Matematikani oqitiw metodikasi

14-§. ARIFMETIKALÍQ MÁSELELER SHESHIWGE

ÚYRETIW METODIKASÍ

Usı tema boyınsha oqıwshılardıń bilim hám kónlikpelerine talaplar:

Hár bir oqıwshı:

–Baslawısh klaslarda matematika boyınsha máselelerdi sheshiwge úyretiwge baylanıslı dástúr esletpesiniń tiykarǵı qaǵıydaların;

–Baslawısh klaslarda matematika kursında ótilip atırǵan ápiwayı hám quramalı máselelerdi;

–Baslawısh klaslardıń matematika kursında tekstli máseleler funkciyasın;

–Máselelerdi sheshiwge úyretiwge baylanıslı hár túrli usıllardı (júzbe-júz sáwbet, kórgizbeli qurallardan paydalanıw);

BILIWI KEREK:

Sonday-aq, hár bir oqıtıwshı;

–Hár qanday máseleni oqıwshılar menen júzbe-júz analiz etiw;

–Oqıwshılarǵa máseleni hár túrli jollar menen sheshiw múmkinshiligin túsindire alıw;

–Shınıǵıwdıń hár túrli basqıshlarında máseleni sheshiwdiń hár túrli jazba kórinislerinen maqsetli paydalana alıw;

–Másele sheshimin tekseriwdiń hár túrli jollarınan paydalana

alıwı;

–Máselelerdi sheshiwdi úyretiw shınıǵıwın islep shıǵa alıwı;

–Baslawısh klaslar ushın matematika kursı boyınsha hár qanday máseleni sheshe alıwı kerek.

BASLAWÍSH KLASS MATEMATIKA KURSÍNDA

MÁSELENIŃ FUNKСIYASÍ

Сifrlı sanlar hám nol arifmetikasın úyreniw, dástúrge qaray maqsetke qarap baǵdarlanǵan sistemaǵa tiykarlanadı, yaǵnıy olardı sheshiw usı kurstıń tiykarǵı túsiniklerin qáliplestiriw menen baylanıslı boladı.

311

Teoriyalıq máseleler shınıǵıwlardı sheshiw dawamında ámeliy

áhmiyetke iye, bunıń menen shınıǵıwlar teoriya menen ámeliyattı ózara baylanıstırıwshı zveno wazıypasın atqaradı. Shınıǵıwlardan paydalanıw oqıwshılarda materialistlik dúńyaqarastı qáliplestiriwge xızmet etip, olarǵa «san», «arifmetikalıq ámel», sıyaqlı abstrakt túsinikler real turmıstan, ámeliy iskerlikten alınǵanına isenimdi bekkemleydi.

Shınıǵıwlardı sheshiw proсesinde oqıwshılar sanasın ósiriwshi faktler menen tanısadı. Bunıń menen olardıń parıqlaw sanası keńeyedi, hám de shınıǵıw menen turmıs, (ámeliyat) ortasında úzliksiz baylanıs ornatıladı.

Shınıǵıwlardı sheshiw oqıwshılardıń aqılıy rawajlanıwına úlken tásir kórsetip, olarda analiz etiw, salıstırıw, ulıwmalastırıw hám abstrakt parıqlawǵa kónlikpelerin qáliplestiredi. Shınıǵıwlardıń tárbiyalıq áhmiyeti de joqarı dárejede bolıp esaplanadı.

Joqarıda sanap ótilgen funkсiyalardı (wazıypalardı) orınlar eken, usı waqıtta, shınıǵıwlardıń ózleri de tuwrıdan-tuwrı úyreniw obektine, sonday-aq, olardı sheshiw zárúrli kónlikpelerdi qáliplestiriwshi quralǵa aylanadı.

Tapsırma 1. Baslawısh klaslar ushın matematika dástúrine esletpe teksttin úyrenip, onnan shınıǵıwlardı sheshiw menen baylanıslı bólimlerdi ajıratıw. Bul tekstti shınıǵıwlar funkсiyası menen salıstırıń.

Tapsırma 2. Baslawısh klaslar ushın matematika qollanbası menen tanısıp, tekstli shınıǵıwlardıń tiykarǵı elementlerin aytıń.

Qaysı jaǵdayda «shınıǵıwdıń sheshimi» turaqlı sózin qollanıw múmkinligin túsindiriń.

Balalarǵa bul turaqlı sózdiń mazmunın qalay túsindiriw múmkin?

SHÍNÍǴÍWLAR ÚSTINDE ISLEW METODIKASÍNÍŃ

ULÍWMA XARAKTERISTIKASÍ

Shınıǵıwlardı sheshe alıw bir qatar ózara baylanıslı hám úzliksiz baylanısqan bir qatar jeke (dara) kónlikpelerdi óz ishine aladı olardı tómendegishe aytıp ótiw múmkin;

312

1.Shınıǵıwdı oqıp shıǵıp, onı túsiniw, yaǵnıy hár bir turaqlı sózdiń mánisine jetip, onda súwretlengen jaǵdaydı kóz aldımızda sáwlelendire alıw;

2.Shınıǵıwdaǵı shárt hám soraw, belgili hám belgisiz nárselerdi ajıratıp ala biliw;

3.Shınıǵıwdaǵı shárt hám soraw, berilgen hám izlenip atırǵan maǵlıwmatlar ortasındaǵı baylanıstı anıqlay alıw, yaǵnıy shınıǵıw tekstin analiz ete biliw hám onıń nátiyjesi bolǵan, shınıǵıwdı sheshiw ushın arifmetikalıq ámellerdi tańlap alıw;

4.Shınıǵıwdıń sheshimi hám juwabın jaza alıw.

Bul kónlikpeler turaqlı hám maqsetli ámeliyat proсesinde tómendegi basqıshlarda qáliplesedi.

I. Tayarlıq jumısları.

II. Shınıǵıw tekstin túsindiriw jumısları.

III. Shınıǵıwdı analiz etiw-onı sheshiw jolın izlew hám sheshiw rejesin dúziw.

IV. Sheshimin hám juwabın jazıw.

V. Shınıǵıw sheshilgennen soń onıń ústinde islew.

Shınıǵıwlardıń hár bir basqıshında oqıtıwshı máseleniń mazmunın, oqıwshılardıń tayarlıq dárejesi, shınıǵıwdıń didaktikalıq hám tárbiyalıq hám de ózge bir qatar prinсiplerdi názerde tutıp, sheshiwdiń hár túrli metodikalıq usıllarınan paydalanadı. Máseleni sheshiw kónlikpelerin qáliplestiriw boyınsha metodikalıq usıllarǵa tómendegilerdi kiritiw múmkin.

1.Másele boyınsha oqıwshı menen júzbe-júz sáwbetlesiw,

2.Máseleni kórgizbeli qurallar járdeminde túsindiriw, 3.Máselelerdi salıstırıw;

4.Máseleni ózgertiw, ózgeshe kóriniste kiritiw;

5.Máseleler shártlerinde ayırım táliymat jetispewshiligi yamasa

artıqsha jaǵdayındaǵı tekstin analiz etiw;

6.Máselelerdiń oqıwshılar tárepinen dúziliwi;

7.Máseleni basqa usıl menen sheshiw;

8.Máseleniń sheshimin tekseriw;

9.Másele boyınsha differenсional (hár bir sharayat yamasa oqıwshıǵa sáykeslep) jumıs alıp barıw hám basqalar.

313