Gúlnara Ibragimova Úyin izlep júrgen shóje
.pdf
21
–Haw, bul meniń shójem ǵoy. Jańa men suw ishiwge ketkende máyekten shıqqan.
Men suw iship qaytıp kelsem, máyektiń qabıǵı jatır, shójem joq. Sonnan onı izlep shıǵıp edim, – dep ana tawıq shójesin ertip, tawıq ketekke alıp barıp, shójesine ol shıqqan máyektiń qabıǵın kórsetti.
–Mınaw seniń úyiń edi. Endi mına ketek seniń úyiń boladı. Biraq mensiz háwlige shı-
ǵıwshı bolma, aspannan qırǵıy kelip búrip alıp ketedi, jerde pıshıq ta saǵan jaw boladı,
–dedi ana tawıq shójesine.
Bala pıshıq ana tawıqtıń shójesine aytqan násiyatın tıńlap, onıń menen ishley kelispedi.
«Meniń úyimde awqat kóp. Men tiri shójeni jemeymen», – dedi ol ishinen hám úyine qayttı.
ÍLAQ HÁM ONÍŃ KÓLEŃKESI
Qoradan shıqqan ılaq qasında ózindey bir
ılaqtıń júrip kiyatırǵanın kórdi. Ol bunnan
22
sál aldıraqta júrip kiyatır edi. Biziń ılaq onnan ozayın, dep júrisin shaqqanlastırıp kórdi, báribir ana ılaq bunıń aldına túse berdi.
Biraq ol ılaq shaqqan bolǵanı menen, ózine qaraǵanda ázzilew hám nárenjanlaw edi.
«
Toyıp sút embegen lámser ılaq eken», – dep oyladı biziń ılaq ishinen.
23
Ílaqtıń ózindey ılaq dep oylap turǵanı – bul onıń óziniń kóleńkesi edi.
Biraq ılaq óziniń kóleńkesi bar ekenligin bilmeytuǵın edi.
– Júr, juwırıp jarısayıq! – dedi biziń ılaq nárenjan ılaqqa hám jaqın jerdegi dóńniń basına qaray kózi jer kórmey shapqılap ketti. Kózi tek dóńniń bası bolıp kiyatırǵan ılaq, dóńniń basına shıqqan waqıtta, «háy jańaǵı lámserden ozǵan shıǵarman!» dep qasına qarap edi, jańaǵı nárenjan ılaqtıń qasında mıllıyıp turǵan kórdi.
– Haw, sen qalay meniń menen teń shıqtıń? – dep hayran qaldı biziń ılaq.
Nárenjan ılaq oǵan juwap bermedi.
– Máyli, sóylemeseń – sóyleme, – dep biziń
ılaq dóńnen túsip, qoranıń qasındaǵı shóplikte otlap júrgen anasınıń qasına keldi.
24
– Ana ılaq meni ermekley beredi! – dedi ol anasına ótirik aytıp. Sebebi ana ılaqtıń óziniń sorawlarına juwap bermegenine ashıwı kelgen edi. Anası ol ılaqqa baqıradı, dep oyladı biziń ılaq.
– Qáne ol ılaq? – dep tańlandı anası.
Biziń ılaq óziniń qasında turǵan súlderdi kórsetti. Anası ol kórsetken kóleńkege qarap turıp, kúlip jiberdi.
25
– Haw, bul seniń kóleńkeń ǵoy! – dedi
anası. – Kún shıǵıp turǵanda barlıq nárseniń kóleńkesi boladı. Hátte túnde ay jarıq bol-
ǵanda da jerge kóleńkeń túsedi.
Biziń ılaq usılayınsha óziniń kóleńkesi bar ekenligin bilip aldı.
BALA PÍSHÍQ IYT PENEN TANÍSTÍ
Bala pıshıq birinshi márte háwlige shıqtı.
Ol háwliniń bir múyeshinde kishkene jaydı
(ol iyttiń ketegi edi) hám moynına shınjır baylawlı úlken haywandı kórdi (ol iyt edi).
Bala pıshıq onıń qasına kelip soradı:
– Sen júdá úlken ekenseń. Kóp awqat jeytuǵın shıǵarsań?
– Awa, – dep juwap berdi iyt.
26
–Sonda sen kim bolasań?
–Men iytpen. Al sen pıshıqtıń balasısań.
Sen xojeyinler menen úyde turasań.
–Nege seniń moynıńa ana nárseni baylap qoyıptı?
–Bunı qarǵı deydi.
–Ol nege kerek?
