Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 2

Qonaq qay waq kelsedaǵı ol haqta,

Qabaq úyip, mańlay shıtpa biraqta,

Jaman, passıq sóz ermesin izińnen.

Jigit bolsań mártlik penen is isle,

Den-sawlıqta túskinlikke hesh túspe,

Burında kim ediń oylan hám esle,

Takabbırlıq kórinbesin kózińnen.

Retinde oynap, kúlip alaber,

Dárya bolıp tasıp, ot bop janaber,

Hádden aspa, insap penen bolaber,

Pánt jeyip júrmegil pıǵıl nápsińnen.

Shatpań qıysıq bolsadaǵı ońaysız,

Aspan ashıq bolsa dáwletli baysız,

Muratqa jetpeyin qurı qalmaysız,

Ayırılmasań tuwıp ósen elińnen.

Námárt elin taslap ǵayrı jurt gezer,

Bawırıń paralap, júrekti ezer,

Elge qol kótergen barlıǵı bir gór,

Jánnet joq ózge bir jurtıń jerińnen.

Násiyat aytıwǵa Maqtımqulıday, Mánzil alıs, waqıt jıraq, ele jay,

Kórip turǵanlıǵın kókte bir Quday, Erteli – kesh shıǵarma hesh esińnen.

30.01.2007-jıl.

Nizamiy ǵázzeline muhammes

Saqıy túrgel, jatpa sen, tań sarǵayıp, boldı sáhár,

Íshq jolında júrgenlerge tabılmas waq, bunday mágár, Kese, gúzeńdi tayarlap, qolıńa alǵıl tilla tar,

Saqıy máy ber, biykar otırma sen, keldi báhár, Baxıtta biykarshılıqtan iske beredi ıxtıyar.

Men onı kórip, huwıshtan ayırıldım gáptiń haǵında,

Ármansızban eger ólsem, til tartpastan qushaǵında, Kórip qalayıq nigardı, ayday tolısqan shaǵında, Men opa tuqımın ekken edim ıshqı baǵında,

Ol nálsheler ósip - ónip, miywalar bermekte qatar.

Telbelerdey tentiretip, qayta – qayta qatnatıp,

Esitpes ah-u, zarımdı hám atar tasada jatıp,

Sóytip qoyadı asıma záhár hám zaqqımdı qatıp,

Háwirdi bawırım qanı menen suwǵarıp, jasnatıp,

Qoyǵan edim, álhappız seyilge keldi Shariyar.

Ol bir qol jetpes biyikte, paqırıń páste edi,

Ákesin óltirgen yańlı ol maǵan óshte edi,

Mıń pushayman qılǵan menen báribir keshta endi, Biyqarar kewlim hámiyshe azap-uqubette edi, Qorqınıshtan waz keship, kewil hám taptı qarar.

Baxıt qusı qonıp basqa, berdi bizge taj-u, taxt, Izlegen menen tabılmas bunday pursat, bunday waqt, Yar diydarı zer-zerbaraq, bilseń eger sonıńday qıt, Qayda bizge tosattan, bunday ullı ıǵbal, baxt,

Qullıq qılıp xızmetine taxt turǵıl sen, keldi nigar.

Endi waspın táriyplewge ilham tulparın jedellet, Jandı qıynayıp júrseń de, Jayxun jıldam janına jet, Barıp ayaqqa bas urıp, jalın, jalbar ármansız et, Ey Nizamiy, kóksińe qolıńdı qoyıp shúkirlik et,

Ǵarq bolıw waqtı keldi, keter bolsa keme, tayar kenar. 13.10.1998-j.

Ótip baradı

Kimselerdiń tórt túligi say bolıp.

Dúnyaday qayǵısız ótip baradı.

Kimselerdiń kórgen kúni way bolıp,

Biri eki bolmay ketip baradı.

Kimseler kewili dáryaday tasıp,

Dálirip, dúnyanı qonıshtan basıp,

Qudayın umıtıp, háddinen asıp, Quwsa júyrik attay jetip baradı.

Birewleriń tislem nanǵa zar bolıp, Kókiregi hásiret, ǵamlarǵa tolıp. Qazan urǵan gúldey sarǵayıp, solıp, Asháptada sorlı netip baradı.

