Alpisbay Sultanov Novellalar

-Awa, qaytama gúná esaplanadı,- dep qasındaǵı jigit onıń gápin maqulladı. Nátiyjede pul bermekshi bolıp oqtalǵan jorası qaltasına qolın qayta tıqtı.

-Bar, bar, jumıs isle,- dedi úshinshi jigit oǵan aqıl berip.

-Awa, awa, jumıs islewim kerek, biraq qanday jumısqa aladı meni, oqıǵan oqıwım joq, qara miynet isleyin desem, zámber kóteriwge halım kelmeydi, dimar joq.

Ol usı oylar menen oraylıq bazardıń dáruazasınıń aldına jaqınlap keldi. Kelbet sını kelisken bir kelinshek ishi tolı eki sumkanı taksi turatuǵın tamanǵa qaray zorǵa kóterip baratır.

-Qarındasım, mashinaǵa shekem ózim kóterip aparıp bereyin, shay pul bererseń!- dedi ol.

-Áy, yaq, armaǵan júr, isenbeymen sendeylerge, sumkamdı alıp qashıp ketiwiń múmkin!Gúmanlanǵan kelinshek tez-tez adım atıp, bunnan alısladı.

-Íssı tandır somsa, keleǵoyıń, ıssı tandır somsa!

Dawıs shıqqan jaqqa qarap edi, onıń kózi-pirojki, somsa, arbasha ústindegi e sap-sansız mazalı taǵamlarǵa tústi. Ol onıń qasına qalay kelip qalǵanın da, qolın qalay sozǵanın da bilmedi, ǵabur-ǵubur awzına salǵan somsa, tilin, ernin kúydirip, isheklerin tırnap, qarınǵa qaray zımıradı.

-Miliysa, usla mına urını!

Áybiqádem, satıwshı hayaldıń dawısı shıńǵırıp shıqtı. Miliysa qasında-aq turǵan e ken,jerden jeti qoyan tapqanday quwanıp, onı tutıp aldı da, heshkimnen qısınbastan qolın artına qayırıp, jelkesine jeti qoydı.

Biraq bári-bir ol eki qolındaǵı eki somsanı taslamadı, tayaq jep atırıp ta, ústi-ústine asadı onı. -Túrmeniń túbinde shiriyseń!- dedi miliysa oǵan.

-Awa, awa, sol kerek maǵan, úyim joq, kúyim joq, azatlıq meniń ne teńim, tezirek sol jerge aparıń meni…

Miliysa jigit endi bunı esawan shıǵar dep oyladı, bılayıraq shıǵarıp, bosatıp jibermekshide boldı, biraq «mayda urlıq islegeni ıras, qalay bosatadı, jınayat usındaydan baslanadı» degenuǵım menen ol endi qatallıq etip, bunı irkiwxanaǵa alıp kiyatır. Mashinanıń temir torınan sırtqa sıǵalaǵan ol, zań xızmetkerlerine jol siltep, «túrme buyaqta emes» dep soylenip qoyadı.

-Qáne, tús!- dedi oǵan miliysa jigit qalalıq ishki isler bóliminiń aldına kelgende.

Olar ishke kirdi. Bazar miliysasınıń málimlemesi menen tanısıp shıqtı da, tergewshi bunı sorawǵa tuta basladı. -Úyiń qayda, qayaqta turasań?

-Úyim joq, hesh jerde turmayman.

-Haw, burın úylengenbiseń, bala-shaǵań bar emes pe? -Bolǵan, házir joq.

-Sonda qayaqtan shıqtıń? -Túrmeden.

-Hújjetleriń bar ma? -Bar.

Tergewshi bunıń qolındaǵı qaǵazlardı dıqqat penen oqıp shıqtı.

-Túsinikli,- dedi ol. - Amnistiyaǵa ilingen e kenseń, búgin azatlıqqa shıǵıpsań dá, soǵanqaramay urlıqqa qol urǵansań. -Awa.

-Biz bári bir seni irke almaymız.

-O nege, men somsa urladım, sol ayıbım ushın gúnakar etip túrmege baspaysız ba meni? -Búytip pikirleytuǵın adamdı birinshi iret kóriwim.

-Sonda qamań meni!

-Yaq, bunı nızam kótermeydi. Bar, kete ber, yashullı. Endi onday qılmań.Tergewshi bunı taǵı sırtqa, azatlıqqa shıǵarıp jiberdi.

Ol júrip kiyatır. Bası meń-zeń. Qaysı kóshe edi-áy, bul? Góne jaylar buzılıp, taza imaratlar boy tiklegen. Biraq negedur bul kóshe kózine ısıq. Burın ózi jasaǵan Proletar kóshesi e mes pe? Ol jazıwdı alıp, nege buǵan biytanıs bir sózlerdi jazıp qoyıptı?!

Ol biraz oylanıp turdı da, qıyalına kelgen nárselerdi kóshede oynap júrgen bir baladan sorap bilmekshi boldı. -Balam, bul kósheniń atı ne degen?

-Nege balam deyseń maǵan, meniń ákem joq, sen máskúnem, diyuana emespiseń?

11

-Awa, sondayman. Araqqa berilip, barlıǵın joytqanman, seniń aq kókirekligiń ushın aytıp atırman, shınında men úsh perzenttiń ákesimen, kishkenesi túrmege túserimde eki jasar edi. Qamaqta jatıp olarǵa xat jazbadım, sonlıqtan úyden xabar atar bolmadı. Mine endi sen aytqanday diyuanaman.

-Onda úyge júr, dasturxannan nan ápereyin. -Apań baqırmay ma, usı jerge ákele qoysań-o.

-Yaq, úyge júre beriń, sharshaǵan da shıǵarsız, otırıp dem alarsız. -Kewlińe bersin, nárestem, ashıq kewil bala ekenseń, kóz tiymesin saǵan.

Olar ishke kirdi. Bulardı kórgen ana da, eki birdey bala da ań-tań, hayran-hásirette lal bolıp qaldı… Óytkeni bul qılmıslı bolıp ketkeninde, eki jasta qalǵan náreste, endi aradan tórt jılótkennen keyin óziniń máskúnem, diyuana ákesin úyine eritip kelip turǵan edi..

TABÍTTAN SOǴÍLǴAN

BESIK

Ayı-kúni pitip shamalasqan kelininiń tósektegi ıńqıldısı kók kiyimlerin ele ústinentaslay qoymaǵan Názigúldi biraz sergeklendirip jiberdi.

-Qıstalıp atırsań ba, balam, nege mazań bolmay túr, ıńırsıwıń kóbeyip ketti?! - dedi ol Minayımnıń qasına kelip. -Bilmeymen, jatqalı kóz ildirgen emespen, belim sınıp baratır, ene,- dedi kelini.

