Kenesbay Raxmanov - Noser povest

Keńesbay Raxmanov

Nóser

Povest

Uzaq kúnge silpilep turǵan jamǵır keshke qaray qara nóserge aylanıp, túni menen tınım tappadı. Áynektiń arjaǵınan sıtırlaǵan sesti qulaǵımnıń túbinen ketpey, kózimdi qansha jumsam da, uyqı degen tatlı nárse tentirewik qıyallardıń aldına túsip, mennen alıs-alıslarǵa qańǵıy berdi. Endi kózimdi jumsam da, ashsam da báribir edi: jaydıń ishi tastay qarańǵı hám tım-tırıs. Hesh jerde jamǵırdan basqa hárekettiń atawazası joq, kóz aldımda tap házir pútkil dúnya nóserden basın panalap, aqsham kórpesinde uyıqlap atırǵanday.

Dóńbekshiy berdim. Uyqım keler emes. Ayjanǵa diydarlastırǵan baxıtlı hám

baxıtsız kúnlerimdi oyladım...

* * *

Onda gúz edi. Hawa rayınıń túnge qaray sál-pál salqın tartqanı bolmasa, kúndizgi ıssı ele jazdaǵı áptap tawın jazdırǵan joq. Aspan taza, kógildir. Átiraptı búrkep alǵan baǵlar menen tallar ele sol qálpinde jasıl dónip, awıldaǵı jaylardı qanatınıń astına jasırıp tur. Bes jıl oqıp úlesime tiygen shappattay diplomdı qoltıǵıma qısıp barǵan meni rayondaǵı aqsaqallar usı awıldaǵı on jıllıq mektepke jiberdi. Aldındaǵı asına asılatuǵınday kelgen pátte geypara muǵallimler jaqtırmasa da, sabaqlar anıq bólistirilip bolınǵan soń eskektiń tutqası qolınan jazdırılǵanday, birazı meni bawırına tartıp bes-altı kúnniń ishinde tanısıp ta kettik. Olardıń arasındaǵı eń jası kishisi men ekenmen.

Direktorımız uzın boylı, sıbızǵıday sozılǵan, at jaqlı, qońqaq murınlı kisi. Qalpaǵın basınan ala qoysa, mańlayı aydarlıǵına shekem projektor tutıp qoyǵan muz aydınınday jarqırap ketedi eken. Atı direktor demeseń, onnan aybınıp atırǵan jan joq, hátte oqıwshılarǵa shekem tusınan ótip baratırǵanda sının buzbaydı. Ol da heshkimge hákireńlep atırǵan joq, "sen tiymeseń, men tiymeymen"niń qıylı.

Bir kúni kabinetine kirip barǵanımda ol maǵan alıstaǵı aǵayinlerindey janı ashıp, jataq jay jónin sóylesti.

- Bir kempirimnen basqa adamım joq deyseń be? - dedi de, meniń juwabımdı kútpesten telefondı tawladı. - Allo, Paljanbısań? Sen bılay et. Pattı-sattı qoyǵan ójireni bosat. Pechin de buzıp qaytadan saldırıw kerek. Gerbishtiń ilajı bolar. Qalǵanın barǵan soń aytaman.

Ol trubkanı ornına qoyǵannan keyin aldındaǵı qaǵazlarǵa qarap, birazǵa shekem oylanıp qaldı. Soń basın kóterip aldı da, nurı qashıńqıraǵan kózlerin maǵan tigip:

-Áne, Atajan inim, jataq jay máseleń sheshildi, - dedi.

-Raxmet, Esmirza aǵa!

Eki kúnnen keyin mekteptiń júk mashinasın, úydi kóshirip ákeliw ushın awılǵa tarttım. Biziń awıl qońsılas rayondaǵı túpkirdegi sovxozlardıń birinde edi. Sovxoz orayına shekem iyniń qıymıldamaytuǵın asfalt jol bolǵanı menen arjaǵında dińkeń qurıp, júrisiń ónbeydi. Asfalt jolǵa úyrenip qalǵan shoferlardıń biziń awıldıń jolında sóginbegeni kemnen-kem shıǵar. Joldıń usındaylıǵına jalǵız ózim ayıpker adamday shoferdiń betine jaltaq-jaltaq qarap qoyaman. Ol dawısın shıǵarıp hesh nárse aytpaǵan menen tútep kiyatır...

