Ibrayim Yusupov - Alasatli dunya bul

63

Gúl ekpegen bul bir qaladan, Bálkim erteń zır juwırsam da, Ókpeleme gúl tabalmasam.

Bos kelmespen biraq sonda da, Bir ırımın islermen eldiń. Men ólip, sen qartayǵanda da, Ólmeytuǵın qosıq ákeldim.

Bul qosıqtıń ólmeytuǵını, Shekspirdiń tilinen aytsam: Seni, seniń sulıwlıǵıńdı Súyip, kúyip jırlaǵanlıqtan.

Bunıń basqa parqı bar taǵı, Esapqa da aldım mınanı: Meni bazda súymeseńdaǵı, Sen súyeseń poeziyanı...

2

Izey suwlar alma aǵashına Zaqım eter, uwlap tamırın. Ǵıybat sózler kewil jarasına Duz sebelep turar aqırın.

Kel, qoyanım, otır qasıma, Salma tómen júzińdi harǵın. Seniń jalǵız tamshı jasıńa Turmas inabatı solardıń...

Sen ańlamay júrseń aytqanday, Isi shataq olardıń házir.

Házir olar bası menen ǵay,

64

Kaysar minez bir jańa Dáwir Kelip bugin kútpegen jerde, Sorap atır olardan birimlep:

"Biyik sharbaq, keń háwlilerde Nege ósek aytısasız?" dep...

Sorap atır: mármerlep bunda "Patsha awılın" qaytip qurǵanın. Mikrorayon podvallarında Nege sasıq suwlar turǵanın...

Erkin ushqan erke peshsheler Meyli bunda meni talasın, Saǵan degen muhabbatım eger Pesh bolǵanda qızıwı basım,—

Qurılǵalı hesh ısımaǵan

Bul jaylardı kızdırar edi. Alǵıs aytıp qońısılar saǵan, Maǵan qosıq jazdırar edi...

3

Sen keleseń erteń ómirge, O súyiklim meniń, lavanda! Kemis bolar edi bir gúlge, Sen dúnyada tuwılmaǵanda.

Sonday sulıw tań atar erteń; Uyıqla bárin umıtıp, ayım.

Bar qayǵıńdı bildirmey, erkem, Júregińnen urlap alayın.

Hár erkek bir hayaldıń kewlin Tawıp, usılay oyatsa tańda,

65

Jer jahanda hayal—qız bálkim

Hesh jılamas edi-aw, lavanda!...

Aprel, 1984-jıl.

HÁZIL

Akter Reimbay Seitovqa.

Jıynalısta otırıp,

Súzilip zalǵa qarayman.

Balalar qalǵan jetilip,

Bakenbard ósip samaydan.

Jaslarǵa jetip aǵalıq,

Jigitlik ótken talaydan,

Quwatta saqal aǵarıp,

Kiyiktiń shashı qarayǵan.

Ǵarrılıq degen general Kimlerge ne etpey júr. Tek Reimbay aǵanıń Murtına kúshi jetpey jur...

Avgust, 1986-jıl.

ESHEKTIŃ SHIKAYATÍ

Bazı bir qopallar jánjelleskende, "Eshek ekenseń" dep sóger bir birin Bul sógisti jańa esitip jurmen be? Oǵan selt etpeydi qulaǵım meniń.

Tusinemen bul sógistiń parqına:

66

Bir-birin eshekke teńgerip olar, Meniń uzın qulaǵımnıń artına

Óz kelte pámligin jasırmaq bolar…

SAǴALAYAQ

1

Qara qarǵa úymelegen Gúmis japıraq qızıl jiyde. Qudayım-aw, bul ne degen Sulıw kórinis deymen geyde.

Urıqlıqqa jap boyında

Qus tósektey janbaslayman, Saqawatlı gúz qoynında Dógerekke kóz taslayman,

Bul ne degen pisikshilik! Bul ne degen saqıy topıraq! Jurt atızda, esik ilik,

Jumıs qızǵan ǵır átirap.

Ayı-kúni jaqınlasqan Jas kelinge usaydı gúz.

Bosanǵay—dep—qıylanbastan", Tileginde juwıramız.

Keń paxtalıq. Hár xanadan Appaq mamıq shaǵırayar. Birinshi ret kórgen adam "Ájayıp" dep ańırayar.

