2-lekciya

Kompilyaciyalaw hám orınlaw

Siz Java programmasın .java keńeytpeli faylǵa saqlaysız hám ol .class keńeytpeli faylǵa kompilyaciyalanadı. .class keńeytpeli fayl Java virtual mashina tárepinen orınlanadı.

Programma orınlanıwınan aldın siz onı jaratıp, kompilyaciyalawıńız kerek. Bul 2.4-súwrette kórsetilgenindey qayta-qayta tákirarlanıwshı process.

2.4-súwret.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Kompilyaciyalaw hám orınlaw

Eger siziń programmańızda kompilyaciya qátelikleri ushırasa, olardı saplastırıw ushın programmańızǵa ózgeris kiritesiz hám keyin qayta kompilyaciyalawıńız kerek. Eger siziń programmańız isletiw waqtında qátelik (runtime error) anıqlansa yamasa durıs nátiyjeni shıǵarmasa, siz programmańızǵa ózgeris kiritip, qayta kompilyaciyalap hám qaytadan orınlatasız.

Java derek kodı faylın jaratıw hám redaktorlaw ushın siz hár qandya tekst redaktorın yamasa IDE den paydalanıwıńız múmkin. Máselen NetBeans yamasa Eclipse. 2.5-súwrette kórsetilgenindey etip Java derek-kod faylın komanda aynası arqalı bloknotqa uqsaǵan tekst redaktorında jaratıwıńız múmkin.

2.5-súwret.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Kompilyaciyalaw hám orınlaw

Java programmalastırıw tili bul joqarı-dárejeli til, biraq Java baytkodı bul tómen dárejeli til esaplanadı. Baytkod bul mashina instrukciyalarına uqsas, biraq arxitrekturadan ǵárezsiz hám

2.1-súwrette kórsetilgenindey JVM bar bolǵan hár qanday platformada isley aladı. Fizikalıq mashinadan parqlı ráwishte virtual mashina bul Java baytkodın interpretaciyalawshı programma esaplanadı. Bul Javanıń tiykarǵı jetiskenlikleriniń biri: Java baytkodı hár túrli platformalar hám operacion sistemalarda isley aladı. Java derek kodı Java baytkodına komilyaciyalanadı hám Java baytkodı JVM tárepinen interpretaciyalanadı. Siziń Java kodıńız Java kitapxanasında bar kodlardan paydalanıwı múmkin. JVM bolsa siziń kodıńızdı kitapxana kodı menen birge orınlaydı.

2.6-súwret.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Programmalastırıw stili hám hújjetlestiriw

Jaqsı programmalastırıw stili hám tuwrı hújjetlestiriw programmanıń oqılıwın jeńillestiredi hám programmistlerdi qátelerden saqlaydı.

Programmalastırıw stili programmanıń qanday kóriniste bolıwın támiynleydi. Programmanıń barlıq kodları hátteki bir qatarǵa jazılǵan bolsa da sáykes ráwishte kompilyaciyalana beredi, biraq barlıǵın bir qatarǵa jazıw, oqıw qıyın bolǵanlıǵı sebepli jaman programmalastırıw stili esaplanadı.

Hújjetlestiriw bul programmaǵa baylanıslı túsindiriw esletpeleri hám kommentariyalar denesi esaplanadı. Programmalastırıw stili hám hújjetlestiriw dál kodlastırıw (programmanıń kodın jazıw) siyaqlı áhmiyetli.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Sáykes kommentariyalar hám kommentariya stilleri

Programma ne isleytuǵınlıǵı haqqındaǵı qısqasha mazmunın programmanıń basında keltirip ótiw bul tiykarǵı xarakteristika esaplanadı. Sonday-aq, uzın programmalarda siz, hár bir áhmiyetli qádemdi tanıstırıwshı hám oqıw qıyın bolǵan ańlatpalardı túsindirip barıwshı kommentariyalardı kiritiwińiz kerek. Kommentariyalardı qısqa etip jazıw áhmiyetli. Sonda kommentariyalarıńız programmańızdı toltırıp, tıǵızlastırıp taslamaydı hámde oqıwǵa da ańsat boladı. Qatarlı kommentariyalar (// penen baslanadı) hámde blok kommentariyalarına (/* menen baslanadı) qosımsha ráwishte Java arnawlı túrdegi javadoc kommentariyaların da qollap quwatlaydı. javadoc kommentariyaları /** penen baslanıp */ menen tamamlanadı. Olardı JDK nıń javadoc komandasınan paydalanǵan halda HTML faylǵa ajıratıp alıwǵa boladı.

