1.Hyzmatlara standartlaryň mazmuny

Hyzmatlara aşakdaky standartlary işläp düzýärler:

-hyzmatlara esas bolujy standartlary;

-hyzmatlaryň hil görkezijileriniň nomenklaturasyna we howpsuzlygyna talaplaryň standartlary;

-umumy talaplaryň standartlary;

-umumy tehniki şertleriň standartlary;

-hyzmat edýän işgärlere talaplary belleýän standartlary;

-hyzmatlaryň hiline we howpsyzlygyna barlagyň (baha bermegiň) usullaryna standartlary.

Hyzmatlara esas bolujy standartlarda aşakdakylary belleýärler:

- belli bir çygyrda (ylmy-tehniki, bank, ätiýaçlandyryş, syýahat-gezelenç, maglumat-mazamlama, söwdada, aragatnaşykda we ş.m.) hyzmatlary standartlaşdyrmak boýunça esasy düzgünleri;

-adalgalary we olaryň kesgitlemelerini;

-hyzmatlaryň we/ýa-da olary edýän kärhanalaryň toparlanmasy.

Hyzmatlara galan esas bolujy standartlaryň mazmunyny hyzmatlaryň berlen çygyrynyň aýratynlyklaryndan ugur alypkesgitleýärler.

Aýratyn standartda belli bir çygyr (ýa-da hyzmatlaryň toplumy) üçin hyzmatlaryň hil görkezijileriniň wew howpsuzlygyň nomenklaturasyna umumy, eger şu görkeüijiler boýunça

umumy düzgünleri döwletderejesinde bellemek maksada laýyk bolmasa, belleýärler: Şeýle standartda aşakdakylary belleýärler:

- hyzmatlaryň hil görkezijilerini we howpsuzlygyny saýlap alamk boýunça esasy düzgünleri we şol görkezijileriň kanagatlandyrmaly esasy talaplary;

- hil görkezijileriň toplumynyň (rahatlygy, tygşytlylygy, ergonomikli, estetiki we başg.) we howpsuzlygyň (ýangyn, himiki, radiasion, ekologiki, emälgiň we başg.) nomenklaturasyny, şeýle

hem toplumlaryň her biriniň häsiýetnamasy;

- berlen görkezijileri olaryň esasynda anyk hyzmatlara talaplary (düzgünleri) bellemek üçin peýdalanmagyň tertibi boýunça görkezmeleri (ýa-da maslahatlary);

Şonda döwlet standartynda berlen hyzmatlara anyk talaplary (düzgünleri) düzgünleşdirýän resminamalaryň durumy (derejesi) görkezilip bilner (kärhana standartlary, tehniki şertler we ş.m.)

Birmeňzeş hyzmatlaryň toplumyna aýratyn standartda beýan edilýän umumy talaplar bellenip bilnerler.

B e l l i k – Umumy talaplaryň standartyny durmuş-medeni hyzmatlara işläp düzmek maslahat berilýär.

Belli bir şygyrda edilýän hyzmatlaryň aýratynlyklaryna baglylykda umumy talaplaryň standartlaryna hyzmatlara aşakdaky talaplary getirýärler:

-hyzmatyň berlen görnüşini guramak we hyzmatlaryň hilini dolandyrmak boýunça;

-hyzmat edilýän ilatyň hyzmat edilýän we hyzmat edýän kärhanalaryň, hyzmatlary beýleki sarp edijileriň we ýerine ýetirijileriň jany we saglygy üçin hyzmatlaryň howpsuzlygyny;

-hyzmat edilýän ilatyň (kärhanalaryň) emlägini abat saklamaga;

-töwerekdäki gurşawy goramaga (hyzmatlaryň ekologiki);

-hyzmatlaryň niýetlenen maksadyna laýyklygyna;

-ýerine ýetirmegiň takyklygyna, öz wagtyndalygyna we/ýa-da tizligine;

-hyzmatlaryň toplumlygyna;

-hyzmatlaryň ergonomikligine we rahatlylygyna;

-hyzmatlaryň estetikligine;

-hyzmat edýän işgärlere we hyzmat etmegiň medeniýetine;

-durmuşy saglygyna (sarp edijileriň belli bir toparlaryň aýratynlyklaryna laýyklygyna);

-hyzmat etmek üçin kärhana (jaýa) we onuň maddy-tehniki enjamlaşdyrylyşyna;

-hyzmatlaryň maglumatlylygyna*;

-hyzmatlaryň birhilleşdirilen resminamalaryna;

-hyzmatlaryň durmuşy derňewlerine (barlaghanalaryna).