Birewlerdiń bisyar dúnyası, malı, Qonısh-qoltıq altın, jegeni paldı, Kesse qanamastay sıqmar bir jandı, Dúnya jılawında tutıp baradı.

Birewlerdiń biri jetse, biri kem, Ebeteysiz shontıq, etek penen jeń, Dártine tabılmas hesh qandayın em,

Qádemde súrnigip, múkip baradı.

Kimseniń ulı da, qızı da bisiyar,

Oǵan Yaratqannıń ózi bolǵan yar, Kimseler zar-giriyan, bir tırnaqqa zar, Dúnyadan biy nıshan tip baradı.

Gey birewdiń perzentleri pes boldı, Ata-ana ómirine kes boldı,

Kórgeni kórgilik keyini esh boldı, Jábir súyegine jetip baradı.

Birew hayalınıń sulıwlıǵına, Xızmet eter ayaǵına jıǵıla, Hayalı qaramas qızı, ulına, Námáhrem qoyınına enip baradı.

Birewdiń pákize juptı – halalı,

Úrpe – shúrpe shiyrin balları bardı, Biraqta basqada qıyalı – janı, Qıńır – qıysıq jolǵa ketip baradı.

Zinaǵa qol urıp, haramnan qaytıp,

Qas qaqpay uw jalap, ótirik aytıp,

Insanıylıq sıpat, namısın joytıp,

Gúnaǵa malınınp, pitip baradı.

Kimseler ataǵa qast bolıp shıqtı,

Murın iyis bilmes nas bolıp shıqtı,

Kókiregi qaranǵı, tas bolıp shıqtı,

Qádir – qımbat bilmey netip baralı.

Birewler tuwısqandı kórealmay,

Ata-ana wásiyatın bir almay,

Jerdiń jarıǵınan shıqqan bir janday,

Ońı-solın bilmey ótip baradı.

Qan kórmese jatalmaydı birewler,

Kewli nama uqpas, kózi girewler,

Eki ayaqlı maqluq, meńirewler,

Tumlı-tustı tintip, túrtip baradı.

Dúnya ázeliy usılay jaralǵan,

Aqqa qara, qaraǵa aq qarılǵan,

Iblis degen insanlardan taralǵan,

Jer-u, kókti órtep, úytip baradı.

Aqıl kámil, tik turmasań ayaqta, Tınısh – tatıw jasaw degen qayjaqta, Jerińdi taptatpay, topas, sayaqqa,

Mártler márdi maydan ótip baradı.

02.02.2007 – jıl.

Bolmas

Basına bórk kiygen, murtı tap bergen,

Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Sulıw – sınlı, jarasıǵı dım kelgen,

Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Áne jigit ıqrarında bellidur,

Jalt – jult etken almas, qanat jellidur,

Júzden júyrik, mıńnan tulpar degen bir,

Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Jigit bolsa eli – xaqın oylasa, Kóptiń mápi, miynet islep toymasa, Erlik hújdan, namıs – arın joymasa, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Jolbarıstay julıp – tartıp alǵanday, Islerine hámme hayran qalǵanday, Bolmasa Alpamıs, arlı – Qoblanday, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Qol jetpey atqanda qolın sozǵanlar, Aytısta, tartısta alǵa ozǵanlar, Bolmasa tarıyxqa atın jaǵanlar, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Gápti kesip aytıp márdana turǵan, Arı ushın ózin otlarǵa urǵan,

Kewli keń bolmasa, jaralǵan nurdan, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Hayalǵa biylikti bermegen adam, Murnı iyis bilmes, bolmasa nadan, Baǵdıń bári bolmas alma hám badam, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Qánekey ar menen namıs dep ólse, El ushın ájelge qayıl bop kelse, Aq penen qaranıń parqın bilmese, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Meyli oynap – kúlsin, sóz erpey izge, Qıyanet islemey, shóp salmay kózge, Joldası bolmasa jaqsıdan ózge, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Eliwden soń kóse, mampıs qatınday,

Jılıwı joq, úpildirik otınday,

Esapshınıń sını shıqqan shotınday,

Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

Wádege opalı sózi bir bolsa, Júrgen jeri jaynap atqan gúl bolsa, Hákisine sózde, iste min bolsa, Jigittiń bárlıǵın, jigit dep bolmas.