Úy aldında xojalıqtıń ǵalma-ǵalı menen gúybeńlep júrgen anam mashinaǵa uzaqtan tikireyip qarap turdı da, meniń kabinadan sekirip túskenimdi kóriwi máttal, qolındaǵı shelegin dańǵırlatıp jerge taslawı menen maǵan qaray juwırdı. Ebeteysiz gewdem anamnıń mehriban qushaǵında quwırshaqqa aylanǵanday kishireyip kettim: hárqashan usı saǵınıshlı qushaqqa túsiwden ózimdi bayaǵı bala gezimdegidey sezinemen, álle nárselerdi bıldırlap erkelegim keledi. Bul saparı óyte almadım, shofer jigittiń tuw sırtımızdan ekewimizge lalı shıǵıp qarap turǵanı yadıma túsiwden, uyalshaq qızlardıń jigit qushaǵınan naz benen bosanǵısı kelgenindey, anamnıń qolların jazdırıwǵa háreket jasadım.

Anam shoferdıń sálemin alǵannan keyin, óziniń qılǵan isine keshirim soraǵanday:

-Jalǵızımdı saǵınıp qalıppan, shıraǵım, - dedi. Bizler ishkeriledik. Bunnan jigirma jıl burın, ákemniń tiri gezinde salınǵan jay ońıp turǵan joq edi.

-Jay da tozıp tur, - dedim, shoferdıń qır dógerekke sın kóz benen qaray bergenin jaqtırmay. Meniń kelgenime tabanı jerge tiymey quwanıp júrgen anam áp-sátte bir tawıq uslap ákeldi.

-Seniń qolıń tiye bereme keliwge, bawırım. Jep ketiń. Má, soyıp kel.

Men shoferǵa qaradım. Onda asıqqanday túr joq edi...

Awqat jelinip bolınǵannan keyin anama qaradım. Ol ele kóshetuǵınımızdan biyxabar edi. Onıń kelinshek bolıp túskennen bergi pútkil ómiri usı awıldıń lázzeti menen mashaqatınıń arasında ótti. Ol usı awıldıń topıraǵın qayra-qayra basıp júrip terin tókti, kolxozshı boldı, staxanovshılar háreketine qosılıp udarnik atandı. Onıń

kóz aldında kóp perzentler dúnyaǵa keldi, erjetip adam boldı. Ol usı awılda kóz jasların jeńiniń ushı menen sıpırıp turıp, kóp ǵana adamlardı qaytıp kelmes saparǵa atlandırdı. Ol usı awılda qulpırǵan jaslıǵı menen xoshlastı. Men onıń baxıtlı jıllarınıń qanshalıq bolǵanın bilmeymen, esim engende úyimizde áke joqlıǵın bildim, meniń mańlayımnan áke bolıp ta, ana bolıp ta sıypaǵan qollar anamdiki edi.

Anamdı usı awıldan kóshirip áketiwdiń ońay emesligin oyladım. Sol gápti qalay baslawdıń retin tappay otırsam, shofer tisin shuqlap otırıp birden asıqtı.

-Bol, Atajan, zatlardı tiyey bereyik! Anam hayranı shıǵıp maǵan qaradı.

-Apa, seni kóshirip áketiwge keldik, - dedim náylaj. Anam awzına apara bergen kesasın dasturqannıń shetine qoydı da:

-Ne tawıp júrseń, balam? - dedi.

-Kempir, balań uzaq jaqtaǵı bir mektepke muǵallim bolıp bardı. Endi úyin kóshirip aparmasa islewi qıyın boladı ǵoy, - dep meniń ornıma shofer túsindire basladı. - Direktor aqsaqal óziniń bir ójiresin berdi. Jaqsı adam.

-Meni qáyteseń, balam, jıllı jerimnen qozǵap... óziń bola ber. Ákeńniń kózin kórgen ata-mákandı qańıratıp taslap... meni quday ura ma?! Qartayǵan shaǵımda kisiniń qoltıǵında tunshıǵıp ólgendey shamam joq.

Men tubalap qaldım. Shofer demniń arasında jegen tawıǵın umıttı ma, maǵan tońqıldana basladı:

- Kempiriń menen kelisip almay, mashındı bostan-bosqa háleklep... Bul waqqa shekem Xojelidegi kómirge eki reys qatnaytuǵın edim!