-Bir allaǵa sıyına ber, balam, men «Tez járdemge» qońıraw eteyin,- dep telefonnıń trubkasın kóterdi ana. -«Aldırar kúni jazdırar» degen, bul da qapılıp qalıptı ǵoy, qoy, qońsıǵa barayın,- dep epeleklep esikke juwırdı ol.

Shınında da, jaqında ǵana Auǵanıstannan jaradar bolıp kelgen balasın jerlegen kem kewil Názigúldiń tosattan bolǵan bul waqıyaǵa júregi ápten jarılıp qalǵan edi. Ańsatpa aqırı, kúyewi avariyadan qaytıs bolıp, jalǵız ulın úylendirip, jańa jettim be degende, perzenti sol bir snaryadjaraqatınan emlewxanada kóz jumıp, kelinsheginiń kóz jarǵanın da kóre almay, ármanlı ketti. Endi mine, «kelinim álle kimlerdiń sózine erip, tórkin jurtına ketip qalmaǵay» dep onıńbetine túsip otır. Aman saw eki janı bir qala qoysa, qapashılıǵı az da bolsa, umıt bolar edi.

Názigúl súrmelekleniwi menen qońsınıń esigin qaqtı. Hámmeden burın jazdırılıp júrgen qasqır iyit shabalanıp esikke keldi. Iyesi uslamasa, ol tap Názigúldi jep qoyajaq.

-Kimseń?!- dedi hóktem erkek dawısı ishten. -Men, men, qońsıń Názi apańman.

-Tún jarpında ne kerek bolıp qaldı sizge?! -Telefon. Mına kelin tolǵatıp atır…

-Qızıq adam eken, tolǵataman degenshe úyde neǵıp otır, aldınıraq «roddom»ǵa barıp jatpaymaeken adam! -Jas ǵoy, onı qaydan bilsin, nede bolsa telefondı bir tawlap jibereyin qáynim.

-Telefonıń bar emes pe edi?

-Bar ǵoy, qapılǵır búgin islemey qalıptı. -Islewi ushın waqtında pulın tólew kerek! -Boladı, ruxsat et, qáynim.

-Yaqshı, yaqshı, endi sóytip adamnıń mazasın alasız dá. -Hesh gáp bolmas...

Úy iyesi jawıp taslar dedi me, Názigúl onıń menen e sikten qosıla kirdi. Ol bara telefonǵaasıldı. «Tez járdem»be bul, allo, allo?» dep atır. Arǵı táreptegiler ońlı juwap bermeydi,

«esitilmeydi, qaytadan qońıraw et» deydi, tap bir bul úyinde turǵanday. Qayta tawlap qattıraqsóyleyn dese, «balamdı oyatarsız, ásterek sóyleń» deydi bul úydiń hayalı.

Názigúl óldim azarda «Tez járdem menen sóylesken boldı. Bári-bir onnan ne payda, «mashinanıń benzini joq, úyińiz roddomǵa onsha alıs emes eken, kelinińizdi ózińiz súyep-aq apara qoyıń» dedi olar.

Názigúl ápten albıradı, ol nede bolsa, kelininiń qasına jetiwge asıqtı. Esikti ashıwdan iyit taǵı shabalandı. Ol shaqqanlıq etip, sırtqı qapıdan shıǵıp úlgerdi. Sonıń arasında «má, galoshıńdı al» degen erkek dawısı esitildi. Ol albıraǵanınan jalań ayaq jer basıp júr eken. Qápelimde diywaldıń arǵı tárepinen taslanǵan ayaq kiyim bunıń aldına «tors» etip tústi. Ol galoshın ayaǵına ildirip atırǵanda: «usılarǵa da, esikti ash deyseń-aw, raxmet aytıwdı da bilmeydi» dep úy iyesi hayalına baqırıp atırǵanın esitti.

12

-Kelin-áy, paltońdı kiy, qaraǵım, jayaw barmasaq basqa iláj joq,- dedi Názigúl esikten kirip atırıp.

Minayım paltosın ústine zorǵa ildirdi. Sóytip tún jarpında eki nashar tuwıw úyine qaray jol aldı. Ekewi de «alla-alla» menen kiyatır. Jol boyı: «aldımızdan iyit shıǵıp qalmaǵay» dep tilese kelini, «pirim Piypatma, óziń yar bolıp, kelinimdi aman-esen tuwıw úyine jetkere gór» deydi enesi.

Qarawıl da, gereń be, tuwıw úyiniń sırtqı dárwazasın zorǵa ashtı. Olar sanpropusknikke óldim azarda jetti. Ishkerilep, aǵash kátke otırǵanda kelini ápten esten tanıp qalǵan edi. Kóp uzamay medsestra, soń vrach qız keldi. Olar joqarıǵa shıǵarıwdıń ánjámına kirisip júrgende

«shırr» etken dawıs esitildi. Perzent dúnyaǵa keldi!

-Súyinshi, ul bala, apa!- dep sırtqa juwırıp shıqtı medsestra qız.

-Boladı, mine ala ǵoy, qaraǵım, kiyetuǵın kóylegiń óz aldına. Al kelinim qalay, kózin ashtı ma?- dep atır Názigúl. -Awa, balanıń shırıldısı menen oyandı,- dedi ol.

-He-he, qudayǵa shúkir, perzent degen ananıń bawır etinen jaraladı, aqırı,- dep ol ushıp-ushıpquwandı. Sol jerde-aq ol aqlıǵına «Miyras» dep at qoydı.

Endi Názigúldiń kúni tuwıw úyine qatnaw menen ótti. On kún degende kelini menen aqlıǵın shıǵarıp aldı. Sol kún ekshembi edi, bazarǵa barıp aqlıǵına niyetlep aq besik satıp alıpkeldi. Ol tapqan-tergenin jumsap, aqlıǵına besik toy da, bermekshi edi, lekin perzentiniń qábirindegi topıraq keppey turıp, onı isley almadı.

Piyshembi kúni ol erte turıp sozban sozdı, bawırsaq pisirip, iyis shıǵardı. Sóytip, ulınıń ruwxına ayat oqıdı, soń qolına túyinshigin alıp, áwlie basına ketti. Ol perzentine ullı bolǵanın, kúni erteń onı aq besikke salıp bóleytuǵının óz awzınan aytpaqshı edi.

Balasınıń qábirin ol aljaspay tawıp aldı, ol «Sálmen iyshan» qoyımshılıǵınıń kún shıǵıs tárepinde edi. «Qárejet toplaǵannan keyin belgi qoyaman» dep ol ulınıń ismin tabıtına jazıp ketip edi. Kelgennen keyin marhum áǵáyintuwısqanlarǵa da, ayat oqıtayın, dep júre beripti, túri ájeptáúir birewlerdiń áwlie aralap júrgeninen ol hawlıǵayın dedi. Quyash batıp, gewgim túsip baratır edi, átirap jım-jırt, tek te kóz ushınan bir samosval shańǵıtıp ótti. Názigúldiń kewli háwlirip baratır, ol endi úyine tez qaytıwǵa asıqtı.

