Oqıw 2 kl

Suwda ósedi,

Gúzde pisedi.

Qardan aq, párden jumsaq.

Jumbaqlardıń sheshimin bilip alıń.

Nan qádiri

Eń jaqın qońsımız Aman atanıń aytqan sózleri ele yadıma túsedi.

— Sonda awır jıllar eken. Bala ekenmen. «Nan» dep jılay berippen. Sıpırada un joq eken. Aǵam meni kóterip jubatpaqshı bolǵan, biraq jılaǵanımdı qoymaǵanman.

Ne qıların bilmey oylanıp otırǵanda, erigimizdiń shaqasına bir hákke qonıptı. Tumsıǵında bir nárse bar eken. Onı pánjesiniń astına basıp shoqıy baslaptı. Aǵam shańǵalaq shıǵar dep quwanıp, meni ásteaqırın jerge otırǵızıptı. Hákkege qarap kesek atıp jiberipti. Ayaǵındaǵı nárse jerge túsipti.

21

Barıp alsa, bir bólek nan eken. Onı jep, jılaǵanımdı qoyǵan ekenmen. Sol kúnlerdi eske alıp, nannıń usaǵın kórsem súyip, mańlayıma tiygizip qoyaman. Sebebi, nan da nan, nannıń usaǵı da nan.

Aman atanıń sózlerinde ne aytılǵan?

NANDÍ QÁDIRLEŃ!

Naqıllar

Ashlıqta jegen zaǵaranıń

Toqlıqta mazası ketpeydi.

Nannıń qádirin bilmegenniń

Asharshılıq berer sazasın.

Gúz qádiri bir basqa

Sarǵısh dónip dógerek,

Esleter altın reńin,

Diyqanlarǵa ne kerek,

Izler gúzden deregin.

22

Gúz qádiri bir basqa,

Mektepke qádem taslaymız,

Ustaz benen klasta,

Oqıw jılın baslaymız.

Qırman, qırman zúráát,

Hadal miynet tabısı,

Bárı janǵa ráhát,

Xalqımnıń arı-namısı.

Kelgen hár bir gúzimiz,

Bizler ushın baxıt bul,

Bárhama jaynar júzimiz,

Shadlıqqa tolı waqıt bul.

S. Abbazov

Qosıqtı kórkemlep oqıń.

1. Gúzgi tábiyat kórinisi qanday?

2. Gúzdegi miynet haqqında aytıp beriń. 3. Diyqan sóziniń mánisi ne?

23

Tırnalar

Toqtay turıń, tırnalar,

Irkile turıń, tırnalar,

Alısqa sapar shektiń be?

Sizlerdi turman uzatıp,

Dos júrekti sızlatıp.

Doslarǵa sálem aytıńlar,

Tezirek bizge qaytıńlar.

Kútemen shalqar kólimde,

Baǵ-baqshalı jerimde,

Kelińler, tezden aylanıp,

Jańa ilham-sıy alıp.

N. Tóreshova

1. Qosıqtı túsinip oqıń.

24

KITAPLARÍŃÍZDÍ TAZA USLAŃ!

Naqıl

Miynetten bezgeniń,

Ar-namıstan gúder úzgeniń.

Jumbaq

Aq jolǵa túsip, Áste jorǵalar.

TÁBIYATTÍ QORǴAW— ÁDIWLI IS

Mektep jerinde

Biziń mektep xojalıq orayında jaylasqan. Mektep ushın ajıratılǵan jer maydanı bar. Oǵan hár túrli miywe aǵashları hám palız eginleri, gúller egilgen. Mektep oqıwshıları jazǵı dem alıs kúnlerinde usı mektep jerine kelip turadı. Olar miywe aǵashların, eginlerdi tárbiyalaydı, suwǵaradı, gúllerge suw quyadı.

Mine, gúz boldı. Oqıwshılar tárbiyalaǵan miywe aǵashları óz jemisin berdi. Ásirese, almadan kóp zúráát alındı. Jıynap alınǵan miyweler menen palız eginleri: qawın-ǵarbızlar,

25

piyazlar menen geshirler mektep asxanasına tapsırıldı.

