DÓRETIWSHI TULǴALAR
.pdfqatnay basladıq. Joldaǵı qıyınshılıqlardı kóz-kóz etip hesh qashan qıynaldım dep aytpas edi. Bul Jumanazar aǵanıń ilimge ǵamxorlıǵı, shákirtlerine bolǵan sheksiz mehir-muhabbatı edi. Haqıyqatında da, 87 jasında óziniń qartayǵanına qaramay ilim jolında shákirtlerin izine ertip, olar ushın den sawlıǵınıń bolmay júrgenin de pisent etpey ayanbay xızmet etip ketti. Nátiyjede ustazımızdıń Tashkent hám Samarqand qalalarındaǵı ilimiy keńeslerge aǵza bolıp hám ol jerdegi ilimpaz ustazlar menen bizlerdi tanıstırıp ketkeni, búgingi kúnde biz sıyaqlı qanshadanqansha shákirtleri ushın úlken ilim esigin ashıp ketkenligin kórsetedi.
Jumanazar aǵa ómiriniń sońǵı demlerine shekem ilimnen qol úzbedi. Enceklopedist alım sıpatında ilimniń derlik barlıq tarawları boyınsha ilimiy maqalalar jazıp, keń jámiyetshilikke tereń oy salıp, Qaraqalpaqstandaǵı ilimniń keleshektegi isleri ushın soqpaq salıp ketti. Sonlıqtan, onıń dańqlı jolı kózi tirisinde-aq shayırlar tárepinen qosıqlarǵa, dástanlarǵa aylandı. Máselen, ustazdıń eń jaqsı kórgen shákirtleriniń biri, búgingi kúnde Ministrler Keńesi Baslıǵınıń keńesgóyi bolıp islep atırǵan, filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı, xalqımızǵa belgili shayır Perdeǵaliy Dabılovtıń ustazdıń 80 jıllıq yubileyine arnap dóretken «Milletimniń tımsalısız, ustazım!» atlı qosıǵınan mına qatarlardı oqıǵım keledi:
Tóreligi qıldı qırıq jarǵanday, Shákirtleriń ózińizge uqsasın. Islerińiz jurtlar hayran qalǵanday, Bulaq kózin qayta ashqan ustazım! Baytereksiz tamır urǵan tereńge, El baxtına jarasıqlı gúltajım.
Sizdi deymiz «Qaraqalpaq» degende, Milletimniń tımsalısız, ustazım!
Waqıt degen adamdı óziniń eń jaqın bolǵan tawday súyenishke aylanǵan qádirli insanlarınan ayırıp, bizdi olardan kem-kem uzaqlastırıp kete beredi. Biraq tawlar uzaqlasqan sayın anıq kórinedi. Sol aytqanday, ádiwli ustaz, jankúyer ilim pidayısı, kórnekli alım Jumanazar aǵa Bazarbaevtıń da qaldırıp ketken miynetleri keleshek áwladlar ushın jol kórsetiwshi juldız, ólmes miyras sıpatında jasay beredi.
Jienǵaliy Usenov,
Ájiniyaz atındaǵı NMPI dıń Milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq kafedrası aǵa oqıtıwshısı.
121
BIR AǴAM BAR
Orazbay aǵa menen jaqın islesken waqtımız 1994-jıldan baslap Ruwxıylıq hám aǵartıwshılıq orayında Ibrayım aǵa baslıq, Orazbay aǵa orınbasar, men referent bolıp islegen jıllarımız boldı.
Neler ótpedi basımızdan…
Ulmambet aǵanıń ózinen sońǵı áwladtıń bir wákilleri tuwralı ―Áy, olar inertnıy ballar-ǵo…‖ — degen xarakteristikası bar edi.
Inertnıy – enjar, heshnársege umtılmaytuǵın, degen máni beredi.
Al, biziń Orazbay aǵa barǵan jerinde bir jańalıq endirmey qoymaytuǵın ǵayratker adam.
―Ámiwdárya‖ jurnalında xatker dáwirinde jınayatshı kóziashıqlardıń tariyxın jazdı, ámiwdárya menen Sırdáryanı saǵasınan ayaǵına deyin basıp ótip, ájayıp ekologiyalıq ocherkin dóretti.
