книги / Теория функций комплексного переменного
..pdf7. ВЫЧЕТЫ И ИХ ПРИМЕНЕНИЕ Вычеты функции
Вычетом аналитической функции f (z) в изолированной
особой точке z0 |
называется комплексное число, |
равное значе- |
|||||
нию интеграла |
1 |
∫ f (z)dz, взятого в положительном на- |
|||||
|
|||||||
|
2πi L |
|
|
|
|
|
|
правлении по окружности L с центром в точке |
|
z0 , не содер- |
|||||
жащей внутри себя других особых точек f (z) , кроме z0. |
|||||||
Вычет обозначается символом |
Res f (z0 ) |
(Res |
– residu |
||||
(фр.) – вычитать). Таким образом, |
Res f (z0 ) = |
|
1 |
|
∫ f (z)dz, |
||
|
2πi |
||||||
|
|
|
|
|
L |
т.е. он равен коэффициенту ряда Лорана по степеням разности z − z0 в том члене, где его степень равна –1: Res f (z0 ) =C−1.
Вид особой |
|
|
|
|
|
|
|
|
Вычисление вычетов |
|
|
|||||||||||||
точки z0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Устранимая |
Res f |
(z0 ) = 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(7.1) |
||||||
(правильная) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Res f |
( |
z |
0 ) |
= lim |
|
z − z |
0 ) |
f |
( |
z |
) |
. |
|
(7.2) |
|||||||||
|
|
|
|
z→z |
( |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Простой |
Если |
f (z) = |
|
φ(z) |
|
, ψ′(z0 ) ≠ 0 , то |
|
|
||||||||||||||||
|
ψ(z) |
|
|
|||||||||||||||||||||
полюс |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
φ(z0 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Res f (z0 ) |
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(7.3) |
|||||||||
|
ψ′(z0 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Полюс крат- |
Res f |
(z0 ) |
= |
|
|
1 |
|
|
|
|
lim |
dn−1 |
|
|
(z − z0 )n |
f (z) |
(7.4) |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
ности n |
|
|
|
|
|
|
(n −1)! z→z0 |
dzn−1 |
|
|
|
|||||||||||||
Существенно |
Res f |
(z |
0 |
) = C |
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(7.5) |
||||
особая |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
71 |
Основная теорема о вычетах
Если функция f (z) – аналитическая в области D за ис-
ключением конечного числа особых точек |
zk D, |
|
то справед- |
||||||
ливо равенство |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ f (z)dz = 2πi ∑ Res f (zk ), |
zk D, |
|
|
|
|
|
(7.6) |
||
L |
k=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
где L – граница области D. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
− 1 |
|
|
|
|
Пример 7.1. Найти вычеты функции |
f (z) = |
|
z |
|
|
в её |
|||
( |
|
|
2 |
) |
2 |
||||
|
|
|
1− z |
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
особых конечных точках. Особыми точками функции являются точки z = 0 и z = ±1 .
Разложим функцию в ряд Лорана в точке z = 0 :
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
e− 1z |
|
=(1+(−z2 ))−2 e− z = |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
( |
|
2 |
) |
2 |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
− z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
= 1 |
+ |
− |
|
|
1 |
|
( |
|
|
|
) |
|
(−z2 ) |
|
|
+ |
|
|
|
|
( |
|
|
|
)( |
|
|
) (−z2 ) |
|
|
+... × |
||||||||||||||||
(−z2 )+ |
|
−2 |
−3 |
|
|
|
|
−2 |
−3 |
−4 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
1! |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2! |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3! |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
× 1− |
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
+ |
... |
= |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
z |
|
2!z |
2 |
|
3!z |
3 |
|
4!z |
4 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|||
=(1+2z |
|
+3z |
|
+4z |
|
|
+...) 1 |
− |
|
|
+ |
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
+... . |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
z |
2z |
2 |
6z |
3 |
|
24z |
4 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Видим, что главная часть ряда Лорана содержит бесконечное число слагаемых, следовательно, z = 0 существенно
особая точка. Res f (0) =C−1 = −1− 3!2 − 5!3 − 7!4 −... .