Sarı altın sarı atızlar

67

Tolqır gúzdiń samalınan. Solqım júzim, alma baǵlar Pal tamarday dodaǵınan.

Atlap kirip atız shelden, Qawın úzip jegenińde, Ana-tábiyat, awıl—elden Nege kettim demediń be?

Jasımıq hám boy júweri

Teńselip tur úy qasında.

Qarap tursań oy jiberip,

Awıl jaqsı-aw ırasında...

2

Keshir, endi búginde men Salıp bir shayırlıq kúshti, Táriypine tartsam qálem, Qosıq shıǵar irenishli.

Kók jiyegiń qalǵıp alıs,

Saǵımlanar ıssı qumda.

Saǵan degen bir ayanısh

Gezer búgin ruhımda.

Ala shańǵıt kóz ashtırmay, Bir jaǵımsız jeller eser. Bulıt kórinse uzaq turmay, Kek gúrkirep, quymas nóser. Qubılmas hesh ayqulaqtıń Jeti ireńli dóńgelegin. Kóllerine biziń jaqtıń

Jıl qusları kem keledi.

68

Hasıl jerler kebir ashqan, Gúlden qaldı erik baǵı. Kóller kewip, teńiz qashqan, Júregimde qayǵı daǵı.

Burqıp aqbas ılaysuwlar, Dárya usar izeykeshke. Adam onı qorlap, uwlar Hám sol suwdı ózi ishken.

Órdegi tek ózin oylar, Seni oylar sóz júzinde. Qaǵaz tolı sızıp joybar, Jubanamız biz búginde...

Esitilmes endi sennen Asaw tolqın sesleri de.

Ashshı dawıs "Qutqar!" degen Esitemen túslerimde.

"Baylamańlar—dep—dáryanı!" Juwıraman jalan ayaq...

Duzlı shanǵıttıń mákanı,

Saǵalayaq, Saǵalayaq!

3

Shayırlar hár qashanda da, Keń dúnyanı gezip-gezip, Keler sharshap awılına, Ǵarrılıqtıń iysin sezip. Hám eslep óz bala gezin, Júrgen soqbaqların izler. Kermek dámli muńlı sezim Sútilmekler kewlimizde.

69

Tuwıp ósken jerge degen Sol ájayıp muhabbattıń Ornın basar ne bar eken? Tapshı sonday káramattı.

Tuwǵan jer dep tar okopta Soldat oyǵa talıp keter. Kosmonavt ushar waqta Bir túp juwsan alıp keter,

Patshalar da, danalar da Ullı tutsa da ózlerin, Jas qaytıp, jer tayanarda

Ańsar deydi tuwǵan jerik.

Shólin awsap aqsha kiyik, Ǵazlar kólin izler geyde. Moskvadan Astafev Keter sóytip Eniseyge...

Jaslarǵa teń adım atpay, Dinke ketip, qıssa demik...

Shawıp bolǵan jawır attı, Alıp taslap er-júwenin,—

Arqashtaǵı qamıslıqqa Jibergendey...

Men de, ay—hay!

Tuwıp ósken sol shańlaqqa Bararman ba kóp uzamay.

70

Atar tańnıń bir kúninde Bir salmada suw kesilip, Tanıs soqbaqtıń birinde Atqan adım túwesilip,—

Men—dúnyasız, dúnya—mensiz, Joldan qashıq sol jurtlıqta, Saatsız hám telefonsız, Shawqımı joq jım-jırtlıqta, Jatarman ba jas tallardıń Sıldırlısın tıńlap uzaq...

Jurtı shańǵıt samallardıń,

Saǵalayaq, Saǵalayaq!

Oktyabr, 1986-jıl.

DAǴÍSTAN TAWLARÍNDA

Pátimatqa

Júr, tawlarǵa alıp shıǵayın seni,

Bul tawlar haqqında kóp esitkenmen. Tolstoy, Bestujev1 bul tawǵa meni Bala waqlarımda talay ákelgen.

Jaralı Lermontov jatqanday bunda, Onıń jan jarası qıynaydı meni. Dártlerge dárman bar bulaqlarında, Júr, tawlarǵa alıp shıǵayın seni!

Tawlar bir qonaqshıl tawlıǵa usar, Alfi otlaqları ashar zeyindi. Jawrasań, panalar úńgirleri bar, Bulaqları shól basıwǵa meyilli.