Gúrrińler, shıǵarmalar
.pdfAradan el saǵınıshı qıynaǵan awır kúnler ótti. Ájiniyaz kúndegidey Qojbannıń úyinde balalardı oqıtıp atır. Búgin de sabaq tawsılǵannan soń Ájiniyaz endi otawına qaytajaq waqıtta esikten Qojban kirip keldi.
—Oo, harıma inim, sharshama, – dedi jelkesin qaǵıp.
—Bar bolıń! Raxmet.
—Ájiniyaz búgin keshqurın biziń úyge aqındardı shaqırıp as berejaqpın. Soǵan sen de kel, – dedi Qojban, – mirát etip.
—Mirátińiz ushın raxmet,aǵa. Bári aqınlar bolsa maǵan qolaysız. Jaqsısı,barmayaq qoyayın, – dep Ájiniyaz qısındı.
—Bunıń nesi?, Aqınlar bolsa, óz shákirtterim, olardan qay jeriń kem…Sen aqındıq jolında olardan ótseń ótersiń-dá, biraq qalmaysıń ǵoy – dep ǵarqıldap kúldi.
Ájiniyaz ádep penen:
— Asırıp jiberdińiz, aǵa, olay emes-ǵoy? Meyli, siziń ushın baraman,–dedi.
– Bárekella, solay desesh. Sosın ótkende sennen soraǵanımdı da ala kel. Bitirgen shıǵarsıń. Keshte maǵan oqıp beresiń, – dep shıǵıp ketti.
Aqsham… Ay súttey jarıq. Ájiniyaz kiyinip Qojban baydıń úyine qaray júrdi…
Qojban onı jıllı júzlilik penen kútip aldı.
Dasturqanǵa hár túrli ónimler tartılǵan. Miymanlardıń da kewli xosh. óonaqlar awqatlanıp bolǵan soń, Qojban hámmeni ózine qarattı:
– Al qonaqtar, endi qaraqalpaq elinen kelgen aqın jigitten bir óleń esitsek. Qáne, Hajeke, óz jurtıńdı táriyptep ber-shi, – dep shayırǵa mirát etti.
Ájiniyaz ata mákan, tuwǵan jer saǵınıshı menen jazǵan táriyp qosıǵın oqıy basladı:
Sorasań elimdi, Qojban, bizlerden,
Qalpaǵı qazanday ellerim bardur,
Qáte shıqsa keshirińler sózlerden,
Qıtay, Qońırat atlı ellerim bardur.
Jaylawım – Úrgenish, Arqası teńiz,
231
Jawırnı qaqpaqtay – malları semiz,
Ruqsatsız bir-birine salmas iz,
Birlikli óońırattay ellerim bardur….
J.Jiemuratova, student. Nókis.
232
2122 (FANTASTIKALÍQ GÚRRIŃ)
2122
(fantastikalıq gúrriń)
Azanǵı shaydı iship bolıp anası qızına sóz qattı:
—Qızım, — kóbinese qızın, qızım dep emes, atın aytıp shaqıratuǵın anasınıń bul saparı qızım dewine qaraǵanda aytılajaq gáptiń bir jóni barǵa uqsaydı – búgin dem alıs kúnińde úy jumıslarına bir az aralasıp, maǵan kómek ber. Jasıń on beske keldi. Endi kishkene qız emesseń. Úy jumısların úyrenetuǵın waqtıń boldı. Hár kúni oqıw deyseń, dógerekler, jáne bir nárseler, kúnde bir sıltaw. Bir dem alıs kúnińde úy jumısların islewdi úyrenip baslawıń kerek. Úlken qız boldıń, quday qálese úsh-tórt jıldan kelin bolasań.
—Oay-boy! Jáne sol gáppe anajan. Endigi hápte ICCup Womens-2123 ke tayarlıq baslanadı. Galogramma oyınları boyınsha hayal-qızlar chempionatı. Soǵan tayarlanıwım kerek – tońqıldandı qızı – 2123-jıl da demde kelip qaladı. Bir jıldan da az waqıt qaldı.
