Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 7

ABULQASÍM ÓTEPBERGENOV

Alla jańılmas «Xamsa»nıń úshinshi dástanı

Tańlamalı shıǵarmalar 7-tom

Iyman-insap kitabı

Házirgi dástanlarda, romanlarda avtorlıq oy pikirler, ideyalar kórkem syujet arqalı, yaǵnıy waqıyalardı, adamlardı súwretlew arqalı beriledi, olar tuwralı oy-pikir júritiw, baxalar beriw náwbeti oqıwshınıń payına tiyedi, al avtor poziсiyası biraz jasırın qaladı. Házirgi waqıtta bul kórkem shıǵarma jaratıwdıń, avtorlıq ideyalardı beriwdiń dástúrli usılına aylanıp ketken. Abulqasımnıń «Alla jańılmas» dástanında ideyalardı súwretlendiriw prinсipi basqasha. Onda dáslep jámiyetlik turmıstıń, ádep, ikramlılıqtıń, insanıylıqtıń anaw yaki mınaw tárepi tuwralı avtorlıq tereń oy-pikirler, avtorlıq anıq poziсiyalar beriledi de, olardı bekkemlewshi, tastıyqlawshı qural sıpatında turmıstan alınǵan kórkem syujet beriledi. Bul syujetler tek jergilikli turmıs penen shegaralanbaydı, al jer júzlik waqıyalar kóleminde alına beredi. Mısalı, óz xalqına jábir bergen, tolıp-tasıp asqınlap ketken el basshısı tuwralı oy-pikirler, Iraktıń burınǵı prezidenti Saddam Xuseyin tuwralı syujet penen bekkemlenedi, jergilikli basshınıń xalıq aldındaǵı waziypaları, parızları tuwralı oy pikirler asqınlap ketken jergilikli bir hákimniń dáslep quyashtay janıp, sońınan juldızday sóniw syujeti arqalı beriledi. Súwretlewdiń bunday usılın Abulqasımnıń shayır sıpatında kórkemlik izlenisleriniń nátiyjesi dep aytıwǵa boladı.

Dástanda urıs hám paraxatshılıq, ómir hám ólim, terrorizm, quday hám insan, iyman hám insap, nápsi hám qanaat, hadallıq hám ǵárremlik, ádalatlılıq hám soсiyallıq teńsizlik h. t. b. insan táǵdirine, jámiyetlik turmısqa, tariyxqa baylanıslı ótkir máseleler kórsetiledi. Bul máseleler jańalıq emes, álbette. Olar kórkem ádebiyatta, jurnalistikada hár qıylı tariyxıy sháriyatlarǵa baylanıslı burınnan sáwlelenip kiyatır. Bunı avtor jaqsı biledi.

Bul tema, bul sózdi mıńda bir ret, Oqıwshım keshirgil, meni ápiw et. Qaytalap atqanım ózim bilemen, Jasırın sırım joq ózge bir sennen.

Demek, jaqsılıq penen jamanlıq arasında gúres álimsaqtan berli dawam etip kiyatırǵan máńgilik qubılıs. Bul gúres tariyxıy dáwirlerdiń ózgesheliklerine qaray hár dáwirdiń filosofiyasında, ádebiyatında, jurnalistikasında ózinshe sáwlelenedi. Abulqasımda bul gúresti ózinshe sáwlelendiriwge háreket etken.

Dástanda ol hújdan, ar-namıs, ádep-ikram, nápsi máselelerin keskin kórsetedi. Geyde Yaratqandı yadtan shıǵarıp,

Dúnyanıń jolında iyttey ılaǵıp. Áke menen sóz alısıp qalamız, Íshqında órtenip, kúyip janamız. Qaramaymız haslan namısqa, arǵa, Tayınbız qulawǵa shuqırǵa, jarǵa. Tuwısqanǵa tawday ǵáremet jawıp, Júremiz jolında hallaslap shawıp. Qullası qul bolıp onıń jolında, Qarmanıp barasań ońı-solında.

Barlıǵın bawrıma basam deyseń sen, Ármansız shalqıp bir yoshsam deyseń sen.