Keshte olar kelini úshewi ájik-gújik boldı. Miyrasqa «áwkisht» ayttı, qolında kóterip sekirtti. Soń «bissimillá» aytıp, aqlıǵın aq besikke jatqızdı. Biraq negedur balanıń jawırını besikke tiyiwden shırlap jılap qoya berdi.

Názigúl balanı qolına alıp jubatıp, onıń aq besiktegi tóseklerin qaǵıp-silkip, taǵı da Miyrastıń basın dastıqqa qoydı, bala taǵı qıyǵırıp jıladı. Buǵan kelini de ań-tań boldı. Názigúl Quranı Kárimnen bilgen ayatın aytıp, aqlıǵın taǵı da besikke bólemekshi boldı. Lekin bul ret náreste besikke jaqıllaǵannan shırlap qoya berdi. Aqırı bolmaǵan soń Názigúl náresteni jaqsılap qundaqlap, kelini ekewiniń ortasına aldı. Bala móntiyip uyqılap qaldı. Kelininiń de kózi ilindi…

Lekin Názigúl kirpik qaqqan emes. Ol azanǵa shekem mázi arman-berman awnap shıqtı. Sonda ol náresteniń ne ushın appaq besikte jatqısı kelmey jılaǵanına hayran boldı. «Demek besikte bir bále bar» dep oyladı ol.

Tań attı. Názigúl azanǵı shayın da ishpesten besikti arqalap bazarǵa rawana boldı. Ol kópshiliktiń ishinen besik satqan ustanı izler edi. Lekin bulardıń arasınan onı taba almadı. Ol adamnıń ismi-sháripin bilmegen soń tabıw da qıyın ǵoy. «Qısıq kózli, qara dápen, júzlerinde tıyıq tiygen jaraqattıń izleri barma ediaw» dep ol barmaǵın tislep turdı. Sonda sarı sınlıdan kelgen, jigit aǵası bolıp qalǵan kisi: «pay adamına tap bolǵan ekenseń-aw, ol barıp turǵan gellekeser, jalatay ǵoy, bilgen adam ol qudabiyzardan besik, astaxta-oqlaw satıp almaydı, apa» dedi.

-O nege, o nege?!- dep sorawlı pishinde tigildi oǵan Názigúl.

-Áy, adam jamanlap ne qılayın, tekte bir sizdi ayap atırǵanım dá, apa,- dedi usta.

-Bereket tap, qáynim, onda eń bolmasa ol kisiniń úyin siltep jiber, mına qarań qalǵır besiginaparıp bereyin, aqlıǵım ǵoy shırlap jatpadı onda, «besik degendi sawdalaspaysań, apa, ırımı sonday» dep juwqıldap, kenapattay pulǵa satıp edi zańǵar, - dep nalındı ana.

-Meyli, úyiniń baǵdarın aytayın, biraq men siltedi deme, bolama,- dep ol Názigúldiń qulaǵına bir nárselerdi sıbırladı.

13

Kempir jolǵa rawana boldı. Húkemet úyiniń eńsesindegi kóshe menen barıp, kók dúkannan óteseń, soń «Kum awıl» kórinedi, áne sol awıldan armanıraqta bóleklenip otırǵan jalǵız úy» dep edi jańaǵı adam, júrip kiyatır jayawdan-jayaw, ya bul tárepke qatnaytuǵın avtobus joq, azanda nár tatpay shaqqanlıqtan shóllep tańlayı kewdi, biraq iláj qansha, túpirigin jutıp júre berdi. Sóytip óldim azarda «Kum awıl»dıń iyitlerine talanıp ustanıń úyine keldi. Lekin ustanıń lolıǵa megzes, kózleri kók, ózi qap-qara, sepkil bet hayalı bunı dárwazadan ishke kirgizbedi.

-Satılǵan zatlar qaytıp alınbaydı,- dedi ol.

-O nege alınbaydı, sen bir húkemettiń dúkanın ashıp otırsań ba óytip, aqlıǵım jatpasa, ol besikti ne qılaman men, - dep urıstı onıń menen Názigúl.

-Ne qılsań sol qıl, meniń miyimdi qatırma, ana iyit bosap júr, tislep alsa mennen kórme,- dedi de ustanıń hayalı dárwazanı tars ettirdi.

-Kúyewiń qayda?!- dep dawısladı Názigúl.

-Keshletip keledi, onı kútpey-aq qoy,- dedi áybiqáddem hayal. -Onda mına besikti awmastırıp beriń!

Názigúldiń gápi juwapsız qaldı. Ol sol otırısınan qas qarayǵansha tıpjılmay otıra berdi. Állenemirde dárwaza aldına taxta tiyegen bir samosval kelip toqtadı. Onıń kabinasınan túsken kisiniń biri buǵan besik satqan, betleri bıdım-bıdım usta edi.

-Mına besigińde balam jatpadı, maǵan bunı awmastırıp ber,- dep Názigúl onıń shalǵayına asıla ketti. -Bul ne saǵan «obmennıy punkt» pe, axmaq hayal ekenseń!- dedi kózine qan tolǵan ol.

-Bilmeymen men, bolmasa pulımdı qaytarıp ber, bazardan basqa besik alaman!- dedi Názigúl. -Bar, anadan qálegen besigińdi al!- dedi aqır sonında úy iyesi.

Názigúl ishke súńgip kirdi de, kózi menen kórgen nársege isener-isenbesin de bilmey, ań-tań bolıp qaldı: ishkeride eki máskunem vinosın tabıttıń ústine qoyıp, besik, astaxta, oqlaw dúzetip otır edi. Ol dáslep «bular tabıt ta soǵadı eken aw» dep oyladı, keyin onıń bul oyları pushqa shıqtı, sebebi tabıt aǵashları taza taxta emes, kerisinshe, kún jep qarawıtqan edi. -Óyippey, qurıp qaldıq ǵoy!- dedi Názigúl hawlıǵıp,- Aqlıǵım nege jatpaydı desem...Onıń dawısın esitip úy iyesi

taǵı pátlendi:

-Hey, kempir, besigińdi al da, qarańdı óshir bul jerden!- dedi ol Názigúlge hám «bul tabıtlardınege buzıp qoymadıńız?» dep eki máskúnemge de, bir-birden tepki berdi.

-Qarsımasın-qarsı buzıp isley beremiz ǵoy!- dep ıńırsıdı onıń birewi.

