Kenesbay Raxmanov - Ayraliq qosigi povest

21

- Altınay bul! –dep qıshqırıwdan sál - aq qaldım. Júregim soǵıwınan aljasıp, qamıslar ırǵatılıwın umıtıp, suwlar tolqınınan ayrılıp, bultlar baǵdarınan adasıp. samallar shabısınan jańılıp Altınaydıń qosıǵın tıńladı. Qosıq bultlardıń arjaǵınan esitilip atırǵan Quyash háyyiwindey júrek tarlarında tuwılıp atırǵan názik sezimlerdi shırmap tasladı. Onıń xárbir sesti taslar arasınan qaynawıtlap shıǵıp atırǵan bulaq sháshmelerindey zeynimdi kóterip, ruwxıma hám barlıq átirapqa sińip attı. Ól geyde ayralıqtıń gewgim qaplaǵan soqpaǵında ıǵbalın izlep, egil - tegil eńirep baratır. Ol geyde saylardaǵı báhárden gúldásteler soranıp, qushaq tolı gúl menen yarın kútiwge tuńǵısh tayarlıǵın kórip atır.

Áy, jaz paslınıń jadıraǵan jamalınan kemtar sahrayı dalalar, samalǵa emes shiyrin namaǵa ırǵalǵan quw qamıslar, jaz aspanınan mákan tappaǵan qańǵımay bultlar, mudamı aldına talpınǵan tınımsız aǵıslar, esittińlerme, mendey bir japakeshtiń búgingi shadlıǵına ortaq bolıńlar! Sizler Altınaydıń qosıǵın yadlap qalıńlar, erteń men bul qosıqtı sizlerden sorap, álem aldına sizlerdi guwalıqqa shaqıraman! «Altınay qosıq ayta almaydı» degen nasaq sózlerdiń dúmpiwinen sonda meni ózleriń qutqarıp qalıńlar!

Arnanıń kenarına shıqtım. Tómende baǵıw - bostanǵa oranǵan awıldı kórdim. Qosıq qaytarmaları qusqa aylanıp sol awıldıń ústinde ushtı, qaratallar shayqalıwdan qorqıp lal bolıp qaldı, ushqan gúbelekler jońıshqalıqlarǵa qonıp, qosıq lázzetinde jońıshqa gúllerin súye basladı. Telegraf baǵanları dıǵıllawın umıtıp qosıqtı tıńladı. Pálpellegen quslar, parwazın tárk áylep, qosıq hawazı shıǵıp atırǵan erik baǵına qonıp atır. Kóz izlegen sonalı ǵazlar awır kósh baslap, ústimnen asıqpay ushıp baratır, bultlardıń saylaǵınan sıǵalaǵan quyash ótkir nurların tógip, usı jerdi izlep taptı. Uzaqta, jańa kógerip atırǵan ǵawasha atızlarında qız - kelinsheklerdiń kóylekleri jelbireydi, bálki Altınaydıń qosıǵı menen qosılıp atırma: bálki Altınay hawazınıń sán - saltanatına bólenip atırma?. . .

Qádirin bilmeppen gáwhardıń, tastıń,

Sen ketken kúnleri degbirden sastım.

Kewilimde ayralıq dártleri tasqın,

Kózlerim jolında, kelermekenseń?.

- Kelerme eken? –deymen men de. Kim eken ol? Qayda eken ol? Seni men ne ushın ayıpladım eken, Altınay? Aqırı, sen qosıǵıńdı tek ǵana jalǵız adamǵa arnaǵan ekenseń - ǵoy, tek ǵana…Altınay! Men seni júregińdegi usı hásiretke túsinbeppen, ápiw et meni, Altınay!. . . Ǵamlı kewlindegi qayǵı tasıp jibitiw ornına, tasına tas qosıppan, saǵınısh gúzarına dilgir bolǵan ǵamǵun kózlerińniń

22

jasların sıpırıp, shadlıq ushqınların shaqnatıw ornına, jasına jas qosıppan, keshir, Altınay!! Mınaw kiyeli qosıǵıńnıń aldında, men shámshil etiwge talaplanǵan hawazıńnnıń aldında ant etemen! Seni ayıplaǵan, seniń baǵıńa kesek atqan, tunǵısh muxabbattıń qádir - kımbatı túslerine de enbegen miyrim - shápáátsiz júreklerdiń hámmesinen ósh alıwǵa ant etemen!

