Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 4
.pdfABULQASÍM ÓTEPBERGENOV
MAQTÍMQULÍ JOLÍ
MENEN
Tańlamalı shıǵarmaları
4-tom
NÓKIS
2013
1
Shıǵıs poeziyası dúnyalıq poeziyanıń eń joqarı úlgisi hám dúrdanası sanaladı. Onıń ullılıǵı sonda, ol túsinikli, bulaq suwınday tınıq, quyash nurınday jarıq, aydıń júzindey kórkem hám shiraylı. Shıǵıs batısqa qaysı tarawda bolsada órnek, metkep hám úlgi bolıp kelgen. Shıǵıstıń ullı shayırlarısız dúnyalıq poeziyanı kóz aldıńa keltiriw qıyın. Biraq shıǵıs poeziyası til ushında aytılatuǵın ańsat hám jón nárse emes. Onıń álwan túrli sırıları, usılları menen janrları bar. Mine usıǵan qanıq oyshıl hám úlken filosof, asa talantlı hám qábiletli shayırlar ǵana bul poeziyanı kóklerge kótergen.
Bul ullı shayırlar qatarında Ájiniyaz benen Berdaqtıń bolǵanıda xalqısızdıń maqtanıshı. Házirgi dáwirde de usı dástúrdi dawam ettirip atırǵan shayırlarımız kóp. Solardıń biri Abulqasım Ótepbergenov. Ol sóz etip otırǵan poeziyanıń usılları menen qaǵıydaların buzıp, jón aldı qarabaraq qosıq jazıwdı jinayat dep biledi. Bul tarawda qálem terbetiw ushın asa talant penen birge hár tárepleme bilim hám sawat talap etiledi. Maqtımqulını ustaz tutınǵan shayırdıń shıǵarmaları aytılǵan pikirlerge tolıq juwap beredi. Kewlińizden shıǵatuǵınlıǵına gúman joq.
2
MILLET KELESHEGI ANA QOLÍNDA
15-01-2009j.
Haqtan keyin anań tawap etkil ul, Millet keleshegi ana qolında.
Arzır ómir boyı oǵan bolsań qul, Millet keleshegi ana qolında.
Onı húrmet etken Payǵambarıń da, Zulqarnaylar, Temur yańlı narıń da,
Asraǵan namıs penen arın da, Millet keleshegi ana qolında.
Mısalǵa alayıq qaraqalpaqtı, Tarıyxına tárip, sıpat hám yoqtı, Xalqınıń hámishe bolǵan ol baxtı, Millet keleshegi ana qolında.
Tumarisler janın jaǵıp otlarǵa,
«Millet!»-deyip jazıp qasam, antlarǵa, Qan juttırǵan Kirdey zalım zatlarǵa, Millet keleshegi ana qolında.
Ana deyip xalıq bolıp atırmız, Suwdan taza, sútten de aq axır biz,
Qorǵanıshı, ámengeri batır biz, Millet keleshegi ana qolında.
Millet bop, xalıq bop qalaman deseń,
Kóp qatarı sapta bolaman deseń, Alladan raxmetler alaman deseń, Millet keleshegi ana qolında.
«Ata razı, Alla razı!»-degen bar, Qatarda bolaman deseń Alp nar, Ekewinin xızmetinde, alǵıs al, Millet keleshegi ana qolında.
Ana sózin eki etken er emes, Ana ardaqlanbaǵan jer el emes,
3
Bul aqıl-násiyat emes, bul keńes,
Millet keleshegi ana qolında.
ÁSKERLERIM, MÁRTLERIM
Musaddas
14-yanvar-Watan qorǵawshılar kúni
13-1-1009 j
Tárip etsem búgin men babamlardı, urpaqtı, Ayda tuwıp on tórtten, túnde bolar dım jaqtı, Jannan áziz kórgenler, Ana Watan, topıraqtı, Umıtpaǵan hesh waqıt, Yaratqandı, bir Xaqtı. Ayasında aymalap ardaqlaǵan bul xalıqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zuriyattı.
Máńgiwberdi erligi tarıyxlarda nızam, zań, Shıńǵısxandı sharshatıp, etken, alǵaw-dalǵaw, qan. Ol júrgen bir jerde qalmaǵan bir jawdan jan,
Hesh kimnen kem bolmaymız ullı bolıp tursa nan. Jaw aldında sheshpegen basta bórik, qalpaqtı,
Arzır kókkó kóterseń, usınday bir zúriyattı.
