Kewil tolqını jıynaǵı 2-bolim

Pasıllar ishinde, jıllar ishinde, Jazda suwlı, qısta qarlı bolayın. Adamıylıq, insanıylıq isimde, Namıslı bolayın, arlı bolayın.

Qátqudalıq gáp tiyisken waǵımda, Bir sózli bolayın, ezbe bolmayın, Jetpisime jańa mingen shaǵımda, Jasúlken bolayın, jezde bolmayın.

Bizdi panahıńda saqla qudayım, Qáwipten, qáterden jıraq bolayın, Jıllı júreklerge, jıllı kewilge, Aǵıtılıp turǵan bulaq bolayın.

ÓMIR BÁRIN SENNEN ÚYRENDIM

Sırlasıwdı, muńlasıwdı da,

Shaynasıwdı, shayqasıwdı da.

Gúresiwdi, ayqasıwdı da,

Ómir bárin sennen úyrendim.

Jumsaqlıqtı, qattılıqtı da,

Qaysarlıqtı, ǵaybarlıqtı da.

Jaqsılıqtı, jamanlıqtı da,

Ómir bárin sennen úyrendim.

Bay bolıwdı, baylıq toplawdı,

161

Ajırıqlı jerde otlawdı.

Haq adamdı qáytip baplawdı,

Ómir bárin sennen úyrendim.

Kewillerdi gúl-gúl etiwdi,

Qız keyninen quwıp jetiwdi.

Sınawlardan sınbay ótiwdi,

Ómir bárin sennen úyrendim.

Bazarbay ATAMURATOV.

MENIŃ ÁKEM

Shańaraǵımız júdá úlken edi. Anam on ul perzenttiń arasında dúnyaǵa kelgen qız bolǵan soń, men tuwılǵanımda ózine járdemshi boladı hám qızbala degen ata-anasına ózgeshe baxıt sıylaydı dep quwanǵan shıǵar. Biraq, men «ákemniń qızı» boldım. Ákem hárdayım jumıstan júdá kesh qaytatuǵın bolǵanlıqtan, ol waqıtta aǵalarım uyıqlap qalatuǵın edi. Al, bizler anam ekewmiz ákem kelgenshe oyaw otıramız. Sharshaǵannan kózin zorǵa ashıp otırǵan ákem,

–Ne gápler? – dep soraǵanında, anam negedur:

–Tınıshlıq, – dep, ápiwayı ǵana qılıp juwap berip qoyadı.

–Nege ákemnen úyde bolǵan hádiyselerdi jasıradı eken? – dep anama ashıwım keletuǵın edi. Sebebi, aǵalarımnıń tamashaları júdá kóp edi-dá!

Bir kúni ákemniń qulaǵına áste ǵana:

– Anam sizdi aldap atır, – dedim. Keyin anam bir jumısları menen sırtqa shıǵıp ketkeninde ákeme kúndiz úyde bolǵan hádiyselerdiń bárin qaldırmay aytıp berdim. Nádir aǵam qońsı bala menen tóbelesip, murnın qanatqanın, Nasır aǵam úyde baǵıp atırǵan qorazımızǵa shiyki gósh bergenin, Qadir aǵam qoylarǵa shóp alıp kiyatırıp vilosipedinen jıǵılıp, dizesin jaraqatlap alǵanın, qullası, eki nan sorap kelgen qońsınıń kim ekenligine shekem hámmesin aytıp berdim. Bulardı esitken ákemniń túri birden ózgerip ketti. Esikten kirgen anamdı ákem jaqsılap jazalaydı,

162

dep oylap edim, biraq ákem olay islemedi. Bárqulla ákemniń ǵamın oylap júretuǵın anam:

–Haw, ákesi, qanbasımıńız kóterilip ketti me, deymen! Ash qarınǵa birden qamır awqat jegenge awırlıq etip atırǵan shıǵar?! – dep, dári qutıǵa juwırdı. Qatıq, dári iship biraz ózine kelgennen keyin anama:

