Filosofiya, etika, estetika, logika
.pdf
ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIM
MINISTIRLIGI
Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq Mámleketlik Universiteti
OQÍTÍWDÍŃ INNOVACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ
Berdimuratova A.K. Baymurzaev A.D
FILOSOFIYA, ETIKA, ESTETIKA,
LOGIKA
pánlerinen tálim
texnologiyaları
NÓKIS2011
Berdimuratova A.K., Baymurzaev A.D
Filosofiya. Universitettiń bakalavr baǵdarlarında lekciya hám seminar sabaqlardı ótkeriw boyınsha texnologiyalıq kartalardan ibarat oqıwmetodikalıq qollanba.
Redaktorlar: filosofiya ilimleri kandidatı, docent Yu.Alimbetov
QMU Innovaciya tálim texnologiyalar orayı baslıǵı N.V.Pirniyazova
Pikir bildiriwshi: Filosofiya ilimleri kandidatı, M.Niyazımbetov
Oqıw-metodikalıq qollanbada oqıw processinde lekciya hám seminar sabaqlardıń oqıw texnologiiyalıq kartaların islep shıǵıw boyınsha úlgi metodikalıq kórsetpeler bayan etilgen. Joqarı oqıw orınlarınıń socialgumanitar pánler oqıtıwshıları ushın.
3
|
|
|
Mazmunı |
|
1. |
Kirisiw |
|
5 |
|
2. |
Filosofiya (etika, estetika, logika) oqıw páni boyınsha tálim |
6 |
||
|
texnologiyalarınıń konceptuallıq tiykarları |
|
||
3. |
Filosofiya páni boyınsha |
lekciya sabaqlarınıń texnologiyalıq |
26 |
|
|
kartaları |
|
|
|
4.Etika páni boyınsha leciya sabaqlar texnologiyalıq kartası _____________ 142
5. |
Estetika |
páninen |
lekciya |
sabaqlarınıń |
texnologiyalıq |
166 |
||||
|
kartaları |
|
|
|
|
|
|
|||
6. |
Logika |
|
páninen |
lekciya |
sabaqlarınıń |
texnologiyalıq |
198 |
|||
|
kartaları |
|
|
|
|
|
|
|
||
7. |
Filosofiya |
páninen |
seminar |
sabaqlarınıń |
texnologiyalıq |
214 |
||||
|
kartaları |
|
|
|
|
|
|
|
||
8.Etika boyınsha ámeliy sabaqlar texnologiyalıq kartaları ________________ 265
9. |
Estetika |
páni boyınsha |
seminar |
sabaqlarınıń texnologiyalıq kartaları |
|
280 |
||
10. |
Logika |
páninen |
ámeliy |
sabaqlardıń |
texnologiyalıq |
|
||
|
kartaları |
|
|
|
|
|
|
293 |
11.Glossariy ____________________________________________________ 306
12.Paydalanılǵan ádebiyatlar _______________________________________ 308
4
Kirisiw
Joqarı oqıw orınlarında alıp barılatuǵın oqıw processiniń mazmunlıq hám shólkemlestiriwshilik táreplerin jetilistiriw oqıtıwshılaran tikkeley sabaq ótiw processinde aldıńǵı pedagogikalıq texnologiyalardan ónimli paydalanıwdı talap etedi.
Filosofiya páninen tálim texnologiyaları lekciya hám seminiar sabaqların shólkemlestiriw talaplarına tiykarlanıp islep shıǵılǵan. Kitapta hár tema boyınsha sabaq ótiwdiń maqseti, wazıypaları, sabaq ótiw usılları hám kútiletuǵın nátiyjeler texnologiyalıq modeli, oqıtıwshınıń iskerligi menen student iskerligi basqıshları kórsetilgen sabaqtıń texnologiyalıq kartası, sabaqta paydalanǵan kórgezbeli qurallar hám tarqatpa materiallar berilgen.
Kitaptıń kirisiw bóliminde filosofiya pániniń maqseti hám wazıypaları, lekciya hám ámeliy sabaqlardıń bólistiriliwi, lekciya hám ámeliy sabaq temalarınıń qısqasha mazmunı keltirilgen.
