuǵıllanıw haqqında kórsetpeler beriledi.
Ata-analar jıynalısı. Klass hám ulıwma mektep ata-analar jıynalısı mektep penen shańaraq ortasında baylanıs qurıwda úlken rol oynaydı. Bunday jıynalıslardıń tematikası ata-analardı qızıqtıratuǵın, olardıń talapların orınlaytuǵın bolıwı kerek.
Klass hám ulıwma mektep, ata-analar jıynalısın bir sherek aqırında, oqıw jılınıń basında hám aqırında shaqırılıwı múmkin, bunda sherek juwmaqları hám kelesi istiń jobaları, oqıw jılınıń baslanıwında oqıw jılı dawamında ámelge asırılıwı kerek bolǵan isler. Mektepte oqıw tárbiya islerin jaqsı jolǵa qoyıwda ataanalardıń roli, wazıypaları siyaqlı máseleler aytıladı. Ata-analar jıynalısı shańaraqta bala tárbiyası haqqında oqıwshılardıń ataanaları óz tájiriybelerin aytadı, bir-birine másláhátler beredi. Jıynalıs sońında oqıwshılardıń qol miyneti sabaqlarında islengen eń jaqsı isleri, eń jaqsı sızılǵan suwretlerinen shólkemlestirilgen, kórgizbe menen tanıstırıw, oqıwshılar kúshi menen tayarlanǵan koncertler beriw múmkin.
Ata-analardıń jıynalıslarǵa qatnasıwın támiyinlewshi eń negizgi shárt - bul jıynalıslardı qızıqlı, mazmunlı etip ótkiziw.
Ata-analar ushın sáwbetlesiwler ótkiziw. Mektep oqıwshıları ata-analar menen jaqınnan baylanısta bolıw hám olardı tálimtárbiyalıq bilimler menen qurallandırıp turıw maqsetinde ataanalar menen sáwbetlesiwler ótkeriledi.
Hápteniń bir kúni sáwbetlesiw, bir xananı sáwbetlesiw xanası qılıp ajıratıp qoyıladı, onda ata-analar ushın kórsetilgen ádebiyatlardıń úlgileri qoyıp barıladı. Sáwbetlesiwlerde balalardıń klastan tıs waqıtta oqıwı kerek bolǵan kitaplar kórsetiledi, balalardı paydalı isler menen shuǵıllanıwǵa úyretiw haqqında másláhát beriledi.
Ata-analar keńesi. Oqıwshılardıń ata-anaları menen jaqınnan baylanısta bolıw hám olarǵa durıs basshılıq etiw maqsetinde mekteplerde ata-analar keńesi shólkemlestiredi. Ata-analar keńesine negizinen, mektep direktorı basshılıq etedi.
119
Mektep direktorı ata-analar keńesiniń jumısın jaqsı jolǵa qoysa, sol keńes mekteptiń barlıq jumıslarında úlken járdem beredi.
Mısalı, mektep jasındaǵı balalardı esapqa alıwda, olardı mektepke tartıwda, oqıwshılardı sabaqqa sistemalı túrde qatnasıwın támiyinlewde, oqıwdan ketip qalıw sıyaqlı jaǵdayların joyıtıwda, ayirım shańaraq sharayatı awır bolǵan balalarǵa qáwenderlik tárepten járdem beriwde ata-analar menen sáwbetlesiw olarǵa ulıwmalıq májburiy tálim haqqındaǵı nızamdı túsindiriwde, balalardı mektepten alıp qalıwshı ata-analarǵa kásiplik birlespeler arqalı tásir etip, olardıń balaların mektepke tartıwda mektep jámáátine jaqınnan járdem beredi.
Ata-analar keńesiniń tiykarǵı wazıypasınan biri oqıwshılar menen alıp barılatuǵın klass hám mektepten tıs tárbiyalıq jumıslardı keńnen jolǵa qoyıwda mektepke járdem beriwden ibarat.
Mektep ata-analar keńesi ózine júkletilgen wazıypalardı jaqsı orınlawı ushın ata-analarǵa súyenip, mektep jámááti klass basshıları, oqıtıwshılar hám basshılar menen birlesip isleydi.
Shańaraqta bala tárbiyası. Shańaraqta bala tárbiyası shańaraq aǵzalarınıń negizgi waziypalarınan biri esaplanadı. Ata-ananıń jeke ulgi kórsetiwi shańaraqta negizgi tárbiyalıq usıllarınan biri.
Shańaraqta bala menen sáwbetlesiw ushın temalardı tańlaw hám onı shólkemlestiriw haqqında ata-analarǵa klass basshıları jaqınnan járdem beriwi shárt.