–Men nan tabıw ushın ólip-talıp jumıs islep júrmen! Al, sen úydiń qıbırjıbırı menen bánt bolıp, mına balalarǵa durıslı tárbiya bere almay atır ekenbiz! Birewi birewin urıp murnın qanatadı. Birewi barımızdı dalaǵa shashadı. Tuwısqan bolıp bir-birin qorǵap júriwdiń ornına ózli-ózi mushlasıp, qasındaǵı ballarǵa kúsh kórsetip júrse! Men bolsam usılardı ash qılmayın dep tún yarımına shekem «iyt silikpem» shıǵıp islep kelemen. Al, bular úyde bar góshti tawıqqa berip otırsa! Erteń bular qanday adam boladı?! Bas awırsa, qanbasımı kóterilse onıń dawası bar. Biraq, bunday aqmaq balalardıń hesh dawası joq. Búytip júre berse bular sirá adam bolmaydı. Bar qızım, ájaǵalarıńdı oyatıp qayt! – dedi.

Anam eki qolın mush etip, birin-birine urıp maǵan ımlap, keyidi. Sonnan keyin awırıp qalǵan ákem úsh kúnge shekem jumısqa shıǵa almadı. Al men, anam ne ushın ákemniń bergen sorawına «Tınıshlıq» dep juwap bergeniniń sebebin ańlap, islegen isime ókindim. Balalarınıń unamsız islerin bilip, awırıp qalǵan ákemdi qattı ayadım.

Keyin… keyin bolsa, ákem kelgenshe uyıqlap qalmaw ushın kitap oqıp otırǵan, sharbaǵımız shetine ózleri islegen boks maydanshasında shınıǵıw islep júrgen, jırtılǵan ayaq kiyimin ózi tigip otırǵan ájaǵalarımdı kórgenimde, ózimniń qılǵan isime ishimnen qattı quwanar edim.

Bir kúni

Bala waqtımızda ákemniń jumıstan keliwin uyıqlamay kútip otıratuǵın edim. Ákem kúndiz qala ishinde avtobus aydasa, gey waqıtlarda ekinshi jumısında túngi náwbetshilikte qalǵanlıǵı sebepli úyge ertesine azanda keletuǵın kúnleri de bolar edi.

Miynet qolların qataytqan ákemniń adamlarǵa islegen jaqsılıqların minnet etip aytıp otırǵanın hesh esley almayman.

Ákem jumıstan kelgeninde qolına suw quymay turıp, alaqanların hár iyiskelegenimde:

163

–Maydıń iyisi shıǵıp turǵan qollarımdı iyiskelewdi jaqsı kóresiz ya qızım?!

–dep shadlanıp keter edi.

Bir kúni ákem úyge quwanıp keldi. Dásturxanǵa awqattı qoyıp atırǵan anama qarap:

–Erteń, avtobazda jıynalıs boladı eken. Meni bólim baslıǵı shaqırıp:

–Sizdi xoshametlewshi sıylıqqa jazdıq. Soǵan erteń jaqsıraq kiyinip keliń, Siz Andijan wálayatındaǵı eń birinshi avtobus aydawshı ekensiz. Tashkentten úlken baslıqlarımız kiyatır, sizge óz qolları menen sıylıq tapsıradı, – dedi.

Usı sózlerdi aytıp otırǵan gezde ákemniń kózinen ózgeshe bir quwanısh hám nurdı kórdim. Qıyal súrip túni menen uyıqlay almadım.

Ákeme úlken sawǵa berse, ózi awırıwdan turǵan adam kóteriwge qıynalıp qalmas pa eken – degen oylar qıyalımnan ótip ketti. Yaǵaw, aqsha beretuǵın shıǵar … Bala ekenmen dá! Kó-ó-p aqsha berse ne alamız dep oylap jatqanımda aqırı tań da attı. Ákem azanda taza kiyimlerin kiyip, úyden shıǵıp baratırǵanında, qolınan uslap:

–Aǵa keshikpey keliń, men sizdi dalada kútemen, – dedim. Haqıyqattanda kúttim. Kún awa basladı. Kósheniń basınan ákemniń avtobusı kóringennen baslap juwırıp barıp mindim. Ákem quwanıp, qolındaǵı úlken karobkanı maǵan uslattı. Úyge barıp, shańaraq aǵzalarımız benen hámmemiz bir bólmege jıynalıp sawǵanı ashıwǵa kiristik. Meniń qushaǵıma zorǵa sıyǵan úlken jıltıraq karobkanıń ishinde aǵashdan islengen kishkene ǵana oyınshıq ayıw bar eken. Kózlerime isenbey karobkanıń ishine jáne bir márte úńildim. Ayıwdıń ayaǵı ornatılǵan aǵashta jazıw jazılǵan edi. Ayıwdı qolıma alıp oǵan qandayda bir ókpe menen qaradım. Túni menen uyqımdı qashırǵan oylarımdı ata-anam hám aǵalarım sezip qalmasın degendey sawǵanı ornına qoyıwǵa asıqtım. Biraq, kózine keshegidey tik qaray almas edim. Negedur hesh kim úndemedi. Tek bir aǵam ǵana:

–Ayıw biykarǵa pal salınǵan bochka kóterip turǵan joq. Bul úyimizge baylıq alıp keledi degeni shıǵar, – dedi. Ayıwdı tórgi jaydaǵı tekshege qoydıq.Sol ayıwdı hár kórgenimde ákemniń ayaǵına basımdı qoyıp, bar dawsım menen jılaǵım keletuǵın edi. Solay etip bir kúnleri aǵalarım ákemniń tuwılǵan kúnine diywal saatın sawǵa etti. Bir waqıtları jıltıraq, úlken karobka menen sawǵaǵa kelgen ayıw da sol saattıń ústinen orın aldı. Kishkene oyınshıq ayıw hár qashan ákeme qarap názerin almay turar edi. Qırıq jıl hátte onnan da kóbirek waqıt ákemniń eń jaqın

dostınday qasında boldı. Tórt aǵam tórt jaqqa tarqadı. Qızbala bolǵan soń men de

164

táǵdirdiń eteginen uslap shegim túsken tárepke kettim. Ayıw bolsa, ákemniń qasında qaldı. Biz ketsek te ol ketken joq.

Ol ákem jaynamazdıń ústinde bizlerdiń tilegimizdi tilese de, sińlim nawqaslanıp qalıp, ákemniń kózinen jaslar quyılǵanda da, táǵdir sınawlarına ushırasqanda da, ómirdegi hárbir jaqsı jańalıqqa quwanǵanda da qasında boldı.

Bir kúni ákem meni qasına shaqırdı. Qolına sol oyınshıq ayıwdı uslap turıp,

– Qızım, men sizlerge tárbiya berdim, baxıtlı bolıwıńız ushın janımdı pidá etip miynet ettim. Aq penen qaranı tanıttım. Siziń belgili shayıra bolıwıńızdı Alladan tileymen hám sonnan úmit etemen… Qartaydım. Toqsanǵa jaqınlasqan adamǵa isenim joq. Sizlerge bólip beretuǵın arsham da, baylıǵım da joq. Sizge usı ayıwdı bermekshimen. Ele de janı joq eken, shıdadı. Endi bul ayıw siz benen birge bolsın. Men onıń menen sóylesip, erkeletip turatuǵın edim. Ishiń dártke tolıp ketpedi me, dep awhalın sorap qoyaman. Siz de solay etiń. Ákemniń yarım ásirlik dostı dep qádirleń, – dedi.

– Wah ákejanım-áy!!! Usı bir oyınshıq quraqım sizge sırlas bola almaǵan qızıńızdı keshiriń. Meni keshiriń, ÁKEJAN…

M. Usmonova, Ózbekstan Respublikasına xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri, Awdarǵan: G. Quwanıshbaeva.

«SARÍBAS»

(Kishem úyretken sabaq)

Gúlimxan kishem, anamnıń inisi, dayı ájaǵam Turdıbaydıń kelinshegi. Ájaǵam Turdıbay Nókistegi pedagogikalıq institutınıń matematika fakultetin, al kishem Xojelidegi pedagogikalıq uchilisheni pitkerip kelip, ekewi bizler oqıytuǵın mektepte tabısqan. Men ol waqıt endi birinshi klassqa barǵan mektep oqıwshısı edim.