Házir men seniń aldıńa baratırman. Óz gúnalarımdı ne menen juwatuǵınıma aqılım sarsań. Endi saǵan ne dep juwap beremen. Biyjón tamdırǵan kóz jaslarıńdı ne menen sıpıraman? O, kógis átirap, maǵan túsindirse biynoqıyasın?! Ya Altınaydıń aldında meniń ápter - tepterimdi shıǵarıp julqılań, samalar! Ya meni barlıq gúnalarım menen ıǵızıp áketiń, suwlar! Tek bunı Altınay kórsin, Altınay bilsin.

- Keshirdim, keshirdim Qurbaniyaz!. . . dep kóz jasları menen meniń ármanlarımdı ózinde alıp kalsın…

Erik baǵına kirgen edim, bir doda japıraqlar arasınan «Qurbaniyaz aǵa» degen Altınaydıń názik, úzilip shıqqan dawısın esiip, talıp túsiwden sál qaldım! O, ne degen shiyrin dawıs!!

Bizler qádimgi doslarday jıllı shırayda ushırastıq. Bul men ushın kópten berli joǵaltqan keleptiń ushın tabıw edi. Onıń appaq júzinde hásiret gewgimi turar, kózleri shóller bawırında suwsın tappay sergizdanı shıqqan kiyiktiń kózlerindey móldirer edi. Onıń názerinen ózimdi alıp qashıp, qolımdı shalbarımnıń qaltasına suǵa berdim. Bul tegin tintiw emes, al qaltamda sonsha qatereden keyin Jálimbetovtıń qolı menen jazılǵan shaqırıw qaǵazı bar edi. Qápelimde eńsem kóterilip, birewdiń qáteresine jabısqandı ar kórip qaldım. Soń tas jegendey qıynalıp:

- Sizdi… izlep keldim, - dedim zorǵa.

- Meni izlep ne qılasız? - dedi Altınay kózlerin basqa jaqqa burıp, - Men…men…

Onı barlıq tawelleshi sózlerim menen jubata basladım. Bul dúnyada esin bilgen adamǵa táselle aytıp, onı jubatıwdan qıyın nárse barma? Oǵan bárin ayttım. Onıń basqa birewge arnaǵan qosıǵına qaraqshı bolǵanımdı, barlıq alauızlıqlardı tuwdırǵan menin gereń bolǵır qulaqlarım ekenin, iskusstvoǵa bolǵan háwesimniń usınday sátsizlikler mneen baslanıp atırǵanın, bárin, bárin, iynesinen jibine shekem qaldırmay ayttım. Ol bárin bir qálipte tıńladı: kulmedi, quwanbadı, jılamdı.

23

Ol meni páskeltek tamnıń kirer jerindegi ılaydan islengen sıpaǵa baslap keldi. Soytti de daladaǵı oshaqqa qara dúmsheni qoyıp, ot jaǵıwǵa kiristi. Ishkeriden shıqqan búkir kempir menen túrgelip kórisip aman - esenlik sorastım. Kempir meniń menen alleqashanları tanıslıǵı barday qaptalıma kelip otırdı.

-Saw barsańba, balam? - Ol tigile sorastı. Soń qızına qarap:

-Nege qazan aspay otırsań, appaǵım? - dedi.

-Táshwishlenbeń , sheshe, men ketemen, - dep sıylasıǵan maz boldım. Kempir maǵan tańlanǵanday shuqırlanıp ketken nursız kózlerin qaday tústi de:

-Shıraǵım, úyge kelgen miymannan jol bolsın soraw beriwde ayıp. Amanlıq bolsa, nesine asıǵasań, balam? Mınaw jalǵız qızımız, dep kiyatır edi, Altınay gápin boldi:

-Apa, bizler menen oqıytuǵın Qurbaniyaz degen jigit.

Bizler shay iship bolmay - aq sorasıp úlgerdik. Kempir Altınaydıń ákesiniń anası eken. Altınaydıń ákesi Erjan aǵa urısta júrgende hayalı biyopalıq qılıp, bir qolınan ayrılıp fronttan qaytıp kelgen jas jigit penen qashıp ketedi. Altınay anadan tiriley jetim qalıp, usı kempir ekewi kúnelte beredi. Urıs Erjan aǵanı da jaralaydı. Ol kóp mártebe ólim soqpaǵınan qaytadı. Urıstan nárenjan bolıp bala - shaǵasına jańa quwısqanda, hayalınıń dárti taǵı bir oq bolıp júregine qadaldı.

