Kewil tolqını jıynaǵı 2-bolim
.pdfizińnen kelgen basqa mashinalar izińdi basıp óshirip ketedi. Ottan aman, suwdan qurı shıǵıw degen sol..ll.
Tórebay qıyt etip qolı bosasa Nazarbaydı ańlıw menen boldı. Kóp ańlıdı. Hesh bir qayım pursat taba almadı. Aradan bes-altı ay waqıt ótti. Sonda da Nazarbayǵa degen óshpenligi tarqamadı. Dekabr ayınıń basları edi. Tórebay Nókisten kún batıp, jańa-jańa qarańǵı túse baslaǵan waqıtta qayttı. Qıstıń qısqa kúni, rayon orayına kelemen degenshe tas túnek qarańǵıda ushlasıp úlgerdi. Rayon orayındaǵı «Jaslıq» kafesiniń tusına kelgende, mashinasınıń tezligin páseytip, oyaq-buyaǵına qarap aldı da, kafege qaray burıldı.
– Qattı sharshadım. Júz-júz gramm araq iship sharshaǵanımdı shıǵarıp alayın. Joldıń endigi jaǵında avto-patrul joq. Úyge bir ámellep jetip alarman-dep oylap qoydı ishinen. Kafege kirgeni sol, esik awzına jaqın, esigi ashıq bólmede, jeti-segiz jigit penen waq-shaq bolıp otırǵan Nazarbayǵa kózi tústi. Barıp sálemlesken joq. Abaylamay qalǵan adamday úndemey tusınan ótip ketti. Kafeniń bufetine keldi. Satıwshısına júz gramm araq buyırdı. Ishti. Nazarbaylar otırǵan bólmege qulaq túrdi. Kewilli waq-shaqlıq dawam etip atır. Nazarbay da iship otır dep oyladı ol. Meyli ishe bersin. Ólgenshe ishsin. Búgin ol qáytse de qolıma túsedi. Sońǵı ishiwi boladı. Jáne júz gramm araq buyırdı. Ishti. Onshama tásir ete qoymadı. Sıyımlılıǵı eki júz grammlıq kishkene araq shiysheden jáne bir shiyshe araq alıp sırtqa shıqtı. Mashinasın kafeden shıqqan-kirgen adam anıq kóringendey etip, tasaǵa aydap aparıp qoydı. Mashinasınıń ishinde Nazarbaydıń kafeden shıǵıwın kútip otırıp qaldı.
Tórebayǵa waqıt dım ótpey atırǵanday túyildi. Ótse de adamdı qattı zeriktirerlik dárejede áste-aqırınlıq penen ótip atır edi. Ishtegiler tez arada shıǵa qoymadı. Alıp shıqqan araǵınıń awzın ashtı. Isleyjaq bolıp atırǵan jawız isine sát tiledi.
– Ya, Alla! Isimdi óziń ońınan keltirgeyseń. Hesh nárseni oylamaytuǵın batırlıǵı ushın shiysheniń awzın awzına bastı. Lıqıldatıp eki-úsh jutqannıń ózinde teń jartısın iship qoyıptı. Shiysheniń awzın bastırıp qaptalındaǵı orınlıqtıń ústine qoydı. Jáne rulge bekkem asılıp kafeniń esigine kózi talǵansha tigilip qarap otırıp qaldı. Sol otırısında qansha otırǵanın bilgen joq. Kózi ilinip ketipti. Álle kimlerdiń tusınan ǵawırlasıp ótip baratırǵanınan oyanıp ketti. Qarasa Nazarbaydıń toparındaǵı jigitler eken. Olar bılayıraq shıǵıp jáne az waqıt áńgimelesip turdı. Soń
121
Nazarbay olar menen xoshlasıp, oraylıq jol menen awılı tárepke mashina kútetuǵın bándirgige qaray jol aldı.
