6-tema
..pdf
6-tema.Biylik hújjetleri. Maǵlıwmat xabar hújjetleri
Jobası:
1.Biylik hújjetleri
2.Buyrıq hám onıǹ túrleri
3.Maǵlıwmat xabar hújjetleri
4.Túsinik xat hám tilxat haqqında maǵlıwmat
5.Protokol hám protokoldan kóshirme
Belgili bir mákeme, shólkem aldında turǵan tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalardı sheshiw maqsetinde buyrıq, biylik, kórsetpe sıyaqlı biylik hújjetleri tayarlanadı.
Biylik - basqarıwǵa baylanıslı hújjet, konstituciyalıq huqıqta mámleket basshısı hám orınlawshı hákimiyat organları tárepinen wákillikleri sheńberinde shıǵarıladı. Orınlawshı hákimiyat organınıń tez sheshiliwi kerek bolǵan hám basqa máselelerge baylanıslı qararı biylik kórinisinde shıǵarıladı. Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 94-statyasında kórsetiliwinshe, Prezident konstituciyaǵa hám nızamlarǵa tiykarlanıp hámde olardı orınlaw barısında respublikanıń pútkil aymaǵında májbúriy kúshke iye bolǵan pármanlar, qararlar hám biylikler shıǵaradı.
“Ministrler Keńesi ámeldegi nızamlarǵa muwapıq, Ózbekstan Respublikası aymaǵındaǵı bárshe organlar, kárxanalar, shólkemler, mákemeler, lawazımlı shaxslar hám puqaralar tárepinen orınlanıwı májbúriy bolǵan qararlar hám biylikler shıǵaradı”
(Ózbekstan Respublikası 98statya) Biylik - bul mákeme administraciyası (direktor, onıń orınbasarları hám t.b), sonıń menen bir qatar, bólim basshıları tárepinen ámeliy máseleler jújesinen qabıllanatuǵın hújjet. Ádette, biyliktiń háreket etiw múddeti sheklengen bolıp, onıń kúshi bólimlerdiń óz ishinde, ayırım lawazımdaǵı adamlarǵa hám puqaralarǵa tiyisli boladı. Biyliktiń teksti buyrıqtaǵı sıyaqlı zárúrli bólimlerden turadı, tek onıń tiykarǵı bóliminde “Buyıraman” sóziniń ornına “Usınıs etemen”,
“Ruxsat beremen” sıyaqlı sózler jazıladı.
Biylik penen ádette, shaxslar joqarı lawazımlarǵa tayınlanadı yamasa lawazımınan azat etiledi. Tosınnan yáki áskeriy jaǵday tártibi bayan etiledi, orden hám medallar menen sıylıqlaw ámelge asırıladı, joqarı áskeriy hám maqtaw jarlıqları beriledi, ulıwma normativ qásiyetke iye bolǵan qararlar rásmiylestiriledi. Ulıwmalıq qaǵıydaǵa sáykes, biylik usı mámleket konstituciyası hám nızamlarına (Ózbekstan Respublikasında - Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası hám Ózbekstan Respublikası nızamlarına) qayshı kelmewi kerek. Ózbekstan Respublikasında Prezident biylikleri Oliy Májlis yáki Ministrler Kabineti razılıǵısız jeke túrde Prezident tárepinen qabıllanadı.
Biylik - mazmunı hám mánisine kóre, konstituciyalıq normalardı kúndelikli turmısqa asırıwdıǹ deregi sıpatında shıǵarılǵan bolıp, yuridikalıq kúshi, kóz qarası konstituciya hám nızam normalarına salıstırǵanda ekilemshi esaplanadı. Ózbekstan Respublikasınıń “Normativhuqıqıy hújjetleri haqqında”ǵı nızamına (2000-jıl 14-dekabr) kóre, Prezident biylikleri belgilengen tártipte kúshke kiredi hám olar járiyalanıwı shárt. Batıs mámleketlerinde, biyliklerge uqsas hújjetler kóbinese dekret (AQSHta orınlawshı direktivalar) dep ataladı.
Biyliktiǹ úlgisi:
Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi
Tashkent Qarjı institutı
1999j.31.7 |
Tashkent q. |
№7 |
“Menejment hám huqıq” kafedrası dekanı D.K.Sabırjanovanıń Kadrlar tayarlaw boyınsha Milliy dástúrde kórsetilgenindey jańa sistemada ótiwge tayarlıq jumısların jánede jaqsılaw haqqında.
Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrliginiń 99.15.10 daǵı 204-sanlı buyrıǵına tiykar, oqıtıw hám oqıw procesiniń jańa sistemaǵa ótiwi múnásibeti menen tómendegilerdi
USINIS ETEMEN:
1.Oqıw processleriniń jańa sistemaǵa ótiwge tayarlıq jumısların jaqsılaw maqsetinde onıń quramına Proektlestiriw bólimi baslıǵı I.Lobacheva, jetekshi qánigesi Rasulova kirgizilsin.
2.Kafedraǵa payda keltirmeytuǵın járdemshi 605-xananı kafedra qol astınan shıǵarıw maqsetinde bul baǵdardaǵı anıq usınıslardı islep shıǵıw tapsırılsın. Múddeti: 22-dekabr, juwapker: kafedra baslıǵı G.Zakirov
Rektor |
M.Sharifxojaev |
Kórsetpe
Kórsetpe - mákemelerde, keńselerde xabar túrindegi metodikalıq máseleler, sonday-aq buyrıqlar, jorıqnamalar hám taǵı basqa hújjetlerdiń orınlanıwı menen baylanıslı bolǵan shólkemlestiriw máseleleri boyınsha shıǵarılatuǵın huqıqıy hújjet. Kórsetpelerge baslıq, bas injener, olardıń orınbasarları qol qoyıw huqıqına iye. Kórsetpe mákemeniń arnawlı is qaǵazına jazıladı. Olda buyrıq sıyaqlı belgili máselege baylanıslı jazıladı hám tiykarǵı (kiris), biylik bólimlerinen ibarat boladı. Tiykarǵı kiris bóliminde “…maqsette” yaki bolmasa “buyrıqtı orınlaw ushın” sıyaqlı turaqlı dizbekler qollanıladı hám “JÚKLEYMEN”, “USÍNÍS ETEMEN” sózleri menen biylik bólimi baslanadı. Egerde xızmetkerge onıń xızmet lawazımı wazıypasına kirmeytuǵın jumıslar tapsırılsa, “USÍNÍS ETEMEN” sózleri qollanıladı. Kórsetpeniń biylik bólimi buyrıqtıń biylik bólimine uqsas boladı.
2.Buyrıq hám onıǹ túrleri
Hár qanday mákemeler menen shólkemlerdiń, kárxanalardıń basqarıw jumısları yaǵnıy mákeme jámááti aldındaǵı eń áhmiyetli tiykarǵı hám kúndelikli wazıypalarǵa baylanıslı barlıq jumıslar buyrıqlar negizinde iske asırıladı.
Buyrıqlar mazmunı boyınsha ekige bólinedi: mákeme yaki kárxananıń tiykarǵı iskerligine tiyisli buyrıqlar hám kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlar.
Buyrıqtıń joybarı qánigeler tárepinen tayarlanadı, bas yaki jetekshi qánigeler, huqıq másláhátshisi, bas esapshı menen kelisilgen halda dúziledi. Huqıq másláhátshisi buyrıq penen tanısıp shıqqanda tómendegilerge itibar beredi: máseleni buyrıq penen rásmiylestiriw maqsetke qanshelli tuwrı keliwi; buyrıq joybarı ámeldegi nızamlarǵa, húkimet qararlarına qanshelli muwapıq keliwi; usı mákemeniǹ aldıǹǵı berilgen buyrıqlarına sáykes keliwi.
Buyrıq teksti mákeme blankasında jazılıp, hújjettiǹ tiykarǵı teksti tiykarlawshı (kirisiw) hám biylik bólimlerinen dúziledi. Tiykarlawshı bóliminde buyrıqtan maqset, shárt-sharayat, sebepler kórsetiledi, tiykar etip alınıp atırǵan buyrıqqa silteme beriledi (hújjettiǹ atı, nomeri, sansei jazıladı). Tiykarlawǵa zárúrlik bolmaǵan jaǵdaylarda tikkeley buyrıqtıń biylik bólimi beriledi.
Buyrıqtıń biylik bólimi jańa qatardan, bas háripler menen jazılatuǵın “BUYIRAMAN” sózinen baslanadı. Onnan soń qos noqat qoyılıp, jaǹa qatardan biylikler jazıladı. Zárǵriyatqa qarap biylikler bántlerge ajıratılıp, arabsha sanlar menen belgilenedi. Sannan soǹ noqat qoyılıp, sóz bas háripten baslanadı. Biyliklerde kim qaysı wazıypanı, qaysı múddette orınlawı kórsetiledi. Feyildiń shárt meyildegi buyrıq (III bet, birlik) forması menen ańlatıladı (tayınlansın, belgilensin, ótkerilsin, qabıl etilsin sıyaqlı).
