Matematikani oqitiw metodikasi

MÁSELE TÚSINIGI MENEN TANÍSTÍRÍWǴA BAYLANÍSLÍ

TAYARLÍQ JUMÍSLARÍ

Bul basqıshta «másele» turaqlı sózin qollanǵan maqul. Tayarlıq dáwirindegi jumıstan maqset - balalarǵa real turmısta júz beretuǵın jaǵdaylardı matematikalıq simvollar tiline ótkeriw imkaniyatın ańlawdan ibarat. Bul jaǵdayda súwretler járdeminde máseleler dúzilisiniń zárúrligi joq. Jaqsısı kishi gúrriń kórinisinde bayan etilgen jaǵdaydı balalar matematikalıq belgiler menen dápterge jazıp alıw imkaniyatı bolsın. Gúrriń ushın □+□=□ yamasa □-□=□. Sxematikalıq kóriniste jazıwlar kórsetkish (jollama) bolıp xızmet etiwi múmkin. Bul kórinisler ishine balalar tiyisli syujettegi сifrlar (sanlardı) qoyadı (jazadı). Mısalı, «eki súwret keltirilgen - mine bul súwret boyınsha men dúzgen gúrrińge dıqqat qılıń».

1.«Alshanıń shaqasında 3 dana alsha, basqa shaqasında bolsa 1 dana alsha bar edi, eki shaqada alshalar sanı 4 ew eken»-bul gúrrińdi jazıp alıw ushın qanday kórinisten paydalanıw múmkin? (birinshisi 3+1=4).

2.«Alshanıń shaqasında 4 dana alsha bar. Sonıń birewin úzip aldı, shaqasında endi 3 dana alsha qaldı»- bul gúrrińdi matematikalıq belgileri menen qaysı kóriniste jazıp alıw múmkin? (4-1=3).

3.«Bir shaqasında bir dana alsha bar edi. Ekinshi shaqasında bolsa onnan 2 dana alsha kóp edi»-esaplap kóriń-ekinshi shaqasında qansha alsha bar eken? (1+2=3).

4.«Bir shaqasında 3 dana alsha bar edi. Ekinshisinde bolsa onnan 2 ge kemirek» - ekinshi shaqada qansha alsha bar eken? (3- 2=1). Balalar áste-aqırın sonday gúrrińler dúziwge kirise baslaydı.

Sxematikalıq kórinis olar ushın jollama bolıp xızmet etedi. Tayarlıq basqıshında tómendegi tapsırmadan (máseleden) de paydalanıw múmkin: «Qus uyasında 6 shımshıq bar. Olarǵa jáne bir neshe shımshıqlar kelip qosılǵannan keyin, quslardıń sanı 9 boldı. Uyaǵa neshe shımshıq kelip qosıldı?». Balalar shınıǵıw dawamında kórsetiw taxtasında (nabornoe polotno) 6 qustıń súwretin ildirip qoydı. Keyin olardıń sanı 9 ǵa jetkenge shekem quslar súwretin qosıp ildiredi. (Hár waqıtta bir danadan qosıp barıwı da múmkin). Soń uyaǵa kelip qosılǵan quslar sanın kórsetedi. Kórgizbeli qurallar járdeminde jaǵdaydı balalar túsinip alıwına, keyin bolsa, sol

314

mazmundaǵı máselelerdi sheshiwde háreket jolın durıs tańlawına faktor boladı. Bul basqıshta arifmetikalıq ámellerdi tańlaw haqqındaǵı máselelerdi kóteriwde maqsetke muwapıq emes, sebebi sheshim quslardı tuwrıdan tuwrı sanap shıǵıw jolı menen sheshiledi.

Oqıwshılar sonday wazıypalardı orınlaydı: «Stol ústinde 4 kese bar. Stakanlar sanı bolsa onnan 2 ge kóp. Stolda qansha stakanlar bar ekenligin kórsetiń!»

