Kenesbay Raxmanov - Ayraliq qosigi povest

41

- Usı dógereklerde , - dep ırjıydı, - Teatrdıń gúrlegen sazendesimen!

- Solayma? Oxo! - dedi Nazarov kúlip, - Endi sazende bizge de kerek bolıp qaldı. Qáne, izime eriń.

Ol bizlerdi izine ertip, bir auditoriyaga keldi de, Artıqbaydı sırtta qaldırıp, meni ishke alıp kirdi. Kirsem, burıńǵı qız - jigitler, ózime tanıs bir muǵállimniń lekсiyasın tıńlap otıreken. Bizler kirip barıwdan hámmesi jabırlasıwı menen órre turdı. Studentler meni jatırqaǵanday jaltaq - jaltaq qaraydı.

- Otırıń, - dedi Nazarov studentlerge, soń muǵállimge, - Mına jigitti tanıytugın shıǵarsız. Búginnen baslap taǵı oqıwın baslaydı. Al, Jamalov, qısınbay - qımırılmay oqıwıńdı dawam ete ber, - dep shıqtı da ketti.

Sóytip , hesh oylamaǵan jerde Artıqbay ekewmiz qaytadan student boldıq ta qaldıq…

Ara uzamay institutta Altınay payda boldı. Nazarov bir muǵállimdi jiberip onı da oqıwına aldırıptı. Ol oqıwına aylanıp keldi! Endi meni qanday da bir tilsimli kúsh onı aldına qaray jetelep, onıń periyshań júzlerine telmirip turar edi. Onıń kózlerindegi solǵınlıq ornında endi jańa ot ushqınları payda bolıp, negedur meniń jismimdi órter edi. Sonda men ernimdi qımıp, Dáwirxandı, ózim kórmegen er júrek jigitti, onıń tuńǵısh muxabbatın, taldaǵı pitip ketken háriplerdi…mánisin oylap, Altınayǵa hurmet hám miyrim - shapáát tolı kózlerim menen telmiremen…

Taǵı báhár keldi. Báhár tallarǵa jasıl boyawların surtip , baǵlardı appaq gulleri menen sánlendire basladı. Keshe jaǵımlı samal kuni menengi sharshawdı umıttırıp, seyil etiwge shaqıradı. Usınday keshlerdiń birinde Altınay turatuǵın jayǵa keldim. Esikti qaqsam heshkim juwap bermedi. Ishten sıńsıp jılaǵan sesti esitiwim máttal, jalma - jan esikti ashıp, jayǵa atıldım. Qarasam, káttiń ustinde shashın jayıp, dus - tómenine Altınay jatır. Shekelerinde kóz jasları jıltıraydı. Zárrem qalmadı:

- Ne boldı, Altınay?

42

Juwap joq.

- Bir jerińiz awırdıma?

Ses joq. Ol qolı menen stoldı nusqadı. Stol ustinde ashılwı menen ádebiy jurnal jatır. Onda…. onda Dáwirxannıń bayaǵı kulimsiregen suwreti turıptı. Qosıqtıń tómenine qısqasha ómirbayanı hám qosıqları basılǵan. Ómirbayanın oqıy basladım. Sońında… onsegiz jasar azamattıń Stalingrad tubindegi sawashlardıń birinde qaharmanlarsha hálek bolǵanın jazıptı.

Ólipti!

Shayqalıp kettim. Qápelimde jaydıń ishi gumbir - sambır bolǵanday:gursildep bombalar jarılıp, shuykildesken oqlar zuwıldasıp ótip atırǵanday boldı. Ne bolǵanımdı bilmey, esawanday awzımdı jıbırlata berippen.

«Kózleri jolında , kelermekenseń?» «Rastan aq kelmegenińbe?»dep suwretke qaradım. Sonda suwrettegi jigit maǵan mınalardı aytıp turǵanday edi:

«Joq, men saǵan aylanıp kele almadım, Jollarıma telmirip gáwxar kózlerińdi dilgir etkenimli keshir, Altınayım meniń!Men jer ustinde ádalatsızlıqtıń, jawızlıqtıń eń sońǵı qurbanı bolǵanman! Mennen soń heshkimniń de jaslıq baǵın qazan urıp, qırshınlay, biymezgil ómir gulleri solmaǵay!Endi meniń atalarım ,

ákeleri, dos - yaranlarım, inilerim, juwılmaǵan hám heshqashan da tuwılmaytuǵın perzentlerimniń qatarları urıs degen náletiy uayranshılıqtı kórmegey, bir tamshı qanların tokpegey!

Men tek usı maqset ushın , usı árman ushın , usı paraxat keleshek ushın janımdı qıydım!!

Keshir, Altınayım! Sonsha jıl wádene opa áylettirip, muhabbat baǵında biytaxat kuttirgenimdi keshir, dilbarım!

Biraq, men ólgen joqpan. Qosıqlarımdı bálentirek oqı, onda meniń juregim, muhabbatım, ómirim bar. Sen onı oqısań, saǵınǵan Dáwirxanıń menen taǵı da bir

43

sóylesip, mawqındı basasań. Bálkim, men házir mıńlardıń jureginde tirilip ketken shıǵarman. Sen buǵan inan, eger sen inanbasań, onda men basqalar ushın bul dunyaǵa kelmegenmen. Janım, kóz jaslarındı surt, qolań shashlarıńdı jayıp jılama!

Bayaǵı taldaǵı oyıp jazılǵan háripler óship pittime?Olay bolsa urıs jaraları da jazılıp pitken shıǵar?Sen endi eglenbe, óz soqpaǵıń menen baxtına qaray qutlı qádemlerińdi taslay ber!