-Áy, axmaq, gáp onda emes, mına kempir endi bunı jer júzine jayadı, barlıq gáp áne sonda!

Júz bergen waqıyadan qáweterlengen Názigúl sırtqa juwırıp shıqtı, ol ishte qalǵan besiginede qaramadı, ketip baratırıp dáruaza aldına kelip toqtaǵan samosvalǵa názer taslaǵan edi, bunıńtaxta dep júrgeni áwlieden ákelingen tabıtlar eken! Názigúldiń qorıqqanlıǵı sonshelli, dáruazadan alıslaw ushın halınıń barınsha juwırdı.

Lekin ol kelgen jolı emes, áwlie tárepke qaray juwırıp baratır edi…Onıń izinen: «qayda jańaǵı hayal?!» degen hóktem dawıs shıqtı.

-Áy, axmaqlar, onı dáruazadan ishke kirgizbew kerek edi,- dedi úy iyesi. -Ózińiz ǵoy, alıp kirgen.

-Men qaydan bileyin, sizlerdiń óytip jayrap otırǵanıńızdı!

Bunnan keyingi dawıslar Názigúldiń qulaǵına jetip kelmedi. Ol bul gezleri áwlieniń shetine aralasqan edi. Baslı niyetikem qárejetlikten jay sala almaǵan jalǵızınıń qábiri basında házirshe belgi xızmetin atqarıp turǵan tabıt aǵashtı kóriw!

…Mine ol qoyımshılıqlardı birme bir kózden ótkerip kiyatır. Tek bir ushpaqı nárestelerdiki bolmasa, háshbir qábirdiń ústinde tabıt joq. Bunıń jalǵızıniki aman bolǵay dá, ol bolmasa, qoyımshılıǵı umıt bolıp ketedi ǵoy…

Ana aljaspay, tawıp alıw ushın sheńgelge qızıl shuberek baylap ketken edi. Mine ol, lekin balasınıń qábiri qayda, ústine qaldırıp ketken aǵash atqa perzentiniń ismin jazıp edi!..

Názigúl qolları menen topıraǵın úyip, hár kelgende talay sıypaǵan balasınıń qábirin óldim-azarda zorǵa taptı-biraq onıń ústinde tabıt joq edi…

…Ana júregi qanasına sıymay óksip-óksip jıladı. Jarılqa, dep bir qudaǵa jalınıpjalbarındı. Balasınıń qábirin qushaqlap jatıp, tabıt urıların jer toqpaqlap ǵarǵadı hám talqısıp esten tanıp qaldı… Lekin tabıt ornına kelmedi…

Ol nákaslardıń qolına túsip, qarıdarlarǵa besik, astaxta, oqlaw hám taǵı basqa buyımlar bolıp, álle qashan bazarda satılıp ketken edi..

14

ǴARDÍŃ ISI

Talap izlep Atırawǵa ketken Kómek anıq bir jılda úyine aylanıp keldi. Onıń qasındaǵı nashardı kórip, anası ań-tań boldı.

Bularǵa esikti ashqan kempirge onıń aytqan sózleri ájeptáwir edi.

-Oy staruxa, sovsem dryaxlaya, kto ona tebe?!- dep soradı ol Kómekten onıń aq sút bergen anasın mensinbey. -Anam meniń, ákeden erte ayrılıp qalǵan inimiz ekewimizdi ósirip kamalǵa keltirgen adam!- dedi Kómek.

-Podumaesh, tuwsa tuwıptı dá, onı anam dep aytıw saǵan uyat, krasivaya emes, otstalaya, qalayınsha onıń menen jasap, usı ketektey jayda kún keshirgenseń?!

-Qoy, óy deme Janar, men anama minnetdarman, ol mehriyban, oǵırı jaqsı adam, sen de onı sıylawıń kerek, qısı-jazı kósheni sıpırıp, «Sanochistka»da islep, awır miynet penen kún keshirgen ol.

-Nu i chto, biz sonda oǵan ne qılıwımız kerek?!

-Ol kóp nárseni talap etpeydi, húrmet etseń bolǵanı...

-Boptı, seniń ushın onı islewge boladı! -dedi Janar.

Kúni menengi gápti esitip shıdamı tawsılǵan ana balasına alarıp bir qaradı, biraq taǵı pátinen qayttı.

-Bul kim ózi balam-aw, qayaqlardan taptıń, nege xabar-atarsız ketti desem, biyǵus usınıń menen áwere bolıp júrgen ekenseń dá?! -dedi ol.

-Vot vidish, meni unatpay atır kempir, oǵan meniń túr-túsim de, minez-qulqım da, ústimdegi kiyimlerim de jaqpaydı, oǵan putına shalbar kiygen qız emes, uzın kóylek, dambal kiygen, basına oramal tartıp, búrkenip alǵan shorı kerek! -dedi Janar.

-Durıs, mına kindigińdi kórsetip júrgeniń kimnen sorasań da ersi qılıq! -dedi kempir.

-Tfu, Kolya, qayaqqa ákeldiń meni, boldı, Atırawǵa qaytaman, sen qalǵıń kelse, meyli, qal, júremen deseń júr, bileseń ǵoy, ol jaqta ómir pútkilley basqasha, yadqa kelgenin qılıp erkin jasaymız! -dedi awzın kerip Janar.

-Yaqshı, Janar...

-Janar e mes, Janna!-dep ayt dedim saǵan. -Usı musılmansha atlardı janım súymeydi, biziń «matushka» da, qayaqtaǵı bir kelispeytuǵın attı qoyǵan maǵan, sovsem unamaydı!

-Túsindim, qoy, endi asıq pa, bir-eki kún úyde bolayıq, soń kórermiz, Ermek qayda, apa? -dedi ol.

-Áy, túni menen qańǵırıwı ada bolmaydı ol biytalaptıń, tań azanda kelip edi, silesi qatıp, ishki jayda jatırǵan shıǵar. -Onda ózim-aq barıp oyatayın, inishegimdi saǵınıp qaldım,-dep ol tórgi bólmeniń esigin ashtı.

Kóp uzamay kiyimlerin shala-pala kiygen Ermek Janardıń kózine kórindi. -Tanısıp qoy-Janna, bul meniń bratishkamErmek.

-Eryoma dese, qoy, bunı tanıstırmasań da boladı, onı men balalıǵınan bilemen, meniń birinshimuhabbatım ǵoy, bir klassta oqıdıq, bir partada otırdıq, paxtaǵa barǵanda «raskladushka»mdı arqalap, men ushın paxta terip, hámmeden qızǵanıp,

«uxajivat» etip júretuǵın edi, keyin men oqıwdı taslap sawdaǵa aralasıp kettim, qolıma attestat ta ala almadım, bul alǵan shıǵar, koroche bul Atırawǵa deyingi biziń «jizn».