Ájaǵam Turdıbay nayatıy qatal, al kishem Gúlimxan minezi sabırlı, aqkókirek adam edi. Kishem qaraqalpaq milliy dástúrlerinen atlamadı. Onıń úyinde áke-sheshesiniń tárbiyasınıń jaqsı bolǵanlıǵınan, óziniń kórgenliginen dárek berip turadı.

165

Sol Gúlimxan kishem ólip qalǵan babalarımızdıń da, atalarımızdıńda atların aytpadı. Kempir apam Aybiy kempirdi ene dep sıylap, ıssı-suwıǵına qarap bárqulla xızmetinde páyik bolıp júrdi.

Ol kelinshek bolıp túsiwden jiyen bolsaqta bizlerdiń atımızdı aytpay, dayı ájaǵamızdıń úsh ájapası bolsa, báriniń ul-qızlarına ózinshe erkeletip at qoyıp aldı. Mennen úlken jiyen biykeshleriniń bárine «Ayqız», «Jiyen qız», «Palqız», «Úlken qız», «Kishkene qız». Álbette, bul onıń bizge degen húrmeti, dástúrdi sıylaǵanı. Onıń maǵan erkeletip qoyǵan atı «Sarıbas» edi. Ol gezdegi balalıǵım shıǵar onıń «Sarıbas» dep shaqırǵanına qulaǵım úyrenisip ketkeni sonshelli mektepti pitkeremen degenshe mán bermeppen.

Mektepti pitkerip, erjetken soń universitettiń qaraqalpaq tili hám ádebiyatı fakultetiniń studenti boldım. Studentlik altın dáwir dep atalatuǵın dáwirdiń ekinshi kursında oqıp júrgen kúnlerimniń birinde, tánepis waqtında dostım menen sırtqa betlep atırsam:

– «Sarıbas», «Sarıbas»lap baqırǵan kishemniń dawısın esittim. Qollarında eki sumka tolı zat. Biraq, men qasımdaǵı dostımnan, koridordaǵı studentlerden de uyalǵanımnan kishemniń shaqırǵanına qaramay, qasına barǵan waqıtta basqa jaqqa karap ótip kettim. Kishemniń qızarǵanın kórdim. Ózim de sol jaǵdayda edim. «Seni saǵınǵanım menen seniń qasıńa qalay barayın? Awıldan kelgenligińdi bildirip «Sarıbas»lap fakultettiń koridorın basıńa kóterip baqırıp tursań. Keshegi altınshı kún awılǵa qayta almaǵanım sebepli «Sarıaltın»nıń «Kóksuw» awılınan kempir apam hám ájaǵamnıń tapsırması menen zatlarıńdı kóterip kelip turǵanıńdı bilip turman. Meniń Biybiayım atım, Sarıbasqa aynalıp keteyin dep tur, kishe. Men házir seniń janıńa bara almayman. Keshir kishe, awılǵa barsam túsindiremen».

Tek sol waqıtta ǵana barıp kishemniń maǵan qoyǵan atı qolaysızlaw ekenin bildim. Ashıwım keldi. Kiriwge tánepis bolaman degenshe, dostıma hár nárseni bánelep auditoriyaǵa kirmewge háreket ettim. Oyım qońıraw qaǵılıp studentler ishke kirse, kisheme jaqınlap barıp, onı kóriw.

Sırttan dostım ekewimiz aynalıp kelsek kishem koridorda joq. Kiriwge qońıraw bolıp, ekewimiz auditoriyaǵa kirip kettik.

Universitettiń jataqxanasına kelsem kishem awıldan alıp kelgen zatları menen bólmemniń esiginiń aldında turar edi. Aynanayın kishem-ay…Kózlerime jas keldi. Biraq, endi kesh edi… Dostım túsindi, sebebi baǵana fakultet koridorında bul zatlardı uslap turǵan kelinshekti ol da kórgen edi.