Saqıpquran táriypi sıymas dástan, kitapqa, Oǵan hesh bir tabılmas teńew menen sıpatta, Bayazitti keltirip táwbesine hám antqa,
Ádillikte, xaqlıqta kim teń kelgen ol zatqa? Ayasında aymalap ardaqlaǵan bul xalıqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zúriyattı.
Bayan etsem Edige qol-qanatı Ámirdiń,
Mártligine teń kelmes ullılıǵı Pamirdiń. Sazayın bir bergen ol Toqtamıstay bir górdiń, Ulıǵbekler, Baburlar azamatı bul eldiń. Ayasında aymalap ardaqlaǵan bul xalıqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zúriyattı.
Ayta bersem jánede Ernazarday eriń bar,
Bolmas hesh waq, hesh qashan mártler salǵan jollar tar,
Eń birinshi ózińe Párwárdigar mádetkar, Búgingi kún hár ulıń Alpamıstay Alp nar.
4
Jaw aldında sheshpegen basta bórik, qalpaqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zúriyattı.
Mine búgin qudiret kúshke iye bop tursań,
Alıslardan kóringen jelbiregen bir tuwsań, Jetinshi qat aspanda baratırǵan bir quwsań,
Mártlik penen Watanın qorǵap júrgen bir ulsań. Ayasında aymalap ardaqlaǵan bul xalıqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zúriyattı.
Sen bar bolsań áskerim elim tınısh, jer taza, Bolmas hesh waq, hesh qashan arpalıslar hám nıza,
Kóralmaǵan górbarlar alıp atır mıń jaza, Qoy ústinde torǵaylar dumalaydı dım maza. Ayasında aymalap, ardaqlaǵan bul xalıqtı, Arzır kókke kóterseń usınday bir zúriyattı.
JETPESINGE QOLIŃ SOZ
25-XII-2009j.
Jigit bolsań, al endi, Jetpesinge qolıń soz.
Názerińdi sal endi, Jetpesinge qolıń soz.
Erler turar sózinde,
Mehir bolar kózinde,
Insap bolsa ózińde,
Jetpesinge qolıń soz.
Bular bir asa aqıldan,
Emesdur hám naqıldan,
Bolmaǵıl hám baqıl jan,
Jetpesinge qolıń soz.
Bul esheyin gáp deme,
Dúnya ushın qam jeme,
Bárhá ólshep, sheneme,
Jetpesinge qolıń soz.
5
Alla berip turǵanda,
Názerin bir burǵanda,
Ayda, jılda qurǵanda,
Jetpesinge qolıń soz.
Jáne baxıt janıwın,
Máńgi-baqıy qalıwın,
Júktiń alıp awırın,
Jetpesinge qolıń soz.
Jeter saǵan, maǵanda,
Bolsań eger amanda,
Alǵaw-dalǵaw zamanda,
Jetpesinge qolıń soz.
Bastı qasıp otırma,
Duzlar seppe qayırǵa,
Juwırtırıp aqılǵa,
Jetpesinge qolıń soz.
Bir-birewge al endi,
Sóz mánisin bil endi,
Insapqa bir kel endi,
Jetpesinge qolıń soz.
Jalǵız bastıń ǵamı dep,
Panıy dúnya malı dep,
Júrme «Tekte barı!»-dep,
Jetpesinge qolıń soz.
Jurttan bólek qalmawǵa,
Siz-bizlikke barmawǵa,
Orın joq hesh zorlawǵa,
Jetpesinge qolıń soz.
Dúnya ózi ázelden, Jeter-jetpes bop kelgen,
Qaytıp kelmes bir ólgen, Jetpesinge qolıń soz.
6
Peyilińdi keń tutıp,
Jarıs-tartısta utıp,
Menmenlikti umıtıp,
Jetpesinge qolıń soz.
Adam ata balları,
Bir duwtardıń tarları,
Basqa sózim qalmadı,
Jetpesinge qolıń soz.
MEN EL MENEN XALÍQ PENEN BOLAYÍN
07-X-2008.
Kerek emes asa baylıq, mártebe, Men el menen xalıq penen bolayın.
Shúkirlik áyleyin hár alǵan demge, Men el menen xalıq penen bolayın.
Jerde turıp kókten juldız alǵanlar,
Nápsi ushın nákáslikke barǵanlar,
Basqan izi, aytqan sózi yalǵanlar,
Men el menen xalıq penen bolayın.
Para menen óytip bayıp ketkenen,
Ar-namıstı ayaq astı etkennen,
Qara bastıń ǵamın jeyip ótkenen,
Men el menen xalıq penen bolayın.