-Balańız házir qayda? - dep soradım kempirden.

-Kelgeli mine, eki jıldıń júzi boldı. Sonnan berli basın kótermey jatır. Qáydem balam, duqtırlar táwir boladı deydi. Táwipke qarana qoy desek bala qılmaydı.

Bizler kempirden ruqsat alıp, Erjan aǵanı kóriw ushın awıllıq emlewxanaǵa rawana boldıq. Negedur, jol - jónekey sıpırtıp sóylesip ketebermedik. Sóylegen sózimnen kóre Altınaydıń júzine kóbirek tigildim. Pútkil denem kózge aylanıp tigilsem edi oǵan! Jawın - shashınlı báhárdey kelbetiniń aldında dógeregimdegi jaz tábiyatı barlıq gúllerin, sulıwlıqların maǵan máshshawlaydı, joq dep qaraǵım kelmeydi olarǵa, Altınaydıń kelbetin heshbir gózzallıqqa almaspayman dep jar salǵım keledi!. . .

- Aq xalat jamılıp Erjan aǵanıń palatasına kirdik. Onda altı adam jatır eken. Erkekshiligimdi bildirip, kirgen pátte «Assalawma áleyku - um» dep jótelip qoydım. Altınay mennen burın ákesiniń aldına jorǵalap bardı da, dizerlep qolın berdi. Mende bir awızdan hámmesiniń kewlin sorap Erjan aǵanıń qasına bardım.

24

Ol arık, at jaqlı, ǵaybarlaw murtı sarǵayınqıraǵan, qırıqlardaǵı kisi eken. Awırıwdıń zarpınan kózleri de sarǵayıptı.

- Qay jerińiz awıradı? - dedim, ol meniń sorawıma bola vrach dep joramallasa kerek:

-Otır , - dedi. Otırdım. Ol áste soyley basladı:

-Inim, men keshegi urısta - aq ólip qalıwım kerek edi. Biraq shıqpas janǵa sebepshi degendey, meni snoryadtıń kómip ketken jerinen tawıp aladı. Mına qara,

-dep ol kókiregin ashtı. Keseniń awzınday jer jıltırap pitipti. - Usı jerden tiysede ólmey qalıppan, áytewir. Ómir degen kúshli narse - ǵoy. Biraq, kele bolıp ketebermedim. Júrgenimnen jatıwım kóp. Ishimde qorǵasın bolıwı kerek. Hárwaq oynatqanda basımdı diywalǵa urıp qıynalaman. Úlken jaqlardaǵı doktorlarǵa kórinsem sózsiz jazılar edim, átten qol juqa…

Eger usı adamǵa járdem etiw meniń qolımnan kelgendeme, Altınay ushın, ómiriniń asqarınan asqan ana ushın taǵdiri de denesi de jaralı Erjan aǵa ushın bárin, bárin ayamaǵan bolar edim…

Bildim: Erjan aǵa jazılmas jaralı eken, onnıń dawasız jaralarınan keshegi urısqa nálet aytıwshı qıp - qızıl qanlar elege shekem tamshılap turadı eken….

Qaytip kelgen soń da kempir meniń menen uzaq sóylesti.

- Áy balam - áy, - dedi ol suwıq demin alıp, - biziń basımızǵa túsken mánet heshkimniń de basına túspesin. Tas qattıma, bas qattıma, degen. Bul bas bárinede shıday beredi eken. Jalǵız bala bolsa anaw jatqanı…. Ishken asımız boyımızǵa taramaydı. Íssısına, suwıǵına qaraytuǵın qatını bolmasa, meniń de bir ayaǵım tórde, bir ayaǵım górde. Qaysı birine shabayın. Oqısın, oqısın dep sol bala - ǵoy Altınayımdı da oqıtıp qoyǵan. Úyde úsh kún bolsa, qızdıń kúnin bermeydi: «Sen oqıwdı qoyıp kelgenseń» dep. Awa - dá, Altınayımızdan basqa kimiimiz bar? Usınıń tilegindemiz, áytewir.

Usı qız jılamasın, xor bolmasın, qatarınan kem bolmasın, dey - dey qarań

qalǵır ómirdiń uwın jutıp kiyatırmız. Shashımnıń aǵına, belimniń búkirine

qaramay, usı qızǵa kiyim bolsın, tamaq bolsın dep ıssıǵa kuyip, suwıqqa tońıp,

tırbańlap kiyatırman, balam, kisige qolıńdı jayǵansha, ózińniń buyirińnen tileń.