|
|
e |
− 1 |
|
|
|
|
lim |
|
z |
|
|
= ∞, следовательно, z = ±1 – полюс функции. |
||
|
|
|
|
|
|
||
( |
|
|
|
) |
2 |
||
z→±1 |
1 |
− z |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
72
− 1
Представим функцию в виде f (z) e z . Видим,
(1− z)2 (1+ z)2
что z = ±1 полюсы порядка n = 2. |
|
|
|
|
||||||
|
|
1 |
|
|
d |
|
e |
− 1z |
|
|
Res f (1) = |
|
|
lim |
(z −1)2 |
|
|
= |
|||
(2 |
− |
|
|
(1− z)2 (1+ z)2 |
||||||
|
1)! z→1 dz |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
− 1z |
|
′ |
|
|
|
|
1 |
|
|
e |
− 1z |
|
|
|
2e |
− 1z |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
= lim |
|
|
|
|
|
|
= lim |
|
|
|
|
− |
|
|
|
|
|
= 0. |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1+ z)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
z→1 |
|
(1+ z)2 |
|
|
z→1 z2 |
|
|
|
|
(1+ z)3 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
− 1z |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Res f (−1) = |
|
|
|
|
lim |
|
(z +1)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
||||||||||||||||||
(2 |
|
|
|
|
|
|
(1− z)2 (1 |
+ z)2 |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
−1)! z→−1 dz |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
− 1z |
′ |
|
|
|
|
1 |
|
|
e |
− 1z |
|
|
|
2e |
− 1z |
|
|
e |
|
|
|||||||||||
= lim |
|
|
|
|
|
|
|
= lim |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
= |
. |
|
|||||||||||||
|
(1− z)2 |
|
|
|
|
(1− z)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
z→−1 |
|
|
|
|
|
z→−1 |
z2 |
|
|
(1− z)3 |
2 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вычет функции относительно бесконечно удаленной точки
Вычетом функции f (z) относительно бесконечно удаленной точки называется комплексное число, равное значению
интеграла f (z)dz , где L− – контур достаточно большой
окружности, проходимый в отрицательном направлении.
Из определения следует, что вычет функции бесконечности равен коэффициенту при z−1 в лорановском разложении функции f (z) в окрестности точки z = ∞, взятому с противоположным знаком Res f (∞) = −C−1.
73
Обобщенная теорема о вычетах
Сумма вычетов функции f (z) во всех точках, включая бесконечно удаленную точку, равна нулю:
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∑ Res f (zk ) +Res(∞) |
= 0 . |
|
|
|
(7.7) |
||||||
|
k=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 7.2. Найти вычеты функции f (z) = |
z +2 |
|
|
во |
||||||||
z2 −2z − |
3 |
|||||||||||
всех её особых точках. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
Преобразуем |
функцию |
f (z) = |
|
z +2 |
|
= |
z +2 |
|
|
|
. |
|
z2 −2z −3 |
( z +1)(z −3) |
|||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||
Особыми точками |
функции |
являются |
точки |
|
z = −1, |
z =3 |
||||||
и z = ∞. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Разложим функцию в ряд Лорана в окрестности этих
точек: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
f (z) = |
−14 |
− |
∑∞ |
5( z +1)n |
, 0 < |
|
|
z +1 |
|
< 4; |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
z +1 |
n=0 |
4n+2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
f (z) |
= |
5 4 |
|
|
+ ∑∞ (−1)n+1 ( z −3)n , 0 < |
|
z −3 |
|
< 4; |
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
z − |
3 |
n=0 |
4n+2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
f (z) = ∑∞ (−1)n +5 3n−1 |
1 |
, |
|
|
z |
|
<3. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
n=0 |
|
4 |
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Из этих |
разложений |
находим |
|
Res f (−1) =C |
−1 |
= − 1 |
4 |
, |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Res f (3) =C−1 |
= 5 |
4 |
, |
|
Res f (∞) =C−1 = − −1+5 30 |
= −1. |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Полученный результат иллюстрирует обобщенную теорему о вычетах:
Res f (−1) +Res f (3) +Res f (∞) = 0.