Bunnan soń kino tarawına aralasıp, burınǵı Ózbekstan hújjetli hám xronikalıq filmler studiyasınıń Nókis filialın ―Qaraqalpaqfilm‖ studiyasına aynaldırıp, dáslepki qaraqalpaq kórkem filmleriniń atası boldı.
Hátte shet ellerde bala oqıtatuǵın Aksels shólkemin de basqardı.
Orazbay aǵa kóp jıllar ―Ózbektelefilm‖ kinostudiyasınıń Qaraqalpaqstan bólimin basqarǵan waqıtta elimizge baylanıslı kóp kinoshıǵarmalar jarattı.
Orazbay aǵanıń sońınan jáne ádebiyat tarawına aynalıp kelip, ―Ámiwdárya‖ jurnalınıń bas redaktorı, Qaraqalpaqstan Jazıwshılar awqamı baslıǵınıń wazıypasın atqarǵan dáwirleri yadımda.
122
Men ol kisiniń shaqırıwı menen awqamda ádebiy másláhátshi bolıp isledim.
Usı dáwirde Orazbay aǵa ekewimiz Qaraqalpaqstan Respublikası Jazıwshılar awqamınıń házirgi hárekettegi ustavın tayarladıq.
Sońınan awqamǵa baslıq bolıp kelgen jáne bir aǵam meni bul jumıstan bosatıp tasladı – bul iste basqa bir aǵamnıń qolı boldı.
Biraq men bul aǵalarıma húrmet-izzetimdi joytpadım.
Men olardı jaqsı kóremen.
Joramız Ómirbaydıń erterekte bizler Sharapatdin ekewimizge aytatuǵın bir gápi bar edi, sizler qaraqalpaq ádebiyatınıń ersheń ballarısız, bizler «Dádá» menen Orazbay aǵalardıń qoynında jatqan hadal balalarımız, degen.
Bul onıń bizlerdiń Nókiste oqıp, ádebiyatqa aralaspaǵanımızdı aytqandaǵısı.
Ómirbaydıń bizler degendegisi – Keńesbay Allambergenov, Keńesbay Genjeev, Allashbay Reyimov, Bazarbay Seytaev hám basqa da sol jılları ádebiyattıń esigin qaqqan jigitler bolǵan.
Olar geshtek qurıp, shıǵarmaların dodalaǵan.
Sol dáwir hám sol geshtekler tuwralı Ómirbay Ótewliev hám Keńesbay Allambergenovlar ózleri gúrriń etip berer.
Bizler Sharapatdin Ayapov, Orazbay Sátbaev, Baxıt Nurıllaev ol geshteklerdiń ishinde bolmadıq.
«Dádá» Amangeldi Xalmuratov usı jetpisinshi-sekseninshi jılları ádebiyatqa aralasqan jaslar toparınıń odanbasısı bolǵan.
Amangeldi aǵa institut pitkermegen, biraq kóp oqıytuǵın, bilimli adam edi.
Amangeldi Xalmuratov qaraqalpaq ádebiyatına jańa temalar, jańa qaharmanlar hám jańa stil alıp kelgen shayır hám prozashı boldı.
Men ol kisige ―siz qaraqalpaq ádebiyatında intellektuallıq baǵdardı baslap berdińiz‖ degenimde «Dádá» kózleri jaynap quwanǵanı yadımda.
Amangeldi aǵa ara-tura Aqmańǵıttan kelip, ―Nókis‖ miymanxasınan bólme alıp, kóziashıq tuwralı romanınıń bapların jazar edi.
123
―Bilim‖ jámiyetiniń imaratında jumıs isleytuǵın Hikmetulla aǵa ekewimizdi sol romannıń bapların tıńlawǵa shaqırıp aladı – romannıń seksen betler shaması bastaǵı bapların tıńladıq.
Bul roman pitkerildi me – bunı men bilmeymen.
Kitap bolıp basılıp shıqqanın kórmedim.
Ulıwma bul áwladtıń wákilleri Jiyenbay aǵa, Hikmetulla aǵa, Keńesbay aǵalar hárqaysısı óz aldına bir dúnya insanlar.