– Áne endi mıqlap qolǵa túseseń, – dep qoydı tisin-tisine qoyıp ishinen gijinip – Tek basqa mashinaǵa minip ketpeseń boldı.
Ol shiysheni qolına aldı da qalǵan araǵın alqımına lıqıldatıp quyıp jiberdi.
Nazarbaydıń oyında hesh qanday qáwip-qáter joq edi. Jora-joldasları menen bolǵan kewilli sáwbetlesiwlerden keyin, kewli kóterilip, áste ayań júris penen bándirgige keldi. Bándirgi pisken gerbishten órip tiklengen, aldı ashıq, úsh qaptalı bekkem diywallı, tóbesi beton plita menen bastırılǵan, samalǵa pana, ıqtırma edi. Keshke qaray kún jelemikli ayaz bolǵanlıqtan ıqtırmanıń ishine kirip mashina kútip turıp qaldı. Kiyatırǵan hár mashinanıń aldına shıǵıp qol kóteredi. Kelgenleri ishi adamǵa lıqqa tolıp keledi. Sıymay qala beredi. Jáne qaytıp ıqtırmaǵa tıǵıladı. Jaqınlap qalǵan mashinanıń jarıǵı kórindi. Juwırıp jol shetine shıǵıp qol kóterip turdı. Mashinanıń toqtaytuǵın túri joq. Tuwrı ózine qarap kiyatır. Tezligi kútá joqarı. Jan aybat penen ózin joldıń tómenine tasladı. Mashinanıń aydawshısı rulin burıp úlgere almadı. Mashina aydawshısı tárepinen, sol tezlikte, sol pát penen ıqtırmanıń diywalına kelip soqlıǵıstı.
Nazarbay ózine kelip ornınan turǵanında mashinanıń shırpıday mıjımırlanıp, ıqtırmanıń diywalına jabısıp qalǵanın kórdi. Joldıń arǵı shetinen qasına bir adam juwırıp keldi.
–Ha! Bala! Amanlıqpa?
–Amanlıq, aǵa. Amanlıq. Tek, anaw mashina…a – dep gápiniń dawamın aytalmay ókpesi isinip awzına tıǵılıp irkilip qaldı. Az waqıttan keyin ózine kelip. – Ishindegi adamı aman ba eken. Kóriw kerek, aǵa – dedi. Ekewi mashinanıń qasına keldi. Nazarbay ruline qattı qısılıp, sınǵan aldıńǵı aynalarınıń qıyıqları júzin kesipkesip ketken, awzı-murnınan qap-qara qan aǵıp atırǵan Tórebaydı zordan tanıdı. Qasındaǵı adam áste qolın sozıp jelke tamırların uslap kórdi.
–Denesi suwıp ketipti. Ólip qalǵan, – dedi áste sıbırlanıp.
Sonda ǵana Nazarbay qanday jawızlıqtıń qurbanı bolıp kete jazlaǵanın túsindi.
Qutlımurattıń áńgimesin tıńlap bolıp, «Kisige gór qazba, óziń túseseń» – degen jazǵırıwshı pikir bildiriwden awlaq edim. Birew kelistire almasa, birew kelistiredi. Jamanlıq juqpalı keseldey jayılǵısh keledi. Waqıyanıń negizindegi
122
jawızlıq maqset kópshiliktiń kewline qıl qawıp qonıp, illet alıp ketpegey degen ǵul-ǵulalı oydıń tásirinen janım ırshıp-ırshıp qıylanǵanım ıras edi.
D. ESEBAEV.
BIRI KEM DÚNYA
Bes balasın urısqa jiberip, jolına qarap kútip otırǵan ana sıyaqlı Maryam apa da qıstıń qáhárli suwıǵın da, jazdıń saratan ıssısında da úyiniń aldında, tamǵa súyenip, balasınıń jolına kúni-túni qaraydı. Úyiniń aldına kelin bolıp túsken jılları ekken gújim teregi de Maryam apa menen qosılıp qartaydı. Sol gújim terek Maryam apanıń sırlası bolıp qalǵan. Shashları aǵarǵan, kózleriniń nurı ketken bul kempirdiń jalǵız ǵana balası Axmet bunnan tórt jıl aldın qaytıs bolǵan.
