Ibrayim Yusupov - Alasatli dunya bul

31

Eskilik tozıp barar. Jańalıq—ozıq bolar. Óziń jańarıp barsań, Ómiriń qızıq bolar.

Arttırıp aybatıńdı,

Ayama ǵayratıńdı,

Jańa toplımǵa qos,

Kamshıla ǵıyratıńdı.

Jańarǵan waqta zaman,

Jańarsın sezim—sanań.

Jańa joldı jatırqap,

Góneńe bolma alań.

Dúnya—degishli dárya,

Tınbay ózgeredi.

Keshe esitkendi

Búgin kóz kóredi.

Jurt jańa kiyim kiyse, Jańala kiyimińdi, Jańala dárkar bolsa, Úy dáske, buyımıńdı.

Tozıǵı jetse, ózgert

Tısıńdı, astarıńdı.

Birak, jańalay kórme,

Sen eski doslarıńdı.

Dos arttır jańa áwladtan,

Jatırqamasın ózińdi.

Lekin eski doslardan,

Bura kórme júzińdi.

32

Jańası qızıq, áwesek,

Jańa dos jaqsı bolar.

Biraq ta mendey bolıp

Seni túsinbes olar.

Kansha jasasań, qasıńda

Súygen qosgarıń bolsın.

Jańa zamanlarda da

Eski doslarıń bolsın.

Jasawdıń qızıǵı joq Ózińnen bólek maǵan. "Háy, shayır!

Kelmey kettiń ǵoy!..." Degeniń kerek maǵan.

Sentyabr, 1985-jıl.

XOSHADÁS

T. Genjebay baqsıǵa

Ala moynaǵıńdı alıp qollarǵa, Párlerin titiretip ushır "Tarlandı" Asırımı bálent yoshlı jollarǵa,

Súr márdana haǵlap ,,Qara jorǵańdı".

Qulaqtan ter alıp, kósile túser, Gá háwijge minip, pásine túser.

Qayta bastan góne dártim qozǵalıp, Essiz balalıǵım esime túser.

Esimde awılǵa baqsı kelgeni, "Shasenem-Ǵáripti" aytıp bergeni.

33

Baqsını dástanǵa salar aldında "Qáne, ballar, barıp uyıqlań!" degeni,

Gewish arasında, esik artında, "Shıkpayman" dep jılap, aqır sońında Bir baxıtlı bala uyqıdan qalıp,

Tań atqansha baqsı tıńlaǵan sonda...

Mardıyǵan jigitler, tuyana qızlar, Ayaq uyısa da, ótse de ızǵar, Otırısın buzbay sáhárge deyin, Baqsı tıńlar edi uyıp, enaǵar.

Háwijge mingende súygen naması, Qıyqıwın jetkizer jigit aǵası. Bárakalla" dep ǵarrılar ırǵalıp, Jaslıǵın esleydi-aw bilsem shaması...

Bul kúnde baqsınıń qaytqan dáwleti, Estrada, magnitofon náwbeti.

Úyden shıqpay sayrap turar jer jahan, Hár zamannıń óz sazı, óz sáwbeti.

Dártli kewil biydárt penen oynamas, Taza baǵda "góne búlbil" sayramas. Atlardı qıynamas uzaq aydawǵa, Jurt jıyılıp endi baqsı tıńlamas.

Onnan kóre oynap-kúlgeni abzal, Keshte televizor kórgeni abzal.

Mal kóbeytip, tawıq saqlap, pul tawıp, Barıs-kelis penen júrgeni abzal.

Jurtqa tańsıq emes bul kúnde baqsı, Dúnya quwıw boldı kewildiń naqshı.

34

Toy berip, pul jıyıp jaqın-juwıqtan,

Ulına ,,Jiguli" alǵanı jaqsı...

Basqa quslar sayrar baǵlarda biziń "Sanalı geldiń" nen oyanbas sezim. Ǵárip segbir tartpas Álepshırwannan, Sánemler kóshkiden taslamas ózin...

Ala moynaǵıńdı alıp qollarǵa,

Párlerin titiretip ushır "Tarlandı".

Mashina júrmegen awlaq jollarda

Súrip-súrip alǵıl "Qara jorǵańdı".