Mine, usı áwladtıń mańlayı – bul meniń Orazbay aǵam.
Men Orazbay Ábdirahmanovtıń ―Bosaǵa‖ romanın qaraqalpaq ruwxıyatı hám tiliniń ájayıp shıǵarması, dep bilemen.
―Bosaǵa‖ romanın qabıllaw biziń ádebiyat maydanındaǵı birqatar ǵayratkerlerimizge qıyın boldı. Jurnalda járiyalanǵan roman baspada kitap bolıp basılıp shıǵıwı ushın Jazıwshılar awqamınıń proza keńesinde dodalanǵan waqıtta, ideyalıq jaqtan qáte, dep tabılıp, planlastırılǵan jılı kitap bolıp shıqpay qaldı.
Birneshe jıllardan soń shıqtı. Haqıyqatında sol saparı tek socrealizm qaǵıydalarınıń ramkasına sıymaytuǵın roman ǵana emes, onıń avtorınıń tikminezligi de ―urıldı‖.
Sol teketireslerde moyımay, ózin saqlap, dóretiwshilik jolın dawam etkeni bul Orazbay aǵanıń ruwxınıń kúshliligi.
Bir saparı Karl Marks kóshesiniń boyında gazeta-jurnal kioskisiniń aldında ―Moskovskie novosti‖ hápteligin alıwǵa tursaq, qasımızdan ―Bosaǵa‖nıń jállatlarınıń biri ótip baratır edi.
Orazbay aǵa oǵan moynın da burmay, kóziniń qıyıǵı menen kórip turıp:
―Jiyenbay, seniń gorispolkomǵa sóziń ótedi-ǵo, mına kósheni nemedlenno meniń atıma qoyıw kerek, sonda mına adamlar bul kósheden júrmeytuǵın boladı‖ – dedi.
Ruwxıylıq orayında islegen dáwirimizde házirgi ―Ustaz jolı‖ gazetasın shólkemlestirdik.
Qaraqalpaq zıyalılarınıń gazetasın shólkemlestiriw ideyası Ibrayım aǵada tuwıldı.
Gazeta redakciyasınıń shtatlar kestesi, qarjıları joybarları Orazbay aǵa tárepinen tayarlandı.
Bilimlendiriw ministrligi menen sóylesikler júrgizdi.
124
Gazetanıń ustavı, joqarıǵa jazılatuǵın xatlardı men tayarladım.
Ibrayım aǵa joqarı mákemelerge kirip, Sovminniń qararın shıǵartıp ákeldi.
Sonnan Ibrayım aǵa ekewimizdi aldına shaqırdı.
Dáslep Orazbay aǵaǵa gazetaǵa bas redaktor bolıwdı usındı.
Ol kisi negedur qálemedi.
Sonnan keyin maǵan sol usınıstı ayttı.
Men de bas tarttım.
Sebebi, – ol jumıstıń shaba-shabında ózimniń jazıwlarım qalıp qoyatuǵın edi.
Onda ózlerińiz adam tabıń, dedi yashullı.
Orazbay aǵa bul jumısqa ―Jetkinshek‖ gazetasınıń bas redaktorı bolıp islep atırǵan Ábdimurat aǵa Atajanovtı bir ámellep kóndirdi…
Gazetanı bizler ―Ustaz‖ degen at penen ashıp edik, Ózbekstanda tájik tilinde shıǵatuǵın ―Ustad‖ degen gazeta bar eken, podpiskada uqsac atlar ǵabırısıp ketedi, dep, gazetanıń atı sońınan ózgertip jiberildi.
Usı orayda birge islegen dáwirimizde ortalıqtan Tashkentte oqıp qayttım.
Bul bılay boldı.
Mart ayınıń ishi bolsa kerek, úyde tımawratıp jatır edim, keshte Ibrayım aǵa qońıraw etti.
Bizler Orazbay ekewimiz sheship otırmız, bir ay paytaxttıń taza suwın iship qaytasań, házir buxgalter pulıńdı, biletińdi alıp baradı, dedi.