MEKTEP PEDAGOGIKALÍQ TOPARÍ
Mektep aldında turǵan úlken wazıypalardı nátiyjeli sheshiw pedagogikalıq jámááttiń birlesip islewine baylanıslı. Pedagogikalıq jámááttiń tiykarǵı wazıypalarınan biri ózleriniń ideyalıq-siyasiy dárejelerin asırıw hám oqıtıwshılıq kónikpelerine iye bolıw, oqıwshılardı jámáát jumıslarına tartıw,tálim-tárbiya sıpatın jaqsılaw, jumıstaǵı kemshiliklerdi saplastırıw siyaqlı jumıslarda mektep basshılarına járdem beriwden ibarat. Oqıtıwshılar jámááti jas oqıtıwshılardıń siyasiy, aǵartıwshılıq hám pedagogikalıq sheberligin asırıp barıwdı támiyinleydi.
120
OQÍW-TÁRBIYA JUMÍSLARÍNA BASSHÍLÍQ
Mektep jumıslarına mámleket atınan ulıwma basshılıqtı xaliq bilimlendiriw ministrligi ámelge asıradı. Bunda ol mekteplerdi keńeytiriw, pedagogikalıq kadrlardı tayarlaw hám bólistiriw, mektep hám oqıwshılar jumısına pedagogikalıq basshılıq etiw hám olardı qadaǵalaw, tájiriybelerdi ulıwmalastırıw hám en jaydırıw wazıypaların orınlaydı.
Ministrlik bólimleri wálayat, qala hám rayon xalq tálimi bólimleri bolıp, Xaliq tálim ministrligine baǵınadı.
Bul bólimlerdiń is alıp barıw sheńberi júdá keń bolıp, olar mektep direktorı, oqıw isleri boyınsha orınbasarı, oqıtıwshılar jumısı ústinen mámleketlik qadaǵalaw ornatıladı, mektep qurılısları rejelestiriledi, mektepti remontlaw, qáwenderlik jumıslarǵa, ulıwmalıq tálim jobasınıń orınlanıwı, oqıtıwshılar kónikpelerin asırıw, hár turli seminarlar shólkemlestiriw, klasstan hám mektepten tıs jumıslardı shólkemlestiriw, joqarı tájriybelerdi úyreniw hám taratıw sıyaqlı jumıslar menen shuǵıllanadı. Xaliq bilimlendiriw bólimleri janında qadaǵalawshılar bolıp, olar mektep jumısları ústinen baqlaw jumısların alıp baradı, oqıtıwshılarǵa járdem beredi, ózara tájiriybe almasıwdı en jaydıradı. Mekteptiń ózinde bunday tekseriw jumısların alıp barıwda oqıtıwshılar sabaqların baqlaw júdá áhmiyetli orın iyeleydi. Sabaqlardı tómendegishe talqılaw mumkin:
–sabaq haqqında ulıwma maǵlıwmat: klass, pán, tema, oqıtıwshı maǵlıwmatı hám iskerligi;
–sabaqtıń maqseti hám wazıypaları, dúzilisi, sabaqtı jobalastırıw, waqıttan paydalanıw, klastıń gigienalıq shárayatı;
–sabaqtıń mazmunı, berilip atırǵan materialdıń dástúrine uqsaslıǵı, ilimiyligi, balalar jasına muwapıqlıǵı, ómir menen baylanıslıǵı, jańa pedagogikaliq hám xabar texnologiyalarınan paydalanıw tártibi, tema mazmunınıń tárbiyalıq xarakteri;
–sabaq ótiw usılı, sabaq materiyalınıń ótken temaǵa qanday baylanısı, qaytalaw hám balalar bilimin bahalaw, kórgizbeli materiallardan paydalanıw, oqıwshılardıń ózbetinshe jumısları, úy tapsırmasınıń beriliwi;
121
–oqıwshılardıń sabaqqa dıqqatı, qızıǵıwı, aktivligi, qızıǵıwshılıǵı, tártibi;
–oqıwshınıń minezi, oqıtıwshınıń oqıwshılar menen qatnası, klastı basqara alıwı, sóylew mádeniyatı, sırtqı kórinisi, sol klass oqıwshıları ortasında onıń obrazı;
–sabaqtıń nátiyjesi;
–sabaqtıń jaqsı hám jaman tárepleri.
