3. Standartyň neşir edilmegi we ýaýradylmagy

Standartlary “Türkmenstandartlary” Baş döwlet gullugy GR 16162325-32 boýunça çap edýär we ýaýradýar.

Hasaba alnan standartlar barasyndaky maglumat “Türkmenstandartlary” Baş döwlet gullugy tarapyndan neşir edilýär we ýaýradylýan kadalaşdyryjy resminamalaryň maglumat görkezijisinde (katalogda) çap edilýär.

3. Tikin önümiň hil häsiýetlerini tds 1.5-2016 standartynyň talaplaryna laýyklygyny anyklamak

3.1 TDS 1.5-2016 standartyň hereket edýän kadalaşdyryjy resminamanyň talaplaryna laýyklygyny anyklamak

TDS 1.5-2016 standarty Türkmenistanyň döwlet standartlarynyň, kärhana standartlarynyň we olara üýtgetmeleriň düzülişine, beýan edilişine, resmileşdirilişine we mazmunyna umumy talaplary belleýär. Bu standartyň talaplaryny standartlarynyň taslamalary işläp düzülende ulanýarlar. Standartyň talaplary ol güýje girizilmeginden öň kabul edilen hereket edýän standartlara degişli däldir. Bu standartyň ähli talaplary hökmanydyr.

Umumy tehniki şertleriň standartyna, düzgün bolşy ýaly, aşakdaky bölümleri girizýärler:

- toparlama;

- tehniki talaplar;

- howpsuzlyk talaplar;

- töwerekdäki gurşawy goramagyň talaplary;

- kabul ediş düzgünleri;

- barlag (synag) usullary;

- daşamak we saklamak;

- ulanylyşy (peýdalanmak, taýýarlamak usuly, tehniki hyzmat etmek, abatlamak, gaýtadan peýdalanmak) boýunça talaplar;

- taýýarlaýjynyň kepillikleri.

Standartyň bölümleriniň nomenklaturasyny (atlaryny), düzümini (gurluşyny) we mazmunyny standartlaşdyrylýan önümiň aýratynlyklaryny we oňa bildirilýän talaplary hasaba almak bilen kesgitleýärler. Şonda ulanylmagy ilatyň saglygyna we/ýa-da emlägine, şeýle hem töwerekdäki gurşawa zyýan ýetirip biljek önümlere standartlara “Howpsuzlyk talaplary”, “Töwerekdäki gurşawy goramagyň talaplary” ýa-da “Howpsuzlyk we töwerekdäki gurşawy goramagyň talaplary” bölümleri girizmeli.

3.1.1 Tikin önümiň düzümi, häsiýetleri, we görnüşleri

Egin-eşik adamy tebigatyň we daşky gurşawyň ýaramaz täsirlerinden goramagyň serişdelerinden biridir we sosiologiki, psihologiki we estetiki funksiýalary ýerine ýetirýär.

Tikin önümleri, egin-eşik we içki geýim üçin niýetlenen ähli materiallardan tikin önümçiliginiň şertlerinde öndürilen önümlerdir. Tikin önümleriniň esasy bölegi öý, klassiki, sport we önümçilik eşiklerinden durýar. Egin-eşik önümlerine dürli görnüşli daşky eşikler, ýeňil köýnekler, içki eşikler, şlýapalar, ellikler girýär. Geýimlere zerurlyklaryň döremegine täsir edýän iň möhüm faktorlar onuň öndürilişi, ilatyň maddy we medeni derejesi, ilatyň sany, jynsy, ýaşy we jemgyýetçilik düzümi, tipologiýa, tebigy we howa şertleri we ş.m.

Tikin önümleri aşakdaky ýaly toparlamalara bölünýär:

1. Öý hojalygy  - öý, gündelik, dynç günleri, aýratyn ýagdaýlar üçin.

2. Sport  - sportuň käbir görnüşleri we ilatyň işjeň dynç almagy üçin öndürilýär.

3. Önümçilik (aýratyn)  - belli bir hünärli adamlar üçin niýetlenendir. Hapadan, çyglylykdan goramaly, amatly bolmaly we hereketi çäklendirmeli däl.

4. Bölümleýin (geýim)  - polisiýa işgärleri, harby işgärler, ýangyn we demir ýol hyzmatlary üçin ulanylýar.

5. Milli  - çeper ugry bilen tapawutlanýar.

Önümçiligi dogry çaklamak üçin assortimentiň gurluşynyň emele gelmegi, ilatyň ululygy, düzümi we käriniň görnüşi baradaky maglumatlar zerurdyr. Egin-eşikler toplumynyň hil we mukdar düzümi şäherleriň we oba ilatynyň sanyna, kärine baglydyr. Tebigy we howa şertleri geýim zerurlygynyň emele gelmegine täsir edýän möhüm faktorlaryň biridir.

Aşakdaky talaplara laýyk gelýän eşikleriň esasy sarp ediji aýratynlyklary:

1. Ergonomiki;

2. Estetiki (maddy däl);

3. Ygtybarlylyk.

Ergonomiki talaplara laýyk gelýän häsiýetler adam bedeniniň daşky gurşawa ýaramaz täsirlerden goralmagyny we bedeniň kadaly işlemegi üçin zerur bolan temperatura şertleriniň döredilmegini üpjün edýär. Estetiki aýratynlyklar adamyň sosial gurşawda özüni görkezmegine goşant goşýar. Egin-eşik adamyň daşky görnüşiniň iň gowy aýratynlyklaryny açýar we nygtaýar, kemçiliklerini gizleýär, üstesine-de simwolizm funksiýasyny ýerine ýetirýär. Geýim önümleriniň toplumynyň aýratynlyklary, geýinmegiň we geýmegiň usuly belli bir jemgyýetiň jemgyýetçilik, däp-dessur we hünär aýratynlyklaryny elmydama görkezýär.