Sol jılı ruwxıylıq oraylarınıń basshıların Prezident qasındaǵı jámiyet hám mámleket qurılısı akademiyasında bir aylıq kursta oqıtıw shólkemlestirilgen eken.
Jaslar menen qosılıp bul oqıwda oqıp júriw Ibrayım aǵaǵa tuwrı kelmes edi.
Orazbay aǵanıń da Nókisti taslap ketiwge bolmaytuǵın sharwaları bar eken.
Sonıń menen ortalıqtan meni oqıwǵa jiberiwdi sheshipti.
Ol waqta áskeriy vrach inim Jeńisbay Nókiste edi, sonı shaqırıp, azanǵa deyin bizdi ayaqqa turǵızıwdıń jolın soradıq.
125
Ol bir kúshli dári saldı – men tas bolıp uyqılap qaldım hám azanda awırıwdan qulantaza ayıǵıp oyandım.
Samolyot penen Tashkentke ushıp kettim.
Akademiyada azanǵı saat segizden keshki saat segizge deyin oqıw boldı – tariyx, psixologiya, ekonomika, menedjment… Ózbekstannıń birlenshi alımlarınıń lekciyaların tıńladıq.
Sonıń ishinde ullı arxeolog, antropolog Telman aǵa Xodjaevtıń lekciyaların tıńlaǵanımdı ózime úlken baxıt, dep esaplayman.
Kóp uzamay Telman aǵa bul jerdegi ilimge múnásibetten qapa bolıp, SanktPeterburgqa kóship ketti.
Bizler azanlı kesh oqıwdamız, uyalı telefonlar joq.
Gúlnara jumısqa kelip, Orazbay aǵadan meniń amanlıǵımdı soraydı eken. Orazbay aǵa ―Men vaxter menen sóylestim, inim más bolıp oqıp atır, kelin‖ deydi eken.
Sonnan beri Orazbay aǵa kórgen jerde ―Kelinniń aytqanınan shıqpa, inim‖ deydi.
Ruwxıylıq orayında Xorezm oypatındaǵı tariyxıy estelikler boyınsha ilimiyaǵartıwshılıq ekspediciya shólkemlestirdik.
Bizlerdiń jumıs stilimiz mınaday edi:
Ibrayım aǵa birinshi basshılar menen sóylesip beredi, onnan sońı jumıslar Orazbay aǵa ekewimizdiń moynımızda.
Bul 1996-jılı bolsa kerek, kólik, janarmay máseleleri shataq edi, Orazbay aǵa bul máselelerdi omırawlılıq penen sheshti.
Solay etip, úlken arxeolog alımımız Ǵayratdin aǵa Xojaniyazov basshılıq etken bul ekspediciya Qaraqalpaqstan aymaǵındaǵı, Góne Úrgenish hám Xorezm wálayatları aymaǵındaǵı tariyxıy estelikler boyınsha kinogúrrińler jarattı.
Bul estelikler hám sol dáwirler tuwralı úlken arxeolog alımımız Mırzamurat aǵa Mámbetullaev, Ǵayratdin aǵanıń ózi hám basqa da bir qatar tariyxshılarımız gúrriń etip berdi.
Usı gúrrińlerdi hám esteliklerdi Baxtıyar Mádiyarov kinosúwretke aldı.
Bul kinogúrrińlerdi rejissyor Gúlnara Mádenova menen jurnalist Shárigúl
Payzullaeva televideniege shıǵarıp bardı.
126
Shárigúl tekstlerin gazetalarda járiyaladı.
Usı bir ay shaması dawam etken ilimiy-aǵartıwshılıq ekspediciyasınıń barlıq shólkemlestiriw jumısları Orazbay Ábdirahmanov tárepinen atqarıldı.
Men bul ekspediciyanıń zavxozı boldım.
Usı kinogúrrińler túsirilgen kassetalar mende edi.
Sońınan men olardı Baxtıyar Mádiyarovqa diskke ótkeriw ushın berdim.
Baxtıyar sol jumıstı ele islemegen bolsa kerek.
Orazbay aǵa bir saparı jazıwshı apamız Bazargúl Bekniyazovadan qalay intervyu alǵanı tuwralı aytıp berip edi.