-Qoy, qoya ǵoy, shınında seniń sóylegenińnen tınısh sóylemey otırǵanıń jaqsı.

-Da, da, zatkni mne rot!-dep ol ashıwlanǵan bolıp, esigin ashıp, ishki bólmege kirip ketti.

-Bereket tap, balam, bul áshárwaqtay báleni ákelgen jerińe aparıp tasla, búytip qatınlı bolǵanıńnan qatınsız júrgeniń jaqsı, bul bizge abıroy ápermeydi, aytıp otırǵan gáplerine qara, uyat degennen namıw-nıshan da joq onda!-dedi anası.

-Ómiriń bosqa ótip baratır, qanday nashar bolsa da úylen, balam, deyseń, úylensem endi oǵan mintaǵasań, qamırdan qıl suwırǵanday, minezi jaqsı qızǵa qalay úylenemen, oǵan tólegendey qalıń mal bolmasa bizde, bunıń menen Atırawda birge júrip, sırlas-muńlas bolıp, «biziń jay-jaǵdayǵa kónemen» degen soń ákelgenim edi ǵoy, ákesiz ósken, heshkimi joq bunıń, anası Moskvada sawdagershilik etip júrip, bir tájikti tawıp, sol jaqta qalıp ketken,-dedi Kómek.

-Júrip-júrip sonday adamǵa da tap bolarmısań sen.

-Endi ne qılayın, peshanama jazǵanı sol shıǵar, durıs, ońlı tárbiya kórmegen, awzına ne kelse sonı oylanbay sóyleytuǵın, basına bas jip túspegen nashar bul, qáydem bileyin, xojalıq

15

mashqalası moynına minse, qıyınshılıqqa kónligip, bir jónge túsip ketpes pe eken?!-dedi Kómek. -Áy, bilmedim-aw, balam, onday nasharǵa bunı megzete almay turman,-dedi ana qáweterlenip.

Usılayınsha birinshi kún ótti, qalǵan kúnler de biri-birine megzes, ırlı-tırlı óte berdi. Qopallıǵı menen birge Janardıń sırǵıyashılıǵı da basım edi. Ol Kómektiń gápine bola ózin tutıwǵa tırıstı, kelisiksiz qılıwaların qoyıp, til alǵısh, túsimpaz kelin bolıp qalǵan kúnleri de boldı, lekin «mal alası sırtında, adam alası ishinde» degendey, ne bilgeni ózinde, qupıya edi onıń.

Aradan bir ay óter-ótpesten Atırawdan ákelingen «teńge»ler «sum»ǵa aylanıp, demde aq sawılıp bolındı. Endi adam sanı burınǵıdan bir adamǵa kóbeygen xojalıqtı baǵıw ushın aqsha tabıwdıń jolın izlestiriw kerek edi.

-Taǵı Atırawǵa ketpesem bolmaydı, apa, bul jerde durıslı pul tapqanday talap joq, -dedi bir kúni azańǵı shay waqtında Kómek.

-Bir óziń barmaqshımısań, hayalıńdı alıp ketpeyseń be, -dedi sonda anası. -Yaq, ol hámledar, apa, jolǵa jaramaydı.

-Onda inińdi alıp ket, talap tappay qurı jatır ǵoy.

-Is xosh jaqpaytuǵın, barıp turǵan erinshek ol, aytqanıma kóner me eken, erse alıp keteyin,- dedi Kómek.

Ájaǵası anası ekewiniń sheshimin inisine aytıp kórip edi, ol «kárislerge qosılıp, shimishki egemen» dep, dúnyanıń sıltawın tawıp, bunıń keynine ergisi kelmedi. Aqır sońında Kómek bir ózi Atırawǵa ráwana boldı.

Kósheni sıpırıp, sipsekeshlik etip azı-kem napaqa tawıp, jol boylarınan, taslandılar arasınan shiyshe, baklajkilerdi terip

ákelip, onı dúkanǵa ótkerip, shay pulı etip, úyruzıgershiligine jumsaytuǵın edi ana biyshara. Sóytip júrip ol úyinde eki birdey biytalaptıń jumıssız otırǵanına ǵázebi qaynaydı. Lekin iláj joq, olar kempirdiń aytqanların tıńlaǵısıda kelmeydi, qaytama «azıq awqatqa pulıń jetpese qarız al, ala ber, Kómek Atırawdan teńge ákelip, bárin de tóleydi» deydi.

«Aldırar kúni jazdırar» degen, bir kúni úyinen azanda shıqqan kempir shiyshe, baklajki teretuǵın qapshıǵın umıtıp ketipti. Keshte balasına «ishken eki pivo shiysheńdi qapshıqqa salıp qoy, azanda dúkanǵa ótkeremen» dep edi.

Óz gilti menen sırtqı esikti ashıp kirgen ol qapshıqtı taba almadı, aqır sońında Ermekten sorayın, dep onıń bólmesiniń esigin ashıp edi, kelini Janar menen balasınıń erli-zayıptay bolıp aq tósekte shırmatılıp, qıppa-taylaq jatırǵanınıń ústinen shıqtı.

-Áy, jap esikti, staraya dura, buyaqqa nege kireseń?! -dedi sonda kelini Janar.

-Pay, apa, úsláytip mudamı jaqpas jerde júreseń, qapını jaba qoysash endi!-dedi balası.

-Áne, ayttım ǵoy bul kempir bizge «meshat» etedi dep, «kayf»ti buzdı!-dep uyalıwdıń ornına qıynaldı kelini. Kempir bir jabıwǵa esikti japsa da, kózi kórgen waqıyaǵa lal bolıp, sam-sazlıqta biraz eglenip turdı.

-Haw, bulardiki ne, hám urı, hám ústem, betsiz haramzadalar, maǵan doq uradı taǵı?!-dep úyden shıǵıp baratırıp, sırtqı esikti tars ettirip japtı kempir.

Olar buǵan dárpengen de joq, kelgen iyt pe, adam ba, bári-bir edi bularǵa. Ana ushın onnan artıqazap-aqırıt joq edi, ol

«bul júzi qaralardıń kelbetin kórmeyin» dep qas qarayǵansha dúzde júrdi. Aqır sońında náyiláj, iytten xor bolıp úyine qayttı. Esikten kirdi de, ayaǵın eplep basıp asxanaǵa ótti. Ózi kúrttaqanday eki bólmeniń ishindegi záhár iyisli tútin ada bolarlıq

emes edi. Tek Ermek emes, Janar da temeki shegedi eken, onıń qunıǵıp tartıp otırǵanın talay mártebe kórdi, kelini qusap ol bunnan tartınǵan da joq.