—Háy onday galogramma-palogramma, «gór-jer» oyınlarıńdı jıyıstır – qızına baqırıp basladı anası – Haw ne bále bul! Ata-babalarımız kompyuter degendi negizi jumıs ónimdarlıǵın…
—Awa, jumıs ónimdarlıǵın asırıp jámiyetti rawajlandırıw ushın… — dárriw gápin bóldi qızı. Qızı kóziniń qarashıǵın aspanǵa qaratıp qoydı.
—Uyalmaysań ba?!!! – ashıw atına mingen anasınıń sabır kesesi toldı –Boldı! Irası menen seniń tárbiyań buzıldı. Boldı! Endi hesh kimniń aytqanın qılmayman. Ákeń seni artına jasırsa da paydası joq endi. Endi onı da tıńlaytuǵın áneyi joq. Búginnen baslap úy jumısların islemeydi ekenseń, sol galogramma xanańa ot beremen! Túsindińbe?! – baqırdı anası. Keynen ashıwlanıw nátiyjesinde ólip ketiwi múmkin bolǵan nerv talshıqların saqlap qalıw maqsetinde paydalanılatuǵın shoker menen omırtqasına bir az toklı emdi jiberdi.
Anasınıń jaqsı ǵana baqırısın esitken qız, insapqa keldime yaki qorıqtıma, bul saparı «yaxshı» dedi hám úy jumıslarına kómeklesiwge kirisip ketti. Anası oǵan úyde júrip óziniń kelin bolıp túsken waqıtları qanday miynet etkenlerin aytıp berdi. Sonıń menen birge úy jumıslarınıń qalay orınlanıwın da kórsetip kete berdi.
— Men degen kelin waqtımda bir tınbaytuǵın edim – ózin kóklerge kóterip maqtap, qızına órnek bolıwǵa háreket etti anası – Kir juwatuǵın edim, awqat
233
pisiremen, úydi tazalayman, dalalardı, úylerdiń aldıların sıpıraman. Úydiń sırtı da, ishi de meniń arqamda jánnetdey payızlı, tap-taza bolıp turatuǵın edi. Awqat degenniń 300 den artıq túrin tayarlawdı biletuǵın edim – dep asxanaǵa keldi de, «Asxana 2100» dep atalǵan asxana kompleksiniń sistemasın iske qostı.
—Xosh, qorda ne qaldı eken – dep asxana ortasında jaylasqan ortasha úlkenliktegi ekrandı barmaqları menen basıp, menyular qatarınan qanday da bir túymelerdi basıp ketti.
—Qara qızım, minekey. Mına ekranda asxananıń qorında qalǵan ónimler dizimi hám olar haqqında maǵlıwmatlar boladı. Jáne mına jerge kirseń, usı qalǵan ónimlerden qanday awqatlar tayarlawǵa bolatuǵının kórsetip qoyadı. Onnan keyin mına jerde sońǵı bir ayda qanday awqatlar jelingenine qarap shańaraq aǵzalarınıń qaysı awqatlardı az jep atırǵanı hám olardıń organizminde qaysı fermentler azayıp baratırǵanın kórsetedi. Usılarǵa qarap turıp búgingi awqattı saylawıń kerek.
—Al mınaw – «optimal variant» degeni ne anajan? – ekrannıń bir shetinde turǵan túymeni kórsetti qızı.
—Bunı bassań kompyuterdiń ózi búgingi awqat ushın saǵan optimal varianttı usınadı – juwap berdi anası – Sonday erinshek bolıp ketkenseń, eń ańsat jolın kewliń sezip usını soradıń ya? – anası kózin qısıp qaradı qızına.
Izinen anası házir awqat pisirilmeytuǵınlıǵın, al bálkim tús bolǵanda bunı qılatuǵınlıǵın, sebebi awqat uzaǵı menen jigirma minutta tayın bolıp qalatuǵınlıǵın ayttı. Olar asxanadan shıǵıp kóshe sıpırıwǵa jol aldı. Anası endi usı jumıstı qılıwı haqqında aytıp atırǵan waqıtta qızı taǵı kóziniń qarasın aspanǵa qaratıp
—Búginshe usı bolar, qalǵanın endigi dem alıs kúnleri úyrenemen-ǵoy — dep edi, anası hesh qanday ırzalıq bermeytuǵınlıǵın bildirdi. Ilájsız kóngen qızı anasınıń izinen erip kóshege jol aldı.