Repressiya jılları kózi qorqıp qalǵan apaydan maǵlıwmat alıw júdá qıyın bolǵan.
Birinshi kúni apay ulıwma juman awızın ashpaǵan.
Ekinshi kúni azıraq jibisip baslaǵan…
Bunı aytıp otırǵan sebebim, Orazbay aǵa da zamanımızdıń shejire insanlarınıń biri.
Men jurnalistlerimizdiń ustaz jazıwshımız benen ushırasıp, mazmunlı sáwbetler alıwın qáler edim.
Men ózim Qırqbay Bayniyazov, Genjemurat Esemuratovlar menen ótkergen sáwbetlerimdi tvorchestvolıq jetiskenliklerim, dep esaplayman, sebebi men bul adamlardıń kim kóringenge asha bermeytuǵın sır sandıqların ashtıra aldım…
Usı sáwbetler arqalı gazeta oqıwshıları jigirmalanshı ásirdegi xalqımızdıń turmısı tuwralı kóp jańa maǵlıwmatlardı bilip aldı, dep oylayman.
Orazbay Ábdirahmanovtıń eline ardaqlı sóz sheberi bolıp, sonsha arpalıslardan aman shıǵıp keliwinde onıń ómirlik joldasınıń xızmeti ullı.
Bizge Orazbay aǵanı saqlap kiyatırǵanıńız ushın sizge mıń da bir rahmet, Bazargúl jeńge!
Saǵınbay Ibragimov
Súwrette: Orazbay Ábdirahmanov hám Saǵınbay Ibragimov.
127
ISI DE, ISMI DE TEBERIK INSAN
Hár dáwir óz qaharmanların dóretedi yamasa qaharmanlar, tulǵalar óz dáwirin jaratadı. Qaraqalpaqstannıń XX ásirdiń ekinshi yarım jıllıǵı ismi de, isi de tariyxtan tereń orın alǵan húrmetli el aǵası, mámleketlik hám jámiyetlik ǵayratker, «Miynet qaharmanı», «El-jurt húrmeti» ordeniniń iyesi Qállibek Kamalovtıń xızmetleri menen baylanıslı.
Hár bir milletti millet sıpatında tanıtıwda onıń kórkem óneri menen mádeniyatınıń ornı ayrıqsha. Ázelden qaraqalpaq milliy úrp-ádet dástúrleri, taǵamları, lipasları, qol óneri úlgileri, milliy buyımlarımız, ırǵaqqa bay nama-qosıqlarımız, basqalarǵa uqsamaǵan ayaq oyınlarımız hám basqada qaytalanbas kórkem ónerimiz arqalı dúnya xalıqlarınıń názerine túskenbiz.
Xalqın, Watanın súygen el basshısı óz milletiniń mádeniyatı, kórkem óneriniń rawajlanıwına ayrıqsha itibar qaratadı.
«…Men el basshılıǵına kelgen alpısınshı jıllardıń basında xalıq xojalıǵınıń basqa tarawları sıyaqlı kórkem ónerdiń de sheshilmey turǵan mashqalaları jetkilikli boldı…», — dep jazadı Qállibek Kamalov óziniń «El xızmetinde» kitabında. Shınında da, Q.Kamalov respublikamızdı basqarǵan dáslepki jıllardan-aq Qaraqalpaqstan kórkem óneriniń rawajlanıwına ayrıqsha kewil bóldi.
Ol barlıq dóretiwshi talant iyeleriniń qábiletlerin júzege shıǵarıw ushın sharayat jaratıp, bay mádeniyatımız benen kórkem ónerimizdi dúnyanıń rawajlanǵan elleri mádeniyatı qatarına qosıwǵa tırıstı, pútkil dúnyaǵa tanıtıwdı maqset etti. Tarawǵa zárúr qánigeler: saxna sheberlerin, sazendeler, xudojnikler, baletmeysterler, xosh hawaz, lapızlı jigit-qızlardı tárbiyalawdı, olardı joqarı maǵlıwmatlı etiw ushın arnawlı oqıw orınlarına jiberip oqıttı. Al, bar qánigelerdiń tájiriybesin asırıw ushın sırttan mamanlardı shaqırdı.
