Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 1

Aytshı-aw, qáne, sen bozlasań, barma kózge jas almaǵan, Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan,

Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

Aytshı qáne, jasıń nede, barma ózi bahań seniń, Ot júrekli Massagetler - Tumarispe anań seniń,

Máńgi qulaqtan ketpeydi tolǵanısıń, namań seniń, Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan, Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

Aytshı qáne, qaraqalpaq tariyxınıń tarımısań? Bul álemdi tolǵandırǵan sırlı muza janımısań, Ya jarlınıń bay qolında ketken muńlı yarımısań,

Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan, Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

Aytshı qáne, ishiń seniń tekte qayǵı-hásiretpe? Kókirek tars ayrıp bozlaysań sen bunsha nege?

Janım qurban «kelte ziban», «jortıwlı» hám «sherbeyiti»ńe,

Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan, Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

Aytshı qáne, jerde turıp, kókke qalay nalań jetti, Sen bozlasań kók gúrkirep, duyım-jurttı sel-sel etti, Jaslardıń kózin jasartıp, saqallardı selkildetti, Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan, Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

Aytshı qáne, xalıq tariyxın, batırlıǵın qobızım, Sháryar menen Túrkstanıń Gúlayımday húr qızın, Jırla óziń árman etken nurlı tańnıń juldızın, Dawısıńnan aynanayın qaytqan ǵazday ǵańqıldaǵan, Sen tolǵasań kókirekte bir ármanlı ot oynaǵan.

***

Wah, qasıń qarasına táriyp taba almaspan,

Wah, shashıń talasına táriyp taba almaspan,

Wah, tisiń danasına táriyp taba almaspan,

Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan,

Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Jeti ıqlım ishinde ózińdey gúl kórmedim, Baǵı jánnet mısal - Feruzda búlbil kórmedim,

61

Kúlkisi jan alıwshı sózleri dúr kórmedim,

Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan,

Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Júrgen jeriń shamu-sáhár gúlistan bolıptı, Xusniń ol Tashkent Moskvada dástan bolıptı, Kórmegenge kókirekte mıńsan árman bolıptı, Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan, Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Pay-pay, sánem turısıń jilwa nazba deymen, Mıń lipasqa bólengen, báhár jazba deymen, Írǵaǵı biyxush etiwshi bir sazba deymen, Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan, Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Qaratorı, qara kóz qaradur qalıń seniń,

Sulıwlıqtıń sultanı - almalı-narıń seniń,

Shiyrin-sheker nabatdur lábdegi palıń seniń,

Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan,

Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Biyxush etip, lal eter, seniń xusniy-jamalıń,

Ol sán hám saltanatı, mına eski qublanıń,

Yaq ol bir mázi gáp maqtanıshı bes qıtanıń,

Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan,

Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

Táriyp jetpes sánemler ishinde sen janan qız,

Kózleri jan alıwshı júzi maxıtaban qız,

Basqan izine nigar Ábilqasım qurban qız,

Wah, lábiń lalasına táriyp taba almaspan,

Wah, baǵıń almasına táriyp taba almaspan.

GÓRUǴLÍ AYBATLÍ TÚRKMEN ǴARDASHÍM

Qaraqalpaq keldi Aral, Ámiwden,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Doslıq dese nur shashılǵan kewilden,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Dúnyada bir el bar «túrkmen bashılı»,

Dańq-abırayı gúlli álemge shashıldı,

62

Saparmurat kelip baxtıń ashıldı,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Túrkmen dese dúnya qulaq túredi, Házir hámme ádillikti súyedi,

Baxıtlı ol kúlip oynap keledi,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Sóz mánisin bilgen sózdi ańlasın, El aǵası sonday eldi jaqlasın, Alla onı tilden kózden saqlasın,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Maqtumqulı, Ferdawsiyday danadur, Mollanepes yar ıshqında janadur, Kemineń ishmegin otqa saladur,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Mártlik qálem taslap eldiń aǵası, Gúllendi qaraqum, sháhár,obası, Búgin eń baxıtlı túrkmen balası, Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Kewliń jerińnende keńbe dep turman, Sózleriń dártime embe dep turman,

Túrkmendi Geraklge teńbe dep turman,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

«Ǵarq bolmısh rayxanǵa shóli túrkmenniń», Qásiyetli, qádirli jeri túrkmenniń,

Men ushın ádiwli eli túrkmenniń, Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Alla Ashxabatqa baq-dáwlet berip, Bul sháhár tınıshlıq, doslıqqa jerip,

Búgin túrkmen barar keń qushaq kerip,

Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Házir hámme jerde ala-sapıran, Ayaǵıń astında bále jatırǵan, Túrkmende rayxanlar gúllep atırǵan, Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Qoy ústinde torǵayları jumalar,

63

Ǵalı ústinde ul-qızları dumalar, Quyash ashıq bolıp, kókten sıǵalar, Góruǵlı aybatlı túrkmen ǵardashım.

