Ibrayim Yusupov - Alasatli dunya bul

51

Ómir me yamasa bul teatr ma? Kelesi seansqa bilet alǵan Ornıńa otırıwǵa kiyatır ma? Qızıqlı telefilm seriyası, Qıyınnan qıyıstırǵan waqıyası.

Syujettiń sharıqlawı sheshilgenshe Tartadı qunıqtırıp márgiyası. Taǵdir—sum rejisser ol filmge, Tertkúlde tuwǵan qılıp erte kúnde, Qaydaǵı bir Izmirge aydap barıp, Ómirińe tochka qoyar qápelimde...

Yamasa júremiz be ele uzaq, Túnlerde otlaq jerge seni tusap.

Ássalam alasar qus, dóń basında Otırsań kózdi jumıp dana qusap! Bálkim sen bardı boljap aytajaǵıń: Qansha duz bul ómirden tata jaǵım. Eńkeygen márhamatlı ullı quyash Men ushın qansha shıǵıp, bata jaǵın?...

Raxmet, jan joldasım jiyren qasqa, Maqtawlı kóligim joq sennen basqa. "Júrgen—dárya" desedi. Shúw, janıwar. Albawlıqtı súymes bul zaman hasla...

Mart, 1987-jıl.

JAQSÍ ADAMLAR

Jaqsı adamlarǵa jolıqqan kúni

Uyqıń pútin bolar, waqtıń xosh bolar, Kewlin kóterińki ilham-yosh bolar, Jaqsı adamlarǵa jolıqqan kúni.

Azanda avtobus bándirgisinde

52

"Juwır, juwır!" deser seni kóriwden. Olar sóytip kútpegende egerde, Jumıstan keshigip qalar ediń sen.

Sálemlesip, basqılasıp alarsań, Dúnyanıń kemligin tez umıtarsań. Ómirdi sonshelli súyip qalarsań, Jaqsı adamlarǵa jolıqqan kúni.

Olar uytqı bolıp miynet ústinde, Bekkem semya dúzer "kollektiv" atlı. Olar menen jaqsı-jaman kúnińde Bólisip jegen nan paldan da tatlı.

Eger sen dúnyanı tirep tursań da, Ǵáletlik isleseń ańbay kózińe, Máselen, profkomnıń jıynalısında Ayamastan aytıp salar júzińe.

Biraq, bir kún basqa is túser bolar,

Qayǵı bultı qabaǵıńnan arılmay. Seniń rabochiy namısıńdı olar Qaytpay qorǵar sonda óz hújdanınday.

Sen sonda ózińdi sudlap ishińnen, Ózińdi kerekli adam sezerseń. Seni ózińnen de jaqsı túsingen Bul adamlar jan ber dese bererseń.

Jaqsı adamlar—bul dúnyanıń tiregi, Hasla sen olardan burma júzińdi. Haq niyet, hadallıq tolı júregi,

Sen olarǵa qarap dúze ózińdi.

53

Olarǵa hár kúni jolıqsań payda,

Olar kóp, ushırassań kewliń pitedi.

Jumısta, ya jolda, quwanısh-qayǵıda

Múshkil islerińdi ańsat etedi.

Olar hesh waqıtta seni satpaydı,

Otırıspada orın qoyıp yadlaydı.

Tolqında qayıǵıń suwǵa batpaydı,

Jaqsı adamlarǵa jolıqqan kúni.

Ómiriń uzaq bolsın, lázzetli bolsın, Avtobustı irkip azanda hár kún, "Juwır, juwır!" desip shaqırıp tursın, Jaqsı adamlarǵa jolıqqan kúni.

Sentyabr, 1984-jıl

QANDAY JAQSÍ USÍ ZAMANDA…

Qanday jaqsı usı zamanda,

Qarasam da qaysı tamanǵa,

Bir bilimsiz adam kórmedim,

Bir aqılsız nadan kórmedim.

Kimdi kórseń bilip baratır,

Zeyni menen ilip baratır.

Birewiniń bilmegenine

Ekinshisi kúlip baratır.

Qamıs bası qılt etpese de,

Qashan dawıl boların biler.

Tóbesinen kún ketpese de,

Erteń jamǵır jawarın biler.

Dúnyanıń bar ǵalma-ǵalların

54

Alaqanda kórip otırar.

Aq úydegi sumlıqtıń bárin Qara úyde-aq bilip otırar.

Qulaq salıp kórseń dım qızıq Ot jaqpay-aq pisirip atar. Birewlerdi atqa mingizip, Birewlerdi túsirip atar.

Hár qaysında hár túrli bezben, Ólshep, baha berip atadı.

Bir aytqanı kelmegen menen, Bir aytqanı kelip atadı.

Dım jaybasar adam-aw desen, Úlgerip júr bárine biraq.

Bir kitaptı tabalmay júrseń, Olar oqıp qoyǵan qashshan-aq.

Eynshteyn, Kurchatov bolıp, Atomdı da bólsheklep taslar. Biri-birin sharshatıp bolıp, Anekdottan kúlise baslar.

Artıq aylıq alıp atqan joq, Jetpeydi dep nalıp atqan joq.

Sondadaǵı orınlı jerde Toy-lazımnan qalıp atqan joq.

"Dım ishpeyseń" dedi,—ishpeydi, Qonaqqa da qoymaydı shiyshe. Dúnyanıń da izine túspeydi, Aladı tek payına tiyse.