Mine, bul dúnya-malǵa essiz ıqlas berip, onıń ıshqında janın jaqqan, ruwhıy dúnyası batıl bolıp qalǵan adamnıń kelbeti. Bul qatarlardı oqıp atırǵanda dúnya-maldıń ıshqında kózsiz kúyipjanǵan, tamaǵı toq, ruwhı ash ápsanawiy Qarun baydan baslap Kúnxljanıń sóksanarınıń, Balzaktıń Gobsegi menen Grande babasınıń, Shawdırbay Seitovtıń Ámirxanınıń («Jaman

shıǵanaqtaǵı Aqtuba») obrazları birim-birim kóz aldıńnan ótedi. Bular ómirdi tek iship-jew, kiyiniw, bezeniw, sán-saltanat, basqalarǵa ústemlik etiw dep túsinedi. Bular tán lázzetine berilip, jan lázzetinen (ruwhıy dúnyadan) júdá bolǵan adamlar.

Bularǵa-bári bir pul!

Intizamıń, patriotizmiń, dańqıń-qara baqır! Insabıń, hújdanıń, hátte xalqıń-qara baqır!

(Sh. Seyitoov «Góristandaǵı gúbirliler»)

Bunday adamlar tuwralı shayırdıń qatal baxası ádil aytılǵan. Biraq dástan avtorınıń pikiri boyınsha bunday kókiregi qarańǵı, insapsız, hújdansız adamlardıń ústemligi máńgilik emes. Olardıń da basınan baxtı, astınan taxtı tayatuǵın kúnler bar, olardıń da esap beretuǵın waqtı-saatı keledi.

Alla jańılmaydı, Alla biledi,

Bir kún esap berer máwrit keledi.

dep isendiredi shayır. Bir ásirge shamalas waqıt ateizm ruwhında tárbiyalanǵan biziń zamanımızdıń adamlarına Alla, Payǵambar, iyman, insap túsinikleri shatasıp ketkenlikten, olar mázi qurǵaq, kúshi joq tásiri joq sózler bolıp kóriniwi múmkin. Házirgi oqıwshı qayaqtaǵı kúshi ketken mifologiyalıq qúdiretlerge tabınıwdıń nege keregi bar? Onıń orınına avtor konkret, real házirgi sudtı kórsetsin dep talap qoyıwı múmkin. Biraq avtor biziń xalqımızdıń eski ruwhıy qádiriyatların qolǵa alıp, Allanıń atın, Payǵambardıń isin, jaqsılardıń jolın jırlaw menen insan qálbinde sónip baratırǵan iyman-insap, miyrim-shápáát, qayır-saqawat sıyaqlı hasıl qásiyetlerdi oyatpaqshı bolsa, onı qadaǵan etiwge bolmaydı. Allanıń inayatın, Payǵambardıń shápáátin jırlaǵan ullı klassik shayırlar Axmet Yassawiy, Máshrep, Maqtumqulı, Kúnxoja, Ájiniyaz, Berdaqlar adamlardıń kewillerine jaqsılıq nurların septi, iyman, hújdan sezimlerin oyattı. Abulqasım da usı joldı tańlaǵan eken, oǵan «jolıń aq bolsın» dep aytqımız keledi. Barlıq gáp usı joldan júrip mánzilge jetiwde. Shayırlıq mánzil-bul shıǵarmanıń joqarı kórkemligi arqalı oqıwshılardıń kewliine estetikalıq zawıq baǵıshlaw, onda jaqsılıq shıraǵın jaǵıw, iyman sezimlerin oyatıw.

Meniń baqlawıma qaraǵanda Abulqasım óz shıǵarmaların publiсistikalıq pafos penen meyilinshe suwǵarǵan, onda esseizm basım kórinedi. Ol hújdan hám táwbe sezimlerin dástúrli epikalıq obrazlar menen emes, al iláhiy kúshti uluǵlaw arqalı oyatpaqshı boladı. Ele jaqında ǵana bir kórkem shıǵarmaǵa quda sezimlerin, oǵan bolǵan bendelik sezimlerimizdi kirgiziw túwe, olardı atap óte almaytuǵın edik. Tek búgingi ǵárezsizlik dáwirde ǵana insannıń júregindegi iláhiy sezimlerdi kórkem shıǵarmada oy-pikirler ózegi etiw imkaniyatı tuwıldı. Shayır iláhiy sezimlerdi oyatıw arqalı ásiy bendelerdi insapqa, táwbege shaqıradı.