Oǵan úndegenim joq. Ne deyin? Gúnanıń bári ózimde. Diplom alıp kelgen kúnleri anam menen kóshiw jóninde sóylessem boladı ǵoy.

-Apa, onda kóshpeyseń be? - dedim aqır ayaǵında.

-Ayta kórme! Endi hálek bolma.

-Onda, apa, eki jıl shıda... Onnan keyin awıldaǵı mektepten orın sorap kórermen.

-Shıdayman. Bes jıl shıdadım. Eki jıl emes, on jıl shıdayman!!!

Anamnıń ashıwlanǵanın sezdim. Men pedinstituttı pitkerip kelgende qansha quwanıp edi, hátte awıllaslardı shaqırıp kishigirim toy da berip jiberdi. Sol kúnleri ókpesin qolına alıp juwırdı, meniń jolıma páyik bolıp qustay ushtı. Meni tez arada úylendiriw de yadında joq emes eken, túnde uyqılı-oyaw jatırǵanımda birewdiń pálenshe degen qızın aytıp atır edi, házir yadımnan kóterilipti.

- Bizge bul-ám shep bolǵan joq, - dedi shofer ornınan turıp atırıp. - Awılǵa tezirek baratuǵın boldıq.

Men shofer jigitti jek kóre basladım. Oylarım alǵaw-dalǵaw. Anam kesadaǵı sap-sarı shayǵa tigiliwi menen ele sazırayıp otır. Bul otırıstan juwǵarada til qatqanday túri bayqalmaydı. Shofer sırtqa shıǵıp ketti. Anam állen waqta tilge keldi:

- Balam, qartaydım. Ómirimniń endigi qalǵan jaǵında seni kóz aldımda júrerme eken dep edim... bolmadı. Qayda júrseń de baxıtlı bol, balam, sorlı anańdı umıtpasań bolar. - Ol kóziniń jasın sıpırıp tasladı. - Tapqan-tupqanımdı ústińe jumsap, tamaǵıńa jumsap oqıttım, adam ettim, anańa ókpeń joq shıǵar, qulınım?!

Sırttan mashinanıń signalı esitildi. Shoferdı onnan sayın jek kórip kettim.

- Bara ǵoy, balam, - dedi anam. - Bara ǵoy... Jańaǵı bala da asıǵıp turǵan

shıǵar...

Jol boyınsha anam yadımnan ketpedi. Onıń jılap qalǵanı kókiregimdi muz qısqanday etti. Shınında da, jalǵız anamnan jıraqta tórt jaǵım qubla bolıp, oynapkúlip júrip isley almaytuǵınım kewlime ayan edi. Árman tawına órmelep shıǵar bolsam, usı jaǵımsız oy qaywaq-birwaq ayaǵımnan shaladı da, meni bir jıqpay tınshımaydı. "Ananıń kewli balada, balanıń kewli dalada" degen naqıldı anamnıń awzınan esitkim kelmes edi, endi ilaj qansha?

Joldıń parqına barmay mashinanı sekirtip aydap kiyatırǵan kózsiz shofer taǵı da jinimdi atlandırıp, keleshegim haqqındaǵı tawsılmas hám biymáni oylarımnıń beline tewe berdi. Kóp qırlardan asqansha ekewimiz de illá dep awzımızdı ashpadıq. Joldıń gedir-budırlıǵı menen qazǵanaqlıǵı burınǵıdan da kóbeyip ketkendey. Geyde orpań topıraqqa tabanı tiygen mashina ıńıranıp zorǵa tartadı. Tegisirek jerde shańǵıtqa jetkermey ketsek te, qazǵanaqqa kelgende shań "tuttım ba?" degendey bizlerdi búrkep alıp aldımız kórinbey qaladı. Sonday waqta usı joldı tap men saldırıp qoyǵanday, shofer meni názerge alıp barınsha sóginip jiberdi:

-Bostan-bosqa háleklep!...

-Júk tiyelgende de usı joldan júreseń ǵoy.

Kózimdi ashtım da qayta jumdım. Endi hámme jaq appaq bolıp ketti. Diywal da, tóbe de, qasımda júrgen adamlar da appaq eken. Basımdı kótermekshi bola bergenim, birew shúy tóbeme biz tıǵıp alǵanday shıńǵırıp jiberdim.

