Культура эпохі Новага часу
Новы час
Эпоха Новага часу ахоплівае перыяд XVII - XIX стст.
XVII - стагоддзе абсалютызму. XVIII - эпоха Асветы.
XIX - эпоха нацыянальных дзяржаў, "залаты век" еўрапейскай культуры і мастацтва, станаўленне тэхнагеннага характару еўрапейскай цывілізацыі.
Асноўныя тэндэнцыі еўрапейскай культуры Новага часу:
развіваецца рацыяналізм, як новая ўстаноўка індывідуальнай свядомасці;
сцвярджаецца еўропацэнтрызм;
на аснове тэорыі культывацыі розуму ўзнікае дыхатамія «культура» - «натура» як проціпастаўленне створанага чалавечым розумам (або надпрыроднага) і натуральнага (прыроднага);
у навуцы першаснае становішча займае прыродазнаўства, пераважае сцыентызм - светапоглядная пазіцыя, заснаваная на ўяўленні пра навуковыя веды як найвышэйшую каштоўнасць культуры і ўмову арыентацыі чалавека ў свеце.
Асноўныя тэндэнцыі еўрапейскай культуры Новага часу:
у матэрыяльнай культуры сцвярджаецца буржуазны, затым капіталістычны спосаб вытворчасці;
у духоўнай культуры па-ранейшаму актуальныя антычная каштоўнасць асобы (антрапацэнтрызм) і гуманізм;
у мастацтве існуюць шматлікія стылі, плыні, кірункі: барока, ракако, класіцызм, акадэмізм, караваджызм, рамантызм, рэалізм, натуралізм, сімвалізм, імпрэсіянізм.
Абсалютызм
Усярэдзіне XVII ст. каталіцкая царква ў ходзе Контррэфармацыі ўмацавала свае пазіцыі і аказвала ўплыў на духоўнае жыццё Італіі, Іспаніі, Аўстрыі.
Убольшасці еўрапейскіх краін у XVII ст. у якасці формы дзяржаўнага кіравання зацвердзіўся абсалютызм, якому адпавядаў жорсткі прынцып: адзін манарх, адзін закон, адна рэлігія.
Упалітычнай культуры еўрапейскіх краін пасля 1815 г. сфармаваліся плыні лібералізму, дэмакратызму і сацыялізму.
Абсалютызм
Абсалютызм адыграў станоўчую ролю ў пераадоленні рэлігійных войнаў у Заходняй Еўропе ў XVI-XVIII стст. (Германія, Францыя, Англія, Іспанія, Нідэрланды).
Узорам абсалютысцкай дзяржавы на працягу XVII-XVIII стст. была Францыя. Яна ж з'яўлялася заканадаўцай еўрапейскай моды, дыктавала нормы свецкай культуры ў Еўропе.
Тэорыя натуральнага права
Т.Гобс і Г.Гроцый - родапачынальнікі тэорыі натуральнага права і грамадскага дагавора.
Натуральнае права будуецца на аснове паняцця чалавечай прыроды, для якой разумны і маральны пачаткі - гэта натуральныя законы, такія як закон самазахавання, закон задавальнення жыццёва важных чалавечых патрэбаў. Гэта і права сілы, паколькі чалавечая гісторыя, як натуральны стан, характарызуецца «вайной супраць усіх», у якой перамагае мацнейшы.
Тэорыя натуральнага права
Людзі пры дапамозе заключэння грамадскага дагавора саступаюць дзяржаве частку сваіх правоў і свабод, у выніку чаго на змену натуральнаму праву прыходзіць грамадзянскае права.
Грамадскі закон - гэта сумленне грамадзяніна. Рэальнае жыццё ў грамадстве набывае гарманічнае спалучэнне натуральных і грамадзянскіх законаў. Дзяржава - неабходная ўмова культуры, па-за ім - вайна, страх, варварства, беднасць, невуцтва. У дзяржаве - бяспека, багацце, добрапрыстойнасць, улада розуму і ведаў (Гобс).
Тэорыя натуральнага права
Для Гобса культура - якасць разумовай дзейнасці чалавека, штучна мэтанакіраваная дзейнасць у грамадстве.
Прынцыпы права і гуманнасці павінны рэгуляваць адносіны паміж народамі нават у тым выпадку, калі палітычныя супярэчнасці невырашальныя мірным шляхам (Гроцый).
Навука XVII ст.
Рацыянальны падыход да пазнання (рацыяналізм) сістэматызавалі Дэкарт, Спіноза, Лейбніц.
Іх супернікамі былі эмпірысты (Лок, Юм). У гнасеалогіі гэтага часу сцыентызм і тэалагізм не супярэчылі адзін аднаму, таму што праўда і Бог былі паняццямі тоеснымі.
Праблемы пазнання разглядалі Ф.Бэкан («Новы Арганон»), Р.Дэкарт («Развагі аб метадзе»). Яны лічылі розум асновай пазнання, сфармулявалі новыя метады вывучэння рэчаіснасці: індукцыю, дэдукцыю, метады сінтэзу, сумневаў.