Meniń qosıqlarım - seniń qosıqlarıń. Sen olardı qansha bálentirek lapız benen aytsań, men saǵan sonsha jaqınıraq turaman. Ayt, janım!

Xosh bol, armanlım meniń, Altınayım meniń!!!»

… Aradan onlaǵan kun ótti. Altınaydı kórgen jerde bar aqılım menen táselle berip, hásiretli nashardıń ǵamlı kewlin jubatıwǵa talaptanatuǵın edim. Ol meniń ájiw - gujik sóylesip kete bermese de, oǵan násiyat esabında kóp sózlerdi ayttım. Tek oǵan bir sózdi –Dáwirxan aytıp ketken sózdi ayta almadım. Ayta almayman!Bul sózdi aytıwdan kóre tawdı kóshirgenim abzal. Onıń tınıq suwday miyrimkesh kózlerinen qorqaman, onıń shiyrinlikten suwrıp alǵanday etip «Qurbaniyaz aǵa»degen názik dawısınan qorqaman. Onıń juregindegi hásiretleri guzgi bultlarday ay juzinde gezip jur, onıń jawdır jup kózi álem ustinen bolajaq ıǵbalın soranıp tur. Onıń gewdesin uzaq ayralıqtıń saǵınısh duti urıp, kewlimdegi shın muhabbattan azap shegiwde.

…Bir keshte Altınay teatrǵa shaqırdı. Pesadan soń qarańǵılaw kóshelerdiń birinen kiyatırmız. Ol ele kewlin kótermegenlikten zardaplı pishinde edi. Onıń bet -

álpetindegi bul uwayım mende de sáwlelengen. Onıń aldında orınsız kulip almaw ushın tek ǵana qayǵılı táǵdir haqqında oylap kiyatırman. Biraq ishki sezimlerim putkilley degbirden sasıp, Altınay haqqındaǵı iygilikli oylar meni awalandıratugın edi. Men elp etken samal joq waqıtaǵı aq terektiń usha basınday qalay qularımdı bilmey, hadan tayǵan edim. Bári, bári toplanıp kelip bir sorawdıń uzilmes jibine diziletugın edi:

44

«Ne dewim kerek?»

«Ne deseń, ol de!» degendey qaraǵı kósheler qulaǵın qoyıp, tınıshlıq qoynında qalǵıp atır. Al taqır jol ustinde tek ekewimizdiń ayaqlarımızdıń sesleri ǵana biri - biri menen sóylesip kiyatırǵanday. Bizler unsizbiz. Kim biledi, máger ekewmiz de bir nárse jóninde oylanıp kiyatırmızba?. . .

Mine, Altınaydıń úyine de jaqınlap qaldıq. Endi ol xoshlasıp, ishke kirip ketedi, al men…men taǵı sandalıp jayǵa qayta beremen. Neshe ret tákirarlanadı bul juris?

Ol irkildi, Úndemedi. Men oǵan qaradım, ol maǵan…ol tap meni birinshi ret kórip atırǵanday uzaq qaradı, kózlerinde ushqınlasıp atırǵan ıqlastı kórdim. Onıń misli qarasları juregimdi topalań baslandırıp jiberdi. Ol ele tigiliwde, onıń kózleri sóylep tur, mennen bir nárse tilenip turǵanday. Joq, men báribir heshnárse dey almayman!

Kóz aldımnan jıldırımday bolıp Dáwirxan, tal astında tunǵısh ushırasıw, taǵı oyıp jazılǵan háripler ótip atır. Háripler óship pitse, Altınaydıń birinshi muhabbatınıń azabı da tawsılǵan shıǵar? Endi ayralıq qosıǵı da óz muddáásin pitkergen shıǵar? Endi onıń kózleri uzaq jollarǵa telmirgendi qoyıp, maǵan tigile baslaǵanı shıǵar? Ilayım, solay bolǵaydá!

Ol bir waqıtta kózlerin tómen aldı da, uyalıńqı turde:

- Toyımız qashan? - dedi.

Raspa?

Raspa aytıp turǵanı?!? Áy, uyqıdaǵı tun, áy uzaqtaǵı móltildesken juldızlar, áy tungi qarawıllıq etip turǵan dóńgelek ay, esittinlerme?!Qaytalań taǵı, qaytalań!!!Taǵı bir esiteyin, taǵı bir!!Ne degen baxıtlı edim!O, dunya, dunya, bugingi baxıtıń tek ǵana meniki eken - ǵoy!O, adamlar, adamlar - aw, esittińlerme, Altınay meniki bolıp atır, meniń kewlime Altınay ıǵbal bolıp aralasıp atır!

45

Men onı qushaqlap aldım. Meniń qushagımda bir gulstan jáhán tawlanıp atırǵanday boldı. Onıń kózinde de meniń kózimde de jas bar edi, bul tánhá quwanıshtıń jasları!

- Janım meniń! - dep sıbırlana qushıp atırman onı, - Toyımızdıń baslanǵanı usı, baxıtlı ómirimizdiń baslanǵanı usı! Altınayım, Altınayım!!

Samallar tal baslarında oynap turdı, baǵanalar basındaǵı qalpaqlı shıraqlar gá olay, gá bılay shayqalıp, bizlerden más bolǵanday edi. Sharbaqlardan gullerdiń xoshirey iyisleri kelip jetip , onısız da kóterińki kewillerimizge zawıq baǵıshladı. Jurek aramanlarımızdıń tuyini sheshilip, sırtqa atıldı, olar neshshe jıllar kúsegen báhárdey máháline bawır basıw ushın, sáwir samalları menen dógerekke taralıp atırǵanday boldı.

Jur, Altınayım, armanımızdıń izinen qol uslasıp ómirdiń alıs mánzillerine ráwana bolayıq!