Birinshi bóliminde filosofiya, etika, estetika, logika pánlerinen lekciya sabaqların ótiwdiń texnologiyalıq modeli, oqıtıwshı hám studenttiń iskerligin sáwlelendiriwshi texnologiyalıq kartalar, sabaqtı ótiwde qollanılatuǵın qosımsha materiallar kórsetilgen. Hár temanıń ózgesheliginen kelip shıqqan halda lekciya ótiwdiń metodlardıń qollanılıwına dıqqat qaratılǵan. Filosofiya bakalavr basqıshınıń barlıq qánigeliklerinde ótiliwi hám kurstıń qısqalıǵın esapqa alınǵan halda lekciya vizualizaciya metodı kóp qollanılıwı kórsetilip ótildi.
Ekinshi bólimde filosofiya, etika estetika, logika páninen seminar sabaq ótiwdiń texnologiyalıq kartaları berilgen. Seminar sabaqların ótiwde aldınǵı pedaǵogikalıq texnologiyalardıń pánde qollanıwı kórsetilip ótilgen. Sabaqtıń ulıwmalıq texnologiyalıq kartası menen birge sabaqta qollanılatuǵın metodlardıń da óz-aldına orınlanıw texnologiyaları, studentlerge tapsırmalardı orınlaw kórsetpeleri menen tolıqtırılǵan.
Juwmaqlaw |
bóliminde |
filosofiya |
páninde |
qollanılatuǵın |
|
terminlerge |
túsindirmeler |
(glossariy) |
hám ádebiyatlar |
dizimi |
|
kórsetilgen. |
|
|
|
|
|
5
Filosofiya (etika, estetika, logika) oqıw páni boyınsha tálim texnologiyalarınıń konceptuallıq tiykarları
6
Oqıw pániniń maqseti, wazıypaları onıń oqıw processindegi ornı hám studentler bilimine talaplar.
1 «Filosofiya» pániniń maqseti, uazıypaları, onıń oqıw processindegi ornı hám ózlestiriwdi bahalaw turadı. Gónergen stereotiplerden, qatıp qalǵan filosofiyalıq dogmalardan tazalanǵan, dúnya júzlik hám Shıǵıs filosofiyalıq ideyaları menen tolıqtırılǵan halda XXI-ásir qánigelerin tayarlaw zaman talabı. Filosofiya-bul dunyanıń keń dárejede ulıwmalastırılǵan kórinisin, adamnıń bul dúnyadaǵı ornın keń dárejede anıqlawǵa talpınǵan, adamzattıń tábiyatqa, jámiyetke hám ruwhıy turmısqa qatnaslarınıń tiykarǵı kórinisleriniń júdá ulıwma mánisleri xakqında, adam bolmısınıń tiykarları hám negizgi principleri xaqqındaǵı bilimler.
1.1 Filosofiyanı oqıtıwdıń maqseti-universitet diplomına iye bolǵan keń profildegi qánigelerde filosofiyalıq oylawdıń tiykarǵı principlerin qaliplestiriw, filosofiyalıq koz-qarastıń tiykarında quramalı sistema bolǵan házirgi dúnyanı durıs hám hár tárepleme túsiniw múmkinshiligine iye bolǵan halda qánigelerde ulıwma tiykarlanǵan, zaman talabına hám milliy ǵárezsizlik ideologiyasınıń talaplarına say filosofiyalıq mádeniyattı qáliplestiriw. Filosofiyalıq mádeniyat-bul adamnıń ulıwma mádeniyatınıń sostav bólegi sıpatında bolıp, búgingi kúnde onı qáliplestiriw júdá úlken áhmiyetliligi menen ózgeshelenip sistemasın islep shıǵatuǵın, dúnyanı biliwdiń ayrıqsha forması.