166

– Ne degen qatalsań «Sarıbas» – dedi. Usı sózler menen ol meni jazalaǵanı edi. Men jılap jiberdim. Aqırı meni birew jazalaw kerek ediǵo…

Hápteniń aqırı, altınshı kúni awılǵa qayttım. Kishemdi barıp kórdim. Kishem meni qushaqlap, betimnen súyip:

–Aynanayın, janım Sarıbas-aw awılda ósken meni keshiregór, seniń oqıwıńa izlep barıp «Sarıbas»lap baqırıppan. Sen dostıń menen janımnan ótip ketkennen keyin barıp ózimniń qáteligimdi túsindim. Ókpelegen shıǵarsań. Endi saǵan basqa at qoyayın janım, óziń ayt qanday at qoysam saǵan unaydı – dedi. Usılay dep basın iyip turǵan kisheme ne deyin, bir nárse degim keldi, hám:

–Yaq, kishe, basqa at qoymay-aq qoy, sen fakultettiń koridorında turǵan gezińde maǵan qasıńa barmaǵanıma ókpelep qalǵan shıǵar – dep kiyatır edim. Basqa at qoysań sen aytqan waqıtları awıldaǵılar meni tanımay qalar, «Sarıbas» degen atım da ókpelep júrer, tek fakultetke barıp qaytadan baqırmasań boldı – dedim. Ekewimiz de kúldik. Ol meniń júzimnen súyip úyine basladı.

Aradan jıllar ótti… Men de kishem kiygen kóylekti kiyip, kelinshek bolıp túsken waqıtım, ele kishkene biykeshlerime sulıw atlardı qoyar gezimde meniń janımday áziz kishemniń júzi jarq ete qaldı. Studentlik altın dáwirimdegi onıń meni izimnen izlep barıp «Sarıbas»lap baqırıp turǵanı esime tústi. Kúlkim kelgendey me? Yaq, kúlkiden beter, kózime jaslar aǵılıp kiyatır. Qádirdanım, janım kishejanımdı saǵınıppan: «Aynayın Sarıbas qosılǵanıń menen birge baxıtlı bolǵaysań biraq sen meniń jibergen qáteligimdi qaytalamay, biykeshlerińe sulıw atlardı qoyǵaysań qaraǵım» – dep turǵanday boldı.

Qatal dayı ájaǵam da, onıń kelinshegi Gúlimxan kishem de, waqıtları kelip Allanıń amanatın tapsırıp aldın dayım, keyin kishem óziniń gezegi menen dúnyadan ótti.

Kishemniń bir ayta ketetuǵın jáne bir pazıyleti Aybiy enesiniń bir awız sózi «Seniń tuwǵan balalarıńnıń bári meniki» degenine bola óziniń tuwǵan ul-qızlarınıń da atların aytpay ótti. Qaynaǵa, qáyinlerin sirá. Bunısı menen qaraqalpaq milliy mentalitetiniń kishkentay bir bólimin men ósken awıldaǵı qız-kelinsheklerge sizlerde usılay etip qárekeńniń dástúrlerin keleshekke jetkiziń dep aytıp ketti.

Házir dayılı-jiyenler birew-birewimizge qıdırıp barsaq yaki olar meniń úyime kelse, balalıqta kishem aytqan atlarımız benen birew-birewimizdi basqılasıp oynap kúlip jazılısıp qalamız.

167

Mektepte muǵallimmen. Jazıwshı-shayırlarımızdıń milliy temalarǵa jazılǵan shıǵarmaların oqıwshılarıma óter ekenmen, qaraqalpaq milliy dástúrleri haqqında ayta kelip «jeńge, biykesh»lerge at qoyıwları haqqında qosıp ketemen.

«ÁKE» DEGEN SÓZ

–Aǵa, aǵa, – dep úsh jasar balasınıń qanat qaǵıp ushıp kiyatırǵanın kórgen ákesi birden toqtap oylanıp qaldı. «Nege men ákemdi kórmedim? Ol kim ózi? Anamnan soraǵanımda basqa gápke burıp jiberedi. «Áke» degen sóz qanday jaǵımlı. Biraq men ayta almadım. Ne ushın?»