Balalar úlgi taxtasına 4 kesenı teredi. Tómenine bolsa jáne 2 stakandı jaylastıradı. Keyin stolda qansha stakan barlıǵın kórsetedi.

Tayarlıq basqıshında kórgizbeli qurallardan keń paydalanıw balalardıń esaplaw kónlikpelerin bekkemlewge xızmet qıladı. Másele 1. Oqıwshılardı másele túsinigi menen tanıstırıwǵa tayarlaw maqsetinde máseleler sabaqlıǵındaǵı súwretler tiykarında gúrriń dúziń. Másele 2. Balalardı máseleler túsinigi menen tanıstırıw proсesinde kórsetiwge mólsherlengen kórgizbeli hám jeke tártiptegi didaktikalıq materiallardan paydalanǵan halda ámeliy mısallar keltiriń.

QURAMALÍ HÁM ÁPIWAYÍ MÁSELELER MENEN ISLEW

METODIKASÍ

«Másele» turaqlı sózin qollanıwdan burın onıń basqa tapsırmalardan parqın balalarǵa túsindirip beriw kerek. Bunıń ushın tómendegi 2 máseleni salıstırıw múmkin.

1.Eki kók hám bir qızıl reńli mashinalar súwreti túsirilgen súwretten paydalanıladı. Oqıtıwshı soraydı: «Súwrette neni kódińiz?» (Eki kók hám bir qızıl mashina). «Súwrettegi mashinalar sanı qansha?» (3 ew.)

Oqıtıwshı mısaldaǵı barlıq maǵlıwmatlar anıq ekenligin aytıp ótedi. (Barlıǵı súwrette kórinip turıptı). Sonnan soń basqa máseleni kórip shıǵıwdı usınıs etedi.

2.«Karimde 2, Polatta bolsa 4 marka bar edi. Karim hám Polatta barlıǵı bolıp qansha marka bar?» Oqıtıwshı dáslep 2 markanı alıp, konvertke saladı. Keyin 4 markanı alıp, sol konvertke saladı.

315

–«Bul máselede biz ushın ne belgili hám ne belgisiz?» (Karimde 2, Polatta 4 marka bar ekenligi belgili edi. Biraq, olardaǵı barlıq markalar sanı belgisiz).

–Bul sorawǵa juwap beriw ushın arifmetikalıq ámellerdi qollanıw kerek, yaǵnıy belgili markalar shamasın qosıw yamasa alıw kerek boladı. Xosh, sol ámellerdiń qaysı birinen paydalanıw múmkin? (Qosıw).

–Házir orınlamaqshı bolǵan wazıypa da másele dep ataladı. Máseleniń shártleri sonday: «Karimde 2, Polatta 4 marka bar edi. Soraw: Karim hám Polatta barlıǵı qansha marka bar?»

Shınıǵıw sońında oqıtıwshı máselede ne belgili hám ne belgisiz ekenin túsindiredi. Soń sheshimdi jazıw kórinisinde (2+4=6 marka) hám juwaptı (6 marka) kórsetedi.

Sol shınıǵıwda qaldıqtı tabıw boyınsha da máseleni ótiw múmkin. Másele: «Bir túpte 7 bas pamidor ósip atırǵan edi. Sonnan 2 ewin úzip aldı. Túpte qansha pamidor qaldı?» Stolda pamidor ( yamasa basqa ósimlik-alma, almurt, anar, qıyar) modeli boladı.

Oqıtıwshı oqıwshını qasına shaqırıp, 7 pamidordı alıp, bólek ıdısqa

(konvertke) jayǵastırıwın ayttı.

–Túpte 7 pamidor bar ekenin bilemiz. Jáne neni bilemiz? Sonnan 2 ewin úzip alǵanın bildik.