Dástanda sınap, mineytuǵın kemtik orınlarda tabıladı. Biraq olardıń júyelerin sótip tallap otırıw alǵı sózdiń janrlıq shegaralarına jayǵaspaydı. Abulqasımnıń «Alla jańılmas» dástanına keń pikir bildiriw, ol tuwralı aytısıw, shertisiw hám ádil baxa beriw kitap oqıwshılardıń, sınshılardıń úlesine tiyisli. Sonlıqtan avtor dástan oqıwshılarınan sın pikir, ádil tórelik táme etiwge haqısı bar. Óziniń bul úmitin avtor jasırmaydı, ashıq aytadı.

Óziń ayırasań, qaranı, aqtı, Ózińnen ádil bir tóreshi yoqtı. Bileseń kimniń qanday ekenin, Júzine aytasań artıǵın, kemin. Sonlıqtan ózińe Alladan keyin, Tájimler etemen, bergil bir zeyin.

Kitap oqıwshılar dástanǵa zeyin berip, aq-qarasın ayırıp, shayırdıń úmitin aqlar dep isenemiz.

Qurbanbay Járimbetov Filologiya ilimleriniń doktorı 25. 01. 2007j.

Usı dástanımdı, húrmetli ájapam, xalqımızdıń ardaqlıqızı, Biybiraba Ótepbergenvaǵa baǵıshlayman.

Alla jańılmas

«Xamsa»nıń úshinshi dástanı

1

Ya Párwardigar, Yaratqan Jabbar! Óziń hám Mustafa mádetkarım bar. Qay waqta, qay kúni umıtqan bolsam, Ózińdi eslemey, ǵapılda qalsam. Keshirgil, ilájsız ásiy bendeńdi, Jaratıwshı óziń kók penen jerdi.

On segiz mıń álem iyesi óziń, Quranı Kárimiń, kalamıń, sóziń.

Xat penen qalemdur kewlimde meniń, Móminmen, bendeńmen, qulıńman seniń.

2

Móminmen, bendeńmen, qulıńman seniń, Jáne de jaqınlaw, bermanlaw keliń. Jeteyin mendaǵı diydarıńızǵa,

Ne aytsań qayılman pármanıńızǵa. Tek te názerińnen qaldırma meni, Nápsiniń otına jandırma meni. Pútin etip bergil iyman-insaptı, Kewlime ja áyle islamiyattı. Jaqtırtıp tursın ol gúlli álemdi, Márhámatıń Alla bárinen keńdi.

3

Márhámatıń seniń bárinen keńdi, Búgin bir aytıwdıń máwriti keldi. Dúnyada dinlerdiń esap, sanı joq, Biri qalqan bolsa ekinshisi oq.

Aytar bolsaq eger shetten dinlerdi, Kóbinshe náhaqlıq, haqlıqtı jeńdi. Tasqa qullıq etip, tas penen urıp, Ashıw-ıza menen bir-birin qırıp. Kóbinshe ózińe qarsı is etip, Kúpir bop, ásiy bop, baradı ótip.

4

Adamlar aqılǵa juwırtıp kórse, Urıssız, jánjelsiz tınısh bir júrse. Allanıń birligin biliwi kerek, Ózińe sıyınıp júriwi kerek. Ózińnen ózgeni ózim bilmeymen,

Qanday kúsh bolsa da kózge ilmeymen. Iláhiy qúdiret tekte ózińde,

Haqıyqatlıq kálamıńda, sózińde. Dúnyanıń tutqasın uslap turǵan zat, Ózińnen ótpeydi hesh bir karamat.

5

Ózińnen ótpeydi hesh bir karamat, Alla dep panańda júrmiz salamat. Seni umıtqanlar, sennen bezgenler,

Din-iymansız, málǵun bolıp gezgenler. Dúnyanı alǵawda-dalǵaw etpekte,

Bir ómirge zalım bolıp ótpekte. Sebebi esine Alla kirmeydi,

Insap qaysı, iyman qaysı bilmeydi. Qan tógiw, qan ishiw maqset-muradı, Jawızlıq, qanqorlıq úlken quralı.