—Minekey, taǵı bir úydegi jaqsı ǵana sen bilmeytuǵın, júdá kerekli múlk — dep anası onı tórt múyeshli, boyı adamnıń belinen sál páslew robottıń qasına alıp bardı
—Buǵan úy átirapındaǵı tazalanatuǵın jerlerdiń koordinataların ózim kirgizip qoyıppan. Tek kelip kúnniń jaǵdayına qarap ıǵallıqtı, jerge sebiletuǵın birikpeniń quramındaǵı zatlardıń procentlerin kirgizip shıǵasań. Jaqsılap qarap úyren – dep anası taǵı ekrannan barmaǵın almay, bir nárselerdi kórsetip shıqtı. Robot ornınan qozǵalıp úydiń aldıların tazalap basladı. Anası bolsa qızı menen ishke kirip ketti.
—Boldıma? – soradı qızı taqatsızlanıp – jumıslarımdı isley bereyinbe?
234
— Haw qoyıp tur! Jańa ǵana-ǵoy jumıstı baslaǵanımız, haw ele ıdıslardı juwmaymızba? – dep qızın taǵı asxanaǵa súyrep ketti.
Anası asxanaǵa qızın alıp barıp ıdıs-tabaq hám kiyimlerdi qosıp juwatuǵın apparat penen tanıstırıp shıqtı. Oǵan kiyimge qanday untaqlar, ıdıs-tabaq ushın qanday untaqlar salınatuǵınlıǵın, sonıń menen birge hár bir untaq túrine qarap neshe procentten salınıwın kórsetip apparattı iske túsirdi. Onnan keyin bolsa qızın taǵı basqa xanaǵa súyrep ketti. Jataq jaydı sıpırıp tazalaw ushın alıp ketip baratırǵanında qızınıń galafonına galaqońıraw kelip qaldı hám qabıllaw túymesin bastı. óońıraw kelgen waqıtta galafon janıp ishinen qıtay miflerindegi aydarxa muzika sesleri astında shıǵa basladı. Qorqınıshlı aydarxanı kórgen anası qorqıp ketip qızına baqırdı – Ne bále bul?! Durıslılaw galarington qoysańo!
Galafonda yarım saat dostı menen «bılshıldasqan»nan keyin anasına «boldıma» dep soraw qoyǵan qızı «yaq» degen juwaptı aldı – ele bir talay jumıs bar.
Túslikke shekem úydiń shańların tazalaytuǵın robotlar, aynalardı juwıwshı asılmalar menen tanısıp shıǵıp bolıp, anası oǵan elektron jalyuzilerdiń isten shıqqan batareyaların awıstırıwdı da úyretti.
Barlıq jumıs bolınǵannan soń, dem alıs kúni kewil jazıwǵa ketken ákesi keldi. Túslik waqtında qızı ákesine búgin úy jumıslarında anasına járdem berip, qánshelli mártlik kórsetkenleri haqqında aytıp berdi. Anası da arasında kúlip qoyıp, – Kórdińbe, anańa qanday qıyın ekenin – dep qoyadı. ákesi bolsa qızınıń bul jetiliskenligine quwanıp, oǵan endigi aylıǵınan jańadan shıqqan «Galo-2122» galogramma oyın xanasın qurıp beriwge wáde berdi.
Islambek Mambetniyazov,Nókis.