Al bólme ishindegi búgingi tútin ózgeshe, ájeptáwir anashanıń bád iysi edi. Onnan durıslı dem ala almay, kempir shaqalıp, qayta-qayta jótelley basladı.

-Oho, okazıvaetsya «baba yaga» prishla, tur, «xvatit» endi, kayfu koneс!-dep shaqalaqlap kúldi Janar. -Mamanı «oskarblyat» etpew kerek!-dedi sonda tili zorǵa gúrmelip Ermek.

-Ol bizlerdi «oskarblyat» etip atır, bolmasa «intim» bolıp atırǵan bólmege nege kirip keledi, nám-naǵan kempir balasın hám kelinin tır-jalańash kóriwge uyalmay ma?!

-Sen meniń hayalım emesseń ǵoy! Ájaǵam Komektiń hayalısań, solay emes pe?! -Nu i chto?

-Znachit ne polojeno?!

16

-Awa.

-Onda ol ele kórgen-bilgenin biziń Kolyaǵa da aytıp beredi. Sonnan burın «razborka» qılıw kerek! Bolǵan waqıyanı aytpasın, tisinen shıǵarmasın, kórse de kórmegen bolsın, bolmasa Kolya bizler ekewimizdi de óltiredi? Qáne,

«mashushka»ńdı shaqır!-dedi Janar.

-Mama, bermaǵan kel, sen bizlerdiń muhabbat oynaǵanımızdı aytpaysań ǵoy, ya?!

Kempir ǵázep penen bulardıń jayına keldi. Ashıw hám ıza kernep dirildegen onıń qolındabalta bar edi. -Endi taǵı usınday qılıǵıńızdı kórsem, ekewińizdi de shawıp óltiremen, aljasqan aqırǵıisińiz bolsın bul!

Kempir tek te olardı qatań eskertip qoymaqshı edi. Qápelimde shaqqanlıq etip, Janar onıńbaltasın qolınan julıp aldı. -Sen be bizlerdi óltiretuǵın, má saǵan!...

Basına balta tiygen kempir jerge qulashın jayıp quladı. -Hey, ne qılıp qoydıń, dura?!...

Ermek bara Janardıń qolına asılıp, baltanı julıp aldı. Biraq bári kesh, bolar is álle qashan bolıp úlgergen edi. Gellesi qaq ayrılǵan kempir sol zamatta jan tapsırdı. Bunı kórip, náshebentlerdiń húreyi ushıp, dárhal esine keldi…

Olar kempirdi qanar qapshıqqa salıp, tashkige tiyep, qala sırtındaǵı taslandı jayǵa aparıp keldi, sóytti de eki haramı dım

«Taslandılardan shiyshe jıynap júrgen bir kempirdi máskúnemler pulın alıp, ózin óltirip ketken» degen xabar televidenieden berilgende ǵana, qońsı-qobaları kópten berli kórinbey ketken kempirdiń jan táslim bolǵanın bildi, lekin kempirdiń ólimin heshkim úyindegilerden kórmedi.

Aradan altı ay ótkennen keyin Kómek Atırawdan úyine keldi. Anasın joytıp zer-zebil boldı.

«Kórgen-bilgenler bar ma eken», dep sorastırdı. Miliysaxanaǵa barǵanında onda saqlanǵan súwretlerden, taslandılar arasında ólip jatırǵan anasın tanıdı, keyin ol jerlengen áwliege barıp, anasınıń qábirin qushaqlap jıladı, lekin heshteńe ornına kelmedi.

Kómek ókpesi óship úyine qayttı. Esikti uzaq qaqtı, biraq buǵan heshkim qapını ashpadı. Aqır sońında ashıw menen qapını bir tewip edi, esik ayqara ashıldı.

Ermektiń bólmesine kirgen ol, óz kózine ózi isenbedi: Janar menen Ermek tósekte tır-jalańash,anasha shegip, es-túsin bilmeytuǵın más halında jatırǵan edi, bunıń kirip kelgenin olar sezbedi de. Vannadan bir shelek muzday suwdı ákelip,

Kómek olardıń ústine septi.

-O-o!-dep shorshıp turdı olar. -Nege óyteseń?!

-Oy, haramı betsizler-áy, búytip jasaǵannan ólgenińiz jaqsı ǵoy sizlerdiń.

-Sen olay deme, Kolya,-dedi sonda shala más Janar, -Men sennen kóre, seniń bratishkańdı artıǵıraq jaqsı kóremen, kónseń sol, kónbeseń óziń bil, men jasırıp otırǵanım joq, bayaǵıda ayttım ǵoy saǵan, meni toǵızınshı klass gezimde bir jigit buzdı dep, sol usı Eryoma edi. Bunı heshkim bilmeydi, bilip qoyǵanlardı «likvidirovat» etkenbiz. Endi heshkimge «sır ashpay»úshewimiz «lyubovnıy treugolnik» bolıp jasay beriwimizge boladı. Úlken qalalarda bunday jaǵdaylar jiy-jiy ushırasıp turadı...

-Oy, atańa nálettiń haramzadaları, gáplerińizge qaraǵanda anamnıń basına da sizler jetkensizǵoy, ol biyshara qılıqlarıńızdan qáwipsinip, talay mártebe, «abaylı bol» dep aytıp edi maǵan. Men endi sizlerdiń ekewińizdi de óltiremen! Bul iplás islerdi adam esitpesin, xalıq bilmesin!..

Ol asxanadan qazan pıshaqtı alıp kelip, ǵázep penen inisine qaray juwırdı. Eki tuwısqan ayqasıp ketti. Kómek máskúnem inisine qaraǵanda nedewir ǵayratlı edi, ashıw menen ol Ermektiń jan jerine pashaq urdı, biraq deneden qan atlıqqan gezde, qápelimde esine keldi: «keynińe ergen jalǵız iniń ǵoy, balam, bunı tárbiyalap xalıq qatarına qosıp jiberiwiń kerek» degen anasınıń násiyat sózlerin eslep, eglenip, qatıp qaldı... Paydası ne, endi heshteńeni qaytarıp bolmas edi… Qayǵılı waqıya háwijge minip, beter rawajlandı.

Qápelimde tóbesine dóngen soqqı onı inisiniń kókireginen jerge túsirdi. Asxana betke juwırıp ketken Janar ózine úyrenshikli balta menen qurallanıp, onı Kómektiń gellesine urǵanedi…

Waqıya kúndiz júz bergenlikten qońsı-qoba esitip, qápelimde adamlar jıynalıp qaldı. Eki tuwısqan eki jerde ólip jattı, al Janar bolsa, qolında júzinen qan sorǵalaǵan balta, tır jalańash denesine kiygen aldı ashıq xalatta bólme ishin arman-berman gezip júrgen edi...