1.2.Filosofiyanı úyretiwdegi wazıypalar tómendegiler`
-studentlerde bul dúnya xaqqındaǵı ilimiy tiykarlanǵan kózqarastı qáliplestiriw usılların ózlestiriw; insan xuqıqları, erkinligi, xuqıqıy mámleket hám demokratiyanıń qádriyatların tastıyıqlaw;sananıń fetishlik formaları hám totalitar ideologiyanıń ústemliginen azat bolıwǵa bolajaq qánigelerge járdem etiw; ózin puxaralıq jámiyettiń isker hám aktiv subekti sıpatında túsiniwge, intellektin hám ruwxıy potencialın rawajlandırıwǵa, iniciativalılıǵın hám dóretiwshiligin xoshemetlewge, óziniń is-háreketlerine juwapkershilikte bolıw uqıplılıǵın rawajlandırıwǵa járdem etiw.Íıwńǵáúó
studentlerdi gumanizm ruwxında tárbiyalawǵa baǵdarlaytuǵın insan hám qorshaǵan ortalıq arasındaǵı baylanıstı hár tárepleme sáwlelendiretuǵın «men neni biliwim múmkin?», «men ne islewim kerek?»,
«men nege úmitleniwim múmkin?» degen máselelerdi analizlewge ilimiy tiykar beriw.
- filosofiya metodologiyalıq wazıypanı atqarǵanı ushın, studentler filosofiyanı úyreniw arqalı óz qánigeliklerin jánede jetik úyneniwine imkaniyat tuwıladı.
7
Lekciya hám seminar sabaqlardıń bólistiriliwi.
Filosofiya
№ |
|
|
|
|
|
Sabaq túri |
||
Sabaq ótiletuǵın temanıń atı |
|
|
Ajratılǵan saat |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
Lekciya |
!meliy |
Óz betinshe |
|
1 |
Filosofiya, onıń predmeti hám jámiyettegi roli |
4 |
2 |
2 |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|||
2 |
Áyemgi Shıǵıs xam Oraylıq Aziya ellerinde |
4 |
2 |
2 |
|
|||
|
filosofiyalıq oydıń payda bolıwı hám rawajlanıwı. |
|
|
|
|
|||
|
Áyyemgi grek filosofiyası |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
3 |
Orta ásir musılman Shıǵısınıń diniy filosofiyalık oyı |
4 |
2 |
2 |
|
|||
|
hám arab filosofiyası. Oraylıq Aziyada erte hám sońǵı |
|
|
|
|
|||
|
Renesans dáwiri filosofiyalıq oylardı rawajlanıwı (IX- |
|
|
|
|
|||
|
XII hám |
|
|
|
|
|
|
|
|
XV asirler.) |
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Evropada orta ásirler filosofiyası. |
Jańa dáwir |
4 |
2 |
2 |
|
||
|
filosofiyası. Nemec klassik filosofiyası. |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
XX-ásir filosofiyası. |
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Berdaqtıń dúnyaǵa kóz-qarası. |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
7 |
Bolmıs hám materiya filosofiyasınıń tiykarǵı |
4 |
2 |
2 |
|
|||
|
kategoriyaları. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
Filosofiyada sana probleması. |
|
|
4 |
2 |
2 |
|
|
9 |
Biliw teoriyası.Ilimiy biliw |
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
10 |
Filosofiyada dialektika máselesi. |
|
6 |
4 |
2 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11 |
Tabiyattı filosofiyalıq túsiniw. |
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
Sociallıq |
filosofiyanıń |
páni. |
Jámiyetti |
4 |
2 |
2 |
|
|
filosofiyalıq analizlew. |
|
|
|
|
|
|
|
13 |
Filosofiyada adam probleması.. |
|
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
Jámiyettiń ruwhıy turmısı.. |
|
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
15 |
Házirgi zamannıń ǵalabalıq problemaları |
hám |
4 |
2 |
2 |
|
||
|
olarǵa filosofiyalıq analiz. |
|
|
|
|
|
|
|
16 |
Ózbekstan Respublikasınıń |
ǵáresizliginiń |
4 |
2 |
2 |
|
||
|
filosofiyalıq problemaları. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Barlıǵı |
|
|
48 |
22 |
26 |
34 |
|
8
Etika páni
K/s |
|
Sabaq ótiletugın temanıń atı |
|
|
Sabak turi |
|
|
|||
|
|
|
