Abulqasim Otepbergenov - Tanlamali shigarmalar 1
.pdf«Xalqım» deyip soǵıp tursa kókirek,
Kewlińde bar bolsa bir jaqsı niyet, Jigit bolsań palwan bilek, er júrek,
«Aralım» dep janbasıńa bolarma?
Aytıslarda pallar tamıp sózińnen,
Tartıslarda shaqmaq shaǵıp kózińnen,
Jarıslarda at jetkermey izińnen,
Aral ushın jelmesińe bolarma?
Beldi bekkem buwıp, kerip kókirekti,
Lárzege keltirip jer menen kókti,
Tınısh almay sharlap aspan hám jerdi,
Aral ushın aytıspawǵa bolarma?
BAHADÍRǴA
(Anam aqlıǵı Bahadırdı kóre almay ketken edi)
Sen keler dep meniń anam,
Jolıńa kóz qadap ketti.
Diydar nesip etpey oǵan,
Bawrın otqa daǵlap ketti.
Sen dúnyaǵa kelmey atıp,
Jannan áziz kórer edi,
Kórgende ǵoy, súyinshige,
Shiyrin janın berer edi.
Seni eger kórgende ol
Dárya bolıp tasar edi.
Dáryası nes, suńqar bolıp
Suńqar bolıp ushar edi.
Úmit penen meniń anam,
Alpıs úsh jıl kútti seni,
Júrse belge quwat bolıp,
Túslerinde kórdi seni.
Keynine ol qaray-qaray, Ózin aldap-arbap ketti.
Diydarıńdı kóre almay, Bozlap, bozlap, bozlap ketti.
21
Qanına bir sińgen ádet,
Jılawdı ol súymes edi.
Sabırlıqta - Biybimáryam,
Kóp albırap kúymes edi.
Sen dúnyaǵa kelmey atıp, Onı qattı albırattıń,
Íntıq etip diydarıńa, Jollarıńa kóp qarattıń.
Ózin bılay qoyaberip,
Seniń ushın jasadı ol, Seniń ushın Farxad bolıp, Taw-taslardı qashadı ol.
Seniń ushın juldızlarǵa
Tigilip tań atırdı ol,
Seniń ushın uzaq kúnin,
Kúnge qarap batırdı ol.
Mádet tilep aqqan suwdan
Aqqan suwǵa qaradı ol.
Seni izlep, ushqan quwdan,
Ushqan quwdan soradı ol.
Gúlin alıp qollarına Jollarıńa qarap mudam,
Íntıq bolıp diydarıńa,
Árman menen ketti anam.
***
Qanına bir sińgen ádet, Sırın hárgiz pash etpedi. Bas ketsede dushpanına Ózin hárgiz nas etpedi.
Eń qaralı kúnlerde de,
Basın tómen salǵan emes.
Haram bolsa-dúr bolsada
Dúr bolsada alǵan emes.
Bizge bergen shóregini, Súttende aq etip berdi.
Xalqı ushın, el isine,
22
Qushaq ashıp, kóksin kerdi.
Eldi súyiw, el xızmetin,
Eń ádiwli is dep bildi. El muńaysa, ol muńayıp
Eli kúlse shad bop kúldi.
Xalıq qanına óz qanın,
Qarıstırıp kep jiberdi,
Xalıq qaysı, anam qaysı, Ájaǵańdı bilmey júrdi.
Xalqı ushın pida bolıp, Shiyrin janın qıynadı ol.
Eń keyingi demde jatıp,
Xalıq ǵamın oyladı ol.
Xalıqtı kórsem anam dedim, Al anamdı xalqım dedim, Sonday ana tuwǵanına
Olda meniń baxtım dedim.
Sonıńday kúshli bir júrek, Seni kútip, kútip ketti.
Intizarıń hám inkarıń Árman menen ótip ketti.
Bası kókke jeter edi-aw,
Táy-táy basıp turǵanıńda, Quwanbaǵan shıǵar sonsha Meni ózi tuwǵanda da.
Keynine ol qaray-qaray, Ózin aldap-arbap ketti.
Diydarıńdı kóre almay, Bozlap, bozlap, bozlap ketti.
***
Qanına bir sińgen ádet,
Súttende aq, hadal edi.
Ótirikshi, haramlarǵa Suwıq qanlı, qatal edi.
Miynet penen tawıp nandı Hadallap jewge úyretti.
23
Miynetkeshti aǵla sanap, Miynetkeshti húrmet etti.
