Uliwma_pedagogika_paninen

–Negedur Gózzaldıń ilgeshegi mende ketip qalıptı, - dedi Aqsúńgúl.

–Men Allayardıń diskisindegi fil‘mdi úyde kórip kelmekshi edim, - tán aldı Hikmet.

Klasta hámme «ayıpsız» edi. Guli jáne bir qızıq gáp ayttı: - Sińlim boyawlardı baqshasınan tek bir kúnge alǵan eken. Klasta «gúrr» kúlki kóterildi.

Aysulıw apa úkesi biytap bolıp qalǵanın aytıw ushın kelip, ózi bilmegen halda klastaǵı sırdı ashıwǵa járdemleskeni ushın Aman Eshanovtıń temir jolshı ajaǵasına raxmet aytıp xoshlastı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1. Bunday jaǵdayda siz ne islegen bolar edińiz? 2.Oqıtıwshınıń ornında bolǵanda, siz ne islegen bolar edińiz? 3.Oqıtıwshınıń ortaǵa taslaǵan sorawı durıs pa?

4.Oqıtıwshı bul usıldan paydalanıp durıs qıldıma?

5.Balalarǵa psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń.

67- másele. Báhárde kempir-apam tawıqlardı qurıq bastırıp shóje shıǵartadı. Shaytan tawıqtıń shójeleri shaqqan, túyetawıqtıń shójeleri bolsa nárenjan boladı. Gúlaranıń ańlıǵanı shójeler. Olar menen oynaydı. Dán, suwların beredi.

Bir kúni oqıwdan kelsem, túyetawıqtıń shójeleri ólip atır.

– Shójeler ne sebepten ólip qalǵan?

Sebebin sorasam Gúlara olardı uyıqlamaǵan soń moynın burap uyıqlatıptı.

Kempir apası Gúlaranıń ayaǵına shıbıq penen urıptı. Biraq, ol ele óliw haqqında bilmeytuǵın náreste edi. Bizler shójelerdi qattı ayadıq.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Turmısta bunday waqıya menen ushırasqansızba?

2.Qalay oylaysız, bálkim Gularaǵa shójelerdiń nárenjan bolatuǵınlıǵın, olarǵa tek dán-suw berip qoymastan olardı abaylap saqlaw kerekligin h.t.b. úyretip qoyıw kerek shıǵar.

3.Bul jerde bolǵan waqıyaǵa kim ayıpker?

4.Kempir apası Gularanı shıbıq penen urıp durıs isledime, bul usıllar turmısımızda búgingi kúnde de ushırasıp turama?

68- másele. Shaxzadanıń atası menen apası bazardan sawın sıyır satıp alıp keldi. Ekewiniń quwanıshınıń shegi joq. Shaxzada da atası menen apasına járdemshi bolıp sıyırǵa suw berip, ot, jemin salıp júrdi. Apası eki háptege deyin sıyırdı ózi sawdı.

Bir kúni kelinine: -Qaraǵım, sıyırdı endigiden bılay óziń sawasań,- dedi enesi nıqlap.

92

–Haw, en-e-e-e,-dep kelini arjaǵın ayta almadı.

–Hesh gáp, sıyır seni «jep qoymaydı», áste, áste úyreneseń. Má, mına shelekti usla,-dep qolına berdi.

Kelini tómen qarawı menen shelekti alıp mal qoraǵa betledi. Shaxzada da onıń izine erdi. Jańaǵı apasınıń «jep qoymaydı» degen sózi kishkene qızǵa da tásir etti. Kelinshek qalay, qáytip sawarın bilmey sıyırdıń gá oń, gá shep tárepine shıqtı. Jańa ǵana sawıwǵa ıńǵaylasıp atırǵanı sol edi, sıyır úrkip, quyrıǵın bılǵańlatıp, ayaqların sermedi.

Kelinshek birden «way» dep baqırǵanın ózi de sezbey qaldı. Shaxzadanıń da «janı» qalmadı. Qoradan atlıǵıp shıǵıp, úyine qaray juwırdı.

–Apa, apa-a, sıyırdı ózińiz sawa qoyıńsa,-dedi haplıǵıp sóylep.

–He, ne bolıp qaldı onshama?! Nege men sawadı ekenmen, kisheń sawıp úyrensin?! Ya, bolmasa kisheńdi ayap tursań ba?-dedi aqlıǵın sınap kórmekshi bolıp.