Sonnan berli jalǵız ózi jasaydı. Napaqa pulların qońsısı Gúlaysha apaǵa berip bazarlıq qıldıradı. Biraq ózi barmaydı. Qońsıları da júdá jaqsı adamlar, Maryam apanı tez-tezden kórip, úy-jumıslarına járdem beredi.
Al, balası tórt jıl aldın shet elde jumıs islew ushın ketip, qaytıp kelmedi. Qońsıları sorastırıp bilse, Axmet hám onıń menen birge ketken joraları jol háreketi qaǵıydalarına boysınbay avariyaǵa ushıraptı. Mashina da, ishindegi adamlarda janıp kúlge aylanıptı. Bunı esitken qońsıları Maryam apaǵa qalay aytarın bilmey, sirá ilajın tawa almadı.
Bayǵus ana júregi sezgendey awırıp, emlewxanaǵa túsip qaldı. Bir hápteden soń balasın soray basladı. Eń bolmaǵanda qońıraw etip sóylestiriń dep qoymaǵan soń qońsıları Axmettiń qaytıs bolǵanın aytıwǵa májbúr boldı. Bul xabardı esitip Maryam apanıń jaǵdayı tómenlep ketti. Bir aydan keyin emlewxanadan shıǵıp, úyinde Gúlaysha apanıń ózi qaray basladı.
Biri kem dúnya sol bolsa kerek, Axmettiń ákesi de ol bir háptelik waqtında anası menen jalǵız taslap ketken. Biri bar bolsa, biri joqlıǵınan Maryam apa da kóp nalıǵan, urıs-jánjel de kóp bolǵanlıqtan shıday almay ishiwshilikke berilip ketken. Tapqan aqshasın ishiwshilikke jumsaǵan. Ákesinen de sol ketkeninen xabar joq. Aǵayin-tuwısqanları da qatnastı qoyǵan. Maryam apa jaslayınan jalǵız balasın ózi tárbiyaladı. Júdá erke bolıp ósti. Joqarı oqıw orınlarında oqıtıp, jumısqa da jaylastırdı.
Kim bilipti deysiz, bálkim táǵdiri solay shıǵar. Boyı jetip endi úylendirip, aqlıq súyemen degen waqıtta, Axmet shet elge ketemen degendi shıǵardı. Islep
123
júrgen jumısı da jaqsı edi, apasınıń da, óziniń de tanısları menen isleser edi. Aylıǵına qánaat etpedime? Yaki háwes pe? Apasına men mashina minip, qabatqabat jaylarda jasaǵım keledi, bunıń ushın shet elde eki jıl islep qaytsam jetkilikli, dedi. Apası buǵan narazı bolıp saǵan «kel, mında isle» dep qolın bılǵap turǵan joq, onnan qalsa eki jıl az dep oylaysańba. Meni de jalǵız taslap keteseń be, jayǵana jumısıńdı islep júre ber, maǵan kelin ákelip, aqlıq súydir dep zar qaqsadı. Máryam apanıń da, kewili sezgendey sirá jibergisi kelmedi.
Apasınıń gápine kónbey erteńine jumısınan bosap, shet elge ketti. Eki kúnnen soń apasına qońıraw etip jetip barǵanın, qasında tanısları barlıǵın hám qáterjam bolıwın aytıptı. Qońırawdan soń anası sál qáterjam boldı biraq báribir de kewilinde tastay batqan bir nárse bar edi.