–Endi, balalar ne islew kerek? Konvertke (ıdısqa) jáne 2 pamidordı ajıratıp alıwımız kerek pe? (pamidordı úzip alǵannan keyin, demek, onıń sanı kemeygen. Sonıń ushın konvertten (ıdıstan) 2 pamidordı ajıratıp alıwımız kerek boladı.)

–Máseleni qaysı ámelde qollanıw arqalı sheshiwimiz múmkin? (alıw ámeli 7-2=5. Bul máseleni sheshimi 5 pamidor qalǵan.)

Kórgizbeli qurallardan paydalanıw proсesinde predmetlerdi qayta-qayta sanawǵa jol qoymaw kerek. Sonda zárúrli arifmetikalıq ámeldi tańlaw zárúrligi túsinikli boladı. Jáne shınıǵıw dawamında jaǵdaydı jaratıw kerek, arifmetikalıq ámeldi tańlaw-másele shártlerin analiz etiw menen pikirlewge tiykarlanıwı kerek. Qosıw, alıw sanların bir neshe birlikke ajıratıw yamasa kemeytiw menen baylanıslı máselelerdi sheshiw proсesinde balalardı másele shártlerin analiz etiw belgili hám belgisizlerin tuwrı anıqlaw, olar ortasındaǵı óz ara qatnastı baylanıstırıw, arifmetikalıq ámel tańlawdı tiykarlawǵa úyretiw kerek. Balalar máseleni sheshiw ushın kerekli

316

«Terekke 10 qus qonǵan edi. Olardan dáslep 2 qus, keyin jáne 4 qus ushıp ketti. Terekten qansha qus ushıp ketti?»

Máseleniń analizi kórgizbeli qurallar járdeminde alıp barılıwı usınıs etiledi. Oqıtıwshı másele shártlerin bólek-bólek oqıp, tekstti súwretler arqalı túsindiredi. «Terekke 10 qus qonǵan edi. (Súwretlerdi kórsetedi). Dáslep 2 qus ushıp ketti. (Súwretlerden 2 ewin ayırıp, konvertke saladı). Keyin jáne 4 qus ushıp ketti. (Jáne 4 qus súwretin alıp, konvertke saladı.)»

Oqıtıwshı balalarǵa másele shártin tereń túsindirip, ne belgili, ne belgisiz ekenligin anıqlawǵa hám de qaysı ámel arqalı onı sheshiw (belgisizdi tabıw) múmkinligin túsindiredi.

Soń balalardıń dıqqatın másele shártine bolǵan 10 sanına qaratadı.

– Biz máseleni sheshiwde bul sannan paydalandıq pa? (Yaq, ol artıqsha eken).

Bunday jaǵday balalardı másele shártlerin dıqqat penen analiz etip, onı sheshiwde zárúrli ámeldi tańlawǵa májbúr etedi.

Máseleler sheshiwdiń baslawısh klaslarda úyreniletuǵın ol yamasa bul teoriyalıq materiallardı ózlestiriw proсesindegi kerekli roldi aytıp ótedi, programmada sonday delinedi: «Natural sanlar arifmetikası hám noldi úyreniw maqsetke muwapıq máseleler hám

ámeliy jumıslar sisteması tiykarında dúziledi. Bul degen sóz hár bir jańa túsinikti qáliplestiriw barqulla bul túsinik áhmiyetin túsindiriwge járdem beretuǵın, onıń qollanıwın talap etetuǵın ol yamasa bul máseleni sheshiw menen baylanısadı».

Arifmetikalıq ámellerdiń mazmunın, ámeller arasındaǵı baylanıstı, ámel komponentleri menen nátiyjeleri arasındaǵı baylanıslardı ashıp beriwde, hár qıylı shamalar arasındaǵı baylanıslar menen tanısıwda sáykes ápiwayı máselelerden paydalanıladı (sheshiliwi ushın bir ámel orınlaw talap etiletuǵın máseleler ápiwayı máseleler qatarına kiredi).