Buyrıqtıǹ biylik bólimi aqırında buyrıqtı qadaǵalaw kimge júkletilgenligi, ayırım waqıtları aldınǵı hárekettegi yamasa basqa hújjet biykar etilgenligi jazıladı. Geyde biylikten soń buyrıqqa tiykar bolǵan hújjettiń atı da kórsetiledi.
Buyrıqlar tiykarınan tómendegi zárúrli bólimlerden turadı:
1.Gerb, mákemeniń tımsallıq belgisi (blanka bólimleri).
2.Ministirlik hám basqarmanıń atı.
3.Mákemege tiyisli bolǵan sanlar.
4.Hújjet túrine tiyisli bolǵan sanlar.
5.Mákemeniń atı.
6.Atalıwı (mazmunınan kelip shıǵıp ataladı).
7.Sánesi.
8.Nomeri.
9.Buyrıq shıqqan orınnıń atı.
10.Hújjettiǹ atı (Buyrıq).
11.Buyrıqtıń teksti.
12.Mákeme basshısınıń yaki orınbasarınıń qolı.
Buyrıqtıń joybarın tayarlaǵanda hám ol tiyisli bólim yaki ayırım adamlarǵa tanıstırılıp kelisilgende, eger zárúr bolsa, sol mápdar bólimniń yaki adamnıń atı buyrıqtıń aqırında kórsetiliwi kerek.
Kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlardı kadrlar bólimi tayarlaydı. Bunday buyrıqlar, ádette, xızmetkerdi jumısqa qabıl etip alǵanda yamasa jumıstan bosatılǵanda, basqa jumısqa ótkerilgende, xızmet babında sıylıqlanǵanda, miynet dem alısın bergende, sonday-aq jeke adamǵa tán basqa da máselelerge baylanıslı beriledi. Álbette, bunday buyrıqlar anaw yaki mınaw bólim baslıqlarınıń usınısları, jeke arzalar negizinde tayarlanadı.
Kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli buyrıqlar arnawlı baspa qaǵazları bolmaǵan jaǵdayda ápiwayı buyrıq qaǵazlarına da jazıladı. Bunday jaǵdayda buyrıqtı; basına “kadrlardıǹ jeke quramına tiyisli” dep jazıp qoyıw kerek.
Bunday buyrıqlardıń mazmunına sáykes “Jumısqa qabıl etiw haqqında buyrıq”, “Basqa jumısqa ótkeriw haqqında”, “Jumıstan bosatıw haqqında buyrıq”, “Miynet dem alısın beriw haqqında buyrıq”, “Sıylıq beriw haqqında buyrıq” hám t.b. jazıladı. Bunday buyrıqlarda kirisiw bólimi bolmawı múmkin. Buyrıqtıń biylik bóliminde bántler boladı. Buyrıq bóliminde “QABÍL ETILSIN”, “TAYÍNLANSÍN”, “ÓTKERILSIN”, “BOSATÍLSÍN”, “SÍYLÍQLANSÍN” sıyaqlı feyiller bas háripler menen jazıladı.
Basqa jumısqa ótkeriw haqqındaǵı buyrıqlarda ótkeriw sebepleri kórsetiledi. Miynet dem alısın beriw haqqındaǵı buyrıqta onıń túrleri (gezektegi miynet dem alısı, is haqısı saqlanbaǵan halda miynet dem alısı hám t.b.), jumıs kúniniń ulıwma sanı, miynet dem alısı pitken kúni tolıq kórsetiledi. Al, jumıstan bosatıw tuwralı buyrıqta onıń sebepleri hám bosatılǵan kúni anıq belgilenip jazılıwı shárt.
Qandayda bir sebep penen miynet tártibin buzǵanı hám sıylıqlar beriw haqqındaǵı buyrıqlar óz aldına rásmiylestiriledi. Buyrıqlardıń barlıq túrleri de qol qoyılǵan waqıttan baslap óz kúshine kirip, kadrlar bóliminde dizimge alınadı hám saqlanadı.