Ajratılǵa n saat |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lekciya |
|
ameliy |
Óz |
betinshe |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
Etikanıń páni Moraldıń mánisi, funkciyaları |
4 |
|
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
hám principleri |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
Etikalıq oy pikirlerdiń rawajlanıwının tariyxıy |
2 |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
basqıshları |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
Moraldıń mánisi, funkciyaları hám principleri |
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
Moraldıń negizgi kategoriyaları |
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
Ádep-ikramlılıq qatnasıq mádeniyatı. |
|
|
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
|
Ádeplilik tárbiyası hám insannın ózinózi |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
tárbiyalawı. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Barlıǵı |
12 |
|
4 |
|
8 |
|
10 |
|
|
|
Estetika pani |
|
|
|
|
|
|
|
|
K/ |
Sabaq ótiletugın temanıń atı |
|
Sabaq túri |
|
|
|||||
s |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Saat |
lekciya |
ámeli й |
|
Óz |
betin |
|||
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
1. |
Estetikanıń páni. Tiykarǵı estetikalıq |
4 |
2 |
2 |
|
|
|
|||
|
kategoriyalar |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
4 |
Tiykarǵı estetikalıq kategoriyalar |
2 |
|
|
2 |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
5 |
Iskusstvonıń mazmunı, jámiyettegi tutqan |
4 |
2 |
2 |
|
|
|
|||
|
ornı. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
Iskusstvonın túrleri. Estetikalık tárbiya. |
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
Barlıǵı |
12 |
4 |
8 |
|
10 |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9
Logika
K/s |
Sabaq ótiletugın temanıń atı |
Ajratı lǵan saat |
Sabaq túri |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lekc iya |
amel iy |
Óz beti nshe |
|
|
|
|
|
|
|
1. |
Logika páni hám onıń áhmiyeti |
4 |
2 |
2 |
|
2 |
Oylawdıń tiykarǵı nızamları. |
|
|
|
4 |
|
Logikanıń rásmiylestirilgen tili. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
Túsinik hám pikir oylawdıń formaları |
4 |
2 |
4 |
|
|
sıpatında. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
Oy juwmaǵı oylawdıń forması |
2 |
|
2 |
|
|
sıpatında. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
Argumentaciyanın logikalıq |
|
|
|
6 |
|
tiykarları. |
|
|
|
|
|
Bilimniń rawajlanıw formaları. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Barlıǵı |
12 |
4 |
8 |
10 |
|
JÁMI: |
84 |
34 |
50 |
64 |
Filosofiya.
1-tema Filosofiya, onıń predmeti hám jámiyettegi roli. (2 saat)
«Filosofiya» atamasınıń mánisi hám mazmunı, onıń tariyxıy hám zamanagóy túsindiriliwi .
filosofiyanıń bahs temaları hám olardıń túrli-túrli túsindiriliwi. Máńgi hám ótkinshi mashqalalar. Filosofiyalıq temalardı ilimiy-teoriyalıq úyreniw hám izertlew máseleleri.
Filosofiyada milliylik hám ulıwmainsaniylıq. Jáhán filosofiyası rawajlanıwında milliy filosofiyalıq mekteplerdiń ornı. Ózbekstandaǵı filosofiyalıq dindarlar onıń ótmishi hám zamanagóy rawajlanıwı. Islam Karimov-ǵárezsizlik filosofiyasınıń tiykarın salıwshı.
Dúnya qaras túsinigi, onıń mánisi, mazmunı. Individuallıq hám tariyxıy formaları.
Ápsana hám ráwiyatlar – mifologiyalıq dúnya qarastıń ideallıq tamırı. Diniy dúnya qaras, onıń tiykarǵı qádriyatları hám principleri. Teologiyalıq filosofiyalıq máseleleri.