Ergonomiki häsiýetler adamyň aýratynlyklaryny we daşky gurşawyň aýratynlyklary bilen kesgitlenýär. Iň möhüm talaplar:

• Antropometrik;

• Arassaçylyk;

• Psihofiziologiki;

• Söwda.

Antropometrik häsiýetler önümiň dizaýnynyň we onuň elementleriniň adam bedeniniň görnüşine we ululygyna laýyklygyny kesgitleýär. Egin-eşik herekete päsgel bermeli däldir.

Arassaçylyk aýratynlyklary, adam geýim önümleri we daşky gurşaw bilen täsirleşende, howpsuz we zyýansyz ýaşaýyş şertlerini üpjün edýär.

Içki geýim giňişliginde kadaly mikroklimaty üpjün etmek üçin eşikler gigroskopiklik ýaly materiallardan ýasalmalydyr.

Geýimleriň ýylylygy goraýjy aýratynlyklary materiallaryň termofiziki aýratynlyklaryna baglydyr, olaryň esasy bölegi ýylylyk geçirijiligi we ýylylyk saklaýjylyk kuwwatydyr.

Geýimleriň howa geçirijiligi, içki eşik giňişliginden kömürturşy gazyny we suw buglaryny aýyrmak we daşky gurşawdan kislorod bilen baý howany üpjün etmek üçin zerurdyr. Bu ýerde iň möhümi, materiallaryň howa we bug geçirijiligi bolup durýar, bu bolsa öz gezeginde gözenek derejesi bilen kesgitlenýär. Zyýansyzlyk möhüm arassaçylyk talabydyr. Egin-eşik zyýanly maddalary çykarmaly däldir, allergiýa sebäp bolmaly däldir ýa-da elektrikleşdirilmeli däldir.

Psihofiziologiki aýratynlyklar önümleriň estetikasyny, oňat şertleri döredip, amatly şertleri döredýär.

Fiziologiki talaplary kanagatlandyrmak üçin eşigiň agramy, eşigiň gatlaklary bilen adam derisiniň arasyndaky berklik we sürtülme möhümdir.

Geýimleriň fiziki ygtybarlylygy, daşamak, saklamak we işlemek wagtynda materiallaryň fiziki gurşawyň täsir ediji faktorlaryna garşylygyna baglydyr.

Söwda aýratynlary: sosial zerurlyklaryň ýeterlikligi, görkeziş, bazar we söwda we tehnologiki görkezijiler bilen häsiýetlendirilýär.

Sosial zerurlyklaryň ýeterlikligi - geýimleriň funksional alyş - çalşylmagy, sarp edijileriň antropometrik aýratynlyklary, sarp edilýän sebitiň geografiki we howa şertleri, sarp edijileriň ýaşy, moda we stil talaplary.

Tanyşdyryş aşakdakylar bilen kesgitlenýär: önümiň daşky görnüşiniň özüne çekijiligi; markalaryň, nyşanlaryň, bellikleriň, ideg görkezmeleriniň çeper we estetiki derejesi; gaplamanyň estetiki derejesi, önümiň görkezilişiniň durnuklylygy.

Bazaryň öndürijilik görkezijileri : önümleriň bäsdeşlik ukyby, bazara ukyplylygy, bu önümiň we mahabat bilen bazaryň özara gatnaşyl derejesidir.

Söwda we tehnologiki görkezijiler : daşamak, saklamak, satmaga taýýarlygyň amatlylygy, söwda kärhanalarynda görkezmek we gaplamak.

Geýimleriň estetiki aýratynlyklary önümiň jemgyýetçilik zerurlyklaryna, agdyklyk edýän stil ugruna we modasyna laýyklygy göz öňünde tutýar. Egin-eşik amatly bolmaly we şol bir wagtyň özünde adamy bezemeli. Geýim üçin estetiki talaplar stil we moda täsir edýär.

Stil, resmi usullar we çeper beýan etmegiň usullary ulgamynyň taryhy taýdan durnukly umumylygydyr. Häzirki zaman geýim stiliniň esasy merkezi Ýewropa sebitiniň görnüşleridir. Bu stiliň esasy alamatlary, görnüşleriň we setirleriň iň ýokary maksadalaýyklygy, arassalygy, aýdyňlygy we kämilligi.

Moda, çeper aňlatmagyň wagtlaýyn jemgyýetidir. Egin-eşikdäki moda, daşarky görnüşlerde ýüze çykýan belli bir tagamlaryň belli bir sosial gurşawynda gysga möhletli agdyklyk etmegidir. Geýimde modanyň peýda bolmagy adamyň yzygiderli täzelenmegine, önümleriň gowulaşmagyna zerurlygy bilen baglanyşyklydyr. Moda daşky görnüşi bilen kesgitlenýär, soňra belli bir döwürde agdyklyk edýär, mysal üçin möwsümde geýimleriň täze görnüşleri, täze matalar, materiallar, bezegleriň ýüze çykmasy ýalydyr.