Buyrıqtıǹ úlgileri:
Gerb, Mákemeniǹ nıshanlıq belgisi
Ministrlik atı Mákeme atı
Mákemeniǹ arnawlı nomeri Hujjet túriniǹ arnawlı n
meri
BUYRIQ
Sánesi № _____________
Ornı
Qatar bası (ne haqqındalıǵı)
Dálillew (kirisiw ) bántı
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
________________
Buyıraman
1____________________________________________________________
2__________________________________________________________
3________________________________________________________________
4________________________________________________________________
5 Buyrıqtıǹ orınlanıwı ……………………………….tárepinen qadaǵalansın.
(lawazımı familiyası, atı, ákesiniǹ atı) |
|
Direktor |
(qolı) F.A.Á atı |
Buyrıqtan kóshirme
Jumis dawamında buyrıqlardan kóshirmeler tayarlawǵa zárúrlik seziledi. Hujjetten kóshirme túp hujjettiǹ qandayda bir bólegi bolıp tabıladı. Buyrıqtan kóshirme buyrıqtıǹ biylik bóliminen aldıǹǵı bólimin óz ishine aladı. Buyrıqtıǹ biylik bóleginen tek anıq jaǵday ushın zárúr bolǵan maǵlıwmat alınadı.
Buyrıqtan kóshirme , ádette, blankaǵa jazılıp, tastıyıqlanıp beriledi. Jáne de
,,Tiykarına durıs” sózi menen xatker qol qoyıp beredi.
Jaǹajól ,,Lázzet” birlespesi
2012-jıl juwmaǵı boyınsha birlespe iskerlerin sıylıqlaw haqqında
2013.04.02. №22
Nókis qalası.
Buyrıqtan kóshirme
2012-jılda birlespe iskerleriniǹ jıllıq jobalarınıǹ barlıq kórsetkishleri tolıq islendi. 1500 million somdan aslam payda alındı. Kiyim cexinan tısqarı barlıq cexlar óz adındaǵı jobalı jumısların orınladı. Jıl juwmaǵı boyınsha, ásirese, R.Hamrayev, S.Volkov, M.Rizayev sıyaqlı iskerler ulgi boldı.
,,Konditerlik, shay ham alkogolsız ishimlik óndirisi kárxanaları birlespesi” mámleketlik akcionerlik konserniniǹ 2013.30.01 daǵı 100-sanlı buyrıǵı menen ,,Lázzet’’ birlespesi iskerlerin jıl juwmaǵı boyınsha sıylıqlawǵa ruxsat berildi. Birlespe miynetkeshler toparı keǹesi hám kásiplik birlespe awqamınıǹ qospa jıynalısındaǵı (2013.01.02. 3-protokolı) qararına tiykarlanıp,
BUYÍRAMAN:
8.Óz wazıpasına biypárwalıq menen qaraǵanı ushın ,,Lázzet” birlespesi iskerleri jıl juwmaǵı boyınsha sıylıqlaw nızamınıǹ 32-bantine tiykarlanıp, cex baslıǵı D.A.Raximovanı jıl juwmaǵı boyınsha sıylıqlaw 100% qadaǵan etilsin.
Direktor |
(qol) |
B.R.Hakimov |
Tiykarına durıs |
|
|
Xatker: |
(qol) |
K.L.Xotamov |
1-tapsırma. Berilgen sóz dizbekleri tiykarında buyrıq tekstine tiyisli gápler dúziǹ.
Óz razılıǵı menen, jetekshi qánige lawazımına, miynet shártnamasındaǵı múddet tamamlanıwı múnásibeti menen, shtat kestesi boyınsha, bilimin jetilistiriw kursına jiberilgenligi sebepli, sabaqlarǵa qatnaspaǵanlıǵı sebepli, aylıq is haqı 3000000 som muǵdarında, sınaw múddeti menen, tekseriw ótkeriw ushın.
2-tapsırma. Buyrıqtıǹ úlgisi tiykarında fakultetinizde ótkerilgen kórik-taǹlaw jeǹimpazların sıylıqlaw haqqında buyrıq joybarın tayarlaǹ.
3.Maǵlıwmat xabar hújjetleri
Maǵlıwmat xabar hújjetleri ádewir keń dúrkindi óz ishine aladı. Bunday topardaǵı hújjetlerge arza, túsinik xat, til xat, ómirbayan, minezleme, maǵlıwmatnama, daǵaza, isenim xat, usınıs, akt, protokol, málimleme, esabat sıyaqlı hújjetler kiredi.
Arza
Arza - mákeme yamasa lawazımlı shaxs atına qandayda bir iltimas, usınıs yaki shaǵım mazmunında jazılatuǵın rásmiy hújjet. Kólemi, stili hám túriniń qanday bolıwına qaramastan arza óziniń zárúrli bólimlerine iye hám usı izbe-izlik tiykarında dúziledi.
Arzanıǹ zárúrli bólimleri:
1. Arza jollanǵan mákeme yamasa lawazımlı shaxs atı.
2.Arza iyesiniń jasaytuǵın jeri, wazıypası, ismi, ákesiniń atı hám familiyası.