Oqıw baslanǵannan keyin aradan kóp ótpey-aq mektepte jıynalıs boldı. Onda mektep direktorı mektep jerinde islegen balalarǵa raxmet ayttı, ayırımlarına mektep tárepinen sıylıqlar berildi.

1. Gúrrińdi oqıp shıǵıń, mazmunın óz túsinigińiz boyınsha sóylep beriń.

2. Sizlerdiń mektebińizde mektep qıytaǵı bar ma? Onda neler ósedi?

3. Mektep, direktor sózlerin sózlik dápterińizge kóshirip jazıń.

Naqıllar

Eńbek etseń emerseń.

Miynet penen er kógerer,

Jamǵır menen jer kógerer.

Er júrek adam

Gúz kesheleriniń birinde qoy hám sıyırlar qoradan tım-tıraqay qasha basladı.

— Ne bolıp qaldı? Ol jerde ne bar? — dep qıshqırdı ferma baslıǵı Muratbay.

Juwap esitilmedi. Qoy hám sıyırlardıń

26

qas ın da hesh kim joq edi. Muratbay haywanlardı kimniń quwıp atırǵanın bilmekshi bolıp qoraǵa kirdi. Ol jerde de hesh kim joq eken. «Qaq» degen bir dawıs esitildi. Muratbaydıń kókiregine bir haywan kelip jabıstı. Onıń uzın ótkir tisleri Muratbaydıń alqımına kire basladı. Biraq, ol albıraǵan joq. Haywannıń alqımınan uslap qılqındıra basladı.

— Onıń ayaqların uslań!—dep qıshqırdı ol járdemge kelgen shopanlarǵa. Olar solay isledi. Haywan tisin jazdırıp jerge quladı.

—Bul qanday haywan?—dep shopan jaqtırtqıshın onıń júzine tuttı. Jerde bir jasar kúshiktey málim pıshıq tawlanıp jatır eken. Mine, qoradan mallardı quwǵan sol eken.

—Sen, áytewir ná rseden ólip kete jazladıń ǵoy, Muratbay. Men albırap, qulap qalar edim, — dep tańlandı shopanlardıń birewi. Hámme shopan Muratbaydıń er

júrekligine qayıl qaldı.

1. Qoy hám sıyırlar nege qashtı?

2. Muratbayǵa qarap atılǵan qanday haywan eken?

3. Muratbay qanday erlik isledi?

27

Balalıqtı eslew

Tań azannan jıynalıp,

Oynawshı edik qasharman,

Jıńǵıldı mindik at etip,

Biz benen ómir jasarǵan.

Jer qazıp dárya aǵızdıq,

Qawınlardı pisirip,

Sızıp islep atızlıq,

Bunkerden paxta túsirdik.

Júk tasıp alıs jollardan,

Mashina bolıp zırladıq,

Qobız islep tallardan,

Alpamıstı jırladıq.

Tirkesken kóp vagonlı,

Poezd bolıp zuwladıq,

Kóz uyqıǵa ketkenshe,

Qullası tınım tappadıq.

N. Tóreshova

1.Qosıqtı kórkemlep oqıń.

2.Mazmunın óz sózińiz benen aytıń.

28

ANA-MEKTEBIM— ALTÍN BESIGIM

Mektebim

Bilim nurın shashasań, Kelsem qushaq ashasań, Dárya kibi tasaman, Seni oylasam mektebim.

Shashlarımdı sıypadıń, Xanama hesh sıymadım, Qushaǵıńda jaynadım, Oynap-kúlip mektebim.

29

Aytsam gáptiń tórkinin,

Shadlı óter hár kúnim, Saǵınaman kórkińdi, Gúl jaynaǵan mektebim.

Z. Yusupova

Naqıl

Oqıw—oy azıǵı,

Bilim—er azıǵı.

Ustazıma

«Álipbe»ni úyretip, Háriplerdi tanıttıń, Jaqsı sózlerdi aytıp, Bilimimdi bayıttıń.

Úyrengen soń háripti. Jazıwdı da úyrendim. Seniń hár bir sózińe, Qulaq túrip úlgerdim.

Sabaqlardan mudamı, «5» bahasın alaman. Ustaz degen atıńdı, Júregime jazaman,

G. Júginisov

30