Al, sol qońırawdan keyin Axmetten de xabar bolmadı. Maryam apada qońıraw etse juwap bermedi. Sol kúnnen gújimniń astında kútip tórt jıl ótkerdi. Balasınıń keliwine úmit bar edi. Apası jaslıǵında kóp erkeletken soń ba, Axmet óz basına sawdanı, ózi satıp alǵanlıqtan ba táǵdiri solay boldı. Jaslayınan o dúnyalı bolıp ketti. Bárinen de anasına qıyın, qartayǵanda súyenish bolatuǵın kúyew ya aǵayinleri joq, kózlerine nur bolatuǵın balası da joq.
Maryam apa júdá ókindi, jaslıǵın eske alıp: «Óz basıma ózim jettim, eger shúkirshilik etip sabır qılǵanımda hámmesi óz ornında bolar edi, ómirlik joldasım menen aqlıqlarımızdı oynatıp júrerme edik. Balam shet ellerde qorlanıp qalmaspa edi. Mal-dúnya shańaraǵımnan ústin boldı, hámmeni bezdirdim» dep kózlerine jas aldı. Sol kúnnen berili tósek tartıp jatıp qalǵan.
Áne zamanlas, bir qáte sebepli pútkil ómiriń dawamında azaplanıp jasaysań. Waqıttı bolsa artqa qaytarıp bolmaydı. Maryam apanıńda basına ne kúnler túspedi deysiz, qansha arzıwları bar edi. Dúnyanıń isleri solay shıǵar, táǵdirden qashıp qutıla almaydı ekenseń.
Z. TÓLEBAEVA.
ANAJANÍM
Ómir dep atalǵan jáhánde bir insan jasaydı. Ol insan sham sıyaqlı pútkil álemge nur taratadı. Bul mehri dáryaday tolıp-tasqan áziz – analar. Ol insan arqalı siz barsız, jarıq dúnyaǵa keldińiz.
124
Bul úsh hárip astında kóp máni bar. Ana haqqında jazılmaǵan gúrriń, aytılmaǵan qosıq bolmasa kerek.
Ana degen sózdi esitiw, onı aytıwday ullı sezim joq.
Sizińshe ana ózi kim?
Ana qarańǵı túndi nurlandırǵan, juldızday jarqırap, quyashtay kúlimlep júretuǵın ájayıp insan.
Seni qursaǵında toǵız ay, toǵız kún kóterip júrgen, seni bul jarıq dúnyaǵa keltirgen biybaha insan.
Tún uyqısın tórt bólip, seni álpeshlep, kámalǵa keltirgen, keminde on bes jıl seniń kiyimlerińdi juwǵan xızmetker.
Sonsha jıl saǵan mazalı awqatlar pisirip jegizgen aspaz. Tuwılǵanıńnan sen awırıp qalǵanıńda túnleri uyqılamastan qasıńda bolǵan shıpaker.
Perzenti ushın óz janınan keshiwge tayar bolǵan jankúyer.
Sennen hesh nárse úmit etpesten, tek ǵana barlıǵıńdı baxıt dep biletuǵın jalǵız insan.
Jemesten jedirgen, kiymesten kiydirgen, ne bolsa da birinshi balama bolsın degen pidayı qáwender. Bir sóz benen aytqanda jerdegi perishte. Jer betinde anaǵa teń keletuǵın qúdiret joq dep oylayman.
Ana hesh qashan óziniń awırǵanın bildirmeydi, perzentleriniń erisken jetiskenlikleri menen maqtanıp júredi.
Sózimniń juwmaǵında anama mına sózlerimdi aytqım keledi. Anamnıń kúlimlegen júzin kóriw men ushın baxıt.
Anajanım! Hesh qashan júzińizden kúlki, ómirińizden máni, shiyrin tilińizden jıllı sózińiz ketpesin. Atqan hár bir qádemińizge gúl pitsin. Jánnet – analar ayaǵı astında degenindey jánnetim anam, siz saw-salamat júriń, haqıyqıy baxıt ne ekenin sezinip jasayın. Bilemen ózińiz ushın jasamaysız. Men ushın ózińizdi asırań!
