Электролиттік диссоциация

ХІХ ғасырдың аяғында швед ғалымы Сванте Аррениус электролиттік диссоциация теориясын ұсынды.

Судағы ерітiндiлерi немесе балқымалары иондарға ыдырайтын және электр тоғын өткiзетiн заттарды электролиттер деп атайды.

Иондарға толық ыдырайтын электролиттердi күштi электролиттер деп, жартылай ыдырайтын электролиттердi орташа немесе әлсiз электролиттер деп атайды.

Күштi электролиттер ерітiндiлерiнде тек иондар болады, молекулалар болмайды.

Әлсiз электролиттердiң ерітiндiсiнде иондармен бiрге молекулалар да болады.

H₂SO₄  H⁺+HSO₄^-

HSO₄^-  H⁺+SO₄^2-

Ва(OH)₂  ВаOH⁺+OH^-

ВаOH⁺  Ва²⁺+OH^-

Электролит күшiн ток өткiзгiштiгiне қарап анықтайды:

_v – заттың берілген сұйылту кезіндегі эквиваленттік электрөткізгіштігі;

_- заттың шексіз сұйылту (V) кезіндегі электрөткізгіштігі.

Диссоциациялану дәрежесі:

n- иондарға ыдыраған молекулалар саны;

N- жалпы ерітілген молекулалар саны.

-ны сандық үлеспен немесе пайызбен көрсетуге болады. Шексіз cұйылту кезінде 1 немесе 100% болады.

Егер алынған 100 молекуланың 80-ні иондарға ыдыраса, онда бұл электролиттің диссоциациялану дәрежесі 80% болғаны.

Әлсіз электролиттердің тепе-теңдік константасы К_т-т н/се диссоциациялану константасы К_д:

Н₂СО₃  Н⁺+НСО₃^-1 ( 1 сатысы).

HCO₃^-  H⁺+CO₃^-2

(2 сатысы)

К_д неғұрлым аз болса, электролит соғұрлым әлсіз болады.

Тұнбаға түсетін электролиттер, яғни аз еритін қосылыстар үшін басқа өлшем бірлігі қолданылады, ол ерігіштік көбейтіндісі ЕК деп аталады, мысалы:

AgCl  Ag⁺+Cl^-

ЕК=Ag⁺·Cl^-. «ЕК» және «К_д» кесетеде беріледі.

Күшті электролит ерітіндісіндегі күйін, нақты әрекетін, соған сәйкес ерітіндінің қасиеттеріне әсерін анықтау үшін иондардың активтік концентрациясы қолданылады:а_{ион =}с_ион . f_ион

а_ион –ионның активтілігі;

с_ион - ион концентрациясы;

f_ион - активтілік коэффициенті.

Активтілік коэффициенті ерітіндінің иондық күшімен де анықталады. Ол Дебай-Гюккель формуласымен беріледі.

J^1/2

-ионның орташа активтілік коэффициенті;

-катион, анион заряды;

J –ерітіндінің иондық күші.

Қайтымсыз реакциялардың бірнеше жағдайлары бар.

1. Әлсіз электролит – су түзілуі, бейтараптану реакциялары:

2NaOH+H₂SO₄ = Na₂SO₄+2H₂O

2Na⁺+2OH^-+2H⁺+SO₄^-2 = 2Na⁺+SO₄^-2+2H₂O. К_д=1,810^-16

2OH^-+2H⁺ = 2H₂O

2. Әлсіз қышқылды күшті қышқылмен ығыстыру:

K₂CO₃+2HCl = 2KCl+H₂CO₃. К_д =4,510^-7

2K⁺+CO₃^-2+2H⁺+2Cl^- = 2K⁺+2Cl^-+H₂CO₃

CO₃^-2+2H⁺ = H₂CO₃^-

3. Әлсіз негізді күшті негізбен ығыстыру:

CuSO₄+2KOH = Cu(OH)₂+K₂SO₄

Cu⁺²+SO₄^-2+2K⁺+2OH^- = Cu(OH)₂+2K⁺+SO₄^-2

ЕК =2,210^-20

Cu⁺²+2OH^- = Cu(OH)₂

4. Реакциядан шығып кететін газ күйіндегі заттардың түзілуі:

(NH₄)₂S+2HBr = 2NH₄Br +H₂S_(г). К_д1=8,910^-8

2NH₄⁺+S^-2+2H⁺+2Br^- = 2NH₄⁺+2Br^- +H₂S

S^-2+2H⁺ = H₂S

5. Қиын еритін тұз тұнбаларының түзілуі:

BaCl₂+Na₂SO₄ = BaSO₄+2NaCl

ЕК = 1,110^-10

Ba⁺²+2Cl^-+2Na⁺+SO₄^-2 = BaSO₄+2Na⁺+2Cl^-

Ba⁺²+SO₄^-2 = BaSO₄ 

$$$ 61

Электролиттік диссоциация дегеніміз:

А) бөлек атомдарға электролиттің бөліну процесі;

В) иондар мен атомдар түзілу процесі;

С) иондардың молекулаларға қосылу процесі;

D) заттың бөлек молекулаларға өзіндік ыдырауы;

Е) балқу немесе суда еріту кезінде заттардың иондарға ыдырау процесі.

Е) байланыс энергиясы.

$$$ 84

Ион алмасу реакция аяғына дейін өтеді егер ... әрекеттессе.

А) AI(NO₃)₃ және KCI;

B) CuSO₄ және Zn(NO₃)₂;

C) NaCI және LiNO₃;

D) HCI және Na₂CO₃;

E) KOH және NaOH.

$$$ 237

Mg(OH)₂ үшін иондық көбейтіндісі неге тең?

A) [Mg²⁺][OH^-];

B) [Mg²⁺]²[OH^-];

C) [Mg²⁺][OH^-]²;

D) [Mg²⁺]+[OH^-];

E) [Mg²⁺]+[OH^-]².

$$$ 90

6,8 г күкіртсутектің көлемін анықтаңыз (қ.ж.).

А) 1,2 л;

В) 2,4 л;

С) 3,2л;

D) 5,6л;

Е) 4,48л.

$$$ 96

0,25н NaOH ерiтiндiсiнiң титрiн (г/мл) анықтаңыз.

А) 0,01;

В) 0,02;

С) 0,03;

D) 0,5;

Е) 1,0.

$$$ 97

Әлсiз электролиттi көрсетiңiз:

А) HNO₃;

В) NaOH;

С) Al(OH)₃;

D) Na₂SO₄;

Е) KCl.

$$$ 98

Құрамында 8 г затпен 100 г диэтил эфир бар ерітінді 36,86⁰С-да, ал таза эфир 35,60⁰С-да қайнайды. Еріген заттың молекулалық массасын анықтаңыз. Е(эфир)=2,02⁰.

А) 128,2 г/моль;

В) 345 г/моль;

С) 67 г/моль;

D) 57,9 г/моль;

Е) 158 г/моль.

$$$ 99

Натрий ортофосфаты толық диссоциацияланғанда түзiлетiн ион саны:

А) 2;

В) 3;

С) 4;

D) 6;

Е) 5.