03.02.2007-jıl.

Agahiy ǵázzeline muxammes

Áwelhá, sáwbetten burın, jeti ólshep tańla, sóz. Jıldırımday bir jıt etip, janar – keter, ańla, sóz.

Sóz qádirin bilmegenge, aytpa, sam-sam janǵa, sóz. Ey kewil, onı adam oylap, aytpa, nadanǵa, sóz. Sebeb ol insan emes, tapsań ayt insanǵa. sóz.

Semser júzi mısalı jalt – jult etip tursın bárhá, Hám bolsın qorǵasınan quyılǵan bir sulıw saqa, Oyla onı baǵı – bostan, miywası malınǵan shaqa,

Sóz ǵoy insan kewlinde misli gáwhar, qımbat baha, Onı qor etpegil aytıp, dus kelgen haywanǵa, sóz.

Biyráhimler bilmes sira sahra zaǵı, búlbúlin,

Ayıra almas júnbas penen shashı jipek súmbilin,

Qor etedi eshek baylap, baǵdıń rayxanın, gúlin,

Wah, haywan biler me sira, laǵlı márjan qádirin,

Qarar tabar ma kewliń aytıp, qurı sabanǵa, sóz.

Biyorın jerde bılduwlap, betti biyhaya etpe,

Til menen oraq orıp, tumlı – tusıń saya etpe,

Tildi basqa bálle etip, shıǵalmas qaya etpe,

Hár bir biyar, biydáwlet, májgúnge sóz zaya etpe,

Aytpaqshı bolsań ayt, qádirin biller qumarǵa, sóz.

Kewil qurǵır qurt kúsep, aylanar juldızdan, aydan, Parqı joq onıń sira bas bilmes júwensiz taydan,

Óz erkine jiberip, kewillerdi etpeń wayran,

Bilmegen óz qádirin bilsin sóz qádirin qaydan,

Dana dew ayıp sanalar, jalatay, shaytanǵa, sóz.

Sóz ólimnen basqanıń tabadı bárhá sharasın, Geyde málhám bolsa, geyde jıǵar kewil qalasın, Jayxun sen tap bárqulla áste kewiller dawasın,

Álem ishre barlıq istiń hasılı, dúrdanasın, Agahiy aytıp qor etpe, namıssız, nadanǵa, sóz.

15.10.1998-jıl.

Bostanı menen

Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen arxitektor Orınbay Tóreniyazoqa

Sonday bir aǵamsań Alla aldıńdı,

Ashqan, baǵı – dáwlet, bostanı menen.

Shayırlar shıǵısıń, haslı zatıńdı,

Táriypley almaydı yoshqanı menen.

Qalay saǵan táriyp jetkere alar, Jolda júk qadırmas sawlatlı bir nar, On qolı ónerli sendey qayda bar, Ózińe teń kelmes tapqanı menen.

Aqıl kámil insan sendey boladı,

Ańqanıń urıǵı emdey boladı,

Azamat bir tutas eldey boladı,

Erler ardaqlı el – xalqı menen.

Nókistiń búgingi kelbeti, kórki,

Xalıqtıń abadan turmısı, erki,

Qullası qurılıstıń qalpaǵı, bórki,

Jarasıqlı, zerli shapanı menen.

Saǵan hámme háwes penen qaraydı, Millionerler sennen keńes soraydı, «Arxtorus» danqı kókke taraydı, Jetalmas basqalar ashqanı menen.

Aqıl – parasattıń qudiret, kúshin,

Kórsettiń kóplerge aytamız nesin,

Kórip atsań miynetińniń jemisin,

Tawsılmas qanshelli shashqanı menen.

Qoldıń kiri deyip bildiń baylıqtı,

Mal – dúnyańnan kewliń bay bolıp shıqtı,

Boldıń sonsha nege álpayım, mıqlı,

Er erligin joymas tapqanı menen.

Ullarıń bar jurtlar háwes etkendey, Zayıbıń bar ózińnen de ótkendey, Qollarıń bar sozsań kókke jetkendey, Nur jaynaǵan tańı, aspanı menen.