6

Biraq jańılmaysań Yaratqan Jabbar, Ózińniń ólshemiń, esaplarıń bar. Kim bolsadaǵı asqınlap ketse,

Siz sızǵan sızıqtan, ólshemnen ótse. Qullası ózińdi umıtqan insan, Patsha bolsadaǵı júriwi gúman. Mısalǵa alayıq Saddam degendi, Qaysı dúnya, qaysı górlerden keldi? Xalqına jábirler, sútem isledi, Ógizdey ókirdi, attay kisnedi.

7 Ilimedi kózine jarlı xalıqtı,

Umıttı Biyruwbar Yaratqan Xaqtı. Otız jıl qan tókti, otız jıl órtep, Jábirdiń ústine jábir etti kóp. Gúnasız, biyshara sorlı elattı, Gáde soysa, gáde mańlaydan attı. Topar-toparına qoy yańlı qırıp, Mal ornında kórip, sabalap, urıp. Qullası bendeni kózge ilmedi,

Quday, Payǵambardıń barın bilmedi. 8

Quday, Payǵambardıń barın bilmedi, Táwbe etip, insapqa bir kelmedi. «Alsam, ólsem!» deyip niyet etti ol, Qıńır, qıysıq buzıq joldan ketti ol. Kóz alartıp qarap, qońsı-qobaǵa, Jábirdi kóp islep, awıl, obaǵa.

Jállat bolıp shıqtı zúriyadı, ulı, Xalıqtı tobanayaq etti hám qulı. Qálese záhárli gaz benen qırdı, Qalese tepti ol, qalese urdı.

9

«Altın pıshaq qın ishinde jatpaydı, Murnımdı hesh waqta balta shappaydı. Men barda bir adam betime kelmes, Qarsı sóylegenniń ómirine kes. Jáhándi jandırıw maqset-muradım, Dúnyada tek jalǵız meniń zúriyadım. Húkimlik etiwi, turıwı kerek, Dúnyanı qayǵısız súriwi kerek.

Mına qasımdaǵı qızıl baslardı, Saddam para-para etip taslaydı.

10 Dógerek-dashımda mennen bóten xan, Bolmawı kerek, húkimran bir jan. Mına qońısılar Saddam qasında, Túp-tiykarı quldur onıń haslında. Qulǵa qullıq etiw jarasar tekte, Ezeber, qıynayber kelse tek epke. Olarǵa mámleket, patshalıq haslan, Jaraspas bul sózler aytılǵan qashshan. On jıl, jigirma jıl gúressemdaǵı, Jawlayman, qıraman sózimniń haǵı.

11

Dúnyaǵa kelmegendey etip taslayman, Sonday bir qıyamen hóner baslayman. Dógerekti úlken góristanlıqqa, Aylantırmasam hesh kelmes haqlıqqa. Endi jinim meniń tap solar bolsın, Kórerge kózim joq, qırılsın, ólsin! Adamdı adamıń ayaǵan menen, Jayıńdı basıńa jıǵadı erteń.

Basıńdı baspanań baspastan burın, Gúlli apatlarǵa tayın bop turıń.

12

Kurt degende meniń basıma bále, Keltireri sózsiz qale, qaleme. Sonlıqtan olardıń násil-zúriyatın, Dúnyadan óshirip taslayman atın. Irak aymaǵında, Irak jerinde, Ondaylarǵa baspana joq ómirde. Kurt penen gúresti endi baslayman, Bastan-ayaǵına qırıp taslayman. Tuqum qurt etpesem atımdı basqa, Qoymasam, Saddam bolmaydı hasla!

13

Shıńǵıstan, Gitlerden keyingi menmen, Stalindidaǵı ardaqlap kelgen.

Solardı pirim dep bilemen ózim, Bolmaydı yad etpey júrgen bir gezim. Ondaylar dúnyaǵa bir ret keler, Qádirin qanqorlar, jállatlar biler.

Usı úsh tulǵalar, úsh ullı adam, Tuwısqan-tuwǵanımnan jaqınlaw maǵan. Isleri bir ómir órnek boladı,

Ideyası ómirbaqıy turadı. 14

Olar ideyası, olardıń isi, Olar qúdireti, olardıń kúshi.