128
Qállibek Kamalov kórkem óner ǵayratkerlerin hár tárepleme qollap-quwatlap, olardıń talantın ele de rawajlandırıwǵa járdem etip, miynetlerin ılayıqlı bahaladı. Úlken ataq hár bir insanǵa úlken wazıypa júkleydi. Belgili kórkem óner ǵayratkeri Ayımxan Shamuratova jas waqtınan baslap talantı menen kózge túsip, xalıq alǵısına miyasar bolǵan dóretiwshi. Qállibek Kamalovtıń usı apamızǵa «SSSR xalıq artistkası» ataǵın beriwdi ótinish etip, Ózbekstan húkimetine hám basqada tiyisli orınlarǵa múrájáát etip, Ayımxan Shamuratovanıń húrmetli ataq iyesi bolıwına erisedi. Sonıń menen birge atamız el basshısı talant iyeleriniń miynetleri bahalanatuǵının sezinsin, xalqına ele de jigerlirek xızmet etsin, degen mánide YUldash Mamutov, Gúlxan Sherazieva, Reyimbay Seytov, Tóresh Allanazarov, Atajan Xudayshukurov, Najimatdin Muxammeddinov, Quwatbay Ábdireymov, Qıdırbay Sayıpov, Bayram Matchanov, Najimatdin Ańsatbaev, Polat Madreymov, Tamara Doshumova, Gúlparshın Sırımbetova sıyaqlı ataqlı ustazlarımız hám basqada ayırım kózge túsken jaslarǵa erterek húrmetli ataq, sıylıqlar alıp beriwge eristi.
Ol waqıtları bolsa «Ózbekstan xalıq artisti» degen ataqtıń ózi eń keminde 45-50 jasqa tolmaǵanlarǵa berilmeytuǵın edi. Shınında da, bunday itibar qaysı dáwir bolmasın kórkem óner sheberlerin ele de ruwxlandırıp, olardıń óz kásibine bolǵan muhabbat hám juwapkershilik sezimlerin arttıradı. Q.Kamalov Qaraqalpaq mámleketlik sıylıǵın Berdaq Qarǵabay ulınıń 150 jıllıq yubileyi múnásibeti menen shólkemlestiriw boyınsha qarar qabıl etti hám arnawlı medalın tayarlawǵa buyırtpa berildi.
Álbette, hár bir xalıqtıń mádeniyatın úgit-násiyatlaw arqalı sol eldiń mádeniy rawajlanıw dárejesiniń artıwı menen kórkem ónerine bolǵan itibar kúsheyedi. Moskva, Bashqurtstan, Tatarstan, Qazaqstan, Daǵıstan, Tashkent h.t.b. da ellerde bolıp ótken «Qaraqalpaq mádeniyatı hám ádebiyatı kúnleri» kóterińki ruwxta ótkenligin, onda biziń kórkem óner sheberlerimiz tárepinen atqarılǵan qaraqalpaq milliy qosıqları, jilwalı ayaq oyınları bársheni tań qaldırıp, alǵıslarǵa miyasar bolıp, joqarı bahalaǵanlıǵın búgin kópshilik ustazlarımız ózgeshe quwanısh hám tolǵanıs penen eske aladı.
Ol sol waqıttaǵı filarmoniya direktorı Bayram Matchanovtı Moskvaǵa jiberip, ol jerden sazendelerimiz ushın sırt ellerde islep shıǵarılatuǵın saz ásbapların alıwı hám saxna kiyimleri, artistlerdiń kostyumların tiktiriwi ushın barlıq sharayatlardı jaratıp berdi. Sol waqıtta alınǵan saz ásbapları, saxna kiyimleri, kostyumler búgingi kúnide óz xızmetin atqarıp kelmekte. Sonday-aq, ol Tashkentten xalıq artisti Tamaraxanum, «Bahor» ansambliniń kórkemlik jaqtan basshısı M.Turǵunbaeva, ataqlı baletmeyster L.Petrosova, G.Izmaylova, I.Yusupovlar,
129
dirijyor F.Shamsutdinov, kórkem óner institutı docenti I.Procenko, rejissyor M.Sadullaev, Moskvadan Pyatniciy atındaǵı xor jámáátiniń kórkemlik jaqtan basshısı Ustinova, RSFSR xalıq xudojnigi Mamontovlardıń kelip, 5-6 aylap, biziń saxna sheberlerimiz, atqarıwshılarımız benen islesiwine imkániyatlar jaratıp berdi.