74
Известные разложения функций ez , sin z, cos z, sh z, ch z можно рассматривать как лорановские разложения в окрестности точки z = ∞. Так как все эти разложения содержат бесконечное множество положительных степеней z, то перечисленные функции имеют в точке z = ∞ существенную особенность.
Пример 7.3. Найти вычеты функции |
f (z) =sin 1 |
+ |
1 |
|
|
|
|
z |
|
в её особых точках.
Конечной особой точкой функции является существенно особая точка z = 0.
Разложим функцию в ряд Лорана в окрестности этой точки, применяя формулы (4.4) и (4.5):
f(z) =sin 1+ 1z =sin1 cos 1z +cos1 sin 1z =
=sin1 1 |
− |
1 |
|
+… |
+cos1 1 |
− |
1 |
|
+… |
= |
|||
2!z |
2 |
3!z |
3 |
||||||||||
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|||
=sin1+cos1 |
1 |
− sin1 |
1 |
−… |
|
|
|||||||
z |
2 |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
2! z |
|
|
|
|
|
|
Следовательно, Res f (0) =C−1 = cos1.
Так как у рассматриваемой функции других конечных
особых точек нет, то по формуле (7.7) Res f (∞) = −cos1. |
|
||
Пример 7.4. Найти вычеты функции |
f ( z) = |
2z105 −1 |
в её |
|
|
z106 |
|
особых точках.
Конечной особой точкой функции является точка z = 0 – полюс 106-го порядка.
Разложим функцию в ряд Лорана в окрестности бесконечно удаленной точки:
75
f (z) = |
2z105 −1 = |
2 |
− |
1 |
. |
|
z |
|
|||||
|
z106 |
|
|
z106 |
||
Из разложения видно, что |
Res f (∞) = −C−1 = −2. |
Используя формулу (7.7), получаем Res f (0) = 2.
Вычисление контурных интегралов с помощью вычетов
Теорема Коши о вычетах
Если функция w = f (z) является аналитической в замкнутой области D, ограниченной контуром L, за исключением
точек zk (k =1, 2, …, n) , лежащих внутри области D, то |
||||||
|
n |
|
|
|||
∫ f (z)dz = 2πi ∑ Res f (zk ). |
(7.8) |
|||||
L |
k=1 |
|
|
|||
Пример 7.5. Вычислить интеграл ∫ |
sin z dz |
, исполь- |
||||
3 |
||||||
|
|
z+1 |
|
=2 |
z ( z +1) |
|
|
|
|
зуя теорему Коши о вычетах.
Подынтегральная функция имеет внутри контура интегрирования две особые точки z = 0 и z = −1 .