Sh. Orazımbetova.
125
BAXÍTLARÍ GÚLDEY ASHÍLSÍN
Restoran aldında bir topar jaslar jıynalıp tur. Olar Polattıń klasslas dosları. Restorannıń esigi ele ashılǵan joq.
Ústine jıltır qara kof–ta menen ashıq sarı reńli shalbar kiygen, qolında kishkene sumka, moynında aqmarjan monshaq, shashların onsegiz jasar qızdıń shashınday jayıp, ayaǵına qara shpilka tufli kiygen, kózine qara kózli áynek taǵıp alǵan qız, naz qádemler menen keler edi. Bunı kórgen Maqset:
–Ele gúldey ashılmaǵan, ǵumshamız kiyatır, – dep qız tárepke hámmeniń dıqqatın burdı.
–Pay-pay, mına dostımızday, – dedi Baxtiyar qızdıń naz qádem taslap kiyatırǵanına. – Kóziń kórip quwanadı. Usınday gózzallardı kórip, kewliń jasarıp ketedi.
–Kewliń jasarama, yamasa kóziń be? – házillesti Maqset.
–Ekewi de jora, ekewi de, – kúldi Baxtiyar.
Olardıń qasına kelip qalǵan qız hámme menen qol berip sálemlesti.
–Kúnnen-kúnge ashılısıp baratırsań, dostım, – qızǵa marapat berdi dosları.Doslarınıń maqtawınan sál qısınǵanday bolǵan qız,
–Ásterek, maqtay berińler, – dedi nazlanıp.
–Bizler ırasın aytıp atırmız, – klasslası Ruslan dálizden-tuwrı ótip. – Endi tek bir nárse jetispey turıptı, dostım. Aytqanıma qapa bolma. Biraq, saǵan bir jaqsı jigit kerek.
–Tuwrı, aytasań, – qosılıstı dosları.
–Tabılıp qalar, ele jaspan ǵoy.
–Jaspan dep, jasıńdı ótkerip alma, dostım. Seni bilmedik-dá, bizler otızdan óttik, – anıǵına kóshti Ruslan.
Restoran esigi ashılıp, toyǵa kelgen miymanlar tıǵılısıp ishke kire basladı. Qápelimde ishke kirip atırǵan miymanlardıń arasınan bir jigit abaysızdan qaptalında kiyatırǵan qızdıń ayaǵın basıp aldı. Qız birden «way, ayaǵım», dep jiberdi. Qızdıń ayaǵın basıp alǵan jigit «keshiriń, bilmey qaldım», dedi. «Hesh gáp bolmas», dep qız ishke kirgen soń, bir shetke shıǵıp ketti. Jigittiń izinde kiyatırǵan
126
jorası «sulıw qızlarǵa qaray berip, olardıń ayaǵın basa bermey, ayaǵıńnıń astına qarasa, qurdastıń bar ekenligin umıtpa, jora», dep házillesti.
Zalǵa kirgen eki jigit belgilengen orınǵa barıp otırdı. Olar Polattıń kásiples joraları edi. Qaslarına kelgen kásiplesleri menen áńgimesin baslap jiberdi. Biraq, eki jigittiń birewi jańa ǵana jorası ayaǵın basıp alǵan qızdı izley basladı. Janında otırǵan kásiplesleri bul jaǵdaydı bayqap qalıp bir-birine ım qaǵıstı. Arasında jası úlkenirek apay:
– Dáwletiyar, kimdi izlep atırsań? – dedi.
Jigit bul sorawdı esitpedi. Ol miymanlar arasınan sol qızdı izlep atır edi. Qasında otırǵan jorası onı iyininen túrtip sorawdı qaytaladı:
–Apa, kimdi izlep atırsań, deydi?