Ekewmizdi qoysa qatarma-qatar, Baxamızdı eń birinshi jurt aytar,
«Onda baylıq, bunda insap, iyman bar!», Men el menen xalıq penen bolayın.
Joqarıǵa berdiń, tómennen aldıń,
Bes jerden, bes úlken saraydı saldıń,
Haqqa emes hámelińe ınandıń,
Men el menen xalıq penen bolayın.
Anańdı shaqırmay úlken toyıńa?
7
Ne múdáá, ne maxset bar oyıńda?
Insanıylıq sıpat barma boyıńda? Men el menen xalıq penen bolayın.
Aytıp ada bolmas dúnya-malıń bar, Mıń adamdı úyde kúter xalıń bar, Qıl ústinde turǵan shiyrin janıń bar, Men el menen xalıq penen bolayın.
Waqıt kórsetedi kimniń kimligin, El aytadı márttiń etken erligin, Ot ayırar sap altınnıń zerligin,
Men el menen xalıq penen bolayın.
Bul bir kekte emes, ashıwda emes, Bul bir iretinde aytılǵan keńes, Erteń kesh boladı mursada bermes, Men el menen xalıq penen bolayın.
Kálimaǵa til gúrmelmey qalmasın, Pisatıńda barıń bir kún almasın, Pánjireden baǵıp kózler talmasın, Men el menen xalıq penen bolayın.
Alıwdıń, beriwdiń shegi boladı, Jábir shekkenlerdiń kegi boladı, Aydarxanıń tartar demi boladı, Men el menen xalıq penen bolayın.
Insan zatı dúnya deyip tuwılǵan, Sonlıqtan ol beyishtende quwılǵan, Iyman, insap izlep bárhá juwırǵan, Men el menen xalıq penen bolayın.
Birewler iymanı, insabı kámil, Etken isi sawap, gúnası jeńil, Biraqta kórmedim senińdey sebil, Men el menen xalıq penen bolayın.
8
Miynetsiz baylıqtıń sorawı bolar,
Jábirdiń, japanıń zawalı bolar,
Qullası Qudaydıń qálewi bolar,
Men el menen xalıq penen bolayın.
TERBETIP TURSAŃ
Eldiń dańqın jáhánge jayıp atırǵan, húrmetli inim Jeńispek Piyazovqa Oda
Meyli estrada, meyli opera,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Mıńlardıń ishinen óziń bir dara,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Dawısıń jetedi jerden aylarǵa,
Juldız bolıp pittiń biziń mańlayǵa,
Dańqıń shıǵıp Moskvaday jaylarda,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Italiyadur operanıń watanı,
Parij, Londonda bardur sultanı,
Kórip lal qalmaqta sendey balanı,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Sen shıqsań ájáyıp tuyǵılar menen,
Kókke párwaz etip baraman jerden,
Jer, kók razı sendey perzentli elden,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Kim maqtanbas sendey ulı bar bolsa,
Sulıw jarasıqlı júzde qal bolsa,
Ala moynaq tillalı bir tar bolsa,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Kóz tiymesin, ol ne degen kókirek,
Dawıs penen kókti turǵanday tirep, Apollon ózine-sen óziń bólek,1 Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
9
Men teńewdi tappay qaldım ózińe, Janlar qurban bolsın dawıs, sózińe, Tiyip tursań qaraqalpaq kózine,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Sen Ámiwdiń qanalası, perzenti, Xalqıńnıń hadalıy bir jigerbenti, Tawsılmas, sawılmas, baylıq bir kenti, Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Hár shıqqanda kóterilip, basılıp, Nazılqumnıń lalasınday ashılıp, Júrek qınnan shıǵa jazlap yosh urıp, Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Kún-kúnnen jetilip, órlep baratsań, Párwazıńa tarlıq eter ál-aspan,
Mert bolsın egerde bar bolsa dushpan,
Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Iymanday sırım hám aytar haq sózim,
Dizimniń dimarı hám qarar kózim, Boldıń operanıń sultanı óziń, Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Bizdi qollap turar Yaratqan bir Haq Bazarbay, Maqsetler shıqqan topıraq,2 Onnan keyin óziń boldıń shámshiraq, Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Alǵıs penen alsań duwa alaber, El danqın kótergen aqıl, dana, er, Jáhán ara mángi baqıy qalaber, Jeńisbek jáhándi terbetip tursań.
Eldi súyseń seni ardaqlap xalqıń, Biyik, bolar dáwlet mártebe baxtıń,
Hesh qashan, hesh waqta sınbaǵay saqtıń,
10