Usı orında burınǵı Stanislavskiy házirgi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq muzıkalı teatrımızdıń boy tiklewi jóninde toqtap ótiwdi maqul kórdim. Qállibek Kamalov respublikamızda avtomobil hám temir jollardı, bilimlendiriw mákemelerin h.b.da iri qurılıs joybarların ámelge asırǵanın jaqsı bilemiz. Solar qatarı paytaxtımız orayındaǵı Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik akademiyalıq muzıkalı teatrınıń qurılısına da tikkeley ózi basshılıq etti. Teatr imaratı salınarda aqsaqal Nalchiktegi teatr joybarınıń úlgisin aldıradı. Teatr astına tırnaq esabında 9 metrlik beton óreler qaǵılǵan. Teatr foyesine tolıǵı menen mramor tóselgen. Barlıq qurılıs materialları Rossiyadan keltirilgen. Al, sol waqıttaǵı zaldaǵı kreslolar Vengriyadan aldırılǵan. Dáslepki joybar boyınsha muzıkalı teatr sıpatında orkestr sazendeleri 34 adamǵa mólsherlenedi. Lekin, Qállibek Kamalovtıń «Bul biziń milliy teatrımız, úlken simfoniyalıq orkestr bolıwı kerek» degen talabı menen tamashagóyler zalınan aldıńǵı úsh qatar otırǵıshlar alıp taslanıp, 65 sazendege ılayıqlı etip orkestr ornı tayarlanadı. Bul haqqında «Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri» Amaniyaz aǵa Júzimbetov ta óziniń «Ismi teberik aqsaqal» kitabında tolıǵıraq keltirip ótedi.
Bul tuwralı ol: Q.Kamalov óziniń «El xızmetinde» kitabında «… YUbileyge eki kún qalǵanında orkestr otıratuǵın shuqırdıń aynalasındaǵı tayanba qorshawlardı qaplaytuǵın jasalma teri tabılmay qaldı. Dárhal G.A.Avakovke telefonnan qońıraw etip, samolyot penen aldırıp, túngi saat ekide sazlap boldıq…», —dep jazadı. Solay etip, úlken mashaqat 1974-jıldıń aqırında jańa teatr imaratınıń ashılıwı hám Qaraqalpaqstannıń Avtonomiyalı Respublika statusın alǵanınıń 50 jıllıq yubileyi usı teatrda bolıp ótedi. Usı saltanatlı ilajǵa qatnasqan belgili mámleketlik hám jámiyetlik isker, sol waqıttaǵı Ózbekstan SSR Oraylıq kompartiyası basshısı Sh.Rashidov: «Bul teatr Ózbekstandaǵı eń jaqsı, sulıw teatrlar qatarına kiredi»,—dep baha beredi. Sol aytqanınday, búgingi kúni Atamızdıń teberik qolları tiygen teatr imaratı ele de kórkeyip, zamanagóy úlgide sawlat tógip, qalamızǵa ózgeshe shıray berip tur. Bul jerde miynet etip atırǵan teatr sheberleri, xızmetkerleri ullı ustazlarımızdıń jolların dawam ettirip, teatrdıń teberik saxnasında xalqımızǵa qunlı dóretpelerdi inám etip kelmekte. Dáslepki «Maysaranıń hiylesi», «Aleko» operalarınan soń birinshi qaraqalpaq operası «Ájiniyaz», baleti «Ayjamal» saxnalastırılıp xalqımızǵa usındı. Ótken jıllar dawamında teatr jámááti tárepinen saxnalastırılǵan «Berdaq» muzıkalı draması, «Tumaris», «Gúlayım», «Xalıq ushın» operaları, «Qırıq qız» baleti, «Ayaziy»,
130