–Aǵa, maǵan ne ákeldiń? – dep onı qushaqlap alǵanda ǵana ózine keldi. Balasın kóterip alıp, betlerinen súyip, iyiskelep atır.

–Aǵa, maǵan ne ákeldiń? – dep atırǵan balasınıń betine qarap:

–Hesh nárse almadım. Ne alıp bereyin? – dedi onıń quwanıshtan janıp turǵan kózlerine qarap.

–Bilmeymen, maǵan tek bir nárse alıp ber.

–Yaqshı, júr dúkanǵa sol jerden qálegen nárseńdi alıp beremen, – dep balasın dúkanǵa alıp ketti. Balası menen dúkanǵa kirip qálegen zatın alıp berdi. Úyine kelgen soń, anasına qarap:

–Anajan, sizde gápim bar, – dedi. Keshki awqatın iship bolıp, anasınıń bólmesine kirip:

–Baǵana sizge gápim bar degen edim, – dep atırǵanda anası: – Bilemen, ne demekshi ekenińdi, – dedi anası muńlı dawıs penen.

–Balam, sen ákeńdi soramaqshısań, solay ma?

–Awa. Ol kim? Nege…

–Nege sen aǵalap aldına juwırıp shıqpadıń? Nege sen onı kórmediń? Kim ózi ol? Bul sorawlarıńa juwap beriwim bir jaǵınan qıyın, ekinshi jaǵınan qalay juwap beremen, dep oylanaman. Sebebi, men seni ózim ushın tuwdım. Ákeń ushın emes.

168

–Gápińizge túsinbedim, anajan? Bul ne degenińiz?

–Bul… bunı saǵan qalay túsindirsem eken? Shiyrin apa oylanıp qaldı. Kóz aldına jaslıǵı keldi. Soń ómiri haqqında ayta basladı. …

Mektepti pitkergennen keyin joqarı oqıw ornına tapsırdım, biraq kire almadım. Buǵan ókinbedim «meyli bul jılı kirmesem, keyingi jılı kiremen» dep oyladım da bazardaǵı dúkanlardıń birine satıwshı bolıp jumısqa kirdim. Jas bolıwıma qaramastan satıwshılıqtı tez úyrenip aldım. Ata-anama járdemshi boldım. Shańaraǵımız orta jaǵdayda edi. Mennen basqa bir inim menen eki sińlim bar. Ákem qurılısta, anam mektepte tazalawshı bolıp isleydi.

Bir aylıqtı ekinshi aylıqqa zorǵa jetkeremiz. Arasında úyimizdiń janındaǵı dúkannan qarızǵa zat alamız. Dúkanǵa satıwshı bolıp jumısqa kirgenimnen baslap jasaw jaǵdayımız sál ǵana jaqsılandı. Pitpey turǵan jayımızdı pitkerdik. Úyge kerekli buyımlardı aldıq. Ata-anamnıń másláháti menen bir jıldan soń úyimizdiń bir shetinen dúkan ashtım. Oqıwǵa tapsırıwdı oylamay qoydım. Aldı menen úyimdegilerge járdem bereyin, keyin sırttan oqıp alaman, dep oyladım. Inim mektepti pitkergen jılı ákem qaytıs boldı.

Ol kontrakt tiykarında oqıwǵa kirdi. Kontraktın tólew ushın ele de kóbirek islewim kerekligin bildim. Solay etip, úyime qarayman dep ózimdı umıtıp kettim. Sińlilerimdi oqıttım, inimdi úylendirdim, anamdı sanatoriyaǵa jiberip turatuǵın boldım. Sińlilerim oqıwdı tamamlamay turıp turmısqa shıqtı. Olarǵa da kerek nárselerin tayarlap berdim. Bir kúni anam meni shaqırıp alıp:

–Qızım sennen mıńda mıń razıman. Jaslayıńnan bizlerge járdem berdiń, ózińdi oylamadıń. Izińdegi tuwısqanlarıńa da qolıńnan kelgenshe kómeklestiń, kemisin toltırdıń. Endi sen de óz ómirińdi jolǵa qoyıp al, – dedi.