235
ALTÍN SOBÍQ
Narjan ATABAEVA
(mistikalıq gúrriń)
Aysulıwdıń kelinshek bolıp túskenine ele bir ayda bolǵan joq edi. Kúyewi jumısta. Úyde barı-joǵı ózi menen tórt adamnıń awqatın tayarlaydı. Kir pirin juwadı, úy tazalawǵa kóp waqıt ketpeydi. Qorjın formasında salınǵan eki bólmeniń aldında keń dáliz. Derezeleri kishilew bolǵanǵama esikten kirgen waqıtta qarańǵılaw kórinedi. Dálizdiń oń tárepi qalǵan-qutqan taxtalardan bolsa kerek, quraq-quraq onsha tegis emes sıpa qurılǵan. Sıpanıń ústine, qoldan toqılǵan paxta jipten naǵıshlı alasha, onıń ústine kishilew kiyiz tóselgen. Shep tárepi asxana xızmetin atqaradı. Bir jaqsısı eki bólmeniń de esigi dálizge qarap ashıladı. Bólmelerdiń úlken-keńirek jaǵında, kempir-ǵarrı kelgen qonaqlarda sol jerde otırıp, sol jerden daǵısadı. Kelin-kúyewdiń bólmesi, kempir-ǵarrısınikine qaraǵanda ensizlew, biraz azadalaw, tórde temir krovattıń ústine shılt jańa kórpeler jıynalǵan.
Kórimsizlew nárse bul úydiń kishkene, tar kózli áynegi, oǵan keltelew shıt perde tutılǵan.
Esik tárepte sarı mıs qumǵan menen mıs shılapshın. Bul jasawlar ápiwayı ǵana bolsa da sol dáwirdiń orta hallı xojalıqların da ǵana bar edi.
Aysulıwdıń házirgi jumısı usı eki bólme menen dálizdi tap-taza qılıp qoyıw. Kelgen qonıqlardı kútiw.
Mine biz usılay jasaymız sen sháhárdiń qızı zerigip qalmadıńba? — dedi bir kúni kúyewi. Ol usı úydiń erke jalǵız balası. Aysulıw bul úyde tek kúyewi menen ǵana ashılısıp sóylesedi. óayın enesi «ishimdegin tap» degen qıylınan. Hesh nárse soramaydı, sóylespeydi. Zárúr jaǵdayda ǵana bir-eki awız sóylemese ulıwma gúń. óayın atası dáw kelbet, iri kisi, dawısı da álle qanday óktem. Kelin, atası úyge kirgennen onıń sustı bolıp, úndemey xızmetke kirisip kete beredi. Kórpeshe salıp, chay qoyıp, qolına suw quyıp degendey bárin únsiz bejeredi. Ol zayıbınıń kerisi edi. Gúrrińshil, ananı-mınanı sorap, óz pikirlerin aytıp, kelindi de eplep gápke salar edi.
Zerigerli bolsa da kúnler ótip atır. Azanda kempir inisiniń úyinen xabar alıwǵa ketti. Ǵarrı da óziniń ruwızgershiligi menen júrme, úyde joq.
236
Aysulıw keshegi juwılǵan kórpeshelerdi paxtalap, sırıwǵa kiristi. Túske taman keyingi kórpeshesin bolayın dep turǵanda, dálizden hayallardıń dawısı esitildi.
—Taza kelinniń qolınan chay isheyin dep kiyatırsaq, Máryam joqpa? deymen dedi birewi.
—Qazanın arqalap ketkendi deysińbe? Kelin barǵoy áne dese, jáne birewi ishin tarttı, óyippey mınaw qanday jalmawız boldı. Mushtay bolıp kórpeshe sırıp atırǵoy. Tsss jáne dáslepki dawıs, tańlanbay júrseń óleseń-be, dep sıbırlandı.
Aysulıw shıǵıp kempirlerdi qarsı aldı. Ol anasız qalıp kempir apasınıń qolında óskenliktenbe, jas hayallardan góre kempirlerdi jaqsı kórer edi. Olar menen apaqshapaq bolıp kete berer edi. Házir de esitkenlerine itibar bermey, xızmetke aylanısıp ketti.
«Áytewir nársege ópkelep, giná saqlamay, kewilińnen asırıp ótkerip jibere ber, sonda jasawda ańsatıraq boladı» dep uqtırar edi oǵan kempir apası.
Qara chayma, kók chayma? dedi qumandı paqırlatıp qaynatıp.