Ápiwayı máseleler oqıwshılardı matematikalıq múnásibetler menen tanıstırıwdıń kerekli qurallarınan biri bolıp xızmet etedi.

Ápiwayı máselelerden úlesler, bir qatar geometriyalıq túsinikler hám algebra elementlerin úyreniwde de paydalanıladı.

317

Ápiwayı máseleler oqıwshılarda quramalı máselelerdi sheshiw ushın zárúrli bolatuǵın bilimler, uqıplılıqlar hám kónlikpelerdi qáliplestiriw ushın tiykar bolıp xızmet etedi. Sheshiliwi ushın bir neshe ózara baylanıslı ámellerdi orınlaw talap etiletuǵın máseleler quramalı máseleler delinedi. Ápiwayı máseleler sıyaqlı quramalı máseleler de, bilimlerdi ózlestiriwge, alınǵan bilimlerdi bekkemlewge xızmet etedi.

Ápiwayı hám quramalı máseleler balalardıń pikirlew qábiletin rejelestiriwdiń paydalı quralı bolıp, ádette, óz ishine «jasırın informaсiyasın» aladı. Bul informaсiyanı izlew másele sheshiwden analiz hám sintezge erkin muráját etiw, faktlerdi salıstırıw, ulıwmalastırıw hám t.b. talap etedi. Biliwdiń bul usılların úyretiw matematika oqıtıwdıń shártli maqsetlerinen biri bolıp esaplanadı.

Máseleler sheshiw arqalı oqıwshılarda usı uqıplılıqlardı qáliplestiriw kerek.

1.Máseleni tıńlawdı úyreniw hám onı ózbetinshe oqıy alıw. Másele ústinde islew onıń mazmunın ózlestiriwden baslanadı.

Oqıwshılar ele oqıw uqıplılıǵına iye bolmaǵan dáslepki waqıtlarda olardı oqıtıwshı oqıp beretuǵın másele tekstin tıńlawǵa, shárttiń kerekli elementlerin dawıs shıǵarıp ajıratıwǵa úyretiw kerek. Sonnan keyin másele shártin jaqsıraq ózlestiriw maqsetinde, hár bir oqıwshı másele tekstin tıńlap ǵana qoymay, máseleni ǵárezsiz oqıp shıǵıwı zárúr;

Másele teksti oqıtıwshı yamasa oqıwshılar tárepinen bir-eki márte oqıladı, biraq bunda balalardı másele tekstin bir márte oqıwdan-aq onıń mazmunın túsinip alıwǵa áste-aqırın úyretip barıw kerek.

2. Máseleni dáslepki analiz etiw (belgilini belgisizden ajırata alıw uqıplılıǵı). Belgilini belgisizden, shártlini shártisizden ajıratıw, máselede berilgenler menen izlenip atırǵanlar arasındaǵı baylanıstı ashıw-bul eń kerekli uqıplılıqlardan biri, bunday uqıplılıqlarǵa iye bolmay turıp, máselelerdi ózbetinshe sheshiwge uyrenip bolmaydı.

3. Máseleni qısqa jazıw uqıplılıǵı. Másele teksti ústinde awızeki islegennen keyin onıń mazmunın matematikalıq terminler tiline ótkeriw hám qısqa jazıw kórinisindegi matematikalıq

318

strukturasın belgilew kerek (súwretler, sızılmalar, sxemalar, kesteler).

Sonı názerde tutıw kerek, barlıq jaǵdaylarda da qısqa jazıwdı orınlaw menen bir waqıtta másele shártiniń analizi de ámelge asırıladı. Tiykarında, qısqa jazıwdıń wazıypası sonnan ibarat. Haqıyqattan da másele shártiniń qısqa jazıwı oqıwshılar yadına tayanısh bolıp, san maǵlıwmatlardı túsiniw hám ajıratıw imkaniyatın beredi, sonıń menen birge olardıń raсional jazılıwı máselede ne berilgen hám neni tabıw kerekligin bayanlap túsindiriw imkaniyatın jaratadı.