Dúnyanı tas-talqan etkeni bardı, Ayaq-astı etip namıs hám ardı. Insandı joq etiw qastı-ǵárezi,

Bolmadı qan tókpey júrgen bir gezi. Qolın qanǵa malıp, qan keship júrdi, Saǵalday ulıdı, iyt yańlı úrdi, Solardan kúsh-quwat, órnek alaman, Antıma sadıq bop máńgi qalaman.

15

Kuveyt degen men ushın oyınshıq, Shóp basında turǵan tańdaǵı bir shıq. «Uf!» desem aspanǵa ushıp ketedi, Qáhárlensem jerler qushıp ketedi. Búgin be, erteń be qosıp alaman, Saw basına sawdalardı salaman. Yalǵanshıǵa kelmegendey etemen, Maqsetime qaytsemdaǵı jetemen. Temir tártip ornataman shıǵısqa, Sadıqlıǵım Stalinge, Shıńǵısqa.

16

Qan tókpesem bolmaydı hesh mánisim, Mártebe, baxıttan joq bir kemisim. Sondada kóz degen toymaydı eken, Úyrengen ádetin qoymaydı eken. h Qushtarlanıp qarap dógerek, dashqa, Kózime kórinbes dúnyadan basqa. Alaqanday Kubeytke Yaratqan,

Qara altın saǵasın dım qaratqan. Sol baylıqtı tezden qolǵa almasam, Onda qalayınsha bolaman Saddam.

17

Ele niyetlerim, maqsetim ullı, Qárep etiw ushın dúnyanı gúlli. Jer júzinen ele kópler násilin, Qırıp taslaw, onıń aytasań nesin. Tek ǵana Saddamnıń úrim putaǵı, Húkim súriw kerek sózimniń haǵı.

«Há!» degende qırıp taslaw quralın, Isleymen mol etip, bıyıl ya jarın. Sonda Saddam qúdretin kóredi, Kópler maǵan qullıq etip júredi. »

18

Usınday niyette júrgen Saddamnıń, Búgingi ahwalın kóriń bir onıń. «Qurqultay sheber me, Quday sheber me?» Aqılǵa juwırtıp kórseń egerde,

Mıń márte shájdeler etip Jabbarǵa, Hayranlar qalasań mına bir halǵa. Allasın umıtqan bende ne boldı?

Bawır para-para, kóz qanǵa toldı.

Kim oylaptı Saddam tutqın bolar dep, 1 Baxtı tayıp qızıl gúli solar dep.

1. 1990-jılı Saddam Kuveytti basıp alǵannan keyin Amerika basshılıǵında azat etildi. 2003-jılı Amerika, Angliya birlikte «Irakta qırǵın etiwshi qural bar» degen gúman menen Saddam húkiwmetin qulattı. Ózin segiz aydan keyin tutqun etti hám darǵa astı.

19

Ya Qúdireti kúshli Qudayım óziń, Kórmedim jańılǵan, aljasqan geziń. Bárin tárezińe salıp kóreseń, Aspan astı, jerdiń ústin bileseń. Ózińnen biyjuwap tiken ayaqqa, Kirmeydi, geybirew bilmes biraqta. Áwelin bergenshe aqırın Alla, Beregór bendeńdi óziń tek qolla. Otız jıl patsha, húkimlik etken,

Qarep boldı, qanday qúdiret netken? 20

Iran menen qansha jıllar urıstı, Siriya menen qoraz yańlı julıstı. Mısr, arap ellerin de qoymadı, Kózi qurǵur mal-dúnyaǵa toymadı. Kurtlardı-ǵoy iyt ornında kórmedi, Temir tártip, qural menen jónledi. Al Kuveytti bir túnniń ishinde, Shara barma zordıń sira kúshine. Basıp alıp, mardıyıp kep otırdı,

Iyt mısalı qutırdı kep, qutırdı. 21

Adamǵa jirkenip, jıyrılıp qarap, Kópti mal ornına, maqluqqa sanap. Qálese qırdı ol, qálese joydı, Qálese astı ol, qálese soydı.

Óz xalqına ózi jábirler etip, Allanıń barlıǵın umıtıp ketip. Bir kúni esap bererin ol bilmedi, Ózinen ózgeni kózge ilmedi.

Kepinsiz, namazsız, mıń-mıńlap adam, Jarlarǵa, shuqırǵa kómildi mudam.