Zań-zakondı biliwge sheber,

56

Qatepsiz nar jegip júrdiń de kettiń.

Keshe kórisbesek, bunday demesem, Kisemnen sigaret alıp shegeseń. Búgin dım kórinbes bolıp, nege sen— "Diydar qıyametke" qoydıń da kettiń.

Bas ushıńda turman, hasla kórmeyseń, Atıńdı aytsam, hesh bir dawıs bermeyseń. Jumıs waqtı pitkenin de bilmeyseń, Xızmetińe qumbıl boldıń da kettiń.

Mineziń bar edi jipekten mayda, Endi bizge sendey janajan qayda, Adamshılıq degen ullı sarayda Qalıs xızmet etip turdıń da kettiń.

Hadal niyet sińgen edi qanıńa, Nakaslıqtı juwıtpadıń janıńa. Kewil qabartpastan, óz zamanıńa Qızday ashıq bolıp óttiń de kettiń.

Súrindiń dep sen urmadıń atıńdı, Taza tuttıń hújdan-inabatıńdı. Aytqan sózi asqatıqtay tatımlı, Aqıl bulaǵınday tındıń da kettiń.

Birew qırq jıl xalıqqa xızmet etedi, Birew miynetsiz-aq shalqıp ótedi. Kimniń qadirine kimler jetedi, Bárin zeyin menen ildiń de kettiń.

Kewline tiymediń hesh bir kisiniń, Jasawda joq edi hiyle, tásiliń.

Bul biymaza úydiń ashıq esigin

58

Illyuminatordan qol bılǵap, Jawap beremen: Men—Tatarstan!"

Tuwılǵanman qara dawıllarda, Insan deydi haslı-zatımdı. Qart tariyxtıń qaysı tomınan da Ushıratarsań meniń atımdı. Ullı tutpayman men ózimdi, Lekin uluǵlıqqa tanıspan.

Eki dúnya shayqasqan gezinde Kóp gúresken, Kóp qasarısqan, Men—Tatarstan.

Men—Qazanman,

Tariyx dárbentimen, Volgadaǵı qádim Volgardan. Rossiyanıń sadıq perzentimen, Úlken úyde ósip ulǵayǵan. Ulyanovtıń jaslıq qádemleri, Inqılabtıń altın tańları

Zor shayqasta shınıqtırıp meni, Zaman aǵımın erte ańladım. Bul oramnan úsh tapqır júrgen Ullı dahıy—Lenin danıshpan. Óz qolınan avtonomiya bergen, Meni qollap, maǵan bolısqan. Ilich penen kóp ushırasqan, Xat alısqan

Men—Tatarstan.

Bul zamandı kóp arzıw etken Toqaydıń da muxáddes sazı. Bul tatıwlıq, bul ádillikten Bar tuwısqan xalıqlar ırazı.

59

Ullı Máskew—ıǵbal astanamız, Eń qımbatı biz ushın—Watan. Qar jamılıp, muz dastanamız, Qaysı naymıt qol qatsa oǵan. Watan dese, Lenin jolı dese, Qorıqpay atlap ájel sheklerin, Dardıń jibin moyınǵa kiydirse de, Men jazaman "Moabit dápterin". Adamzattıń azatlıǵı ushın Fashizmge qaytpay qasarısqan,— Men—Tatarstan.

Eńbek etip Edil boylarında, Baxıt, doslıq eli shalqıǵan. Arısh—buwday tolqıp qırlarımda, Qara ormanlarım qalǵıǵan.

Gúl baqshalar ústinen jaynap, Tań saz berip atqan waqtında, Sanduwǵashlar tınımsız sayrap, Jır tógedi Watan xaqqında. Almetiev aqshamındaǵı

Jer juldızı ulasıp tańǵa, Polat layner juldızday aǵıp, Uyasınan ushadı sonda.

Sonda oyanıp xızmetke shıǵar, Dáw júrekli márt adamlarım. Dúnya boylap dúbirlep shabar KamAZ atlı "suw tulparlarım". Planetanıń mashina zalında Hám slesar, hám kochegarman, Prometeydey otqa qasarısqan,— Men —Tatarstan.

Biziń Qazan jaynar gúl kibi, Biyik óner, doslıq sarayı.

60

Bizge qımbat tuwǵan til kibi Pushkin, Taras, Berdaq, Nawayı. Ullı rus aǵamız barar

Bul juldızlı kárwan basında. Sálem sizge, kelesi áwladlar! Kommunizm bosaǵasında Ele sizler tuwılasızlar.

Taxtash jazǵan biziń xatımızdı Sorap pochtaǵa juwırasızlar. Hám sorarsız biziń atımızdı. Sálem doslar, jańa násiller, Keleshekke siz qatar ushqan! Men—Tatarstan!

** *

Jáne báhár keldi. Biraq ta Ǵazlar bunda kelmeydi kaytıp.

Teńiz qashar jaǵadan uzaqqa, Kimlergedur náletler aytıp.

Ertede ózim qonaq qıdırtqan Kók seynerim jatar qırǵaqta. Bir qızalaq, bir bala oǵan Minip qarar kók teńiz jaqqa.

Gúrpildesip merwert tolqınlar Juwmas endi bul jaǵıslardı.

Kórmes endi bul jas balalar Sharqıldasqan shaǵalalardı.

"Bunda endi ózim biymen" dep, Duzlı Dawıl qanatın jaydı.