- Sizge qıymıldawǵa bolmaydı, - degen jumsaq ǵana qız dawısın esittim. Kózimdi ashqım kelmedi. Birewlerdiń jótkirinip, uzaǵıraqtan nárestelerdiń jılaǵan dawısları esitildi. Ne bolıp, ne qoyǵanın yadıma túsirgim keledi, tek kóz aldımda qıp-qızıl dúnya, qıp-qızıl mashina, onıń ústinde sobırayǵan qıp-qızıl adam...

Qápelimde hámmesiniń birden tóńkerilip ketkeni... Basqasın esley almadım.

Aradan bir saat ótti me, bir kún ótti me, bir hápte ótti me bilmeymen, uyqılıoyaw, shala-jansar ómirge tap boldım. Ara-tura ǵawırlılardı esitemen, birewlerdiń birewlerge táselle berip atırǵan dawısları qulaǵıma tal-tal keledi. Geyde anam biysharanıń jılaǵan dawısın esitkendey bolaman. Sóylesem, bir nárse aytsam deymen, lekin basımnıń ústine giddiman tas qoyǵanday jaǵımdı asha almayman. Túsimde kórgenlerim menen óńimdegiler shım-shıtırıq bolıp bılǵasıp, hesh nárseni ajırata almadım.

Vrachlardıń ruqsatı boyınsha jay ishinde arman-berman qozǵalatuǵın boldım. Ayaǵıma turǵan dáslepki kúni áynekten sırtqa qaraǵanım sol, júregim zırqırap qoya berdi.

Ǵır-dógerektiń hámmesi sarıdan lipas jamılıp, terekler menen miywa aǵashlarınıń japıraqları shaqalarınan ushıp túsipti de, áynek aldındaǵı salmanıń ishi altınday japıraqlarǵa tolıp qalıptı. Tumbochka ústindegi sharaynaǵa qarap, ózimdi ózim tanımay qaldım. Hár jaqtan tawıp alıp qurastırıp qoyǵanday basımdı siyle menen shandıp taslaptı. Kózlerim shúńireyip, suw toltırılǵan quyınıń awzınday opırılıp ishine kirip ketipti. Murnım tóńkerilgen qayıqtay eki betimniń ústine jarbıyıp jatıp alıptı, adamnıń bet-álpeti azǵan sayın murın úlkeyeme dep qaldım.

Gúzgi tábiyattan nár alǵanday júzlerim de sap-sarı edi. Boyımda dińke qalmaptı. Jańa tusawı kesilgen nárestedey esikten esikten tórge shekem zorǵa júrip baraman. Jatqan palatam urıs waqtaǵı gospitaldı esletedi, bir kisiniń ayaǵın gipske salıp, aspanǵa asıp qoysa, ekinshi birewdiń qolı moynına asılǵan. Taǵı birew baldaq penen júrse, basqa birewiniń bası oralǵan. Ele hesh qaysısı menen durıslap sóylesip, jaqınnan tanısa almadım. Vrachlar ruqsat etpeydi. Shamalawıma qaraǵanda, qasımdaǵılar kewilsiz adamlar emestey, onsha qaqań-soqań menen isi bolmasa da ara-tura basqılasıp qoyadı. Ayaǵın aspanǵa asıp qoyǵan adam bazda túni menen sandıraqlap shıǵadı. "Mennen bolǵan joq, joldas avtoinspektor! Ttushshsh!!!" dep ısqırıp jiberedi. Oǵan dáslepki kúnleri esik bette jatırǵan bala kúletuǵın edi, qulaǵı úyrenisken soń bası aylanbaytuǵın boldı.

Erteńine túske taman medsestra qızǵa erip, palatamızǵa miliсioner keldi. Medsestra onı meniń koykamnıń qasına ákeldi de:

-Al, aǵa, bes minuttan artıq otırsańız vrach maǵan urısıp taslaydı, - dep sırtqa shıǵıp ketti. Miliсioner otızlardıń ishindegi qızıl júzli jigit eken. Ol stuldı meniń koykamnıń qasına ákeldi de, otırıp bolǵannan keyin qızıl papkasın ashıp jiberip, meniń menen burınnan tanıs adamlarday sorasa ketti:

-Al, Atajan batır, awhallarıń qalay?

-Raxmet!

-Vrachlarıń jaqsı dep atır. Sennen bolǵan waqıyanı bileyin dep keldim. Bastan baslap asıqpay aytıp berseń?