22

Mine búgin bári ayan bolmaqta, Etkenlerin moyınına almaqta. Eliniń baylıǵı qara altındı, Bárinen qádirli, bárinen qunlı. Talan-taraj etip úlestirdi ol, Qıysıq bolaberdi bárhá júrgen jol.

Milliarder, shirime baylarǵa Saddam, Neftti «sawǵa» dep berdi-ol mudam. 1 Ash-áptada, jarlı-jaqıbay eldi, Qorladı, ayaq-astı etip keldi.

1. Shet ellerdegi milliarder doslarına neftti esap-sansız kóp muǵdarda sawǵa etip jibergenligi haqqında gazetalarda jazıldı.

23 Altınnıń ústinde otırıp eli,

Jewine nan tappas bir jaman jeri. Basına kiyilse, ayaqqa bolmay, Ayaǵına kiyse, bas jaǵı ońbay.

Qullası biri hesh eki bolmadı, Dizden dimar ketip ábden sorladı.

Tamaq ta, kiyim de, mal-dúnya basqa, Jıynaları anıq, ǵarrı hám jasqa. Biraqta eń awır jábir-japası, Qırıp-joyıw boldı sóziniń bası.

24 Qırıp-joyıw boldı sóziniń bası, Xalqınıń boyına taramay ası.

Bárha qorqınıshta, qorlıq penen dárt, Qullıq etip, mudam júginiwiń shárt. Qáddińdi tik tutıp júrmeyseń haslan, Saqaw, muta etip qoyǵanı qashshan.

Qarsı sóylew degen múmkin emes hesh, Ayǵaqshı tıń tıńlap erteli hám kesh.

«Íń» degen sıpsıńdı ańǵarsa eger, Basına zúlmettiń túskeni deyber.

25

Xalqı patshasınan qorqıp, jasqanıp, Tiriley sorlılar ot ishire janıp.

Óz eli ózine bolıp jáhánnem,

Dártlerge tabılmay hesh qanday bir em. Barqulla qayǵı-muń, hásiret penen ǵam. Túrmeler, darları, mıltıqar mudam.

Tayın bolıp turdı adam alıwǵa, Saw baslarǵa sawdalardı salıwǵa. Sonday jawız, jállat bolıp shıqtı ol, Bárhá qanǵa batıp júrdi eki qol.

26 Zıyalılar, aqıllılar, danalar,

Mańlayı ashılmay qalǵan qaralar. Eń birinshi solar iske shatıldı, Sudlanbastan, soralmastan atıldı. Shım-shıtırıq bolıp qashtı jıraqqa, Qádemleri jetpey jurtı Irakqa. Músápir, biyshara, múgedek bolıp, Kewiller qabarıp, dárt-muńǵa tolıp. Patshasın náletlep, qarǵap siledi,

Qarǵıs degen qaywaq, bir waq keledi. 27

Kóp tilegi qabıl bolıp bir kúni, Saddam saqtı sınıp, óshti bir úni. Jáne Yaratqanǵa sáneler aytıp, Ásiy bolsań tezden raydan qaytıp. Mına qúdiretke, mına kúshlerge, Aqıl uǵras kelmes bolǵan islerge.

Bolmaydı hesh waqta tásiyin qalmaw, Kókrekke túkirip, deyip, «Yapırmay». Allanıń názeri hámmege birdey, Kóktegi nur shashqan shuǵlalı kúndey.

28

Kóktegi nur shashqan shuǵlalı kúndey,

Qarsı is etemiz, bilip, gá bilmey. Geyde Yaratqandı yadtan shıǵarıp, Dúnyanıń jolında órtenip, janıp. Áke menen sóz alısıp qalamız,

Sol dep jáhánnemge-deyin baramız. Qaramaymız haslan namısqa, arǵa, Tayınbız qulawǵa shuqırǵa, jarǵa.

Tuwısqanǵa tawday ǵáremet jawıp, Júremiz jolında hallaslap, shawıp.