Qay bilgenińdi demley ber kelin dep házillesken boldı birewi. Dástúrxanǵa kók chayda, sútli qara chayda qoyıldı. Qoradan máyek ákelip quwırmaqshı edi, atasınıń gúrrińi yadına túsip sál seskeneyin dedi.
Sen ne qılajaqsań qaraǵım – dedi shette otırǵan kempirlerdiń jaslawı, chaydı ózim quyıp otıraman. Toydan awısqan duzlanǵan góshler bolsa tez palawǵa qarap jiber. Bul úy meniń tórkinim! Bekturǵan aǵanıń ruwlas qarındasıman dedi óz úyinde otırǵanday ózimsinip.
Duzlı góshler barda biraq enemnen sorawım kerek, házirshe máyek quwıra bereyin dedi Aysulıw. Hayallar bir-birine qarastı.
Óziń bil balam, eneń bolǵanda palaw tuwe máyek quwırdaqta joq edi. Bul kempirdiń aytıwınsha, enesi táwiraq sıqmar hayallardan. Aysulıw qoraǵa bir-bir basıp zorǵa kirdi de shetirektegi máyek jıynap qoyılatuǵın qabaqtı shaltlıq penen ala qashtı. Tór jaqqa kóz taslawǵa da qorıqtı. Qulaǵında atasınıń gúrrińi, ishke izinen quwıp kiyatırǵanday juwırıp kirdi. Qızıp turǵan shoyın plita pechtiń ústińgi qaqpaǵın ashıp tabanı qoydı. May qızǵan soń máyeklerdi shaǵıp bir-birine jetispey turǵan jerlerin kepkir menen tegislep ústine irimshik qırıp septi, ústine piyaz tuwrap, azǵana waqıt qaqpaqtı japtı. Usılay tegislep toltırsa awdarǵanda astı bir pútin taba nanday bolıp shıǵadı. Kempir apasınan úyrengeni edi bul. Tabaqqa awdarılǵan máyekler qıp-qızıl taba nanday bolıp kóterilip shıqtı. Ortasınan pıshaqtı shanıshtı da bárin birdey úsh múyeshlik etip kesip shıqtı.
237
Kempirler ishtey menen jedi, endi enesin kútip otırmadı, dástúrxanǵa pátiya qılıp kelinge raxmetin aytıp turdı.
Aysulıw jáne bir ózi qaldı. Kórpeshelerde pitti.
Ol oylap otırıp, atasınıń gúrrińin esledi. Bul waqıya boldıma, bolmadıma lekin atasınıń aytqanları tap ózi kórgendey bolıp yadında qaldı. Sol kúni toyǵa dep úyge eki telejka otın túsirildi. Otın kómekke barǵanlar Aysulıwdıń pisirgen palawın maqtap-maqtap jep bolǵan soń da chay iship gúrrińlesip otırdı. Kelinshektiń jatıp qalǵısı keldi de biraq ilajsız pechtiń artında otırdı.
Otınshılar ketken soń, dástúrxandı jıynastırıp, ata-enesiniń tósegin salıp beriwi kerek. Otırǵanlar gúrrińdi jay salıw, kimniń qalay ornalasıp qalǵanına burdı.
Bekturǵan aǵa jaydı tazadan saldıńız, nege mına kolxozdıń seyilxanasınıń ornına salmadıńız? Ol jer biyik, hám góne diywaldan qalǵan saz kesekli jer, ızǵarıda bolmaydı.
— Sen bala seyilxana tuwralı bir nárse esittińbe deymen. Meni sóyletpekshi senǵoy shaması solayma?
Quda haqı esitpedim aǵa, -sózdi jaydan baslaǵan jigit aqlanıp sóyledi. Ózińiz bilesiz men ılaydan paqsa kóteretuǵın peshkermen. Jayın iyesi qay jerge salıwın maǵan oylasadı.
Al seyilxana haqqında bir qızıq waqıya bolsa jan dep esitemiz. Tún ǵáriptiki, qayaqqa asıǵamız.
Awa, awa esiteyik aǵa dep ǵawırlastı erkekler.