Onlaǵan kun dem alıs aldım dep keldi. Bala buǵan da inanbaydı. Bul kunleri dem

alıs bolmaydı - mısh. Haw, demalıssız oqıw bolama? Aylanayınımdı saǵınıp

qalǵan ekenmen, qasınan shıqqım kelmeydi. Oqısın deymen - aw men de, oqın

25

ballarım. Erteń bizler ıńq eterge hál - dármannan ayrılǵanda awzımızǵa bos dorba ildirip qoyasızba? Ózlerin obal - sawabımızǵa qaraytuǵın, - dep kempir kózleriniń shuqırshaǵına uyilgen jas tamshıların uzıp jeńinin ushı menen sıpırdı…

Batıp baratırǵan kun batıs jiyekti qırmızı saǵımları menen boyaǵan may ayınıń láázetli keshi baslandı. Baǵlarda jasıl japıraqlar aste sıtırlap turdı. Arna boylap adamlar jumıstan qayttı. Óristen qaytqan mallar awıl ortasındaǵa shańdı kóterip, sawın sıyırlar buzawlarınıń dawısına juwap retinde sozıp - sozıp moniresedi. Uzaqlardan atshóktiń óz atın tákirarlaǵanı talıp jetedi. Aspanda gezek penen juldızlar juplasa basladı. Qaranǵılıq qushaqlaǵan jer boyındaǵı ıssılıǵınan kem - kem suwınıp, guyis qaytarıp biyparwa dem alıp atırǵan gáwmis ógizdey ház etip, múlgiwge kiristi…

Bizler demniń arasında bawır basıp qalǵanlıqtan hám az da bolsa kempirge es bolayın degen niyet penen sol aqsham tunep qaldım. Jatqan soń ne jóninde oylaǵanımdı bilmeymen, nawa uyqım kelmedi. Kempir de gursinip atır. Altınay da awnaqshıp atır, bilmen, úshewmiz de oyawmız. Geyde qulaǵıma Altınaydıń qosıǵı esitilgendey boladı, sonda usı qosıqqa ashıq bolǵanım ushın kimnen bolsa da jaza húkiminiń qıráátke salıp oqılǵan dawısı júregime nishter qadap atırǵanday boladı. Bálkim , bul qosıqtıń iyesi anası shıǵar? Qıyalımda qosıq qaytadan jańladı:

Kel dep jelbireydi kók oramalım,

Seni izlep shabar sáhár samalım,

Túnlerde kutemen, kel intizarım

Kózlerim jolında, kelermekensen?. . .

«Joq! - dep baqıǵım keledi, - qayda bolsa da Altınaydıń súygeni bar…. » Kórpeniń astında janıp kettim de, áste - aqırın jılıslap baǵdı aralap kettim. Aspanǵa qarayman, taǵı ótkinshi bultlar , bazda olardıń sebi biri - birinen úzilip qaladı, sonda onıń sańlaǵı shıraǵa úńilgen tawıqtıń kózlerindey juldızlarǵa bıjnap ketedi. Juwan túpli erikke súyenip, qıyal súrip turgan edim……

26

- Qurbaniyaz aǵa!

Erik túbi menen qosıla teńselip ketkendey boldı. Mádárimnen ayrılıp, tentireklewim menen artıma qaramadım. Mennen bes - altı adım jerde kóylegin samal oynatıp Altınay kiyatırǵan eken. Men de oǵan qarsı júrdim.

- Nege uyqlamay júrsiz? - dedi ol sıbırlanıp. Mınau sıbırlı maǵan bomba dawısınan beter tásir etti. Men oǵan mehr - muxabbatım menen qaradım. Onıń kózleri janıp turǵan edi, onıń kózleri janıp turǵan edi!!! Júregim kókiregimdi jarıp shıǵıp, basın alıp ketpekshidey qutırına oynap ketti. Qollarım, ayaqlarım qaltıradı.

- Altınay…dedim. Dawısım dawıldaǵı qamıstıń shegirdeginnen shıqqan seske megzedi, dawısım Altınay qolına qanjar alıp kiyatırǵanda oǵan aytatuǵın jalınıshıma megzep ketti.