29

Júremiz jolında hallaslap, shawıp, Gá baspa, shúyelip, gásinde awıp. Qullası qul bolıp onıń jolında, Qarmanıp barasań ońı-solında. Barlıǵın bawırǵa basam deyseń sen,

Ármansız, shalqıp bir yoshsham deyseń sen. Sonda yadıńızdan Yaratqan qashshan, Shıqqanın bilmeyseń, ómirde haslan. Biraqta ol seni umıtqan emes,

Nápsiń basqa bále ómirińe kes. 30

Nápsiń basqa bále ómirińe kes,

Bunı bir bilmeyseń, oylamaysań hesh. Shaytan jetegine erip keteseń,

Bir ómirge múńkir bolıp óteseń. Dúnyaǵa ósh bolıp Allasın yadtan, Shıǵarǵan, ol iblis qolındaǵı jan. Sonıń biyliginde, sonıń erkinde, Isleyseń jinayat, gúnalar kúnde. Alla jańılmaydı, Alla biledi,

Bir kún esap berer máwrit keledi. 31

Bir kún esap berer máwrit kelgende, Táǵdir alqımıńnan mıqlap ilgende. Alla barı eske túsip biyshara.

Tabalmay hesh kimnen hesh qanday shara, Tek ǵana Yaratqan Jabbarǵa jılap,

Kerek deseń bes waq namazǵa qulap. Párwárdigar jaǵasına asılıp, Hallaslaǵan kókirekler basılıp.

Bir mómin musulman bolıp qaladı, Hár kimdi hár túrli kúyge saladı.

32

Buǵanda mıń qátle shúkir deyseń sen, Alla márhámatı, inayatı keń. Bastan-ayaǵına gúnaǵa batqan, Ar-namıs, hújdanın bes pulǵa satǵan, Insanıylıq kelbetinen ayrılǵan, Ushqır talmas, qanatınan qayırılǵan. Nápsi bále bolıp kelgen basına, Záhár-zaqqım qatqan isher asına. Usındaylardaǵı táwbege kelse,

Alla keshiredi, ol eger bilse. 33

Allasın bilmegen táwbege kelmes, Kim bolsadaǵı qas-kirpiksiz pes. Meyli ol patshama, meyli ol xanba, Ya dúnya jolında júrgen bir janba. Qullası Yaratqan yadında joqlar, Mal-dúnya, baylıqtan kewili toqlar. Basına is tússe bendeden kórer, Biyiyman, biynıshan, múńkir bop óler. Ondaylar o dúnya, bul dúnya haslan, Keshrilmes, sonnı shıǵarmań yadtan.

34

Allada esap barın aytqanman burın, Dáwlet tayıp, isiń ketpesten qırın. Yadıńnan shıǵarma Yaratqan Haqtı, Biyruwbardan ózge qúdiret yoqdı. Kewilde yad etip júrseń hár dayım. Ońıńnan tuwadı quyashıń ayıń. Boyıń jeńil tartıp, kewiliń yoshıp, Ózińshe jańa bir dúnyalar ashıp, Kókirekte girtáy girbiń qalmaydı. Nur menen toltırar kewil saraydı.

35 Ilimli-bilimli zıyalı adam,

Ózgelerge shadlıq baǵıshlar mudam. Sebebi olardıń kewili nurǵa,

Tolıp turǵanlıǵın salamız jırǵa. Esinen hesh waqta Yaratqan shıqpas, Topaslıqqa, menmenlikke janı qas. Allanıń jerdegi súwreti deyseń,

Bir jasap qalasań sóylesseń, kórseń Dúnya jaqsılardıń sharapatınan, Turǵanın shıǵarmań hesh qashan yadtan.

36

Biraqta arada geybirewler bar, Qalmaǵan hújdannan, namıs penen ar. Jirkenip qaraydı dógerek, dashqa, Kewline mıqlı joq ózinen basqa. «Dúnyanıń tiregi ózim» dep biler, Jarlı-jaqıbaydıń ústinen kúler. Tirenishi, isenimi-dúnyası,

Aqshadan baslanar sóziniń bası, Jatsa túslerinde kórip shıǵadı, Dúnyanıń tiregi sol dep uǵadı.

37

«Áwelin bergenshe aqıyrın Alla!» Degenniń sózinde qate joq olla. Aqılǵa juwırtıp oylap qarasań, Quday qúdiretine hayran qalasań. Onıń názerinen, itibarınan,

Hesh qashan, hesh nárse shette qalmaǵan.