Naqil maqallar-qaraqalpaq folklori

MIYNET HAQQÍNDA NAQÍL-MAQALLAR

Miynettiń kózin tapqan,

Baqıttıń ózin tabadı.

Jalqaw óz úyine ózi qonaq.

Erinshektiń eki dostı bar,

Biri uyqı, biri kúlki.

Aqılınıń kemligin, Kúlki menen jetkerer. Írısqalınıń kemligin, Uyqı menen jetkerer.

Miynet penen ráhát,

Ekewi de barabar.

Jalqaw qarap otırıp sharshaydı,

Erinshek etigine súrinedi.

Qazıwdıń tebigin tewip turman,

Biraq reńgesi hayran etip tur.

Jol boyınıń jumısın,

Jolǵa shıqsań kórerseń.

Adamnıń qolı – gúl,

Mańlaydıń teri – nur.

Eń gózzalıq aqıl menen miynette,

Solar ǵana jetkeredi ziynetke.

Miyneti azdıń miywası az.

4

Jalqaw menen dos bolsań,

Ashtan ólerseń.

Sıltawdıń astında qalarsań.

Etpegen miynet adamnan,

Qoradaǵı qoy artıq.

Hárekette – bereket bar.

Az bolsın saz bolsın.

Bódene bolsın yaǵ bolsın.

Eńbek etsen emerseń.

Kerilgen menen hesh waqıt erinsheklik ketpeydi,

Erinsheklik biylegen – maqsetine jetpeydi.

Eńbektiń nanı mazalı,

Kóp jegiń kelse,

Kóp islewge de erinbe.

Miynet penen er kógerer,

Jamǵır menen jer kógerer.

Miynetin kim kórse,

Ráhátin de sol kóredi.

Jigit kelse iske,

Ǵarrı kelse asqa.

Kóz qorqaq, qol batır.

Talaplıǵa nur jawar.

Er egiz, eńbekte jalǵız.

5

Miynet etseń emerseń.

Jigit malı jer astında.

Kelgen dáwlet,

Ketken miynet.

Bilmeseń sóyleme,

Miynetsiz házlik izleme.

Biykardan hámme bezer.

Jaqsı isleseń asındı jerseń,

Jaman isleseń basıńda jerseń.

Erdiń danqın eńbek shıǵaradı.

Erinsheklik basqa bále.

Talabında bardıń sońıda bar.

Isleseń tislerseń.

Erinshek adam tilenshek keledi.

Azıqlı adam sharshamas.

Miynettiń túbi ráhát.

Jatqan postın astınan suw da ótpeydi.

Jatqanǵa jan juwımaydı.

«Harma» degen hálge quwat, «Bar bol» degen bárinen zıyat.

6

Erte turǵan jigittiń ırısı artıq,

Erte turǵan qatınnıń bir isi artıq.

Shala-pula isleseń,

Qısta jupını kiyinerseń,

Waqtında qızıp isleseń,

Qızıllap qırman úyerseń.

Miynetsiz ómir – qara kómir.

Tisi shıqqan balaǵa, Shaynap bergen as bolmas.

Urashınıń da ózine ılayıq qonaǵı bar.

Qolı qıymıldaǵannıń awzı qıymaldaydı.

Bası joqtıń ası joq.

Miynet etseń erinbey,

Toyadı qarnıń tilenbey.

Azat basıń bolsın deseń,

Qoldan kelse jumıs isleń.

Erte jat ta, erte tur, Bir piskekti artıq ur.

Qıymıldaǵan qır asadı,

Búlkildegen jer tesedi.

Abıroy alayın deseń artıq islewge erinbe.

Júrgen ozar, turǵan tozar.

7

Jalǵız jegen tas bolar,

Kóp penen jegen as bolar.

Jazda tóbesi qaynamaǵannıń,

Qısta qazanı qaynamas.

Dáryanıń suwın báhár tastıradı,

Adamnıń kewlin miynet tastıradı.

Jolawshınıń parızı, Júrse óteler.

Sawdagerdiń qarızı, Berse óteler.

Jaqsı is kúseydi,

Aqmaq qılısh isleydi.

Miynettiń ziyneti qasında.

Jan qıynamay jumıs pitpes,

Talap qılmay muratqa jetpes.

Altın otta belli,

Adam miynette belli.

Kópke juwırǵan,

Azdan qurı qaladı.

Jalqawǵa san joq,

Biytalapqa nan joq.

Miynette mańlayı terlemegenniń,

Qazanı hasla qaynamas,

Qaynasa da qoyılmas.

Miynetsiz ráhát joq.

8

Miynet – ráháttiń tırnaǵı,

Miynet ishteyiń ashar,

Jalqaw miynetten qashar.

Adamdı sharshatqan zattıń,

Bári miynet.

Adamdı ráhátlendirse,

Bári ziynet.

Jaqsı miynet – jarım ırıs.

Daraqtı jer kógerter,

Adamdı miynet kógerter.

Kóp jumısqa qıynalsań,

Mashaqatqa tap bolarsań,

Azǵa qanaat etpeseń,

Oǵan da zar bolarsań.

Isti bilip isle, Aqıldı qosıp isle.

Miynettiń jolı qattı, nanı tatlı.

Miynet penen tanılǵan erdiń,

Máńgilikke óshpeydi tariyxtan atı.

Uyıqlamasań ashılmaydı qabaǵıń,

Miynet etpey aǵarmaydı tamaǵıń.

Eńbekli er erinbes,

Miynetsiz dúnya kórinbes.

Ǵayratı bar kisiniń, Lázzeti bar isiniń,

Ǵayratı joq kisiniń,

9

Lázzeti joq isiniń.

Islegennin awzı asqa toladı,

Jalqawdıń jumısı daw boladı,

Aytatuǵını zań boladı,

Kórmegen adamǵa tań boladı.

Jatıp isher jalqaw boladı,

Qos jaqpas mılqaw boladı.

Jaman adam qayır bermes,

Qarını toyıp tamaq jemes.

Jalqawdıń kúni qorlıq.

Ilimdi miynetsiz iyelep bolmas.

Birdi birew beredi,

Kópti miynet beredi.

Miynet súygen hesh waqıtta kem bolmas.

Miynetten qashqandı adam dep bolmas.

Bilimsiz is joq.

Miynetsiz as joq.

Miynet penen jer kógerer,

Ilim menen er kógerer.

Kóp islegen kóp aladı,

Tásil salǵan itibarsız qaladı.

Miynet muradına jetkerer,

Sumlıq abıroyındı tókkizer.

Hadal miynet azdırmas,

Sumlıq boyın jazdırmas.

10