Тогда ∫ |
sin z dz |
= 2πi(Res f (0) +Res f (−1)) . |
|||||
3 |
|||||||
|
|
|
L z (z +1) |
||||
Определим вид особых точек и найдем в них вычеты. |
|||||||
lim |
|
|
sin z |
|
=1 , следовательно, z = 0 – устранимая точка |
||
|
|
(z +1)3 |
|||||
z→0 z |
|
|
|||||
и Res f (0) = 0 . |
|
|
|||||
lim |
|
sin z |
= ∞ , следовательно, z = −1 – полюс. |
||||
|
|
|
|
||||
z→−1 z ( z +1)3 |
|
|
76
Так как |
|
|
lim |
|
|
sin z |
|
( z +1)3 =1 , то z = −1 |
– |
|
полюс по- |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
z→−1 z (z +1)3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
рядка n =3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Res f (−1) |
= |
|
1 |
|
|
|
|
d 2 |
|
sin z |
|
( z |
+1) |
3 |
|
|||||||||||
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|||||||||||||
(3 |
|
|
|
|
|
|
|
(z +1)3 |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
−1)! z→−1 dz2 |
z |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
= |
|
1 |
|
lim |
sin z |
″ |
= |
1 |
|
lim |
z cos z −sin z ′ |
= |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
z |
2 |
|
|
|
|||||||||||||
|
2! z→−1 |
|
|
|
|
|
|
2! z→−1 |
|
|
|
|
|
|
|
= |
1 |
lim |
z2 |
(cos z − z sin z −cos z) −2z ( z cos z −sin z) |
= |
|||
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
z |
4 |
|||||
|
2! z→−1 |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
z2 sin z +2z cos z −2sin z |
sin1−2cos1 |
|
||||||||
= − |
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
= |
|
. |
|
|
|
|
|
z |
3 |
|
|
2 |
|||||
|
|
2! z→−1 |
|
|
|
|
|
|
|||||
Таким образом, |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
∫ |
|
sin z dz |
= 2πi sin1−2cos1 |
= πi(sin1−2cos1). |
|
||||||||
|
3 |
|
|||||||||||
L |
z (z +1) |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||
Применение вычетов к вычислению интегралов |
|||||||||||||
|
от функции действительного переменного |
|
|||||||||||
|
|
|
|
Интегралы вида |
2π |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
∫ R(sin x,cos x)dx |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
Функция |
R(sin x,cos x) = R(u, v) |
– рациональная функция |
аргументов u и v .
Определенный интеграл такого вида решается с помощью
замены |
|
z = eix . Эта замена переводит отрезок [0; 2π] в окруж- |
||
ность |
|
z |
|
=1, 0 ≤ arg z ≤ 2π. |
|
|
|||
|
|
|
77 |
|
|
Так |
|
как |
cos x = |
eix +e−ix |
и sin x = |
eix −e−ix |
, |
то cos x = |
||||
|
|
|
2 |
|
|
2i |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
= |
1 |
z + |
1 |
|
, |
sin x = |
1 |
z − |
1 |
. |
Из равенства eix |
= z |
получаем |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
2 |
|
z |
|
|
|
2i |
z |
|
|
|
|
|
ieixdx = dz, следовательно, dx = dziz .
В результате получаем формулу, связывающую интеграл от действительного переменного с интегралом по замкнутому контуру z =1 от функции комплексного переменного, к кото-
рому применима основная теорема Коши о вычетах:
|
|
|
|
|
|
2π |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 1 |
|
|
|
|
|
|
1 dz |
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
∫ R(sin x,cos x)dx = ∫ |
R |
|
z + |
|
, |
|
|
z |
− |
|
|
|
. |
(7.9) |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
=1 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
z |
|
2i |
|
|
|
|
z iz |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Пример 7.6. Вычислить с помощью |
|
|
вычетов |
интеграл |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2π |
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
∫ |
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
(3 |
+2cos x) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
Произведем замену переменного, положив z = eix . Отсюда |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
получаем |
cos x = eix +e−ix = |
z + z |
|
= |
|
z2 +1 |
|
, |
|
|
|
ieixdx = dz dx = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
= dz . Эта |
замена |
переводит |
|
отрезок |
[0; |
2π] |
|
в окружность |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
iz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
= 1, 0 ≤ arg z ≤ 2π. Следовательно, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2π |
|
dx |
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
dz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
=1 ∫ |
|
|
|
|
|
|
zdz |
|
|
|
|
= I. |
|||||||||||
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
(3 +2cos x) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
( |
|
|
|
|
|
|
) |
2 |
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
0 |
|
|
|
z |
=1 |
|
|
|
2 |
+1 |
|
|
|
|
|
i |
z |
=1 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
iz 3 +2 |
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