–Kim, men be? Hesh kimdi, – dedi jigit kásipleslerine qarap. – Tek ózim, toyǵa kelgen adamlardı kórip otırman, bolǵanı. Bálkim arasınan tanıs-panıs shıǵıp qalar, dep.
Kásiplesleri jigittiń aldaǵanın sezip bir-birine qarap mıyǵında kúlip qoydı. Olar jigitti qısındırǵısı kelmedi. Ishlerinen «tezirek úylenip baxıtlı bolǵay» dedi.
Toy baslandı, tamada toy iyelerin shaqırıp olarǵa sóz berdi. Zaldıń ishi shawqımǵa tolı. Birjaqtan toy iyeleri kelgen miymanlarǵa olardı siylap kelgeni, quwanıshın birge bólesip atırǵanı ushın minnetdarshılıq bildirip atırǵan bolsa, ekinshi tárepten kelgen miymanlar bir-biri menen áńgimeni qızdırıp otır.
Jigit bolsa, ele bayaǵı sol qızdı izlew menen hálek. Jigit otırǵan stoldıń qasında bir topar ózi qatarlı jaslar kelip otırǵan edi. Olarda áńgimeni qızdırıp birbiri menen házillesip, gáp oynın oynap otır. Jigittiń qasında otırǵan jorası onı túrtip qasındaǵı stolda otırǵanlardıń arasınan baǵanaǵı, ayaǵın basıp alǵan qızdı kórsetti:
– Jora, sen mına qızdı izlep atırǵan joqsań ba?
Dáwletiyar jorası kórsetken tárepke qaradı da, qızdı kórip ishinen quwanıp ketti. Biraq, onı heshkimge sezdirmew ushın:
– Yaǵaw, – dep qoydı.
Toy dawamında jigit qızǵa kóz astınan qarap onıń menen qalay tanısıp sóylessem eken, dep oylanıp otırdı. Ol ishinen «Qız benen tanısıp baxtımdı sınap kórsem, qalay bolar eken. «Qızdı kim soramaydı, qımızdı kim ishpeydi», deydi ǵoy. Bálkim, men izlep júrgen qız usı shıǵar», dep oyladı. Qızda jigitiń oǵan qarap
127
otırǵanın bayqap qaldı, ishinen «pay mına jigittey, túr-túsinen jaman adam emestey, onıń menen tanısıp, sóylesip kórsem be eken, bálkim men kútken shaxzadam shıǵar» dep oyladı. Bir-birine názeri túsken eki jas, heshkimge kórinbeytuǵın sızıq penen sóylesiwge kiristi. Olardıń únsiz sóylesip otırǵanın tek ǵana aralarındaǵı jasıúlkenler ǵana bayqadı.
Toy juwmaqlanıp atırǵanda eki stoldaǵı miymanlar orınlarınan túrgelip sırtqa shıǵa basladı. Dáwletiyar hámmeden burın sırtqa shıǵıp, qızdı bir shette kútip turdı. «Eger meniń menen tanısıwdı qálese, álbette meniń qasıma keledi. Kelmese ne qılaman, yaq ol álbette keledi», dep oyladı úmitin úzgisi kelmey. Qız dosları menen sırtqa shıǵıp olar menen xoshlasıp, jigit turǵan tárepke qaray emes, al onıń tusınan ótetuǵın joldan júrip ketti. «Men onıń qasına barsam, oǵan jırbańlaǵan bolaman, al tusınan ótsem ol meniń izime eredi. Áne, sol waqıtta, onıń tanısqısı kelgenin biliwge boladı», dep oyladı.
Jigittiń kásiplesleri menen qızdıń dosları bul waqıyanı kórip bir-birine qarap.
–Ilayım, dostımız árman etkendey jigit bolǵay, – dedi Zamiyra.
–Awmin, aytqanıń kelsin, – desti klasslasları.