Muńayǵan tún, qara jamılıǵan aspan, serpip hásiretin qaralı perdesin! Jaynap juldızlar, kúliń juldızlar!! Men qosıqshı qız benen sóyleseyin dep turman, men

ómirdiń biytanıs soqpaqlarına qádem atayın dep turman, men shadlıq dáryasına dárgashı bolayın dep turman, bálkim baxıt degen usı shıǵar?!. . .

Bizler arna jaǵasına bardıq. Sol túnniń lázzeti ayrıqsha edi. Men ózimdi qorshaǵan qır - átiraptı bul ómirimde sol túndegidey gózzal qálpinde kórmegen edim. Altınaydan túndi tik ayaǵınan turǵızıp, qosıǵın aytıwdı sorandım.

- Joq, - dedi ol muńlı, - Joq. Qurbaniyaz, men ol qosıqtı ne ushın ayta bermeymen? Siz bilmeysiz…siz bilmeysiz…

Ol oramalın tislep qaldı:

- Qosıq - meniń ómirim, arzıw - ármanım. Onı men úlken úmit penen aytaman. Onı men adamlarǵa ráhát baǵıshlaw ushın emes, al juregimdegi debdiwdi shıǵarıw ushın aytaman. Isenemen, jıllar ótsin, menin qosıǵımdı jiyirek tıńlaysız. Házir…házir sorap, meniń jaralı júregime sherebe quymańız, ótinemen. Oqıwǵa barǵannan keyin …awa, barlıq sırdı aytıp beremen. Meniń sırtımnan ne degen gáp

27

tarqattı olar! Bárin aytıp beremen, bárin! Siziń ıqlasıńız ushın - aq anaw kúngi konсerte aytajaq edim, olar aytqızbadı: «Awılda ákeń jan táslim bolayın dep atırǵanda sen buyaqta sabaǵıńdı oqımay, qosıq aytıp másirip júreseńbe? Eger…sol konсertte qosıǵıńdı buzbasań, izi shataqqa aylanadı, qız!» dep qorqıttı olar. Biraq, bular ótkinshi nárseler, bular maǵan dárt bola almaydı. Meniń kewlimde basqa dártke orın qalmaǵan…

Anama bolǵan ǵázep hám saǵınısh, ákemniń nawqaslıǵı!. . . . taǵı da ornı tolmas ayralıq…Joq, házir aytpayman onı… Meniń júregim jaralı, Qurbaniyaz aǵa. Men

–nasharman, qayǵılı nasharman…….

Keńesbay Raxmanov

Ayralıq qosıǵı Povest

5.

Qaraózekten tolqıwlar menen qayttım. Jol azabınıń dinkemdi qurtqanına qaramay, kóz aldımda jańa bir soqpaq ashılıp, solay qarap pálpállegim kele berer edi. Jollarda shań jutıp kiyatırsamda, qıyalım ele arna boyında, aǵın suwdaǵı túnergen aspannan jaqtı juldızın izlep, Altınay óz kewlindegi sırların ele aytıp atırǵanday tuyıladı. Sonda maǵan bul jer ústinde dım ǵana shadlıq qalmaǵanday, mınaw arnadan suw ornına tolıp - tasıp hásiret aǵıp atırǵanday bolıp kórinedi. Men sol hásiret arnasına shomılıp kiyatırman.

Institutta maǵan «keldińbe, kettińbe»degen adam bolmadı. Biraz auditoriyalarda kúygelek muǵallimlerdiń shır - pırı shıǵıp lekсiya oqıp atırǵan dawısları, geyparalarında studentlerdiń tártipsiz waǵırlıları esitiledi. Dekanatqa baratırsam aldımnan

Artıqbay shıqtı.

- Keliwiń menen!

29

pitkerip, aman - saw jumısqa aralassaq, kimniń xojalıǵınan kem bolarmız dewshi edim. Men saǵan hayal bolıwǵa tayarlanıp atır edim. Birew: «Qurbaniyazıń kiyatır!» dep aldasada , seni izlep moynımdı mıń buratuǵın edim.

Meni neshe reet ushırasıwǵa shaqırdıń? Heshqashan, heshqashan!!