–Apa, jańa siz aytıp edińiz-ǵo «sıyır jep qoymaydı»-dep. Kishemdi jep qoyıwǵa sál qaldı. Ol túwe mende qattı qorqıp kettim.

–Jemeydi, gáptiń saltı-da! Áy sen de bir bıdırlaǵan «bále» ekenseń.

–«Bále» degen ne?

–Óyippey, mına qızdı-ay!

–Apa, apa tezirek bola-qoyıń-sa, sıyırdı ózińiz sawıń-da. Sıyır ne, sıyır sizden qattı qorqadı-ǵo. Siz sawıp atırǵanıńızda úndemey jem jep tura beredi-ǵo. Úyde sizden hámmemiz qorqamız. Hátteki, atam da,-dep qosıp qoydı aqlıǵı.

–Áy, aynanayın, oylamaǵan nárselerdi oylap júretuǵın dana qızımay, anasın sıyır sawıwdan qutqarayın dep tapqan aqılına qara!..

–Apa-apa-a tezirek bola qoyıńsa, kishem qorada sıyırdan, úyde sizden qorqıp tur,-dep apasınıń qolınan uslap tarttı.

Kempir apası menen aqlıǵı mal qoraǵa qaray ketti…

Sorawlar hám tapsırmalar:

1. Kempir apanıń birden sıyırdı sawıwǵa buyrıq berip, úyretpesten kelindi qoraǵa sıyır sawıwǵa jiberiwi durıspa?

2. Kelinde ózi qorqıw menen birge kishkene qızında qoraǵa ertip barıwına qalay qaraysız?

3. Shaxzadanıń sózlerine qalay qaraysız?

4. ―Balalı úydiń urlıǵı jatpas‖ degen xalıq maqalın qalay túsinesiz? 5. Shańaraq aǵzaları: kempirge, kelinge, Shaxzadaǵa psixologiyalıq

jaqtan sıpatlama beriń.

93

6. Kelinniń wazıypalarına neler kiredi hám olar haqqında nelerdi ayta alasız?

69- másele. Jaz kúnleriniń birinde qońsımızdıń balası Aybergen ekewimiz kanaldıń boyına balıq awlawǵa bardıq. Barsaq, qońsımız Esenbay aǵa menen Anvar ekewi qarmaq qurıp otır eken. Olardıń qarmaqlarına ılaqa, sazan túse basladı. Bizler de qarmaqtı suwǵa taslap otırmız. Birazdan soń, bir shappattay ılaqa qarmaǵıma ilindi. Quwanıp qoya berdim. Balıqtıń qızıǵına túsip waqıttıń ótip ketkenin de bilmey qalıppız. Ekewimiz ekew-ekewden tórt balıq usladıq. Keshte boldı. Jolda kiyatırsaq balıqshılardı ushırattıq. Olardıń balıǵı kóppe bilmedim, biraq, bizlerge eki balıq berdi.Úsh balıqtı alıp, quwanıp úyge kelsem, anam qolına oqlaw alıp, meni urıwǵa tayarlanıp tur eken… Biraq, hásseniy dep tislenip negedur urmadı. Ayaǵan bolıw kerek. Al, ákemnen esitpegen sózim joq. Onnansha anam oqlaw menen urǵanı abzal edi. Sebebi, «Sóz súyekten, tayaq etten ótedi» degen danalıq gáp bar emes pe?.. Aǵamnıń aytqan sózleri haqıyqatında da súyegimnen ótip ketti.

Sebebi nede dep oylaysız?

Sebebi, padadan qaytqan mal, qoy-eshkiler pishen qoraǵa kirip, bárin búldirip taslaptı. Soǵan apam menen aǵamnıń qattı ashıwı kelgen eken. Ekewiniń de ashıwı basılǵannan soń apam balıqtı tazalap, quwırdı. Hámmemiz ház etip jedik. - Balam, ekinshi márte hár bir isti oylanıp isle, shalalıq etpe, ózińe tapsırılǵan jumıstı óz waqtında orınla. Balıǵıń pal boldı, - dedi ákem kúlimsirep. Mine, usı waqıyadan juwmaq shıǵarıp, ata-anamnıń aytqanın buljıtpay orınlaytuǵın boldım.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Gúrrińdi oqıp shıǵıp, oǵan pedagogikalıq tárepten baha beriń?