Ashxabat sháhárinde 1991-jıldıń 18-noyabrinde milliy kinomotografistlerdiń birinshi xalıq aralıq «Gúmis yarım ay» kinofestivalında oqıldı.

HÁR KIMNIŃ ÓZ ÚYI ÓLEŃ TÓSEGI

(Nókis qalasınıń 60 jıllıǵına)

Birew Moskva der, birew Tashkentim,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi,

Sen meniń Mákkemseń hám jigerbentim, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Táripiń kóp aytıp maqtay almayman,

Hámmeden aǵla dep aqlay almayman,

Sen barda jat jurtta toqtay almayman,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Qarekeńniń qalasıda ózindey,

Aq kókirek ańqıldaǵan sózindey,

Sharapatlı miyrim tolı júzindey,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Saǵan kelgen millet ónip ósedi,

Nan qalıńlap, kógeredi kesewi,

Seni doslıq qalashası desedi,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Seniń aspanıńday tınıń aspan joq,

Awızbirishilikte sennen asqan joq,

Eń baslısı bir-birewge dushpan joq,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Bawrında baǵ-dáwlet balalap atır,

Doslar ónip-ósken sen altın shatır,

Hárbir atqan tańıń ásirge tatır,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Sende milletshilik tabılmas emge,

Kókiregiń dos dese sonshelli keńbe?

64

Qızıl qumǵa túsken bir altın teńge, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Aytsam ada bolmas bizdegi árman, Allayar ax shegip alısta qalǵan,

Qasımıń qanattan qayırılǵan tarlan, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Usı eki arıs tiykarın salıp, Moskvadan paytaxtlıq jarlıǵın alıp, Kettiń-aw, kórealmay miyiriń qanıp, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Uzatılatuǵın qızday dolanıp, Juldızdan jilwanı, kúnnen nur alıp, Bárqulla doslıqtıń ıshqında janıp, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Saǵan hámme háwes penen qaraydı, Seksen millet aydarıńdı taraydı, Shırayda Shiyrindey kóziń qumaydı, Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

Saǵan Nókis ǵayrı kózler baqpaǵay, Tınıshlıq, doslıqqa qara jaqpaǵay, Alla seni jaman kózden saqlaǵay,

Hárkimniń óz úyi óleń tósegi.

ÁMIW HAYALÍNA

Házir kóp maqtawdı súymeydi zaman, Biraq maqtamasqa bolmaydı seni. Quyash ońnan shıǵıp, jer bolsa aman, Alla dárgayında qollaydı seni.

Qara torı Ámiwimniń qızların, Tolıp-tasıp tárip etermen búgin. Aqqubasın, arıwların, nazların, Bir-bir bayan etip ótermen búgin.

Jar salıp jer-kókten izlegen menen,

Ámiw hayalınday hayal tabılmas. Miriwbet, qurannan sózlegen menen,

65

Onıń qıyalınday qıyal tabılmas.

Onıń niyeti haq, onıń jolı haq,

Xalıq qanına qarıstırǵan qanın ol.

Onıń miyneti haq, onıń qolı haq,

Xalqı ushın pida qılǵan janın ol.

Biybimáriyam yaqlı parasatlısań, Húrlerge teńewge bolmaydı seni. Shırayda Shiyrinnende patlısań, Kókte sholpan juldız qollaydı seni.

Er adam ornında júrgenleriń kóp, Dáwirdiń gidiman júgin kóterip. Dáwir soqpaǵında búlgenleriń kóp, San mıń qayǵı-ǵamdı bastan ótkerip.

Tań sáhárde shıqqanıńda atızǵa, Defoliant sebildi ústińe seniń. Uw-záhár qatılıp ishken asıńa, Ǵáremet atıldı ústińe seniń.

Bárine tótepki bergen ózińseń, Prometeyden de shıdamlım meniń.

Kóptiń kórmegenin kórgen ózińseń, Júzin quyash shalǵan shıraylım meniń.

Erin «pirim» deyip sıylaǵan hayal, Aral, Ámiw boylarınan tabılar. Bul keń jáhánge sıymaǵan hayal,

Aralın ardaqlap, izlep sabılar.

Ol qalay sıyadı jaqtı jáhánge, Nárestesi ólse qarnında jatıp.

Íntıǵıp, asıǵıp jettim degende, Jas kelinniń kewli qalsa qulazıp.

Ax, anemiya, arsız awırıw, Dizden dimardı alasań endi. «Aqsha júzin zapıranday soldırıp», Onı qanday kúyge salasań endi.

«Dilgir mútájlikte jasama» hasla,

Kókte qol jetpes arzıwlım meniń.

66

67

Janıńdı Jabbarǵa berip xalıq ushın, Ǵárezsizlik jolın salǵan Ernazar.

Bále oshaǵıńnıń basınan shıǵıp, Berdi-aw, satqınlar dushpanǵa jıǵıp, Seniń mártligińdi júrmiz endi uǵıp, Kókreklerde sanmıń árman Ernazar.