Kimseler xosh kórmes, kimge jaǵarsań, Begligińdi buzba, ınjılma hárgiz. Bálkim sen eń sońǵı baqsı shıǵarsan, Biz hám sońǵı tıńlawshıńız bolarmız...

Sentyabr, 1986-jıl.

UMTÍLAMAN

Umtılaman jan-tánim menen, Ómir, seni sulıw jasawǵa. Kemis jerlerińdi toltırıp, Artıq jerlerińdi qashawǵa, Umtılaman jan-tánim menen.

Bir túp emen tırmasıp ósken,

Jabayı shıń jarqabaǵınan,

Bir sandıktas saqıy taǵdirden

Berilgendey sıylıqqa maǵan.

Jasıl jaǵısınan dáryanıń

Baqtım oǵan suqlanıp basta.

Nurlı tulǵań—sırlı ármanım,

Bekingendey kórdim sol tasta.

35

Jas emenge taslap jip záńgi,

Sol tastı men tınbay qashayman. Jarqabaqqa asılıp máńgi,

Seniń ıshqıń menen jasayman,

Almas qashaw, granit tastıń Eregisi bazda sharshatar. Al tómende qutırǵan tasqın Meni ańlıp gúrkirep jatar.

Ashshı quyash bazda shólletip, Mıs qazanday miydi tesedi. Nóser jamǵır bazda selletip, Qara dawıl samal esedi. Hálden tayıp men qaysı kúni, Almas qashaw túser qolımnan? Waqtım pitip men qaysı kúni,

Ash qurdımǵa qulayman qashan? Hesh pursat joq onı oylanıw, Tınbay granitti qashayman,

Seni tas tutqınnan qutqarıw Íshqısında ǵana jasayman.

Aspan bálent, juldızlar sırlı, Seniń sırıń sheksiz sonıńday, Sulıwlıǵıń sonday kóp qırlı, Ayqulaqtıń qubılıwınday. Mashqalańa tózermen ne bir, Jumılǵansha jup qarar kózim. Men bilmeymen, háy, sırlı ómir, Netken periyzatsań sen óziń? Súwretińdi hesh teńi-taysız Soǵıp shıǵa almay qalarman. Almas qashaw menen abaysız Bir jerińdi shawıp alarman. Zamanlasım, jetkinsheklerim Sonda turıp sınap-mineser,

37

Diyxan xalqımızdıń hújdanı taza. Onıń miynetiniń mashaqatlıǵı Shıntlap jırlanbaǵan hesh shıǵarmada. Kimler sol páklikke qara daq salıp,

Jalǵan dańq-abıraydıń jorǵasın súrgen? Bóleklengen ózin joqarı alıp,

Mayda maqset, ǵárrem úmitler menen?

Xoshamet sóz aytıp biyik minberden, Shańlı joldan baǵqa atların burdı. Detsad salatuǵın qarejetlerden Mármerlep ganj oyıp dachalar qurdı. Joq sıyır sút berdi qaǵazǵa iyip, Maǵlıwmat otladı mallar padası. Paxta punktlerde otırdı mıqshıyıp, Kúndız malaqaylı haramzadası...

Qara kóyleńkeler zań tasasında Sırtqa shıǵıp ketti nızam sheginen. Gáwhar janıp tilla júzik qasında, Garnitur jıynadı pil súyeginen. Artıq dúnya kóz shıǵarar qashan da. Aytayıq kelgende gáptiń ıńǵayı. Haram dáwlet baxıt bermes insanǵa Nege kerek "qurbangúldiń sırnayı." Qálwen ósti gúldiń tuqımlarınan, Úlken isenimlerge boldı ǵılaplıq, Endi haqıyqatlıq tolqınlarınan Qırǵa shıǵıp qaldı sol "altın balıq"...

Miynetkesh xalıq máńgi, ádalat máńgi, Máńgilik leninshe insap-qanaat.

Nápsi qurbanına sabaq hám támbi, Bul keskin ózgeris—ashshı haqıyqat. Pátli samal shayqap wakıt dáryasın, Ursın jaǵıslarǵa jańa tolqınlar.

38

Taza ózgerisler simfoniyasın

Bul túsimpaz dúnya qumartıp tıńlar. Kóp penen kórgeniń ullı toy demek, Keliń mártlik, hújdan shaqırǵan jaqqa. Baxıt ushın jol joq xalqıńnan bólek, Alaǵada bolmań qıysıq soqpaqqa. Atlardı nıq ertleń, ǵoshshaq jigitler! Jollar mashaqatlı, mánziller uzaq.