Jatıp isher haram tamaq, Qas dushpanı solar edi. Hadal janlı japakeshti,
Anasınday sıylar edi.
Muńlı kórse muńaydı ol Ákesinen ayrılǵanday, Ax urıp kep qıylandı ol, Qanatınan qayrılǵanday.
Jaqsı sózge más bop janı Sonıń menen jasadı ol. Biraq Allasın umıtıp, Hádden asıp taspadı ol.
Beshpentin ol sheship berdi,
Qurdasınıń kewli ushın, Ol dúnyaǵa keldi tekte,
Seniń ushın, eli ushın.
Mine sonday ullı júrek, Seni kútip, kútip ketti.
Diydarıńdı kóre almay,
Árman menen ótip ketti.
***
Ketip baratırap anam, Bir amanat taslap ketti.
Hárbir sózin zordan aytıp,
Kózlerin l jaslap ketti.
Zeyin berip dıqqat penen
Maǵan qulaq sal Bahadır. Qart anańnıń taslap ketken,
Amanatın al Bahadır.
«Jigit bolsa palwan bilek, El isinen sharshamasın, Hadal mańlay teri menen Dedi anam-dańq shıǵarsın»
Bahadır sen berman qara,
24
Beldi bekkemlew buwayıq,
Bárjay etip el xızmetin, Anam ruwxın shad qılayıq.
ASHÍǴÍŃMAN
Seniń ullı dáwletińnen Dáwletli bolıp júrippen. Seniń ullı sawlatıńnan Sawlatlı bolıp júrippen.
Kókke sıymas peyilińnen Peyilli bolıp júrippen. Ótkir almas zeyinińnen Zeyinli bolıp júrippen.
Kúndey kúlgen baxtıń seniń Baxtım bolıp júripti. Dabaralı dańqıń seniń Dańqım bolıp júripti.
Xalqım seniń jaydarı Minezińdi súyemen. Ashıǵıńman ıshqıńda Órtenemen, kúyemen.
Láyli bolsań Májnúniń Haqıyqat men bolaman.
Májnún bolsań, Láylisi
Periyzat men bolaman.
Suńqar bolsań qanatıń Bolayın dep júrippen. Bir ádiwli zuriyatıń Bolayın dep júrippen.
Xalqım seniń miynetkesh Qollarıńdı súyemen. Haqıyqatshıl hám durıs Jollarıńdı súyemen.
Xalqım seniń ańqıldaq Kewilińdi súyemen.
25
Qonaq kelse juwırıp Jeliwińidi súyemen.
***
Bes kún qonaq kelmese,
Manawsırap júreseń. Sebebi sen qonaqtı
Janday jaqsı kóreseń.
Jatsań-tursań xalqım-aw «Qonaq» dep tilek eteseń. Áskerlikte balańdı Kútken yańlı kúteseń.
Qonaqsız kún boyıńa, Ishken asıń taramas.
Qonaqsız kún hayalıń Saǵan kúlip qaramas.
Qonaq kelse dáwlet dep
Asıp-tasıp keteseń. Jetpey júrgen muratqa Qonaq penen jeteseń.
Dásturxanǵa barıńdı Shashasań-aw ayamay,
Ákeleseń, soyasań Bar-joǵına qaramay.
«Qonaq degen ullı» dep,
Tájim etip turasań. Qonaq ushın ballarǵa Baqırıpta alasań.
Kewli ushın qonaqtıń Dárya bolıp aǵasań. Kewli ushın qonaqtıń Jandı otqa jaǵasań.
Qonaq kúlse, sen óziń Onnan beter shalqıysań. Qonaq iship sharaptı Balqıwın sen balqıysań.
Toqpaq jilik jambastı
26
«Qonaqqa» dep qoyasań. Jewin qonaq jesede
Toyıwın sen toyasań.
Esheyinde úndemes Qonaq kelse shayırsań. «Minemen» dese qonaǵıń
At bolıwǵa qayılsań.
Qonaq ushın saranaw
Sıyırıńdı soyasań. Shiyrin-sheker taǵamdı Soǵan giznep qoyasań.
Qonaqtı sen bárinen Abzalıraq kóreseń. Sebebi sen zergerseń
Zer qádirin bileseń.
Qonaqtı sen jadırap
Kúlip qarsı alasań.
Keterinde qamsıǵıp
Qıya almay tursań.