* * *
Ata-anańızdan esitiwińiz bar shıǵar men burın kolxozdıń atkónegi, hám seyisi de edim. Úyim sol jerge jaqın bolǵan soń, keshki qarawılda ózim. Kúndiz kolxozdıń jumısına jegiletuǵın atlardıń xızmeti kúshli edi. Túnde bir mártebe kirip, sanap shıǵaman. Bul ele qırqqa da shıqpaǵan waqtım edi. Túnde qolıma fanstı alıp, at qoraǵa kirdim. Qoranıń ishi jap-jaqtı, eger otız fonardı jaqqanda da bunıńday jarıq bola almas edi. Hayran qalıp, atlardı izledim. Kózim atlardan burın qoranıń tórinde shashların tarap, buratılıp otırǵan sulıwǵa tústi. Ońımba, túsimbe dep anıqlap qaradım. Izǵar, atlardıń shıptarı sasıp turatuǵın atqananıń tórine qıp-qızıl gilem tóselgen. Gilemniń ústindegi shiy-quraq kórpeshede otırǵan periy maǵan qarap, mánili mıyıq tartıp ımladı.
238
Kel, Bekturǵan dep ornınan turıp maǵan qarap júrdi. Sárwi boy, qıpsha bel sulıwdıń shashları taqımınan de tómen túsip, tolǵanadı.
Ol júrip emes, maǵan qarap sol turısında júzip kiyatırǵanday, onı kóriwden periy dep oylaǵanım, qaysı qız usı máhálde seyisxananı azada qılıp, meni kútip otıradı. Ol jaqınlap, júzlerin júzime taqadı. Mennen posa almaqshıday, kózlerin súzip, erinleri menen erinlerimdi gózlep súykene basladı. Men birden keyin shegindim de, diywalda ildiriwli turǵan qamshımdı aldım.
Maǵan kóz-kóz qılıp, esten ayırar kibi dirildep turǵan appaq jalańash siynesinen baslap uzın moyınlarına qamshı menen tildirip ura basladım. Ol qattı shorshınıp qıshqırdı. Kózlerinen men ómirimde kórmegen kógis otlar atılıp jalt-jult etip turdı. Men barlıq kúsh-ǵayratımdı salıp sabay berdim.
Periy qız qap-qara kómirdey bolıp, silkinip qanday da bir teris putanaqlı seksewildiń kúygen formasına kelip joq boldı. Seyisxana burıńǵısınday shıptır iyisi ańqıǵan burınǵı halatına keldi. Atlar tepsinip pıshqırdı. Men atlardı sanamastan sırtqa shıqtım. Ayaq-qolım qaltırap sharshap boldırıp úyge kele quladım.
Pay Bekturǵan aǵa deymen, sizge periy salqının salalmas eken, mine bále de urmaǵanǵoy onıń day periy hámmege ushıray bereme, jaqsılap turıp, bir qattı qushaqlap súyiwińiz kerek edi dep tamsandı, gúrrińdi berilip tıńlaǵan bir jigit.
Sen inim sabırlı bolıp, izin tıńlap kór, onıńday qılmaqshı bolǵanlarda boldı. Men erteńine ornımnan tura almay jattım. Úyge meni izlep brigadir, keyninen baslıq keldi. Men olarǵa bolǵan waqıyalardı aǵızbay-tamızbay ayttım.
Tursam miyim aylanıp, kózim gúńgirtlesedi. Eki kún usılay jattım. Keshte jáne baslıq keldi. Jumıs awırlıq etip, xosh jaqpaslıq etip atırǵanıń joqpa? Inim seni dástanlardı kóp oqıytuǵın qıyalpazlaw deytuǵın edi – dep ol maǵan isenkiremedi. Erteń fansıńdı may quyıp piligin artıp tazalap qoy. Ózim bir seyisxananıń miymanı bolayın dep yarım házil qıldı Mátjan baslıq. Ornıńa waqtınsha Reyim kelte islep turadı.