2.Ne ushın balıq awlawǵa balalar ruxsatsız ketti?

3.Ata-ananıń ornında siz bolǵanıńızda qanday is tutqan bolar

edińiz?

4.Waqıyadaǵı naqıl maqallardıń mazmunı balalar psixikasına qalay tásir etedi?

5.Ata-ananıń islegen isháreketlerine psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń.

70- másele. Bizlerdıń Aytjan degen agayinimiz bar edi. Úydegilerdıń barlıǵı onı baǵman baba deydi. Sebebi, ol «Óteniń shorı» yańlı kebir ashıp ketken atızımızdı ırǵalǵan baǵqa aylandırdı. Erik, alma, shabdal ekti. Ásirese, onıń atızdı dógereklep ekken «Kelin barmaq» júzimlerin aytsań-o! Adam jep toymaydı!

Tilekke qarsı, úyde qara kúshiktiń payda bolıwı menen sol júzimlerdiń ayırımları quwray basladı. Aǵam ári-beri júzim túplerin aylanıp, bunıń sebebin bile almay-aq qoydı.

94

Aqırında úyge baǵman babanı shaqırıwga májbúr boldı.

Aytjan ata esikten kiriwden qara kúshik — Alfanıń atızda jumsaq, kók maysa jońıshqanıń ústinde awnap jatqanın kórip táshwishlendi.

—Haw, mına iyt mudamı usılayınsha bos júre me?! — dedi ol.

—Awa, baylasan, qańsılap jılaydı da turadı. Sonlıqtan onı bos júre bersin dep, bosatıp qoyıppız - dedi aǵam.

—Nadurıs islepsiz, ústinde iyt awnasa, jońıshqa da durıslap óspeydi. Onıń ústine iyttiń atızda júrgeni miywelerdiń de sorı, ásirese, júzimge júda qáwipli! - dedi ol.

Bizler isenińkiremey turdıq. Sonda ol:

—Qáne, quwray baslaǵan júzimlerińdi kórset, onıń ne sebepli bul awhalga túskenin anıqlaymız, — dedi ol.

Aǵam sıpanıń tusındaǵı jap-jasıl japıraqları demniń arasında solıp qalǵan júzim aǵashların Aytjan atama kórsetti.

—Mine, kórdiń be? Iyttin izleri bar bul jerde, júzimniń túbin qazǵan ol, — dep qara kúshik awdarıp taslaǵan topıraqtı kórsetti.

—Awa, awa, sóytipti-aw! — dep, onıń gápin xoshladı biziń aǵam.

—Tamırı ashılıp qalgannan keyin, ol quwramay ne qıladı. Onıń

ústine iyttiń bul jerge kómgen oljaların qara! — dep gilkiy súyeklerdi júzimniń túbinen shıǵara basladı.

Rastan da solay eken, japıraǵı solıǵan júzimlerdiń túbin tintip, Aytjan atam dún‘yanıń súyegin taptı.

—Áne, iytti baylap qoy degenimniń mánisin endi bildiń be? — dedi Aytjan atam.

—Bildik, bildik, endi shınjırlap baylap qoyamız! - dep wáde

berdik.

Solay desek te qara kúshiktiń jipte tawlanıp, qańsılaǵanın kórsek onı ayap jazdırıp jibergenimizdi bilmey qalamız. Demek, kórdińiz be, tábiyatta bir nárse, bir nársege ósh, bir nárse, bir nársege zıyan etip júredi, demek: júzim jeymen deseń iytten, iytti erkin baǵaman deseń, júzimnen beziw kerek eken dá!

Sorawlar hám tapsırmalar:

1. Juzimniń quwraw sebebin kim taptı?

2. Aytjan ata iytti kórip nege shorshıdı?

3. Júzimniń quwraǵanın qalay anıqladı?

4. Sońında qanday jol tuttı?

5. Waqıya mazmunı balalar psixikasında qanday áhmiyetke iye?

6. Waqıya mazmunına psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń.

95

71- másele. Burında bir hayal hár kúni shańaraǵına dep jáne joldan ótken gedeyge dep nan jabatuǵın eken. Ash bolǵanlar alar degen niyette nandı terezeden shıǵarıp, ildirip qoyatuǵın eken. Búkir adam hár kúni usı terezeniń aldınan ótip, nandı alatuǵın ekendaǵı, úy iyelerine raxmet aytıwdıń ornına mıńǵırlap, "jamanlıqtı bólisseń óziń menen qaladı, jaqsılıqtı bólisseń ózińe qaytadı!" dep ketetuǵın eken. Hár kúni usı jaǵday, búkir adam nandı alıp, sol sózlerdi aytıp jolın dawam etip kete berer eken. Bir kúnleri búkir adamnıń nan ushın minnetdarshılıq bildirmegenine hayaldıń ashıwı kelip baslaydı. Hayal ózine ózi bılay deydi: Bul búkir degeniń hár kúni túsiniksiz sózlerdi qaytalaǵanı qaytalaǵan, dep hayran boladı. Bir kúni, hayal búkirge qarsı bir nárselerdi oylap, qarar qılıptı. "Solay qılsam usı búkirden qutılaman", depti. Ornınan dárriw turıp, búkirge dep bólek qamır iylep, qamırǵa azǵantay záhár de qosıp jiberipti. Tayar bolǵan nandı dárriw asıǵıslıq penen ildirip qoyatuǵın jerine qoyıptı, biraq qılǵan isinen qolları dirildey baslaptı. Dárriw ózine-ózi, "Bul ne qılǵanım" dep, nandı alıp otqa taslap jiberipti. Soń jáne qamır iylep, jáne sol jerge nandı ildirip qoyıptı. Ádettegidey búkir kelip "jamanlıqtı bólisseń óziń menen qaladı, jaqsılıqtı úlesseń ózińe qaytadı!" dep, hayaldıń kewlindegi pikirlerinen xabarsız búkir mıńǵırlap, jolın dawam etip ketipti.

Hayal hár kúni nan japqanında, uzaq saparǵa ketken ulınıń haqısına «aman saw kelgey» dep duwa qıladı eken. Mine aradan aylar ótipti ulınan xabar joq. Záhárli nannan qutılǵan kúni hayaldıń esigin túnniń yarımında birew qaǵıptı. Ashıp qarawı menen hayal tań qaladı. Sebebi onıń aldında ulı turǵan edi. Túr-túsiniń jaǵdayı tómen, oǵada ilánázik hám hálsiz edi. Kiyimleri bolsa jırtılıp ketken, derlik gedeyden parqı joq. Kórinisinen oǵada ash hám sharshaǵan edi. Bala úyine kirip, demin alǵannan keyin anasına: "meniń bul jerdegi ómirim ájayıp waqıyanıń ózi anajan. Bul jerden bir neshshe milliard uzaqlıqtaǵı jerlerde edim. Mazam joq, oǵada tómen jaǵdayda boldım. Eger búkir adam bolmaǵanında meniń óliwim anıq edi. Ol ózinde bar taǵamdı meni qutqarıw ushın hár kúni berip turdı. Táǵdirime pitken bul jaqsı insan maǵan jewge bir pútin nan berdi. Nanınan berip atırǵanında bolsa, bul onıń hár kúnlik wazıypası ekenin ayttı. Meniń mútájligim onıń mútájliginen úlkenirek bolǵanı ushın, búgingi nesiybesin maǵan berdi". Anası usı sózlerdi esitiwi menen qorqıp ketkeni kózinen bilinetuǵın edi. Kózleri esikke qarap, erte tańda turıp tayarlaǵan záhárli nanın qıyalınan ótkizdi! Eger záhárli nandı otqa ılaqtırıp jibermegeninde, aylanıp barıp ulına nesip bolǵan bolar edi. Sol sátte, búkirdiń aytqan mánili sózlerine túsinip jetti.

96

"Jamanlıqtı bólisseń óziń menen qaladı, jaqsılıqtı bólisseń ózińe qaytadı!"

Sorawlar hám tapsırmalar:

1."Jamanlıqtı bólisseń óziń menen qaladı, jaqsılıqtı bólisseń ózine qaytadı" sóziniń mánisin tusindirip beriń?

2."Solay qılsam usı búkirden qutılaman" degende hayal neni

oyladı?

3.Nanshı hayaldıń ornında bolǵanıńızda siz ne qılatuǵın edińiz?

4.Búkir ózi gedey bolsa da nandı bóliskeni, ózge birewge járdem

bergeni durıs pa?

5.Eger záhárli nandı otqa ılaqtırıp jibermegeninde, qanday jaǵday júz beretuǵının kóz aldıńızǵa keltirip kóriń?