Qarańǵıdan atırıwǵa tańımdı, Qalıńqlatıp, kóbeytiwge nanımdı, Qorǵap bárhá namıs penen arımdı, Ózin janǵan otqa urǵan Ernazar.

DÚNYASAŃ

Shiyrin, Farxad penen tabısqan yańlı, Sonday lázzetli, yalǵan dúnyasań, Gastello ot bolıp ıshqında jandı, Íshqıńda kóp jandı qıyǵan dúnyasań.

Birewler «Izine jetemen» deyip,

«Hámmeden aǵla bop ótemen» deyip, «Atımdı máńgilik etemen» deyip, Mal-múlikti esapsız jıyǵan dúnyasań.

Kópler tirisinde górin qazdırıp,

Ustasın Xiywaday jerden alǵızıp,

Gúmbezin shırshalap, mazar salǵızıp, Mıńdabir muxamǵa dóngen dúnyasań.

Quday kórsetsede táwbege kelmey, Ottıda, suwdıda názerge ilmey, Aqshadan basqanı kózleri kórmey, Aqsha-namıs arın alǵan dúnyasań.

Birewlerdi shaljaqlatıp-oynatıp, Birewlerdi arzan bahada satıp, Birewlerdi matap, keselge shatıp,

Dártińe muptala qılǵan dúnyasań.

Ákege balanı qarsı sóyletip,

Ózi bolǵan ózmámbet bop erjetip, Hallaslap qudayın umıtıp ketip,

68

Keyin qanawayran bolǵan dúnyasań.

Tuwısqandı-tuwısqanǵa qas qılıp,

Múkitse muradı-maqsetke jetip,

Jaqsılıq atawın aylanıp ótip, Jamanlıq atawın qurǵan dúnyasań.

Qan kórmeseń kúniń ótpeyme seniń? Sonshama mal-múlkiń jetpeyme seniń?

Qayǵı-ǵam bawrıńdı sótpeyme seniń? Iyt janlı, ılayda qalǵan dúnyasań.

Azar menen árman ayqasıp atsa,

Mıń jıllıq tuwıslar bir-birin atsa, Jer shayqalıp bárhá shaypalıp atsa, Párwayıń pánseri bolǵan dúnyasań.

Barmaq arasınan shıqqanın jalap, Jemtik izlep júrseń bárhá antalap, Ózińde bolsada alasań sorap,

Túbi joq, sonıńday oqpan dúnyasań.

«Alsam, ólsem» degen niyet bar sende, Mal-múlkiń, esapsız bolmas hesh kende,

Báribir jılaysań «joq» deyip kúnde, Hárkimdi bir kúyge salǵan dúnyasań.

ÓZIŃSEŃ

(Ájiniyazǵa)

Alla jaqsılardı burınlaw alǵan, Jaqsılar ishinde jaqsım ózińseń, Sensiz poeziya olla-hu yalǵan,

Jaqtılar ishinde jaqtım ózińseń.

Yassawiydi pir tutınıp ózińe,

Piraǵını súrme qılıp kózińe,

Gúzar dárbentinde qurǵan kóshkińde, Tórdegi tillalı taxtım ózińseń.

Muǵallimiń Maqtumqulı bolǵan soń, Kewil sarayına nurlar tolǵan soń, Álemdi sóz benen jawlap alǵan soń,

69

Qosıqta qol jetpes baxtım ózińseń.

Sırıń pash etpediń hárgiz hesh kimge, Ǵáremet atıldı-aw, ústińe kúnde, Ómiriń ótkerip ózge bir elde,

Elim dep eńregen erim ózińseń.

Álip qáddiń dal dek bolıp búgildi, Yar jolında kóziń giryan tigildi,

Qayǵı menen qabırǵalar sógildi, Jolda júk qaldırmas narım ózińseń.

Sende watan boldı elatsız qalǵan, Gúl ediń waqtınan burınlaw solǵan, Kókireklerde iske aspaǵan árman, Aytsam ada bolmas, muńım ózińseń.

Arif bolıp haq jolına erisken,

Berdaq babam menen diydar kórisken,

Mártlik maydanında jorǵa súrisken, Ar dese arımsań, baxtım ózińseń.

Gúllerge malınǵan báhár-jaz ediń, «Turǵıńda talpınǵan alǵır baz ediń», Sánemler qolında tilla saz ediń, Sınlarda sınbaǵan saqtım ózińseń.

Ibrayımdı máftun qılıp ózińe, Qarshadaydan ertip onı izińe, Qanat baǵısh etip hárbir sózine, Jáhánge tanıtqan, jaqtım ózińseń.

Onday baxıt ele bizlerge qayda? Bizler jerde sizler kóktegi ayda,

Nurıńnan nár alsam shúkir qudayǵa, Ármanım, ardaqlım, baxtım ózińseń.

BUL DÚNYA

Kimlerdi kórmegen kimnen qalmaǵan, Adam ata menen jaslı bul dúnya.

Bárin bir shetinen áste jalmaǵan, Aydarha sıpatlı, baslı bul dúnya.

70