1

NÁRESTE

Temir jol vokzalı qasınan taza jay paydalanıwǵa tapsırılıp, onıń ekinshi qabatındaǵı kvartiraǵa kóship kelgenime eki kún-aq bolǵan edi. «Qonıs jaylı»ǵa kelgen qonaqlardı kútip, dáslepki kúnleri bilmedik pe, umıttım, úshinshi kúni túnge qaraǵanda tórgi jayǵa barıp jatqan men hasla kóz ildire almadım. Bul taza jayǵa kónlikpegenlikten emes edi, álbette. Buǵan sebep bolǵan nársetúni menen, tas diyuldıń arǵı tárepindegi qońsımızdıń úyinde náresteniń tınım tappay jılap shıǵıwı edi.

«Ne boldı eken biyshara balaǵa?! Izin úzbey jılaydı, geyde onıń qarlıqqan dawısları arasınan onı «háyiwlegen» anasınıń sesti shıǵadı.

Tek te tań atarǵa meyil bergende bala jılaǵanın qoyayın dedi. Endi ananıń muńlı sesti diywaldıń bergi tárepinde túni menen kózlerimnen uyqı qashıp atırǵan maǵan anıq estile basladı. Ol tek balasın ǵana emes, meni de uyqılatpaqshı bolıp, «háyiw» aytıp atırǵanǵa megzer edi. (Házirgi salınıp atırǵan kóp qabatlı jaylardıń usındayı bar: geyde qońsıńnıń úyine qonaq kelip, olardıń shawqımınan uyqıń qashsa, geyde balasın háyiwlegen ananıń sestinen qalay uyqıǵa ketkenińdi óziń de sezbey qalasań.)

Oyau jatırǵanımda tań saz bere baslaǵan edi, bilmeymen, qashan ekenligin, áytewir kózim ilinip ketipti. Budilniktiń jaǵımsız sesti shınt uyqımdı shayday ashıp, qápelimde ornımnan ushıp turdım da, kún shıǵıs táreptegi balkonǵa shıǵıp, hár kúngi ádetim boyınsha azańǵı shınıǵıwdı basladım. Otırdım, turdım, qollarımdı sozdım. Qápelimde kózim bir nárseni shalıp ketti: jap-jas nashar jipke juwılǵan jórgeklerdi jayıp atırǵan edi. Ol jórgeklerdi jipke qaray bálent sozǵan sayın, onıń xalatı juwan sanına deyin kóterilip, appaq, dúp-dúziw baltırları kózdiń otın alar edi.

Nashar qońsı ekinshi etajdıń balkonınan meniń qarap turǵanımdı da sezbedi. Ol óz isi menen mashqul edi.

Qápelimde jerdegi lágennen jórgeklerdi alıp atırıp, onıń kózi maǵan túsip ketti. Ol endi bala sıyaqlı awzına bir neshe kir qıstırǵıshlardı dizip tislep, sawlatlı sının qashırıp turǵanına uyala baslasa kerek, ildirgishlerdi jipke dizdi de, xalatınıń jazdırılǵan sádeplerin ilip, ózin tez arada jıynap aldı.

-Bizikine bir minutqa kelip kete alasız ba? - dedi ol tuwrı men turǵan balkonǵa jaqınlap kelip. -Tap házir me?!

-Awa, tap házir.

Men tekshelerden tezlik penen tómenge qaray sekirip tústim de, háp zamatta meni kútip turǵan jas hayaldıń qasına jetip bardım. Soń máykisheń, trikoda onıń qaptalında pısnap turǵanıma ózim de, qısınıp kettim.

-Keshiresiz, sizdi tınıshsızlandırǵanım ushın.

-Hesh gáp, hesh gáp, ayta beriń mútájińizdi, qulaǵım sizde. -Siz vrach emessiz be?

-Yaq. He-e, ne bolıp qaldı?

-Heshteńe, sizdi vrach pa eken dep edim.

-Ayta beriń, vrach bolmasam da, biraz tájiriybem bar.

2

-Balam túni menen qolda-ayaqta turmay jılap shıqtı, uyqı bermey, siziń de mazańızdı alǵan shıǵarman. Apam da úyde joq edi, ne islep ne qılarımdı bilmey turman. Emshegimnen sút shıqpay, dúkannan alıp kelgen sútti ishkize qoyıp edim, mine endi ishi toqtar emes.

Ol tuwǵan balasın janınan artıq jaqsı kórse kerek, meniń aldımda emshegin sóz etiwge uyalǵan joq. Meniń eki kózim oǵan qadaldı: onıń emshekleriniń isińkiliginen kókiregi kóterilip turǵan edi.

-Ele de emshegińizde sút joq pa?

-Yaq, házir bulaq bolıp aǵıp atır, biraq balam emshekti awzına alar emes. -Ózim de solay shıǵar dep edim-aw...

-Ne dedińiz?

Men áste-aqırın aytqanlıǵım sebepli ol gápti esite almay qaldı ma eken dep pámlep edim, yaq, esitken eken. Tek te gáptiń mánisine soń ǵana túsinip, ol ashılıp ketken óńirin jasırıp, jaǵasına ilmeshekti bekistirip qadap qoydı.

-Oǵan qara shay beriw kerek, - dedim men.

-Qara shay?! Sút joq edi úyde, men muzlatqıshqa qoymaǵanlıqtan ashıp ketken shıǵar, dep tandırı-shıqqırdı tógip taslap edim.

-Yaq, sútsiz, qara shay bolsa boldı, bizler arǵı úydegi balalardıń ishi awırsa, sóytip emleymiz. -Neshe balańız bar?

-Meniń be? -Awa.

-Balam joq. Aǵaydıń balaların aytaman. -O nege, hayalıńız kótermey júr me? -Yaq, hayal joq ózi, házir bizde.

-Usı jasıńızǵa shekem ya?

Men únsiz qaldım. Eńbeginde shash qalmaǵansha úylene almay júrgen adamdı ol házir birinshi mártebe kórip atırǵan shıǵar. Oǵan ne dewge boladı.

-Aspirantpan. Onday nárseler menen shuǵıllanıwǵa ele waqıt bolmay atır. -Ne ushın? Sizińshe bul nárseler ilimnen áhmiyetli emes pe?

Men e ndi ápten oylana basladım. «Írastan da bul nárseler biziń kúni-túni tom aqtarıp, Moskva-Tashkentke qatnap, tabanımız tozıp júrgennen anaǵurlım áhmiyetlirek shıǵar?»

-Nede bolsa, balamdı bir kórip ketiń. Birewden ekew jaqsı degen, ápten albırap turman. -Boladı. Usılay júre bereyin be?

-Júre beriń, bunıń ne ayıbı bar, házir jazdıń kúni, gápten qorqatuǵın tún ishi emes qoy.