4.Ápiwayı máselelerdi sheshiwde ámel tańlawdı tiykarlap beriw hám quramalı másele analizin ámelge asırıw, soń sheshiw rejesin dúziw uqıplılıǵı. Aldın ápiwayı máseleni sheshiwde ámel tańlaw máselesin qarap shıǵıwǵa toqtaymız. Bul uqıplılıq birinshi klastan baslap qáliplese baslaydı, ekinshi hám úshinshi oqıw jıllarında jáne de rawajlanadı, yaǵnıy ayırım tanıs máselelerge salıstırǵanda ámel tańlaw jumısın orınlaw tiykarı ózgertiledi.

Quramalı máseleni sheshiwde máseleni analiz etiw uqıplılıǵı tiykarǵı áhmiyetke iye. Baslawısh klaslarda matematika oqıtıw metodikasına baylanıslı qollanbalarda máseleni analiz etiwdiń analitikalıq hám sintetikalıq usılları qaraladı.

Máseleniń sintetikalıq analizi degende pikir bildiriwdiń sonday rawajı túsiniledi, bunda eki san maǵlıwmattı birlestiriw nátiyjesinde bul maǵlıwmatlardan neni biliw múmkinligi anıqlanadı, sonnan keyin jáne tabılǵan maǵlıwmat basqa maǵlıwmat birlespesine ótiledi hám másele sorawına juwap tabılǵansha sol jumıs dawam ettirile beredi.

Másele analiziniń analitikalıq usılı sonday pikir bildiriwden ibarat, bul shınjır basında máselede berilgen soraw turadı. Másele sorawına juwap tabıw ushın zárúr maǵlıwmatlar tańlanadı, bul maǵlıwmatlardı basqa maǵlıwmatlardan paydalanıp tabıw múmkin.

5. Sheshimdi orınlaw, onı oqıtıwshı talabına sáykes etip hújjetlestiriw hám másele sorawına juwap beriw uqıplılıǵı. Ápiwayı máselelerden baslaymız. Ápiwayı máseleni arifmetikalıq usıl menen de, algebralıq usıl menen de sheshiw múmkin. Bul orında máselelerdi arifmetikalıq usıl menen sheshiw haqqında ǵana sóz

319

etiledi, máseleni algebralıq usılda sheshiw keyinirek ayrıqsha qaraladı.

6. Másele sheshimin tekserip biliw uqıplılıǵı. Másele sheshimin tekseriw tómendegi usıllarda qollanıladı:

a)Alınǵan juwap penen másele shárti ortasında sáykeslik ornatıw.

b)Keri másele dúziw hám sheshiw.

v) Máseleni basqa usıllar menen sheshiw.

g) Juwaptıń shegaraların anıqlaw (juwaptı shamalaw). d)Grafikalıq tekseriw.

7. Máseleler ústinde islewde belgili sistemanı belgilew hám onı engiziw uqıplılıǵı.

Bunda tájiriybeli oqıtıwshılar jumıslarında oqıwshılardı ózbetinshe máseleler sheshiwge úyretiwdiń bir qansha basqıshın ajıratıp kórsetiw múmkin:

1-basqısh. Másele oqıtıwshınıń baǵdarlawshı sorawları boyınsha sheshiledi hám bul sheshiw taxtada hám dápterde bir waqıtta orınlanadı.

2-basqısh. Másele shárti oqıtıwshı basshılıǵında analiz etiledi hám sheshiw rejesi dúziledi. Sheshiwdiń ózi taxtaǵa jazılmaydı, awızeki aytılmaydı da, oqıwshılar bolsa onı ózbetinshe orınlaydı.

320

3-basqısh. Oqıtıwshı basshılıǵında másele tek analiz etiledi. Sheshiw rejesi hám sheshiwdiń ózin oqıwshılar ózbetinshe orınlaydı.