Eń jaqsı maqsetler, jańa úmitler, Bul jolda bizlerge hámdam bolajaq.

Sentyabr, 1985-jıl.

DIALEKTIKA

Adamlar jaratar zaman degendi.

Zamanlar jaratar adam degendi.

Taw basınan aǵıp túsedi bulaq, Kóksin jaralaydı biyikten qulap. Hám de mıń mashaqat azabın shegip, Qabırǵasın tawdıń tasları sógip, Bulaqlar jıynalıp bir sayǵa quyar, Sonnan payda bolar ullı dáryalar. Úlken suw saǵası—kishkene bulaq, Sol aytqanday eger serleseń qarap: Adamlar jaratar zaman degendi, Zamanlar jaratar adam degendi.

Zamanda kemis joq, ádalat zaman,

Erkin nápes alıp jasaydı adam.

Abadanlıq dasturxanı jayılǵan,

Meniń ózim bul zamanǵa qayılman.

Az-kem liykini bar aytsam biraqta:

39

Biz ózimiz jol qoyamız brakqa.

Tońıp sekiriwdiń zamanı ótti, Toyıp sekiriwdiń máháli jetti. On tolǵatıp, toǵız ret tuwamız, Jalańayaqlanıp dúnya quwamız. Bárin ózimizge burǵımız keler,

Qońsımızdan jaqsı turǵımız keler, Bir úyge bir háwli tarlıq etedi, Bir úyge bir mashın azlıq etedi. Hár balanıń súrer dáwranı bólek, Yapon magnitofon, "jiguli" kerek. Birewdiń birewden qollarıda kóp, Plan bejeriwdiń jolları da kóp.

Bir kózge kórsetpey bir kózimizdi, Biz bazda aldaymız óz-ózimizdi.

Suw tartılsa, tawda qardan kóremiz, Ne is bolsa, basqalardan kóremiz. Al haslında túp sebebin qarasaq, Bári ózimizden eken ras-aq.

Bazda kórip turıp kórmey qalamız. Bilip tursaqdaǵı bilmey qalamız. Nápsi iytiń ertip biz keynimizge, Sumlıq úyretemiz óz peylimizge, "Shapkalar" qoyılıp baha ústine, San kúle basladı Sapa ústinen.

Zat jaǵına hújdan tárezisiniń Barmaq basıp jeymiz haqın kisiniń, Jaksılar kóp, jaman—hiylepaz keler, Jurttı aldamasa payda az keler...

Taw basınan aǵar esapsız bulaq, Kóksin jaralaydı biyikten qulap.

Ol bulaqlar qashpas kıyın miynetten, Tábiyat anası solay úyretken.

40

Tınbay aǵar, harıp-talmaydı olar, Bir-birine tásil salmaydı olar. Biri-birin aldamaydı ómirde, Bir-birine kir saqlamas kewilde. Salqın sayalardan házlik izlemes, Óz basınıń ráhátin gózlemes. Kisilik jarıstırıp, menmenlik etpes,

"Mensiz dárya joq" dep qıyalǵa ketpes. Jerge tirishiliktiń suwın taratar,

Sol bulaqlar teńizlerdi jaratar...

Adamlar jaratar zaman degendi,

Zamanlar jaratar adam degendi.

Noyabr, 1984-jıl.

** *

Zaman menen ayaq qosıp júrmeseń, Kewlindegin qas-qabaqtan ilmeseń, Shańda qalıp, ashalmassań kózińdi Hám shetke alarsań kem-kem ózińdi. Ozıp ketkenlerge giyne eterseń, Kisiniń túyesin túyme eterseń, Kızǵanıshtan keń peyiliń tarayar, Aq nárseler kóz óńińde qarayar. Kızıqtırmas dáwir ózgerisleri, Jaqpas basqalardıń jaqsı isleri. Sezim tıyıǵıńdı kem-kem tat basar, Kayralmaǵan qazan pıshaqqa usar. Keshte uzın kóyleńkeńe qararsań Hám ózińdi úlken adam sanarsań. Júrek-bawır degen joq endi sende, Ókpege aylanǵan hámmesi demde. Ótkendegi azın-awlaq xızmetin Bahalanbay atırǵanday miynetiń.