–Anajan, qalayınsha jolǵa qoyaman? Endi tiykarǵı jumısım tek sawda bolıp qaldı, – dedim.

–Bilemen, bizler ushın ózińdi otqa-shoqqa urdıń. Endi xojalıqlı bol, jasıń qırıqqa shamalasıp qaldı. Hayalı qaytıs bolsa da turmıs qur. Perzentlerine ana bolasań.

–Apa, balaları meni anasınıń ornına qabıl etermeken? Eger perzentli bolsam, ákesi bir, anası basqa balalar bir-biri menen ońısıp keteme? Qala berse ol qanday insan boladı, degen oydaman, anajan. Úylenbesten aldın hámme erkekler jaqsı boladı. Turmıs qurǵan soń óziniń qılıǵın kórsetedi.

169

– Onday bolsa óziń ushın bir perzent tuwıp al. Házirgi zamanda bul ayıp

emes.

– Meyli, anajan oylap kóremen, – dedim.

Anamnıń másláhátin biraz oyladım. Hátteki doslarım menen de oylasıp kórdim. Hámmesi «eger turmısqa shıǵıwdı qálemeseń, birewden tuwıp al» dep másláhát berdi. Perzentli bolsam qanday jaqsı. Onıń ushın juwıraman-jortaman, keleshegi ushın qayǵıraman. Anamnan soń jalǵızlanıp qalmayman, tuwǵanım jaqsı.

Biraq degen jeri bar, balam ákesin sorasa oǵan ne dep juwap beremen? Onı izlep ketse bir ózim qalıp ketemen be? Keyin birewdiń shańaraǵın qalayınsha buzaman? Onıń da bala-shaǵası bar ǵoy. Bálkim, oǵan perzent kerek emes shıǵar, bálkim kerek shıǵar? Áne, sonday mıń oylar meni ish-ishimnen jedi. Oylap oy túbine jete almadım.

Hámmesine qol siltep jumısımdı dawam ettirdim. Sawda-satıq penen kóplegen ellerge bardım. Jolda hár qıylı adamlardı kórdim. Olardıń ishinen birewin tańlayın desem, ózimniń milletimnen emes. Sonday kúnlerdiń birinde Tashkentten kiyatırıp poezdda bir insan menen tanısıp qaldım. Sálem-álikten baslanǵan tanısıw keyin ala ushırasıwǵa aylandı. Aradan bes-altı ay ótip hámiledar boldım. Bunı oǵan aytqanımda «óziń bileseń, maǵan bári-bir, qáleseń ózimniń familiyama alaman, yaq deseń de razıman» dedi. Oylanıp otırmay balanı ózimniń familiyama alıwdı maqul kórdim. «Bul bala tek meniki, sizden hesh nárse soramayman» dedim. Ol da razı boldı. Oǵan óziniń shańaraǵı buzılmasa bolǵanı edi.

–Atıńdı Murat qoydım. Murat-maqsetime jetistim, degen mániste. Seni tárbiyalawda anam járdem berdi. Eger ol bolmaǵanda qattı qıynalıp qalar edim.

–Apa, onda ol adam kim? Men onı tanıyman ba? – Yaq, tanımaysań. Esitiwimshe ol júrek keselliginen qaytıs bolǵan. Sen tuwılǵanıńda ol kelip kórdi. Qattı quwandı, qolına aldı, iyiskelep, erkeletti, bawırına basıp «meniń kishkene quwanıshım» dedi. Men onnan endigi jaǵında bizler menen ushırasıwǵa háreket etpeń, dedim. Sebebi, sen onı kóshede kórip qalsań, «aǵalap» juwıratuǵınıńdı bildim.

Ózi bolǵanda da bir gáp, eger qasında hayalı yamasa balaları bolǵanda ne degen adam bolar edi. Shańaraǵı buzılıp, perzentleri tiri jetim bolıp qalar edi. – Sonda siz meni ózińiz ushın tuwdıńız ba? Meni oylamadıńız ba? Baqshada, mektepte oqıp júrgenimde balalardıń izinen ákeleri kelgende olardıń quwanǵanın

170