javadoc kommentariyaların (/** */) tolıq klasstı yamasa tolıq metodtı túsindirgende paydalanıń. Bul kommentariyalar HTML faylǵa ajıratıp alınıwı ushın klasstıń yamasa metod zagalovkasınıń aldında keliwi kerek. Metod ishindegi qatarlardı túsindiriw ushın qatar kommentariyalarınan (//) paydalanıń.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Tuwrı otstup hám interval

Birdey otstup stili programmanı taza qıladı hám onıń oqılıwın, ondaǵı qátelerdi saplastırıwdı hámde isletiliwin ańsatlastıradı. Otstup – programmanıń komponentleri yamasa ańlatpaları arasındaǵı strukturalıq qatnasıqlardı kórsetiw ushın isletiledi. Java programma hátte bir qatarǵa jazılǵan bolsa da oqıy beredi, biraq insan ushın sáykes ráwishte tegislengen kodtan paydalanıw ańsatlaw esaplanadı. Hár bir tómengi komponent yamasa ańlatpanı ózinen aldınǵı konstrukciyaǵa salıstırǵanda keminde eki probelge jıljıtıń.

Tómendegi ańlatpada kórsetilgenindey binar operatordıń eki tárepine bir probelden qoyılıwı kerek:

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Tuwrı otstup hám interval

Blok – bul figuralı qawıslar menen qorshalǵan ańlatpalar toparı. Bloklawda eki tanıqlı stil bar, taza-qatar (next-line) stili hám qatar-aqırı (end-of-line) stili.

Tómendegishe:

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Programmalastırıwdaǵı qáteler

Programmalastırıwdaǵı qátelerdi úsh toparǵa bólsek boladı: sintaksisilik qáteler, orınlanıwdaǵı qáteler hám logikalıq qáteler.

Sintaksislik qáteler (Syntax Errors)- háriplerdi qáte teriw, bazı bir zárúr punktuaciyalardı qaldırıp ketiw, yamasa ashılıwshı qawıstı salıp jabılıwshı qawıstı salmaw kibi kod dúzilisindegi qáteler esaplanadı;

Orınlanıwdaǵı qáteler (Runtime Errors)- Ádette maǵlıwmatlardı nadurıs kiritiw yamasa sandı 0 ge bóliwde orınlanıwdaǵı qáteler;

Logikalıq qáteler (Logic Errors)- programma kútilmegen nátiyjeni qaytarǵanda payda bolatuǵın qáteler.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Sintaksislik qáteler

Kompilyator tárepinen anıqlanǵan qáteler sintaksislik qáteler yamasa kompilyaciya qáteleri delinedi. Sintaksisilik qáteler háriplerdi qáte teriw, bazı bir zárúr punktuaciyalardı qaldırıp ketiw, yamasa ashılıwshı qawıstı salıp jabılıwshı qawıstı salmaw kibi kod dúzilisindegi qáteler esaplanadı. Bul qátelerdi ádette tabıw ańsat sebebi kompilyator ózi sizge qáte haqqında maǵlıwmat beredi. Máselen 2.8-súwrette sintaksislik qáteler bar (ShowSyntaxError klass atı bolıp, onı qálegenshe qoyıwıńız múmkin).

2.8-súwret.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>

Sintaksislik qáteler

Kompilyator tárepinen anıqlanǵan qáteler sintaksislik qáteler yamasa kompilyaciya qáteleri delinedi. Sintaksisilik qáteler háriplerdi qáte teriw, bazı bir zárúr punktuaciyalardı qaldırıp ketiw, yamasa ashılıwshı qawıstı salıp jabılıwshı qawıstı salmaw kibi kod dúzilisindegi qáteler esaplanadı. Bul qátelerdi ádette tabıw ańsat sebebi kompilyator ózi sizge qáte haqqında maǵlıwmat beredi. Máselen 2.8-súwrette sintaksislik qáteler bar (ShowSyntaxError klass atı bolıp, onı qálegenshe qoyıwıńız múmkin).

2-qatarda main gilt

sózinen aldın void gilt

sózi qaldırılıp ketilgen;

3-qatarda Javaga xosh

keldiniz qatarı tırnaqsha

menen jabılıwı kerek.

2.8-súwret.

</TITUNF></PI></PROGRAMMALASTIRIW></A.B.ORINBAEV>