Men ne derimdi bilmey qaldım. Kóz aldım taǵı buldırlasıp ketti. Qazǵanaq, gedir-budır, ala shań jol. Óńkilep kiyatırǵan mashina. Tońqıldap sóginip kiyatırǵan shofer... Qıp-qızıl mashina... Qıp-qızıl adam... Birer sekund ishinde hámmesi kóz aldımnan dizilip ótti.

Miliсionerge qaradım. Ǵawqıyǵan qıp-qızıl furajka. Aldındaǵı papkası da qıpqızıl. Kózime qan quyılıp ketkendey sharta kirpiklerimdi ayqastırdım. Kózimdi ashsam, qasımdaǵı miliсioner ketip qalǵan eken.

* * *

Kúnler ótken sayın basımdaǵı jaranıń hazarı qaytıp, shandıp qoyǵan siyleler de azaya basladı. Sırtqa shıǵatuǵın boldım. Dalada álleqashan gúzdiń qara suwıǵı baslanıp ketipti. Mektepti saǵındım. Paxta atızlarında júrgim keldi. Adamlardıń kúlkisin kúsedim. Kókiregim keńlikke intizar boldı. Emlewxana ishindegi awırıwlardıń ıńqıldısı menen hár qıylı dári-darmaqlardıń iyisi zeriktirip jiberdi. Sharbaqtıń diywalınan asırılıp túsip, basımnıń awǵan jaǵına qaray shapqım keledi.

Túske jaqın bir kastryul awqat ákelgen anam meniń sırtta júrgenime quwanǵanımnan jılap jiberdi. Meniń usınday awhalǵa ushıraǵanımdı esitken kúniaq ol awıldan bir telejka tawıp, direktordıń bayaǵı ójiresine kóship kelipti.

-Qatnawınan qorqtım, - dedi ol, - Endi sen bul jerden shıqqan soń qaytadan óship ketemen.

-Cıgan bol-á apa! - dep kúldim.

-Seni de áketemen. Jat jurtta tayaq jegizip qoyaman ba? Bir kúni óltirip ketedi. Awa! Óltirejaq bolǵan ǵoy, tek quday saqlap... Qoy, balam, muǵallim bolmaǵanlar

ashtan ólip atırǵan joq. "Ǵayrı elde patsha bolǵannan, óz elińde shopan bolǵan artıq" degen ata-babalarıń. Sen solardan bilgish emesseń. Awılǵa bar, jumıs qapılmas...

Anam hár kelgen sayın usı gápinen jańılmadı. Palatanıń ishine kún batıp, ımırt jabılǵansha basımdı suqqım kelmeydi. Bul jerde kemeles adamlarım gileń hásiretli janlar: birewi menshik mashinasın stolbaǵa urıp ayaǵın sındırǵan; ekinshisi traktorın izeykeshke awdarıp, o dúnyanıń berjaǵınan qaytqan; úshinshisi araq dep kislota iship jibergen; tórtinshisi... uzın qulaq áńgimelerge qaraǵanda, hayalınan kespeltek jep, basın jarǵan; besinshisi - men; altınshısı oynap júrip ayaǵın shıǵarıp alıp, onı bir "sınıqshı" ǵa saldırsa ayaǵı iyinaǵashtay qıysıq pitip, aqır ayaǵında emlewxanaǵa kelgen kishkene qara bala.

Stolba menen dúgisken adam "pallaqqa" asıp qoyǵan ayaǵı jerge salbıraǵan sayın awırıwın umıtıp, mashinasın uwayımlay basladı. Bıltır sovxoz bayraqqa bergen "Moskvich" eken. Úyinen adam kelip bunıń awhalın sorasa, bul olardan mashinanıń jaǵdayın soraydı. Bir kúni hayalı baqırıp tasladı:

- Tandırı shıqsın sol temirdiń! Sonnan ólip ketkenińde neshshe pullıq kisi bolar ediń?! Qoysań-á, qayaqtaǵı nárseni uwayımlay bermey! Onnansha qudaydan densawlıǵıńdı tilen! O nesi-ay, mashın minbegen adamlar úlespekten bos qalıp atırma?!

Bul gápti palatamız benen quwatladıq. Bizge ne, tumsıǵı jımpıyıp atırǵan mashinamız bolmaǵannan keyin mınaw adamnıń qayǵısı júregimizge tisin batıra almaydı.