–Men adamlardı tislep almawım ushın usınday etip moynımnan baylap qoyadı. Men bul qarǵını moynımnan shıǵarmaqshı bol-
27
sam, qılǵınıp ólip qalaman. Sonıń ushın onı moynımnan shıǵarıwǵa háreket etpeymen.
«Úlken haywan bolıp, moynıńnan baylanıp bir jerde tepsinip turǵannan, kishkene haywan bolıp ayaǵıńdı jazıp erkin júrgen jaqsı eken»,
– dep oyladı bala pıshıq.
Onıń anasınıń moynında qarǵı joq edi.
Ákesin... ol bilmes edi.
Sonıń arasında háwliniń aǵash sheteniniń bir tesiginen qońsı úydiń kúshigi kirip kelip, bala pıshıqtıń qasına kelip toqtadı.
– Sen |
mına |
úlken |
iyttiń |
balasısań ba? – |
dep soradı bala pıshıq. |
|
|
||
– Yaq, |
men |
basqa |
iyttiń |
kúshigimen, – |
dep juwap berdi ol.
Bala pıshıq azıraq oylanıp turıp, kúshikten:
–Sen de iytseńǵoy? – dep soradı.
–Men házir kúshikpen, biraq úlkeygende
iyt bolaman.
–
Sonda seniń de moynıńa shınjır baylap
qoya– Onıma?iyem biledi. Baylaytuǵın shıǵar.
– Iytler de pıshıqlarǵa uqsap erkin júrgende bolmay ma?
28
–Pıshıqlar adamlardı tislemeydi ǵoy. Tek...
azıraq tırnawı múmkin. Al iytlerdiń adamlardı awırtıp tisleytuǵınları boladı.
–Haw, tek adam tisleytuǵın jaman iytlerdi baylap qoyıp, basqa juwas iytlerdi erkin qoy-
ǵanda bolmay ma?
–Qaysı iyttiń adam tisleytuǵının heshkim bile almaydı. Tıp-tınısh júrgen iyttiń qashan adamdı tislerin de heshkim ayta almaydı. Sonıń ushın adamlar ózlerin qorǵaw ushın iytlerdi usınday etip baylap saqlaydı.
–Onnansha adamlar iyt saqlamay-aq qoy-
ǵanda ne qıladı? – dep soradı bala pıshıq.
–Eger iyt usınday olarǵa qáwipli bolsa?!
–Adamlar iyt saqlamasa, úyindegi jaqsı
zatların urılar alıp ketedi, qoradaǵı qoyların qasqırlar tartıp ketedi, tawıqların saǵal jep qoyadı. Iyt – adamnıń qorǵanıshı.
«Biraq adamlardıń óz qorǵanıshınan qorqatuǵını bolmaydı eken, – dep ózinshe juwmaq shıǵardı bala pıshıq. – Onıń ústine onı búytip shınjırlap baylap qorlap qoyıptı».
29
KIRPITIKEN QOYANDÍ AYADÍ
Toǵayda qoyan menen kirpitiken ushırasıp qaldı.
Olar bir-birin birinshi kóriwi edi.
Appaq, jumsaq júnleri jıltırap turǵan qoyan ústin tiken qaplaǵan qap-qara haywandı kórip qorqıp ketti.
– Bul ne bále ústiń?! – dep ájeplendi ol.
– Sen mına tikenleriń menen hámmeni qorqıtasań ǵoy!
Kirpitiken ayttı:
– Durıs, men sendey sulıw emes shıǵarman.
Biraq usı tikenlerim meni túlki menen saǵal-
30
dıń tislerinen qorǵaydı. Al seniń jumsaq jún leriń seni olardan qorǵay ala ma?
–Joq, – dep muńayıp juwap berdi qoyan, talay márte jırtqısh ańlardıń awzınan óldimazarda aman qalǵanları yadına túsip.
–Muńayma, – dedi kirpitiken oǵan. – Se-
niń menikindey qorqınıshlı tikenleriń bolma-
ǵanı menen, júyrik ayaqlarıń bar – hárqanday jırtqıshtan qashıp kete alasań.
– Júyrik ayaqlardıń da geyde paydası joqaw, – dedi qoyan burınǵıdan beter eńsesi túsip. Onıń yadına eki ayaqlı jırtqıshlardıń qolındaǵı qara tayaqtan qıp-qızıl ot shıqqanı hám qasındaǵı qoyanlardıń ayaq serpey qalǵanları yadına tústi.
Qoyan názik hám sezimtal denesine hám gewdesindegi shıbın janına jerdiń betinde qáwiplerdiń kóp ekenligin oylap óz jolı menen ketti.
Kirpitiken óziniń mashaqatlı táǵdiri tuwralı awır oylanıp baratırǵan qoyannıń izinen uzaq qarap qaldı.