05.02.2007j.

Jigit bardur

Jigit bardur, jigitlerdiń sutını, Áne tilde sáne, áne sın – sımbat. Insanıy páziyet, insap – iymanı,

Hár bir sózi gáwhar, altınnan qımbat.

Jigit bardur, jolbarıstay aybatlı,

Shaxmaqtıń tasınday, iste ǵayratlı,

Qarshadaydan Qashqariyday sawlatlı,

Júrisi, turısı ózi bir sawlat.

Jigit bardur, durısınan keledi,

Arı ushın, namıs ushın óledi,

Elin kózdiń qarashıǵı biledi,

Kóklerdi gózlegen dúldúl, Qanazat.

Jigit bardur, baxtı ata – ananıń,

Jol basshısı hayal, bala – shaǵanıń,

Kátqudası awıl menen qalanıń,

Júzinde perishte ar menen uyat.

Jigit bardur, semizlikti qoy yańlı,

Kóterer, bildirmes milliardı bardı, Miywe pitken sayın tómenshik boldı, Saqıylıqta misli Hatamnan zıyat.

Jigit bardur: «Hámel qoldıń kiri!» dep, «Men de bende, insanlardıń biri!» dep, Qayda júrse eldiń ǵamı, mápi dep,

Teńi – tayı joq bir sahawatlı zat.

Jigit bardur, hárgiz sóz ertpes izge, Opasızlıq islep, shóp salmas kózge, Bildirmes ne bolıp atqanın dúzge,

Sál nársege júrmes salıp bada – bat.

Jigit bardur, ıssı nanǵa alǵısız, Arǵısında joq bir arsız, namıssız, Is etpes, jánjelsiz, dawsız, tartıssız,

Túr – túsi kelisken kótere sımbat.

Jigit bardur, bilmes aqtı – qaranı, Kóne patlaq, tırnar qotır jaranı, Táwir kórer jep – ishkendi, paranı, Etken izzetleriń besh pulǵa turmas.

Jigit bardur, lawazımǵa, mánsepke, Minse qaramaydı dos penen kópke, «Alsam da, ólsem!» der kelse eger epke,

Júrgen jeri bárhá daw hám bada – bat.

Jigit bardur ayǵır attay gezedi,

Ul menen qız, hayal bawrın ezedi, Jibin úzip, ógiz yańlı súzedi, Gúnadan arılıp júrmes salamat.

Jigit bardur, qulqun ushın óledi,

Hár kún úyge máńgúr bolıp keledi, Namıs – arın bárhá nápsi jeńedi, Bastan – ayaǵına záhár – zaqqım zat.

Jigit bardur, jigitligi atına,

Daǵ túsirmes shıǵısına, zaddına, Hayranlar qalasań zakawatına,

Ánekey, ádiwli, ardaqlı zúiryat.

07.02.2007j.

Sennen ótken shayır…

Tólepbergen Mátmuratov 60 jıllıq yubileyi húrmetine

Sennen ótken shayır qaraqalpaqqa,

Endi keler kelmesin men bilmedim.

Bir mómin qul bolıp Yaratqan Haqqa,

Qolı kókke jeterin men bilmedim.

Sende kewil boldı dárya mısalı,

Qıyalıń qıranday qalqıp ushadı,

Qushaǵıń keńligi dúnya qushadı,

Sendey shalqıp óterin men bilmedim.

Lermontov mısalı janıp kelgenseń, Pushkin yańlı ar – namıs dep ólgenseń, Bizge shayır sultanı sen ózińseń, Árman bolıp keterin men bilmedi.

Seni de qoymadı quzǵınlar, jawllar,

Bastan ayırılmay ǵawǵalar, dawlar,

Aldıńa bóget bop jıralar, tawlar,

Sendey danqqa jeterin men bilmedim.

Poeziya, pay neteseń payızlı, Esleter qıpshabel, qırmızı qızdı, Tarıń shertken sayın bawırım ezdi,

Kóksin bunsha ezerin men bilmedim.

24.09.1999-jıl.

Megzer

Bul dúnya umman ishire,