–Ol da bir jigittiń súyikli hayalı, óz shańaraǵı bolǵay, ózinen ónip-ósip sizlerdey baxıtlı ana bolǵay, – dep tilek bildirip qızlar tárepke qaradı Ruslan.
–Awmin, aytqanıń kelsin, – desti jáne dosları.
Jigit táreptegilerde olarǵa qarap:
–Musılmannıń qızı bolǵay!
–Úyim-jayım deytuǵın hayal bolǵay da!
–Balamızǵa jaqsı hayal bolıp, jamanın jasırıp, jaqsısın asırıp otıratuǵın kelin bolǵay. Baxıtları gúldey ashılıp, miywalı terektey miywalaǵay, dep tilek bildirip atır.
Dáwletiyar menen Sanabar izindegilerdiń gáplerin esitpey, hátteki olarǵa itibar bermey sóylesip barar edi.
M. Saparbaeva.
128
ATA MÁKAN
Naǵıyma apa úyinde ádettegidey kishkene aqlıqların oynatıp, olardıń qılıqların súysinip baqlap, kewli shadlanıp otır edi. Bir waqıtta qol telefonı shıńǵırlap qaldı. Alıp qarasa, Xojelide jasawshı ortanshı inisi eken.
–Assalawma áleykum, ájapa!
–Waleykum assalam, Aybek inim! Qalaysań, densawlıqlarıń jaqsı ma? Kelinler aman otır ma? Balalarıń ósip atır ma? Jumıs jaǵdaylarıńız qalay, qıynalıp atırǵan joqsız ba?
–Allaǵa shúkir, bári jaqsı, raxmet ájapa! Ózlerińiz qalaysızlar? Awıl-el aman ba? Jezdem, jiyenler jaqsı júr me? Aqlıqlarıńız ósip atır ma?
–Shúkir, raxmet inim. Bári jayında. Haqtıń bergen ırısqı-nesiybesine shúkirlik etip, aqlıqlardı tárbiyalap, bala baqsha bolıp otırmız. Al, ózińde ne jańalıqlar?
–Azat ájaǵam marhum ata-anamızdan miyras bolıp qalǵan jaydı jaqın arada satıp, birotala sırt elge kóship ketejaq dep esitip atırman. Bul qalay bolǵanı? Ózińiz bilesiz, ájapa, ol úyde bárimiz «inga»lap dúnyaǵa kelip, birge oynap-ósip, kamalǵa kelgenbiz. Tiye bersin, ákemiz ne-ne awır mashaqatlardı kórip, hadal mańlay terin tógip, bul qutlı imarattı tiklep edi. Biyǵam balalıǵımızdıń shiyrin máwritleri ótken qádirdan úydi satıp jiberiwge qalayınsha kózi qıyar eken?
–Inim-aw, nesin aytasań?! Men de bul xabardı esitip, qattı qıynalıp atırman. Saǵınsaq arasında tórkinimizge qıdırıp barıp turatuǵın edik. Endi bul jaǵın Azat penen Gúlnara sheshedi. Bizler aralasıp, bir nárse desek, ortada ókpe-giyne payda bolıp, sál jerde awızbirshilikti joǵaltıp alarmız dep qorqıp otırman. Mıń aytqan menen úydiń iyeleri endi olar…
–Aytqanlarıńız durıs, ájapa. Degen menen, bunday máseleni aldı menen kewilge jaqın tuwǵan-tuwısqanlar menen másláhátlesip sheshse, bizlerdiń de pikirlerimizdi tıńlasa jaqsı emes pe? Marhum áke-sheshemizdiń ruwhları shırqırap atırǵan joqpeken dep qınjılaman. Ata mákannan xabar alayıq dep, ayında, jılında bir qıdırıp barǵımız kelse, endi qay jerge dize búgemiz. Úlken úy bárimiz ushın da qádirli. Qáytkende de, balalıǵıń ótken jerler kewlińe dúnyanıń keń sarayınday túyilip, kózińe ottay basıla beredi, aqırı… Usılar jóninde ájaǵam menen jeńgeme jatıǵı menen túsindirip aytıp kórseńiz, qalay bolar eken, ájapa?