3.Hújjettiń atı. (Arza)
4.Tiykarǵı tekst (iltimas, usınıs, shaǵım).
5.Arzaǵa qoshımsha hújjetler atı (eger zárúr bolsa).
6.Arza iyesiniń qolı, ismi, ákesiniǹ atı, familiyası.
Ayırım halatlarda arzanıń zárúrli bólimleri barlıq arzalarda da birdey tákirarlanbaydı.
Arzalardıń ózgeshe mazmunda jazılǵan túrleri kóp. Xızmetkerler ózleri islep atırǵan mákemeniń baslıǵına jumıs jaǵdayların jaqsılaw, qosımsha dem alısın beriw, aqshalay járdem kórsetiw, basqa bólimge ótkeriw, napaqa belgilew, turmıs jaǵdayların jaqsılawǵa járdem etiw haqqında ótinish etip yamasa miynet ónimdarlıǵın arttırıw jolların kórsetip, usınıs túrinde jazılıwı múmkin.
Puqaralardıń jeke hám jámáát bolıp jazǵan arzalarınan basqa mákemeler tárepinen jazılatuǵın xızmet babındaǵı arzalarda boladı. Olardıń qatarına juwapkershilikke tartıw haqqındaǵı hám dawagerlik túrindegi arzalardı kirgiziw múmkin. Bunday arzalar, ádette, baspada arnawlı tayarlanǵan is qaǵazlarına jazıladı. Eger olar bunday arnawlı is qaǵazlarǵa jazılmay, ápiwayı qaǵazǵa jazılsa, onda olardıń shep jaǵına joqarıdan tórt múyeshli tańba (shtamp) basıladı.
Dawagerlik arzaları
Dawagerlik arzaları - bul bir mákemeniń basqa bir ayıpker mákeme yaki juwapker lawazımdaǵı adamlardan dawagerlik jolı menen aqsha yaki qanday da bir mal-múlkti májbúriy túrde óndirip beriwdi sorap, sud mákemelerine yáki mámleketlik hákimiyatqa jazba túrdegi bildiriwi jazılǵan rásmiy hújjet. Dawager táreptiń jánjeldi erikli túrde sheshiwge qaratılǵan háreketleri iske aspay qalǵanda, yaǵnıy talap etiwshi táreptiń narazılıǵına qarsı tárep unamsız juwap berse yaki ulıwma juwap bermey qoyǵan jaǵdaylarda dawagerlik arzası jazıladı.
Dawagerlik arzalardıń zárúrli bólimleri ádettegi arzalarǵa qaraǵanda basqasharaq boladı:
1.Arzanı jiberiwshiniń atı, hújjettiń dúzilgen waqtı hám qatar sanı kórsetilgen tórt múyeshli tańba (arzanıń shep tárepinde joqarıdan basıladı).
2.Sud mákemesi yaki mámleketlik hákimiyattıń atı (qaǵazdıń yarımınan baslap, oń tárepine jazıladı).
3.Dawagerdiń tolıq atı hám mákán jayı (ekinshi bólimniń astına jazıladı).
4.Juwapker táreptiń tolıq atı hám mákán jayı (úshinshi bólimniń astına jazıladı).
5.Dawanıń summası (bul bólim tórtinshi bólimniń sońǵı qatarları astında teń hám bir sızıqta bolıwı jáne astı sızılıp, ayrımlanıp kórsetiliwi zárúr).
6.Hújjettiń atı (Dawagerlik arzası).
7.Dawagerlik arzasınıń teksti (bunda jánjeldiń tiykarǵı mazmunı, dawagerdiń jánjeldi erikli ráwishte sheshiw jolındaǵı shara hám ilajları, onıń nátiyjeleri, dawagerdiń juwapkerge qoyǵan talapları, olardıń haqıyqıylıǵın kórsetiwshi dáliller ashıq hám anıq keltiriledi).
8.Qosımshalar (buǵan dawagerdiń talapların tiykarınan dálillewshi barlıq hújjetler kiredi). Dawagerlik arzaları geypera puqaralar tárepinen de jazıladı hám kóbinese sud mákemelerine
jollanıladı. Olardıń xızmet babındaǵı arzalardan ayırması tek tórt múyeshli móri bolmaydı. Bunday arzalardıń mazmunı aliment óndiriw, mal-múlkti bólisiw, balanı qaytarıp alıw, turaq jaydan kóshiriw, qarızdı óndiriw, qosımsha islegeni ushın haqı tólewdi soranıw hám basqa da ótinish tileklerden ibarat bolıwı múmkin.