Erteńine Mátjan baslıq ırası menen-aq keldi. Toyǵa baratuǵınday bolıp kiyingen, belinde súyek saplı qamshısı. Nabada, dep qoydı qamshısına qarap, seniń aytqanıń ıras bolıp, periy hújim qılsa…
Qarańǵı túskende ol fanstı kóterip, seyisxana tárepke ketti. Onıń izinen xabar ala almadım.
Onı erteńine atlarǵa kelgen Reyim kelte seyisxananıń tórinde huwıshsız jatqan jerinde kóripti. Kimseń Mátjan baslıq eki ayaǵı eki qolı islemey shal bolıp
239
(paralich) qaldı. Bardamlı jer, bir dúnya múlki tawsılǵansha táwiplerme, demi ótkir degen mollalarma, jaqsı biledi degen doktorlarǵa qaldırmay apara berdi. Tek bir paydası úsh ay degende tilge kelip sóyley basladı.
Bir saparı dedi Bekturǵan gúrrińdi dawam etip. Mátjan baslıqtı kóreyin, hal jaǵday sorasayın dep bardım. Hayalı awzına qolı menen awqat salıp jegizip otır eken.
Ol hayalın shıǵarıp jiberdi.
Maǵan eńkey, qulaǵındı tut dedi. Ol sıbırlanıp sóylep. Dawıs shıǵarıp aytatuǵın gáp emes. Basqalarǵa áshkara bolmasın. Oǵan jaqınlap qulaǵımdı tutıp otırdım. Periy júdá sulıw edi, dedi ol ıńıranıp, adamlardıń sulıwlardı periyzat deytuǵını ıras eken.
Biziń hayaldı kórip júrsenǵoy, tas-qara bádbáshara, xızmeti jaqsı kewili taza dep anam ápergen. Jaslıǵımda men kóp qızlarǵa ashıq bolǵanman. Olardaǵı hár bir múshesiniń gózzallıǵınıń bári periyde mujassam edi. Jánigúldiń qarlıǵashtıń qanatınday qasları, Máhiydanıń oymaqtay awızı, Záhiyranıń aq quwdıń moynınday uzın tegis moyını, Úmittiń jipektey uzın shashları olarǵa men ashıq bolǵanman da birewine de qolımdı tiygize almaǵanman. óızlardaǵı men ashıq bolıp telmirgen músheler, maǵan intizarday háreketke túsip, olardıń hár biriniń jaǵımlı dawısında sóylep, jaqınlasa berdi. Kel Mátjan, barmısań ózi dúnyada, kel, endi…
Minekey halımdı kórip turıpsań, adam degen óziniń nápsiniń qulı bolmawı kerek eken. Onıń ústine júregimdi basıw ushın seyisxanaǵa azǵana tartıp kirgenmen. Bekturǵan sen durıs qılǵansań, onı sabap, insan sulıwlıqtıń qulı bolmawı kerek eken. Onıń menen kóriskenimizdegi bul aqırǵı sóylesiwimiz eken.
Waqtında gúrlep, kimsen Mátjan baslıq atanǵan er endi, «Mátjan mayıp» bolıp óldi. Adamlar onıń sonsha qılǵan jaqsılıqların umıtıp jiberdi…
Balam mektepti pitkergen jılı taza mal qora salatuǵın boldıq. Tap usı úydiń formasında eki bólme ortası dáliz. Kórsetip ustalardıń qollarına sızıp bergen soń ózim aralaspadım. Olar tez pitkerdi. Qarasam mal qoranı keńirek qılıw ushın tawıq qoranıń eki metrden kóbirek jerin burınǵı kiyeli seyisxananıń ornına kirgizip jiberipti. Aytsam jigitler kúldi.
«Aǵa endi qartaydıń, seni qushaqlamaqshı bolǵan periylerde jasıraǵın gózlese kerek. Ózińizde qoranıń maydanınıń neshe metr bolatuǵınlıǵın aytpadıńız. Sonnan keyin ne qılamız desti. Pitken istiń kemi joq pulların berip jiberdim. Jaqınnan beri kempir ǵurq tawıqlardı qoranıń tórine jatqarsam, patırlap esikke qarap qashıp, máyekleriniń ústine jolamaydı degen gápti shıǵardı. Hayal adam degen
240