Umumy tehniki şertleriň standartyny material hyzmatlara, şeýle hem önümçilik hyzmatlaryna işläp düzýärler.

Standartda birmeňzeş hyzmatlaryň toplumy üçin umumy tehniki şertler bellenende oňa, düzgün bolşy ýaly, önüme standartlara girizilýän meňzeş bölümleri girizýärler, “Daşamak we

saklamak” we “Ulanmak boýunça görkezmeler” bölümler muňa girmeýärler. “Toparlama” bölümde hyzmatlaryň bir ýa-da birnäçe tapawutlary alamatlar boýunça

toparlanan görnüşlerini, zerur bolan halatynda bolsa şu alamatlaryň häsiýetnamalaryny belleýärler. “Tehniki talaplar” bölümde hyzmatlaryň esasy sarp ediş häsiýetnamalaryny (görkezijilerini) kesgitleýän talaplaryň we/ýa-da düzgünleriň doly toplumyny getirýärler.

Şonda standartda hyzmatlara diňe döwlet barlagy we hyzmatlary sertifikasiýalaşdyrmak prosesinde standartlaryň talaplarynyň berjaý edilişine gözegçilik geçirilende we/ýa-da edilýän

hyzmatlaryň hili boýunça agzalyklar ýüze çykanda laýyklygy barlanyp bilinjek talaplar girizilmelidirler.

Eger bu talaplar anyk görkezijiler we olaryň bahalary görnüşinde aňladylyp bilinmese, onda standartda edilýän hyzmatlaryň iň az assortimentini we/ýa-da hyzmatlaryň her biriniň möçberini

ýa-da olaryň gaýry häsiýetnamasyny getirýärler.

“Tehniki talaplar” bölümde (aýratyn kiçi bölüm ýa-da nokat görnüşinde) hyzmatlaryň aýratynlyklaryndan ugur alyp, hyzmat edilende belli bir enjamlary, gurallary, esbaplary, materiallary, çig maly we beýleki serişdeleri (ulag, aragatnaşyk serişdeleri, maglumatlary

dolandyrmak şekillendirmek we ş.m.) ulanmak (ýa-da ulanmagy çäklendirmek) babatda, şeýle hem hyzmatlaryň edilýän jaýy (ýa-da ýeri) babatda talaplar we/ýa-da maslahatlar getirilip bilnerler.

Şonda 7.3.6 getirilen düzgünleri gollanýarlar.

Zerur bolanda “Tehniki talaplar” bölümde sarp edijä hyzmat hakynda maglumatlary bermegiň tertibine talaplaryny we/ýa-da tabşyrygy kabul etmegiň we resmileşdirmegiň umumy düzgünlerini,

şeýle hem ony bermegiň düzgünlerini getirýärler.

Peýdalanylan edebiýatlar

1.Gurbanguly Berdimuhamedow. Ösüşiň täze belentliklerine tarap. Saýlanan eserler. I-XII tom. – A.: TDNG, 2008-2019.

2.Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistanyň ykdysady strategiýasy: halka daýanyp, halkyň hatyrasyna. – A.: TDNG, 2010.

3.Gurbanguly Berdimuhamedow. Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň döwlet kadalaşdyrylyşy. – A.: TDNG, 2010. I-II tom.

4.Gurbanguly Berdimuhamedow. Watan goragy mukaddesdir. – A.: TDNG, 2015.

5.Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011-2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasy. – Aşgabat: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2010.

6. Организация, планирование и управление промышленным предприятии. М.: Экономика, 1982, -375с. 7. Лукманов Б.Л. Стандарты системы качество, „Standart hil we howpsuzlyk” N 3 2017, с 8-11.

8. TDS 1.0-2016 “Türkmenistanyň standartlaşdyrmak boýunça Döwlet ulgamy”. Esasy düzgünler.

9.Arkadagyň ajap eýýamy. – A.: TDNG. 2017.

10.A.O. Sopyýewa. Standartlary we kadalaşdyryjy resminamalary işläp düzmegiň tehnologiýasy, 2010ý.

Diňläniňiz üçin sagboluň!

12-nji umumy sapagyň temasy: Hyzmatlaryň standartlary syýasat ugrunda standartlary olaryň mazmuny we olara edilýän talaplar.