4-basqısh. Máseleni oqıtıwshınıń hesh bir járdemisiz ózbetinshe sheshiw.

Oqıwshılarda máseleler sheshiw uqıplılıǵın qáliplestiriwde dóretiwshilik hárekettegi shınıǵıwlardıń da kerekli áhmiyeti bar. Buǵan tómendegiler kiredi:

1.Máselelerdi hár qıylı usıllar menen sheshiw.

2.Mashqalalı hárekettegi máselelerdi sheshiw.

3.Máseleler dúziw hám olardı almastırıwǵa baylanıslı tapsırmalar.

Aqırında sonı aytıp ótiwimiz kerek, matematikalıq másele ústinde islew proсesinde soǵan umtılıw kerek, hár bir másele balalar ushın haqıyqıy bilim deregi bolıp qalsın. Bunıń ushın oqıwshınıń dıqqatın másele shártinen túsinigin hám biliw qábiletin rawajlandıratuǵın dárejede kóbirek maǵlıwmatlardı alıwǵa baǵdarlaw kerek.

Baqlaw ushın sorawlar

1.Matematikalıq máseleler sheshiwdiń ornı hám áhmiyeti neden ibarat?

2.Oqıwshılar máseleler sheshiwde qanday uqıplılıqlardı iyelewi kerek?

3.Máseleler sheshiw basqıshların analiz etiń.

1. Qosındı hám qaldıqtı tabıwǵa baylanıslı máseleler

Bunday máseleler ústinde islew matematikadan birinshi sabaqlardan baslap-aq baslanadı hám basında ámeliy shınıǵıwlar xarakterinde boladı, bul shınıǵıwlardıń orınlanıwında balalar

átiraptaǵı real predmetler menen jumıs islep, kóplikler ústinde, bul kópliklerdi birlestiriwge yamasa berilgen kópliklerden onıń bólimin ajıratıwǵa baylanıslı ámellerdi orınlaydı. Bular usı kórinistegi shınıǵıwlar: «3 dóńgelek qoyıń. Olardıń qasına bir dóńgelekti birlestiriń. Dóńgelek neshew boladı?», «5 shóp qoyıń. Eki shópti ajıratıń. Neshe shóp qaldı?» hám t.b. Balalar predmetler menen

321

orınlanatuǵın ámeliy jumıslardan áste-aqırın súwretlerde kórsetilgen predmetler kóplikleri ústinde jumıs islewge ótkeriledi.

Máseleniń ózi menen onıń quramlıq elementleri menen balalardı tanıstırıw oqıtıw proсesindegi gezektegi eń kerekli hám júdá juwapkerli basqısh. Keyingi sabaqlarda máseleni dáslepki analiz etiwde oqıwshılar menen soraw-juwap tiykarında ámelge asırıw maqsetke muwapıq boladı.

2. Sandı bir neshe birlik arttırıw hám kemeyttiriwge baylanıslı máseleler. Sandı bir neshe birlik arttırıw (kemeyttiriw) ge baylanıslı máseleler qosındı hám qaldıqtı tabıwǵa baylanıslı máselelerden keyinirek kiritiledi. Bunday ápiwayı máselelerdi qarawǵa tayarlıq olardı kiritiwden bir qansha aldın baslanadı. Bul jumıs usı múnásibetlerdi ornatıwdan ibarat: eger predmetlerdiń berilgen gruppasına bir yamasa bir neshe predmet qosılsa, bul dáslepki predmetler sanın arttıradı, eger alsa, dáslepki predmetler sanın kemeyttiredi. Oqıtıwdıń dáslepki kúninen baslap-aq sandı bir neshe birlik arttırıw (kemeyttiriw) ge baylanıslı qıyınıraq máselelerdi kiritiwge tayarlıq jumısları kórile baslaydı, bunday máselelerde predmetlerdiń eki kópligi salıstırıladı. Ámeliy shınıǵıwlar orınlaw dawamında balalar predmetlerdiń eki kóplik elementleri arasındaǵı bir mánisli sáykeslik ornatıwdı úyrenip alǵan edi. Sonday-aq, salıstırıp atırǵan kópliklerdiń qaysısında kem ekenligin anıqlawdı da úyrenip alǵan bolıwı kerek. Máselelerdi sheshiwde ámel tańlawda járdem beretuǵın сifrlardan, onnan keyin máseleniń qısqa jazıwınan paydalanıw kerek. «Bir tekshede 6, ekinshisinde birinshisinen 3 ke artıq kitap bar. Ekinshi tekshede qansha kitap bar?» Máseleniń qısqasha jazıwı tómendegi kóriniste