Direktor hám onıń oqıw isleri boyınsha orınbasarı qaǵıydaǵa baylanıslı hár kúni eki saǵattan sabaq baqlanadı. Baqlanǵan sabaqlar ayrıqsha dápterge belgilep qoyıladı. Sabaqqa kiriwden aldın sol sabaqtıń temasın, joba hám dástúr menen tanısıwı zárur. Baqlanǵan sabaqtan durıs juwmaq shıǵarıw hám oqıtıwshıǵa paydalı keńesler beriw mumkin boladı. Direktor yaki ilimiy bólim baslıǵı, eń dáslep sabaqtı baqlaw maqsetin belgilep aladı. Sabaqlardı baqlawda ilimiy isler menen ulıwma tanısıw yaki ayrıqsha máselelerdi, yaǵnıy sabaqtıń bilim beriwshilik hám tárbiyalıq jónelisi, oqıwshılardıń ózbetinshe jumısı, tártipti anıqlaw maqsetinde kózde tutılıwı mumkin. Mektep basshıları tárepinen oqıwshılardıń qadaǵalaw jumısların tekserip turıw zárúr. Sebebi bunda, birinshiden, oqıwshınıń yaki bul pánnen qanday
ózlestiriwi, ekinshiden, oqıtıwshınıń oqıwshılar bilimine qanshelli tuwrı baha berilgenligi anıqlanadı. Nátiyjege qarap, oqıtıwshılarǵa pedagogikaliq keńesinde, direktor aldındaǵı jıynalısta yaki jeke tártipte zárúr keńesler beriledi yaki xoshemetleydi.
MEKTEP PEDOGOGIKALÍQ KEŃESI
Pedogogikaliq keńes mektep direktorı aldındaǵı másláhát keńesi bolıp, onıń kararları oqıtıwshılar toparınıń jeke hám ulıwmalıq pikirin belgileydi. Sonıń ushın onıń tásir kúshi úlken. Pedogogikalıq keńes qabıl etilgen ayirım qararlar mektep ushın hám direktor ushın hám májburiy bolıp esaplanadı. Sonday-aq, oqıwshılardı klastan klasqa kóshiriw máselesi, sonıń menen birge, mektep ómirinde júz berip atırǵan zárúr wazıypalar pedagogikalıq keńeste sheshiledi. Olarda pedagogikalıq keńeste respublikamızdıń mektep haqqında qabıl etilgen qarar hám kórsetpelerdi ámelge asırıwǵa tiyisli keshelerdi belgilew, mektep
122
tálim–tárbiya jumısların jaqsılaw, belsendi oqıtıwshılar hám tárbiyashılardıń is tájriybelerin úyreniw hám ǵalabalastırıw, ataanalar jámáátshiligi menen qatnaslardı bekkemlew hám basqa máseleler kóriledi. Pedagogikalıq keńeske-mektep direktorı, oqıw isleri boyınsha direktor orınbasarı, ruwxıy-aǵartıwshılıq isler boyınsha direktor orınbasarları, mekteptegi barlıq oqıtıwshılar, kitapxana baslıǵı, mektep shıpakeri, ata-analar keńesiniń baslıǵı da aǵza bolıp kiredi.
Pedagogikalıq keńes isi bir jıl yaki yarım jılǵa jobalap direktor tárepinen rejelestiriledi. Bul reje keńeste dodalanıp tastıyıqlanadı.
Pedagogikalıq keńeste dodalanǵan ayirım máseleler jıldan jılǵa qaytalana beredi, bir jıllıq is jobanı dodalaw hám tastıyıqlaw, sherek hám yarım jıl nátiyjelerin dodalaw, imtixanlarǵa tayarlanıw, jazǵı dem alıstı ótkeriw hám basqalar.
Pedagogikalıq keńeske qoyılatuǵın máselelerdi tańlaw júdá áhmiyetli. Kóplegen mekteplerde keńeste kóriletuǵın másele aldınan úyrenilip shıǵıladı. Keńes hár bir másele boyınsha tiyisli sheshim qabıllap, belgili shaxslar hám orınlanıw múddetin belgileydi.
Pedagogikalıq keńestiń qararları mekteptiń is tájriybesine, basshı shólkemlerdiń kórsetpelerine hám pedagogika pániniń jetiskenliklerine tiykarlanǵan bolıwı kerek. Pedagogikaliq keńestiń qararları arnawlı dápterge jazıp barıladı, rásmiylestiriledi, orınlanıwı qadaǵalanıp barıladı, tekseriledi, nátiyjesi náwbettegi májiliste keńes aǵzalarına xabar etiledi. Qararlar dápteri mekteptiń eń áhmiyetli hujjeti bolǵanı ushın onı júritiwge ayrıqsha itibar beriledi.
Pán komissiyaları hám baslawısh klass oqıtıwshılarınıń metod birlespeleri hám mekteptegi oqıw jumısların jaqsılawǵa xizmet qıladı.
Mekteptegi hár bir pán komissiyası negizinde pedagoglar keńesiniń komissiyası bolıp, ol pedagogikaliq keńes basshılıǵında jumıs alıp baradı. Pedagogikalıq keńes penen birgelikte pán komissiyası tómendegi jumıslardı ámelge asıradı:
Pedagogikalıq keńeske tapsırılǵan wazıypalardı islep shıǵadı: ózara tájiriybe almasadı, sabaqlardı rejelestiredi, kúndelik tálim-
123