Filosofiya dúnya qaras sıpatında onıń dúnya qarastıń basqa formaları menen óz-ara baylanıslılıǵı Filosofiyalıq dúnya qarastıń ulıwmainsaniy hám milliy ózgesheliklerin úyreniwdiń áhmiyeti.
10
Filosofiyalıq bilimler sisteması, onıń ózine tánligi tariyxıy ózgeris hám mazmunnıń bayıp barıwı. Filosofiyalıq bilimlerdiń tiykarǵı baǵdarları hám olardıń ideallıq tamırları. Filosofiyalıq ideyalar, teoriyalar, olardıń qáliplesiwi hám áhmiyeti. Filosofiyalıq sociallıq rawajlanıwınıń muayyan basqıshlarındaǵı ornı probleması.
Sociallıq-gumanitar pánler sistemasındaǵı filosofiyanıń ornı hám roli. Filosofiyanıń basqa pánge tásiri, dúnyaqaras hám metodologiya sıpatında áhmiyeti. Ilim-pán jetiskenliklerge hám onıń filosofiyada sáwleleniwi. Ózbekstan sociallıq pánler sistemasındaǵı zamanagóy ózgerisler processi. I.Karimov sociallıqfilosofiyalıq bilimlerdiń jańa mazmundaǵı sistemasın jaratıw zárúrligi haqqında.
Filosofiyanıń tiykarǵı funkciyaları. Ózbekstannıń ǵárezsizlik dáwirinde filosofiyalıq bilimlerdiń tiykarǵı baǵdarların úyreniw hám úyretiw wazıypaları. Jas áwladtı mánewiy kámillik, ǵárezsizlikke sadıqlıq ruwxında tárbiyalawǵa filosofiyanıń áhmiyeti.
Tariyxıy rawajlanıw, sociallıq rawajlanıw hám filosofiyalıq oydıń baylanıslılıǵı. Adamzat filosofiya dúnyaqaraslıq ózgeriw dialektikası onıń tariyxıy hám sociallıq processlerge baylanıslılıǵı. Filosofiyalıq oydıń sociallıq processlerdiń aldın keliwi yaǵnıy izde qalıw problemaları.
Ǵárezsizlik hám filosofiyalıq dúnyaqarastıń ózgerisi zárúrligi. Ǵárezsizlikfilosofiyalıq oy ózgerisiniń tiykarı hám shárt–sharayatlar. Ideologiyalıq boslıq hám onı jańa ideologiya menen tolıqtırıwdıń filosofiyalıq wazıypaları. Ǵárezsizlikti bekkemlew, jańa oydı qáliplestiriwde filosofiyanıń ornı hám áhmiyeti.
Filosofiyalıq dúnyaqaras ózgerisinde tálim-tárbiyanıń áhmiyeti. Ǵárezsizlik dáwirinde sociallıq – filosofiyalıq pánlerdi oqıtıw talaplarınıń ózgeriwi. Filosofiyalıq dúnyaqarastıń ózgeriwi hám jaslar kamalatı. Jaslar sanasında jańasha dúnyaqarastı qáliplestiriw wazıypaları.
2-tema. Áyyemgi Shıǵıs hám Oraylıq Aziya ellerinde filosofiya oydıń payda bolıwı hám rawajlanıwı. Áyyemgi grek
filosofiyası (2 saat)
Jáhán civilizaciyasınıń bir pútinligi hám ráń-báreńligi: Ilimpánde birinshi dúnyaqaras hám mádeniyat qáliplesiwiniń region hám territoriyalardı baylanıslılıǵı probleması Evropocentrizm hám Aziyacentrizm teoriyaları, olardıń mánisi, ideyalıq principleri hám ideologiyalıq maqseti-múddáháleri Filosofiyanıń rawajlanıwın dáwirlerge hám territoriyalarǵa bóliwdiń salıtırılmalılıǵı hám áhmiyeti.
Shıǵıs-jáhán civilizaciyasınıń oraylarınan biri. Áyyemgi Shıǵıs, Mısır hám Bobildaǵı filosofiyalıq oy-pikirler. Iudaizm dini hám filosofiyalıq táliymatı. Hind filosofiyası: vedalar hám
11