Esap-sanaq arzaları
Esap-sanaq arzaları qatarına jazba yáki awizeki shártnamalar tiykarında belgili bir jumıslardı islep pitkergen ayırım jumısshılar yaki xızmetkerler tárepinen mákeme baslıǵınıń atına jazılǵan arzalar kiredi.
Eger pitkerilgen jumısqa tólenetuǵın haqı belgilengen summadan kem bolsa, jumıstı qabıl etip alıwshı xojalıq baslıǵı sol jumıstıń orınlanǵanlıǵı haqqında jazıp qoyıladı. Eger jumıstıń kólemi hám oǵan
tólenetuǵın aqsha muǵdarı kóp bolsa, arnawlı komissiya tárepinen qabıl etilip, bul haqqında akt dúziledi. Tólenetuǵın haqınıń azı-kóbine qaramastan esap-sanaq arzalarınıń joqarǵı shep tárepinen mákeme baslıǵı qol qoyadı hám esaplaw bólimine usı hújjetler tiykarında onı tólew haqqında kórsetpe beredi, ol jerde usı hújjetlerge tiykarlanıp haqı tólenedi.
Esap-sanaq arzaları da erkin usılda jazıladı hám onda tómendegidey zárúrli bólimler bolıwı kerek:
1.Mákemeniń hám arza jollanatuǵın jeke basshınıń atı;
2.Arza beriwshi haqqında maǵlıwmatlar (mákán jayı, passport nomerleri, pasporttıń kim tárepinen hám qashan berilgeni, atı, ákesiniń hám atasınıń atı, zárúrligi bolsa, tuwılǵan jılı hám salıqlar boyınsha jeńilliklerge iye ekenligi kórsetiledi);
3.Hújjettiń atı (esap-sanaq arzası);
4.Arzanıń mazmunı;
5.Arzanıń berilgen waqtı;
6.Arza iyesiniń qolı.
4.Túsinik xat
Túsinik xat - xızmet tarawına baylanıslı máseleni, onıń ayırım táreplerin jazba túrde bayanlawshı hám mákeme (bólim) baslıǵına (ishki) yamasa joqarı shólkemlerge (sırtqı) jiberiletuǵın hújjet.
Ishki yamasa jeke túsinik xatlar, tiykarınan, xızmetkerler (jumısshı, fermer, student) tárepinen mákeme baslıǵı atına jazıladı. Onda jumıs (yamasa oqıw) waqtında xızmetkerler (yamasa student) tárepinen jiberilgen geypara qáte-kemshilikler, (máselen, jumısqa yamasa oqıwǵa kesh keliw, kelmey qalıw, joba yamasa ayırım tapsırmalardı waqtında orınlay almaw, belgilengen tártip-qaǵıydalardı saqlay almaw) hár qıylı jaǵdaylar, sebepler bayan etiledi hám dálillenedi. Túsinik xatlar ádette, basshı talap etiwi menen jazıladı.
Túsinik xattıǹ zárúrli bólimleri:
1.Hújjet jollanıp atırǵan shólkem yaki hámeldar adamnıń tolıq atı.
2.Hújjet tayarlanǵan (jazǵan) mákeme.
3.Hújjettiń atı (Túsinik xat).
4.Hújjettiń teksti (mazmunı).
5.Qolı.
6.Sáne (hújjet jazılǵan waqtı).
Xızmet babında kárxana yamasa mákeme atınan jazılatuǵın túsinik xatlar tiyisli is qaǵazlarına rásmiylestiriledi hám olardıń tolıq atı keltiriledi.
Til xat
Til xat - aqsha, hújjet, qımbat bahalı buyımlar yaki basqa bir nárseler alınǵanlıǵın tastıyıqlawshı rásmiy jazba hújjet.
Til xat bir ǵana nusqada tayarlanadı hám aqsha yamasa qımbat bahalı hújjet sıyaqlı saqlanadı.
Til xattıń tiykarǵı zárúrli bólimleri:
1. Tekst:
1)til xat beriwshi adamnıń lawazımı, ismi hám ákesiniń atı, familiyası;
2)aqsha, hújjet, buyım yaki basqa bir nárseni beriwshi adamnıń lawazımı, ismi, ákesiniń atı hám familiyası;
3)aqsha, hújjet, buyım yaki basqa bir nárselerdiń atı hám muǵdarı (zárúrligi bolsa bahası);
4)qabıl etilip atırǵan buyımnıń texnikalıq jaǵdayı (eger mashina, apparatlar hám soǵan usaǵan
bolsa).