máseleler menen tanıstırıw jumısın dáslep sanaw materiallarınan paydalanıp ámelge asırıw usınıladı. Oqıwshılar jumıstı ózbetinshe orınlasa jumıstıń nátiyjesin tekseriw qolaylı boladı. Ózbetinshe jumıslardı nátiyjeli shólkemlestiriwge ámeliy jumıslar ótkeriwge járdem beredi. Mısalı, oqıtıwshı oqıwshılarǵa 6 shaqmaqlı bir qatar

322

(yamasa baǵana) sızıwdı hám onıń qasına basqa 4 shaqmaqlı qatar (yamasa baǵana) sızıwdı usınıs etedi.

Máseleni sheshiwde (sonday-aq, didaktikalıq materiallar hám súwretler menen islewde) oqıwshılar ayırmanı (qaldıqtı) tuwrıdantuwrı predmetlerdi sanaw jolı menen tabadı, sebebi súwret predmetler sanın sáwlelendiriw menen ámelde sheshimdi shıǵarıp qoyadı. Tómendegi másele berilgen bolsın. «Bir qutıda 10, ekinshi qutıda 6 qálem bar. Birinshi qutıda ekinshi qutıǵa qaraǵanda qansha artıq qálem bar?»

I - 10 q II - 6 q

Birinshi qutıda ekinshi qutıdaǵıdan qansha artıq qálem bar? Sh e sh i l i w i: 10 – 6 = 4

Ámel tańlawda jol qoyılatuǵın qátelerdiń aldın alıw ushın, sonday-aq, hár qıylı máselelerdi bir-birinen parıqlı bolıw maqsetinde ayırmalı salıstırıwǵa baylanıslı máselelerdi sandı bir neshe birlik arttırıw (kemeyttiriw) ge baylanıslı máseleler menen salıstırılǵan bolıwı kerek.

Baqlaw ushın sorawlar

1.Ápiwayı máseleler túrlerin aytıń.

1-klass sabaqlıǵınan ápiwayı máselelerdi analiz etiń. 2.Sabaq mazmunın (dúziń) bayan etiń.

Quramalı máseleler menen birinshi tanısıw

Quramalı máselelerdiń ayırım túrlerin sheshiw. Oqıwshılar ápiwayı máselelerdiń shártin analiz etiw hám sol tiykarında ámel tańlaw uqıplılıǵın iyelep alǵanınan keyin quramalı máselelerdi sheshiwge ótiw múmkin.

Analiz hám sintez, bir tárepten, biliw proсesleri bolıp, barlıq aqılıy iskerlik túrlerin pirovard(áhmiyetli) nátiyjede olarǵa keltiriledi. Mine, sol tárepten olar psixologiyanıń úyreniw obekti boladı. Bul izleniwlerdiń tiykarǵı nátiyjeleri didaktikada islep shıǵılǵan oqıtıw prinсipleri hám usılları tiykarında jatadı. Ekinshi tárepten, analiz hám sintez pánde jańa bilimlerdi payda etiwdiń logikalıq jolı bolıp tabıladı. Bunday sıpatı menen olar tuwrıdantuwrı oqıtıw teması boladı. Orta mektep oqıwshılarınıń bul jollardı

323