129
–Maqul, Aybek, gáptiń iyni kelgende bir aytıp kóreyin. Jaydı birden satıp jibere qoymas, «jeti ólshep bir keser» degen úmittemen. Bizler menen de aqıllasar degen dámem bar. Boladı, onda inim, saw bolǵaysızlar. Kelinlerge sálem ayt!
–Yaqshı, ájapa, aman bolıń. Siz de úydegilerge sálem aytıń!
Telefondaǵı sáwbet juwmaqlanǵannan soń, Naǵıyma apanıń qolı iske barmay, tórkin jurtında bolıp atırǵan waqıyalardı oy eleginen ótkerip, belgili bir sheshimge kele almay sarsıldı. Túni menen kózi ilinbey, tuwısqanları haqqında oylanıp shıqtı.
Shańaraqta olar úsh ul, úsh qız bolıp, kishkeneliginen bir-biriniń zeynine tiymey, biriniń minezine ekinshisi qanıq bolıp kamalǵa keldi. Ata-anası perzentleriniń tatıwlıǵına súysinip: «Túpálám, kóz tiymesin! Mudamı usınday awızbirshilikli bolıp jasasańız, bizlerdiń de sizlerden kewlimiz toq bolıp, dúnyadan ármansız óter edik» dep marapatlap qoyar edi. Jigerbentleri erjetip, aldı úylenip, qızları qutlı qıyalarına qonıp, baxıtlı ǵarrılıqqa endi jettik degende, Jumabay aǵa menen Biybigúl apa izli-izinen haqqa amanatın tapsıradı.
Tuńǵısh ulı Azat ata-anasınıń jıl sadaqasın bergennen soń, izinde erjetip turǵan eki inisi Aybek hám Alisherdi xojalıqlı etiwdiń háreketine kiristi. Eki tuwısqannıń baxıt toyların bir ótkerip, el-xalıqtıń aq pátiyasın aldı. Qádirdan otawda úsh xojalıq «sen-men»ge barıspay, bar tapqanın bólisip tatıp, tatıw ómir súre baslaydı. Aradan kóp ótpey kishi eki tuwısqan: «Endi bir úyde bárimizdiń tıǵılısıp otırǵanımız sál qolaysızlaw bolar. Tuwısqanlar eseygennen soń óz soqpaǵın tabıwı zańlı qubılıs. Azat ájaǵamız úlken esikte qalǵanı maqul. Bizler házirshe kireyge úy tawıp, bólek shıǵıwdıń ǵamın jeyik, basımız aman bolsa, ásteaqırın ayaqqa turıp, ózimizdi tiklep alarmız» degen toqtamǵa kelip, ájaǵası menen oylasadı. Azat ta bul usınıstı maqullap, olardan qolınan keletuǵın járdemin ayamaslıǵın aytadı. Usılayınsha Aybek, Alisher óz aldılarına kireyge kóship ótip, xalıq qatarı tútin tútetip, jeń túrinip xojalıǵınıń arbaların tartıwǵa bel baylaydı.
Azattıń idiraldı perzenti Paraxat úylengeninen keyin kelinshegi Zamira menen shet elge jumıs islewge tez-tezden barıp júrip, birotala sol jaqlı bolıp qalıp, imarat salıwdıń ánjamına kirisedi. Sońında ata-anasın da tuwılǵan jerdegi jayın satıp, sol jaqqa kóship barıwǵa iytermeleydi. Jaydı satıw pikiri mine, usılayınsha kelip shıqqan edi. Azattıń qostarı Gúlnara balalarınıń janında bolǵısı keletuǵınlıǵın aytıp, úydi satıw pikirin qollap-quwatlaydı.
130