Men onıń keynine e rdim. Ishki bólmege kirdik. Bala átkónshekte qara suw, qara ter bolıp jatırǵan eken. Erinleri quwarıp ketipti.

-Shóllep, onıń tańlayı kewip atır. Suw beriw kerek. -Qanday suw? Jıllı suw ma?

-Yaq... yaq. Suw emes, aljastım, shay beriw kerek oǵan.

Gazde puwı burqırap shaynek qaynap turǵan e di. Dárhal sútsiz qara shay demlendi. Men onı suwıtıw ushın bir keseden ekinshi kesege sapırıstıra basladım.

-Kishkene qasıǵıńız bar ma? -Onı ne qılasız?

-Awzına tamızıw ushın kerek.

-Yaq... emizik bolmasa qasıqtan ishpeydi.

Ol meniń jarı jasımda bolsa da, ana dá, bala baǵıw máselesinde mennen kóre tájiriybelirek e di. -Boladı.

...Bala emizikti ústi-ústine sorıy basladı. Kip-kishkene shiysheniń yarımın ishemen degensheaq onıń mańlayınan ter monshaqlap aqtı.

-Áne, endi jaqsı boladı.

-Solay bolıwı itimal. Awzına qurı e mshegimdi tıǵa berippen, suw beriw yadıma kelmegenin qara. -Ziyanı joq, albırasań ózi sonday boladı. Endi barlıǵı da artta qaldı.

-Sonda da... siz ketpey turıń.

Men ornımnan turıwǵa qolaylaspasam da, ol maǵan jalınıp-jalbarına basladı. -Jumısqa barmaytuǵın ba edińiz?

-Qayaqtıń jumısı, ayttım ǵoy sizge, aspirantpan dep.

3

-Qáerde? -Moskvada.

-Sonda kandidat bolasız ba? -Jaqlasam, bolaman.

-Ne boyınsha? -Anglichan tilinen.

-Oy-boy, qıyın emes pe, bizler rus tilin de ele ońlap sóyley almaymız.

-Álbette, qıyın. «Ilimde keń guzar jol joq, kimde kim onıń taslı soqpaqlarınan sharshawdı bilmesten óte alsa, tek te sol ǵana onıń jarqıraǵan shıńlarına jete aladı».

-Bul siziń oylap tapqan gápińiz be? -Yaq, men emes, Karl Markstiń aytqanı.

-Bulardıń barlıǵın yadta saqlaw qıyın emes pe?

-Saqlawǵa boladı. Hámmesi kitaplarda jazılǵan. Siz ózińiz neni pitkerdińiz? -Onınshı klastı.

-Al keyin she?

-Keyin birew aldap, usı halǵa duwshaker etti, biziń prorabımız edi ol. -Qalayınsha, eger siz jaqsı kórmeseńiz...

-Sılbırlıǵımnan, boyaw boslıǵımnan paydalandı. Onıń ústine bizdi brigadir etip qoyǵanına másirip, xoshámet gáplerine isenip, ne aytqanına kóne bergenbiz, mashinasınan túsirmey júrgenine qarap meni aladı dep oylappan... Jas edim, tájiyriybem joq edi. Házir bolǵanda kórer edim «qudaydıń ne salǵanın»...

-Sonnan oqımay qaldıńız ba?

-Awa. Qolımda qundaǵım qayda barayın. Apam «balańdı ózim baǵaman, oqı» dep edi ári-beri. Men balamdı taslap oqıp júrgennen kóre adamlardıń iygiligi ushın alaqanday jerdi boyaǵan abzal dep oyladım. Isleytuǵın jerim usı jaydı berdi.

-Siz boyawshı bolıp isleysiz be?

-Awa. Úy soǵıw kombinatında boyawshı bolıp isleymen. Siz jasap atırǵan bólme bastan ayaq meniń qolımnan ótti. -Qaǵazlardı da sup-sılıw etip siz jabıstırıp shıqtıńız ba?

-Awa.

-Qollarıńız gúl eken ǵoy...

Ańqıldaǵan aq kókirek ol meniń gáplerimnen keyin jórgek juwǵan qollarımnan iyis shıǵıp tur dep oyladı ma, vannaǵa barıp bilegine deyin sabınlap juwıp keldi.

Kúni menen sózge aralasıp, balaǵa hesh qayssımız da itibar bermeppiz, ol kózin ashıp jatırǵan eken. -O, azamat atıń kim seniń?

-Ele sóyley almaydı, biraq atı siz aytqanday-Azamat, jaqsı niyet penen ózim qoyǵanman. Bala anasınıń gápine juwap iretinde qos ayaqlap tepsindi de, jórgegin ashıp taslap, óziniń

«haqıyqat azamat» ekenligin tastıyıqlap qoydı. -Ishi tırsar, qundaqlap qoyıń.

-Oy, nárestem, usınday qáwenderlik e tetuǵın ákeń joq seniń, úlkeygen soń bunıń ushın meni ayıplaytuǵın shıǵarsań. Hayal qamsıǵayın dedi.

-He-e, qayda ol?

-Áy, barlıǵınan joǵı. Dártli etip ketti bizdi. «Tóbeme kóterip júremen» dep edi. Kóteriw qayda, iyit quraqım qádirim bolmadı. Kóndiriw ushın aytqan eken. Júkli etip bolıp, taslap ketti. Bizdey bir neshesi menen júredi eken. Kóp uzamay birewge

úylendi. Soń «onnan da ayrıldım» dep meniń izimnen kelip júrdi. Bul olardıń iyitli-pıshıqlı bolıp júrgen payıtları eken. Maǵan aytqanı, meniń yadımda qalǵanı, men qapı boyap atırǵandaǵı sıbırlaǵan «men túbinde seni alaman» degen bir-eki sózi boldı. Bolǵanı... Soń qaydan tap bolǵanın bilmeymen, áybiqáddem, ásháruaqtay birew kelip, aldına salıp aydap ketti onı. Eń bolmasa perzentin kóriwge keynimnen birde kelgen joq. Elege shekem moynına shınjır taǵıp, esiginen shıǵarmay baylap qoyǵan qusaydı. Sol da, durıs shıǵar. Awzındaǵısın aldırǵan adam adam ba?! Payıńdı tuwrap júrgenge ne jetsin? Áne sonnan berli

úydemen. Hesh jaqqa shıqqım da, adam bendesine kóringim de kelmeydi. Apam balasınıń qolında. Ol jaqta tórt aqlıǵı bar. Bul gáplerdi men soramasamda ol aytıp atır, ishindegi debdewdi bir sırtqa shıǵarmaqshı ǵoy.

Ańsat emes aqırı, hámmesin ishke sıydıra beriw. Men ruxsat sorap ketiwge ıńǵaylastım.

4