Qonaq barda úyińde Bayram bolıp ketedi. Kelgen qonaq biyxush bop Hayran bolıp ketedi.
***
Aytshı, óziń xalqım-aw, Ǵumshamısań, gúlmiseń, Ya shıǵıstan shashırap, Kúlip shıqqan kúnbiseń.
Beldi buwıp mudamı, Juwırasań tınbaysań. Tawdan tómen qulaǵan, Misli náwpir suwdaysań.
Geyde otlı shaladay,
Jalın atıp barasań. Geyde náwpir arnaday,
Kókke shapshıp turasań.
27
Batar kúndi xalqım-aw, Miynet penen batırdıń. Atar tańdı xalqım-aw, Miynet penen atırdıń.
Miynetińdi qoldaǵı, Juldız, ayǵa teńediń, Ash jatsańda hesh waqta, Miynetsiz nan jemediń.
Ardaqlaıp, álpeshlep, Kózge súrme ettiń sen. Miynet penen xalqım-aw,
Kóp sınlardan óttiń sen.
Tariyxıńdı, urpaqtı, Miynet penen saqladıń.
«Xalıq» degen atıńdı, Miynet penen aqladıń.
Miynetińdi «namısım - Arım» deyip júripseń. Miynetkeshti húrmetlep,
«Janım» deyip júripseń.
Miynet penen perzentti,
Hadallıqqa úyrettiń. Dushpanıńa suwıq qan, Qatallıqqa úyrettiń.
Kelbetińdi, kórkińdi, Miynet penen kórsettiń. Qol qabartıp bel, búgip, Miynet penen erjettiń.
Miynetińniń kúshinen, Bawrı pútin jerimniń, Ziynetińniń kúshinen, Bawrı pútin elimniń.
***
Beldi buwıp, jeń túrip, «Elim» deyin juwırdıń, Baxıtsızǵa baxıt tilep, Jer tanabın quwırdıń.
28
Dúnya ǵalma-ǵalınıń, Bári seniń moynıńda, «Jaqın shıǵıs» táǵdiyri, Jatsań tursań oyıńda.
Bir jarlınıń júzinde,
Kúlki kórseń quwandıń.
Ashtı kórseń qıylanıp,
Toqtı kórseń jubandıń.
Aytshı, óziń xalqım-aw,
Dáryasań ba, tawsań ba,
Ya kóktegi qol jetpes,
Juldızsań ba, aysań baw
Batırlıqta aldıńa, Adam sira salmadıń.
Óz aytqanıń bolmasa, Táwellege turmadıń.
***
Sen ádiwli quyashtıń, Mártebeli ulısań. Hadallıqtıń, mártliktiń, Eń joqarı shıńısań.
Kerek jerde dos ushın,
Tondı sheship berdiń sen.
Watan ana, el ushın,
Qanlar keship júrdiń sen.
Dosqa sadıq bolıwdı,
Kópler sennen úyrendi.
Alaqanda aymalap,
Ardaqladıń sen eldi.
Qanıńa sen dostıńnıń,
Qarıstırdıń qanıńdı.
Shashtıń sonıń jolına,
Hárne qolda barıńdı.
Aqsaqalıń dos penen, Jigit bolıp ketedi.
Hásiretiń dos penen,
29
Umıt bolıp ketedi.
Óziń jeleń qalsańda, Tondı dosqa jabasań. Mártebe hám baxıttı, Dos arqalı tabasań.
Tamaǵıńnan awqattıń, Dos bolmasa ótpedi.
Qoldı sozsań, diydińe, Dos bolmasa jetpedi.
Dostıń barda qasıńda, Ármanıńa jeteseń, Óziń qalıp, dostıńa, Íǵbal tilep keteseń.
Dos bolmasa qasıńda,
Joytılǵanday júzigiiń. Sharq urıp izleyseń, Dossız ótpes bir kúniń.
Eń qádirli zatıńdı, «Dostıma» dep saqlaysań. Bas ketsede dushpanǵa,
Onı hárgiz satpaysań.
Júrgenińde saparda, Dostı eske alasań. Umıtsańda ballardı, Soǵan sawǵa alasań.
***
Qızdı erkelep aymalap, Ór etip sen ósirdiń.
Uldı «zor» dep ardaqlap, Er etip sen ósirdiń.
Qızlarıńnıń qanında, Tumaristiń qanı bar, Jigitleriń janında, Ernazardıń janı bar.
Temirqazıq juldızdıń,
Ullılıǵı sende bar,
30