6.Nanshı hayaldıń islegen háreketin psixologiyalıq jaqtan analiz

qılıń.

7.Búkirdiń psixologiyalıq ózgesheliklerin analiz qılıń.

72- másele. 9-klassta oqıytuǵın Gulzira tárbiyası «Qıyın»lardıń barlıq basqıshların basıp ótti. Hátteki, minez-qulqı qıyın, ózbetinshe ketken oqıwshıdan tártip buzıwshıǵa deyin barıp jetti. Úlken qıyınshılıqlar menen Gulzira mektepke barıwǵa kóndirildi. Ol mektepke qatnap, sabaqlarınan úlgere basladı…

Ol balalar koloniyasına túspeste edi, egerde klass saatı bolmaǵanda. Klass saatında muǵallim jaslar gazetasına shıqqan bir maqalanı oqıp berdi. Maqala mazmunı boyınsha bir qız basqa bir kózge zárúrligi bolǵan adamǵa óziniń kózlerin bergen eken. Oqıwshılar tım-tırıs gúrrińdi tıńlap otırdı. Tosattan Gulziranıń:

–Aqmaq eken! Bul ne degen sóz. Ózi soqır bolıp, kózin basqaǵa beriw…- degen gúrildegen dawısı shıqtı.

–Álbette, - dedi muǵallim – ana dún‘yada, anıǵıraǵı seniń anańnıń otırǵan túrmesinde basqasha ádep-ikramlılıq qásiyetler, saǵan qolaylı bolǵan sıpatlar orın aladı. Hesh gáp, anańnıń janınan saǵanda túrmeden orın tayarlanǵan….

Gulzira muǵallimniń sóylesip alıwına, baqırǵanına qaramastan, kózlerinen jas aǵıp, klasstıń qapısın qattı jawıp klasstan shıǵıp ketti. Bul waqıyadan soń Gulziranı qaytıp mektepke qaytarıwdıń imkániyatı bolmadı…

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Gulziranıń minez-qulqına baha beriń.

2.Gulziranı mektepke qaytarıwdıń endi qanday jolları bar dep oylaysız?

97

3.Muǵallim jumıstan shıǵarılsa Gulzira qaytadan mektepke keliwi múmkin be? Ne sebep?

4.Siziń klassıńızda da usınday tárbiyası qıyın oqıwshı bolsa siz onıń menen qalayınsha islesken bolar edińiz?

5.Gulziranıń minezine psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń?

6.Oqıtıwshı Gulziraǵa qanday psixologiyalıq qatnas jasaw kerek edi dep oylaysız?

73- másele. Kásip-óner mektepleriniń birindegi oqıwshılar jańa jıl bayramın ótkeriw ushın keshe shólkemlestirmekshi boldı hám bolatuǵın qárejetler ushın pul jıynay basladı. Usı toparda oqıytuǵın bir oqıwshı bul puldı beriwge qurbı jetpesligin aytıp, keshege qatnasıwdan bas tarttı. Topardaǵılar bolsa onı da qosılıwǵa májbúrledi. «Bul toparımız bayramı, onda hámme qatnasıwı kerek» dedi. Olar shańaraq aǵzalarınıń pul tawıp beriwge májbúr ekenligin de ayttı. Onıń ata-anası bolsa kolledj basshılarına jılap, «olarǵa sizler aytqansız» dedi. Jaǵdaydan xabarsız basshılar bunı esitip kesheni qaldırdı hám ótkeriwdi shekledi. Topardaǵılar bolsa bolıp ótken islerde sol oqıwshını ayıplap, onı ajıratıp qoydı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Bunday jaǵdayda kim ayıplı hám ol qanday sheshim tabıwı múmkin?

2.Siz sol klassqa jetekshi bolǵanıńızda qanday jol tutqan bolar

edińiz?

3.Bul jerde oqıw ornı basshılıǵı qanday jol tutıwı tiyis dep oylaysız?

4.Oqıtıwshı materiallıq jaǵdayı tómen oqıwshı menen qalay islesiw

kerek?

5. Bul jaǵdayda oqıtıwshı ne islew kerek edi?

74- másele. Sabaq waqtında, eki dos arzımaǵan nárseniń ústinen jánjel basladı. Olardıń jánjellerine oqıtıwshılar hám ata-analarda aralastı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Bul jánjeldi bastı-bastı qılıp, balalardı jarastırıw ushın qanday shara tutıw lazım?