2.Til xat berilgen sáne.
3.Til xat jazıwshınıń qolı.
Alınatuǵın aqsha muǵdarı yaki buyımnıń bahası hám onıń sanı til xatta sanlar menen kórsetiledi hám qawıs ishinde sózler menen de beriliwi shárt.
Til xattaǵı jazıwlardı óshiriwge yamasa dúzetiwge bolmaydı, olay bolǵanda bunday hújjettiń haqıyqıylıǵı gúman tuwdırıwı múmkin.
Ómirbayan
Ómirbayan - avtordıń ózi hám ómir jolı haqqında bayanlaǵan rásmiy hújjet. Onda avtor óziniń jeke ómiri hám xızmeti haqqında xronologiyalıq tártipte erkin bayanlap beredi. Biraq, hújjet ıqtıyarlı túrde dúzilse de, ómirbayanda ayırım bólimlerdiń bolıwı shárt.
Ómirbayannıń tiykarǵı zárúrli bólimleri:
1.Hújjettiń atı (Ómirbayan)
2.Tekst:
1)avtordıń familiyası, ismi hám ákesiniń atı;
2)tuwılǵan jılı, kúni, ayı hám tuwılǵan jeri;
3)milleti, sociallıq shıǵısı;
4)ata-anası haqqında qısqasha maǵlıwmat (familiyası, ismi, jumıs ornı);
5)maǵlıwmatı (qay jerlerde, qanday oqıw ornın pitkergenligi hám maǵlıwmatına sáykes qánigeligi);
6)islegen xızmetleriniń túrleri;
7)keyingi jumıs ornı hám lawazımı;
8)jámiyetlik jumıslarǵa qatnası;
9)xojalıq awhalı hám shańaraq aǵzaları;
10)turatuǵın jeri (mákan jayı), telefonı;
3.Sáne.
4.Qolı.
Ómirbayan ápiwayı qaǵazǵa, ayırım jaǵdaylarda, máselen, oqıwǵa kiriwde arnawlı baspa is qaǵazlarına qoldan jazıladı. Tekstti bayan etiw túri gúrriń usılında bolıp, birinshi bettegi sóylewshi tilinen jazıladı.
Minezleme
Minezleme - belgili bir adamnıń miyneti hám jámiyetlik xızmeti, sonday-aq onıń ózine tán ózgesheliklerin hám paziyletlerin sáwlelendiriwshi rásmiy hújjet.
Minezleme mákeme administraciyası yaki shólkemleri tárepinen xızmetkerge bir qansha maqsetler ushın (oqıw orınlarına kiriwde, sırt mámleketlerge barıp islew yamasa basqa jumıslar menen ketkende, lawazımǵa tayarlaǵanda yaki basqa máselelerge baylanıslı) beriledi.
Minezlemede xızmetkerdiń jámiyettegi hám xızmettegi iskerligi, minez-qulqı haqqında da kórsetip ótiledi.
Minezlemeniń tiykarǵı zárúrli bólimleri:
1. Minezleme berilip atırǵan adam haqqında tiykarǵı maǵlıwmatlar:
1)ismi, ákesiniń atı hám familiyası;
2)tuwılǵan jılı;
3)milleti;
4)partiyalılıǵı;
5)maǵlıwmatı;
6)lawazımı;
7)ilimiy dárejesi hám ataǵı.
2.Hújjettiń atı (Minezleme).
3.Tekst.
4.Qoyılǵan qollar.
5.Sáne.
6.Mór.
Maǵlıwmatnama
Maǵlıwmatnama - bolǵan waqıya yamasa bolıp atırǵan jaǵdaylardı bildiriw mazmunında jazılǵan hújjet. Maǵlıwmatnamalar, ádette, joqarı shólkemlerdiń lawazımları, adamlardıń kórsetpesi, talabı hám usınıslarına kóre dúziledi hám soralıp atırǵan xabar hám maǵlıwmatlardı ózinde sáwlelendiredi.
Maǵlıwmatnama óziniń ózgesheligi hám mazmunına qaray ekige bólinedi: xızmet maǵlıwmatnaması hám jeke maǵlıwmatnama.
Xızmet maǵlıwmatnaması - mákeme xızmetine tiyisli waqıya hám hádiyselerdi rásmiy ráwishte sáwlelendiredi hám tastıyıqlaydı, xabar beriwshi qásiyetke iye bolǵan hár qıylı maǵlıwmatlardı óz ishine aladı, kerek jerlerinde sanlardan ibarat kestelerde tayarlanadı.