Men neshe ret shaqırdım? Bos waqıtıńnıń bárin satıp alatuǵın edim, soranıp alatuǵın edim, jalınıp alatuǵın edim!!! Endi jılaw da orınsız. Kóz jastan payda joq, tandırı shıqsın kóz jastıń! Sen bolsań, kettiń…júregimdi salıp ketken dártleriń ǵana qaldı, kózlerimde jaǵıp ketken otlarıń ǵana qaldı. Altınay degen baytal seni mennen tartıp aldı. Bul báleniń boların bayaǵı da aq bilgenmen. Men mázi jumıslar menen shıǵar dep kewil awdarmaytuǵın edim. Joq, ǵabırısqan ekenmen! Sen payansız, sonday - aq qatınǵa dártlerińdi aytıp tur ekenseń! Talay sapar shıqqır kózim kór bolmasa, onıń menen tasalarda sóylesip turǵanıńdı kórdim - aw. Men qasıńızǵa jaqınlawdan sen áńgemeni burıp, «qosıq, muzıka»dep sılap sıypaytuǵın ediń. Artist bolǵanıńa!. . . »

Xattıń aqırına shekem oqıǵım kelmedi. Ele Xanım da túsinedi, Artıqbayda keshirim soraydı dep oyladım. Tek ǵana Altınay kelsin, sol kúni gúman menen

ókpe - giyneniń bári opat boladı…

Erteńine keshte tosınnan jıynaq baslanadı. Jıynaqta eki másele: jazǵı sesiyaǵa tayarlıq hám tártip qaralatuǵın boldı. Altınay kelmey turıp ol jónindegi másele qaralıp ketpese bolar edi - aw dep ǵolpıldap otırsam, birinshi másele boyınsha doklad pitkennen keyin Jálimbetov gápti mennen basladı.

-Kútińkiremeymizbe ? - desem Jálimbetov kózin alartıp:

-Neni kútemiz? Túyeniń quyrıǵı jerge jetiwin be? - deydi.

Prezidiumda Nazarov ta, meniń arqa súyeytuǵın ayrım muǵállimlerim de kórinbeydi. Otırǵanlardıń ishinen Xanım da kózge shalınbadı. Hákkedey sekirip Jálimbetov orınınan kóterildi:

30

- Joldaslar, jıynaq erteń bolıwı kerek edi, ondaǵı qaralatuǵın másele búgin aq pisip jetilisti, sonlıqtan biz shıdap tura almadıq. Biz Jamalovtı túrine qarap álpayım jigit shıǵar dep júre berippiz. Tekseristirip qarasaq, bul naysap bılǵalaqtı salıp, qılasıńdı qılıp bolıp, tisiniń suwın sorap júrgen sıpayı eken. Joldaslar mine qolımızǵa eki xat kelip tústi. Birewi Jamalov penen bir gruppada oqıytuǵın Toxtarovadan. Oqıwǵa ruxsat etiń.

«Arza. Usı arzam arqalı meni instituttan shıǵarıwınızdı soranaman.

Bári bir ketemen de. Sebebi meni Jamalov Qurbaniyaz alaman, alaman dep júrip - júrip, sońında aldap ketti. Betime shirkew saldı, kópke qaraytuǵın abırayımnan ayırdı».

Ekinshi xat Jamalovtıń kesirinen ele oqıwǵa qatnaspay atırǵan Yusupovadan.

«Men Jamalov oqıǵan jerde oqıy almayman, - depti ol qız, - Ol menin namısıma tiydi. Qosıq aytıwdı bánelep… meni qolǵa túsiriwge urındı. Óz muǵállimlerime qarsı qoyǵısı keldi. Endi men shıday almayman…»

-Endi men shıday almayman!

-Endi men shıday almayman!!

Gún bolıp qaldıń ba, kesilgir tilim?! Qırıldap qaldıńba, óshkir únim?!? Sóyle, jarıl!! Ózińniń haqqanıylıǵıńdı aytıp ant ish, záhár ish, uw ish!!! Bul ne degen dohmet, bul ne degen jala?! «Ot bálesinen, suw bálesinen, jala bálesinen saqlay gór!» dep usıǵan aytqan eken–ǵoy! Aǵıp turǵan miyrimiń qayda ketti, adamlar? Jılandı ininen shıǵartuǵın jıllı sózleriń qayda ketti, adamlar? Bir jas jigittiń kemshiligin betine basıp, degiship - jegiship keshirip jibere beretuǵın keń peyilińiz qayda ketti, adamlar ?!

- Ótirik! - dep ushıp turdım, - Isenbeń, adamlar! Jala! Altınay bunı jazbaydı, ol bunı jazbaǵan! Hasla isenbeń, doslarım! Men Toxtarova menen júrsem jaqsı niyetimdi joldas etkenmen. Men onı heshwaqıtta – da aldamayman! Bul gáplerdiń hámmesi biykar!