2.Siz oqıtıwshısız. Sabaqta eki oqıwshı jánjellesse ne islegen bolar edińiz?

3.Bul balalardıń tárbiyasında qanday boslıq bolgan bolıwı múmkin?

4.Balalarǵa psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń.

75- másele. Toparıńızda sabaqqa kóp qatnaspaytuǵın oqıwshı bar.

jasaytuǵınlıǵı ushın ol jumıs islewge májbúr ekenligin, oqıwǵa qatnasıwdıń ilajı joqlıǵın ayttı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Usınday jaǵdayda siz ne islegen bolar edińiz?

2.Bul máselede mektep basshılıǵı qanday jol tutıwı tiyis? 3.Oqıwshınıń psixologiyalıq ózgesheligine sıpatlama beriń.

76- másele. Bir klassta oqıytuǵın eki dos bar edi. Olardıń biri jaqsı

oqıytuǵın hám bárshe úy tapsırmaların óz waqtında orınlap baratuǵın edi. Onıń dostısı bolsa ózlestiriwi tómen bolıp, hár dayım dostısınan kóshiriwge urınatuǵın edi. Oqıtıwshısı bunı sezip, jaqsı oqıytuǵın oqıwshısınıń dostısına kóshirtpewin aytadı. Sonda onıń bası qattı. Kóshiriwge bermese dostısı menen ókpelesip qaladı, eger berse oqıtıwshı onı da jazalaydı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Dostısı ne islewi kerek?

2.Oqıtıwshı ne islewi kerek?

3.Oqıtıwshınıń islegen isi qánshelli dárejede durıs dep oylaysız?

4.Tómen oqıytuǵın oqıwshıǵa psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń, ne ushın tómen oqıydı?

77- másele. Aldınları jaqın dos bolǵan eki bala urısıp qaladı hám bunıń nátiyjesinde klassta bir-birine qarsı bolǵan balalar toparı payda boladı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Bul jaǵdayda klass basshısına másláhátińiz.

2.Balalarǵa doslıqtıń shártleri menen mazmunın qalay túsindiriw kerek dep oylaysız?

qorqıtıwlarǵa hám kemsitiwlerge tolı anonim xatlar ala baslaydı. Bul xatlardı ol jılamsırap oqıtıwshılarına hám doslarına kórsetedi, olardan járdem beriwlerin hám qorǵawların iltimas qıladı. Tekseriwler tez arada sonı kórsetedi, bul xatlardı Arıwxannıń ózi ózine jiberetuǵın eken.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1. Arıwxannıń bunday jaǵdaylardı jaratıwına neler sebep bolǵan dep oylaysız?

2.Siz sol toparǵa klass basshısı bolǵanda qanday jol tutqan bolar

edińiz?

3.Arıwxannıń minezi qaysı tipke kiredi?

99

4. Arıwxannıń bunday sezimlerge berilip ketiwine qanday faktorlar tásir etken bolıwı múmkin?

79- másele. Sabaq processinde oqıwshılar menen durıs qatnas ornatılmadı. Oqıwshılardıń ózleriniń oqıtıwshısına bolǵan húrmetsizligi sabaq dawamında anıq kózge taslandı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Mine usınday jaǵdayda oqıtıwshı oqıwshılar menen qatnastı qay tárizde tiklewi múmkin?

2.Siz sol oqıtıwshınıń ornında bolǵanıńızda ne isler edińiz?

3.Húrmet degende neni túsinesiz?

4.Húrmetsizlik degende neni túsinesiz hám mısallar keltiriń.

5.Húrmetsizlik jaǵdayına túsken adamlardıń psixologiyalıq ózgesheliklerine sıpatlama beriń.

80- másele. Toparıńızda minez-qulqı awır klasslasıńız bar, onıń isháreketleri sabaqtı bóledi yaki kóbirek oqıtıwshılardıń násiyatları menen sabaq tawsıladı. Bul kimler ushın quwanıshlı, jáne kimler ushın qayǵılı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Oqıwshılardıń usı klasslasınıń is-háreketlerin qay tárizde durıslaw múmkin?

2.Siz klass basshısı bolǵanıńızda qanday jol tutqan bolar edińiz?

3.Minez-qulqı awır balalarǵa tiykarınan qanday balalar kiredi?

4.Minez-qulıqtı qanday jollar menen jaqsı jolǵa qoyıw múmkin?