Araq dep kislota iship jibergen adamnıń emlewxanada jatırǵanına tórt aydıń júzi tolıptı. Awzınıń ishi pitken jara, jónlep awqat ishe almaydı, tek kózi móltildep jatadı da qoyadı. Onı hámmemiz ayaymız. Ayaǵan menen ne payda, tiygen jerin kúydirip jiberetuǵın kislota ishken soń ońǵılıq bolama? Onıń izinen adam kelgen waqta palatada óli tınıshlıq húkim súredi. Men kóbinese sırtqa shıǵıp ketemen.

Traktorın izeykeshke awdarıp alǵan jigit tańnıń aldında paxta punktten qaytıp kiyatırǵanda qalǵıp ketip, bir jambası traktordıń astında qalǵan. Onıń baxtına izdegi traktorda tórt-bes adam bar eken hám izeykeshte suw bolmaǵan. Ózi bir xosh kewilli jigit eken, beti berman qaraǵalı medsestradan baslap bas vrachqa shekem basqılap, ara-tura ishek-silemizdi qatıradı. Awılında da abıraylı bolsa kerek, hár kúni izinen kelip turǵan adamda esap joq.

Al, hayalı urıp basın jarǵan degen sıpsıń tańılıp jatırǵan kisi qırǵıy minez, bazda shetimizden biysebep baqıradı da, tım-tırıs jatıp qaladı yamasa quwaqıshılıq

etedi. Kimniń izinen mazalı awqat kóp kelse, oǵan sonnan jaqsı adam joq. Sońǵı kúnleri meni kóbirek aylanshıqlap, kempir pisirip ákelgen tawıqlardıń dımǵozasına úyirsek bolıp júr. Sol ushın ba ya eki bası jarıqtıń dárti bir bolama, áytewir meniń menen álpi alısqısh bolıp ketti.

-Inim, úylendiń be? - dep sorap qaldı ol bir kúni.

-Yaq, aǵa.

-Onda táwir ekenseń... Baxıtlı jigit ekenseń. Inim, bar ǵoy, usı aǵańnıń aqılın alsań, qırqqa shekem úylenbe.

-Kempir qıyqań shıǵarsa...

-Sol kempirdiń gápin jıqpayıq dep qurıdıq ǵoy, inim, - dedi de ol oylanıp qaldı. - Dawıń júrmese qıyın eken. Tórt ret úylendim. Birinshisi kempirge jaqpadı. Tasladım. Sonnan kempir ólgenshe hayal tuqımına názerim túspedi. Kempirden qutılǵan soń bir qızdı alıp qashıp keldim. Jas qız alıp ne qılaman-aw men sorlı... Ol úyge kelgen soń, bir jırbaqaylardan meniń burın hayal taslaǵanımdı esitipti. Sonnan saldı shataqtı deyseń, saldı shataqtı! Aqırında "jibin túrip aydap jiber baytaldıń" degendey ettim. Hayaldan salımı joq adamdı qoya ber, sirá. Meniń turmısım da bir ertektey-aw, inim. Atıń kim edi ele?

-Atajan.

-Awa, Atajan. Umıtpaytuǵın at eken. Meniń ógey ákemniń atı da Atajan edi. Talay tayaǵın jegenmen zańǵardıń! Sonnan, Atajan inim, qatınsız qashanǵı júreyin, úydiń ishi de posıp ketken jurttay qańırap, ábigerlenip baratır... Anaw, kiyatırǵan ayaǵın asıp qoyǵan adamnıń hayalı emes pe, Atajan? - dep ol emlewxananıń dárwazasınan ótip atırǵan hayalǵa iyegin sozdı.

-Sol bolsa kerek.

-Júr, awqatınan iship qaytayıq.

-Raxmet, toyıp turman.

-Onda men barıp qaytayın. - Ol ishke kirip ketti.

Gúz paslı japıraqların julǵan sıp-sıydam aq terekler menen jalańash shaqalar ayqasqan erikler jaǵımsız dawılda kewilsiz qıymıldap, jazdaǵı dolanǵan sánin ańsap atırǵanday, ótip ketken asıǵıs jaslıǵın ármanlap basın shayqap atırǵan kisilerge uqsaydı. Batıs tárepten qabaǵın qarıs jawıp qap-qara bulıt kiyatır, bul kelisten shaǵırayıp turǵan quyash nurların búrkep aladı da, endi sút pisirim waqtan