+3z +1 |
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
В круге |
|
z |
|
<1 функция |
|
|
f (z) = |
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
имеет полюс |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
( |
|
z2 +3z |
+ |
|
) |
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
второго порядка
78
z |
= |
−3 + 5 |
. |
|
|||
1 |
2 |
|
|
|
|
Найдем вычет функции в этой точке:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−3 + |
5 |
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Res f |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
−3 |
+ 5 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
1 |
|
|
|
|
|
|
d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
= |
|
|
|
lim |
|
|
|
|
z − |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
||||||||||
|
1! z→ |
−3+ 5 |
|
|
dz |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
−3 |
+ 5 |
|
|
|
− |
−3 − |
5 |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z − |
|
2 |
|
|
|
z |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
′ |
|
|
|
|
3 + 5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− z |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
= |
|
lim |
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
= lim |
|
|
|
|
2 |
|
= |
3 |
|
. |
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
5 5 |
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
z→ |
−3+ 5 |
|
|
|
−3 − |
5 |
|
|
|
z→ |
−3+ 5 |
|
+ |
3 + |
5 |
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
z − |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
z |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Следовательно, I =1i 2πi 5 35 = 6255 π.
+∞
Интегралы вида ∫ R(x)dx
−∞
Сформулируем правило, позволяющее вычислять несобственные интегралы от рациональной функции действительного переменного с помощью вычетов:
Пусть R(x) – рациональная функция, R(x) = Pl (x) , где
Qm (x)
Pl (x) и Qm (x) – многочлены степени l и m соответственно, не имеющая особых точек на действительной оси (т.е.
79
Qm (x) ≠ 0 для x R), для которой степень знаменателя по
крайней мере на две единицы больше степени числителя (т.е. m −l ≥ 2). Тогда справедливы формулы
|
|
|
|
|
|
+∞ |
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
(zk ), Im zk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
∫ R(x)dx = 2πi∑ Res R |
> 0. |
|
(7.10) |
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
−∞ |
|
|
|
|
|
k=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
+∞ |
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ R(x)dx = −2πi∑ Res R(zk ), Im zk |
|
< 0. |
|
(7.11) |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
−∞ |
|
|
|
|
|
|
k=1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Пример 7.7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∞ |
|
|
x |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
Вычислить интеграл ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx. |
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
( |
|
|
) |
2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
x2 +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Так как подынтегральная функция |
|
R(x) = |
|
|
|
|
x2 |
|
|
четная, |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
( |
x2 + |
) |
2 |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
||
∞ |
|
|
|
x2 |
|
|
1 |
∞ |
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
то ∫ |
|
|
|
|
|
dx = |
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
dx. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
( |
|
2 |
) |
2 |
2 |
( |
|
2 |
) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
0 |
|
x |
+1 |
|
|
−∞ |
|
x |
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Построим функцию |
R(z) = |
|
|
z2 |
|
|
|
|
|
, которая на действи- |
||||||||||||||||||||||
|
( |
z2 |
+ |
) |
2 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тельной оси (при z = x) совпадает с подынтегральной функцией R(x). Особые точки функции R(z) – это точки z1 =i и z2 = −i. Из них в верхней полуплоскости находится точка z1 =i, которая является полюсом второго порядка. Вычет
функции R(z) относительно полюса i |
имеет следующий вид: |
||||||||||||||||||
Res R(i) = lim |
d |
|
|
|
|
z2 |
|
|
|
(z |
−i)2 |
|
= |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
dz |
|
(z +i) |
2 |
(z −i) |
2 |
||||||||||||||
|
z→i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
z2 |
|
′ |
|
|
|
2iz |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
||||
= lim |
|
|
|
|
= lim |
|
|
|
|
= |
|
|
. |
|
|
||||
(z +i) |
2 |
(z |
+i) |
3 |
|
4i |
|
|
|||||||||||
z→i |
|
|
z→i |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
80 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|