81- másele. Pitkeriw keshesi shıraylı bolıp ótkeriliwi ushın oqıwshılardıń ata-anaları hám oqıtıwshılar menen kelisilgen halda belgili muǵdarda pul jıynalatuǵın boldı. Lekin usı pul muǵdarı bazı ataanalardıń shárayatı kótermeytuǵınlıǵı sebepli májiliste ekige bóliniw júzege keldi. Olar bir qararǵa kele almadı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Usı processte oqıtıwshı qanday jol tutıwı lazım?

2.Pitkeriw keshesin aqsha jıynalmastan-aq ótkeriw jolları qarastırılsa maqsetke muwapıq bolmaspa edi?

3.Bunday ilajlardıń ótkeriliwi oqıwshılardıń psixologiyasına qay tárizde tásirin tiygizedi?

4.Bolǵan waqıyaǵa psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń.

82- másele. Pitkeriwshi klass oqıwshıları Dúrdana hám Húrliman hár dayım birge júretuǵın hám tatıw dos edi. Dúrdana qurǵın shańaraqtıń perzenti bolıp hámme menen de sóylese bermeytuǵın edi. Húrlimannıń bolsa dosları kóp bolıp, hátteki basqa klasslarda da dosları bar edi. Dúrdana dostısınıń bul qásiyetin (qarım-qatnasqa kirisip kete alıw) kóre

100

almas edi. Sonday kúnlerdiń birinde ol dostısı haqqında toqıǵan ótirigin klass basshısına júdá isenimli tárizde ayttı. Klass basshısı Húrliman menen sóylespey qoydı. Oǵan degen jasırın ashıwı kúnnen-kúnge arttı. Juwmaqlawshı imtixanlarda unamlı nátiyjelerge erisse de, klass basshısı oǵan tómen baha qoydı. Húrliman bul waqıyanıń tiykarǵı sebebin túsinbey ayıptı ózinen aqtara basladı. Sonıń nátiyjesinde keleshekte Húrliman ózine bolǵan isenimdi joǵaltadı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Húrlimannıń bul jaǵdayǵa túsip qalıwına kim sebepshi?

2.Klass basshısınıń tutqan jolı durıs dep oylaysızba?

3.Klass basshısına psixologiyalıq jaqtan sıpatlama beriń?

4.Dúrdana menen Húrlimannıń psixologiyalıq ózgeshelikleri nelerden ibarat?

83- másele. 8-klass oqıwshısı Azamat kem támiyinlengen shańaraqtıń perzenti bolǵanlıǵı ushın klasstaǵı shólkemlestirilgen islerge hár dayım da qosıla bermeytuǵın edi. Kino, teatr hám muzeylerge derlik barmaytuǵın, klass tólemlerin de waqtında tóley almaytuǵın edi. Sonday kúnlerdiń birinde klasstı remontlaw ushın pul jıynalıp atırǵanında Azamat waqtında puldı alıp kele almadı. Sonda oqıtıwshı ― seniń pullarıńsız da klass remontı pitedi. Óziń bul klass ushın ne islediń, negizinde paydańnan kóre zıyanıń kóbirek, оtır ornıńa, – dep hámmeniń aldında kemsitti. Azamat sonday shańaraqta tuwılǵanınan, sol sebepli oqıtıwshısı hámmeniń aldında kemsitkeninen qattı renjidi. Nátiyjede Azamat hámmege ashıwlı kózbenen qaray basladı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1.Azamattı durıs jolǵa qaytarıw ushın kimler bul jumıs penen shuǵıllanıwları kerek?

2.Oqıtıwshınıń tutqan poziciyasın durıs dep oylaysızba?

3.Azamat neniń sebebinen ashıwı keldi hám bul onıń agressiyaǵa

beriliwine sebep bola alama?

4.Oqıtıwshı Azamat penen qalay islesiwi kerek edi?

5.Azamattıń psixologiyasına sıpatlama beriń.

84- másele. Toparda ózlestiriwi tómen hám biraz tárbiyasız oqıwshı bar. Olar menen sóylesiw paydasız ekenligin bilip ata-anasın shaqırdıńız, tilekke qarsı olar da kelmedi. Bul oqıwshı menen qatań shuǵıllanbasa bolmaydı.

Sorawlar hám tapsırmalar:

1. Bunday jaǵdayda ne isleytuǵınlıǵıńız haqqında bildiriw jasań.

101