Hár qanday xızmet maǵlıwmatnaması qanday da bir hújjetke gúwalıq kórsetiw yaki qanday da bir qarar qabıl etiw ushın tiykar boladı. Maǵlıwmatnamanıń sánesi sol qol qoyılǵan hám jiberilgen kúni qoyıladı, sebebi ol shıǵıs qaǵazlar dáwirinde esaptan ótkeriledi.
Rásmiy xızmet maǵlıwmatnamasında baspa is qaǵazlardaǵı jazıwlardan basqa tómendegidey zárúrli bólimler boladı:
1.Hújjet jiberiletuǵın joqarǵı keńse yamasa lawazımlı shaxstıń ismi, ákesiniń atı, familiyası (baspa is qaǵazınıń yarımınan oń tárepte jazıladı).
2.Hújjettiń atı (Maǵlıwmatnama).
3.Maǵlıwmatnama tekstiniń teması.
4.Tiykarǵı tekst (maǵlıwmatnama mazmunı).
5.Lawazımlı shaxstıń qolı.
5.Protokol
Protokol - hár qıylı jıynalıs, keńes hám ánjumanlardıń barısın, májilis qatnasıwshılarınıń shıǵıp sóylewleri hám olar qabıl etken qararlardı anıq, qısqa túrde sáwlelendiretuǵın rásmiy hújjet. Protokoldı jazıw hám rásmiylestiriw, onı shólkemleskenlik túrde alıp barıw xatkerdiń tiykarǵı wazıypalarınan biri esaplanadı.
Protokoldıń tiykarǵı zárúrli bólimleri:
1.Mákemeniń atı.
2.Tema (birgelikte másele qarawshı organnıń yamasa jıynalıstıń atı).
3.Hújjettiń atı (Protokol).
4.Jıynalıstıń sánesi.
5.Shártli sanlar.
6.Jıynalıstıń ótkerilgen ornı.
7.Protokollardıń oń tárepinde ústingi jaǵında jazılatuǵın xat (bul protokol tastıyıqlanıwı tiyis bolǵanda jazıladı).
8.Jıynalıs baslıǵı hám xatkerdiń familiyası.
9.Tekst.
1)jıynalıs qatnasıwshılarınıń dizimi yaki sanı;
2)kún tártibi;
3)tıńlandı;
4)qosımshalar (eger olar bar bolsa);
10. Qoyılǵan qollar.
Administrativlik keńselerde protokol ulıwma yaki arnawlı baspa is qaǵazlarında (blankalarda) rásmiylestiriledi.
Protokollar kalendarlıq jıl boyınsha izbe-izlikte nomerlenedi hám keńsede saqlanadı.
Protokolda qatnasıwshılardıń dizimi berilgende olardıń familiyaları alfavit tártibinde jazıladı. Kún tártibindegi hár bir másele anıq bolıwı kerek.
Teksttiń tiykarǵı bólimi kún tártibi máselelerine muwapıq jaylasqan boladı. Hár bir másele úsh bólimnen ibarat boladı: “Tıńlandı”, “Shıǵıp sóyledi”, “Qarar qabıl etildi”. Bul sózler bas háripler menen jazıladı. Eger kún tártibinde eki yamasa onnanda artıq másele qaralatuǵın bolsa, “Tıńlandı” sóziniń aldına kún tártibindegi máselelerdiń sanı qoyıladı, sózden keyin qos noqat qoyılıp, taza qatardan bayanatshınıń ismi, familiyası ataw sepliklerinde beriledi. Familiyadan soń sızıqsha (tire) qoyılıp, bayanat yamasa xabardıń qısqasha mazmunı keltiriledi. Eger bayanat teksti tayarlanǵan bolsa, sızıqshadan keyin “Tekst qosa tigiledi” dep jazıp qoyıladı.
“Shıǵıp sóyledi” degen dizbekte tap usınday tárizde jazıladı.
Teksttiń úshinshi bóliminde talqılanǵan másele boyınsha qarar qabıl etiledi.
Májiliste berilgen sorawlar protokolǵa jazıladı. Bayanatshıǵa berilgen sorawlar hám olarǵa juwapker “Shıǵıp sóyledi” bólimine kirgiziledi hám kórsetilgen tártipte rásmiylestiriledi, “soraw” hám “juwap” sózleri ornında soraw bergen adamnıń ismi, ákesiniń atı bas háripler menen hám familiyası, juwap beriwshiniń ismi, ákesiniń atı bas háripler menen hám familiyası, juwapları kórsetiledi.
Protokoldan kóshirme