Bª-li-cèp t¸i mÆt ®øng dËy.
NÕu anh nãi víi t«i b»ng c¸i giäng nh− thÕ th× t«i kh«ng thÓ tiÕp tôc n÷a. H¾n ta nãi. Vµ t«i còng yªu cÇu anh khi cã mÆt t«i, ®õng bao giê ¨n nãi nh− thÕ vÒ cÊp trªn. Anh cÇn ph¶i cã th¸i ®é kÝnh träng ®èi víi chÝnh quyÒn.
Ho¸ ra lµ ta ®· nãi g× ®éng ®Õn chÝnh quyÒn sao ? C«-va-len-c« hái, m¾t h»n häc nh×n Bª-li-cèp. Xin «ng ®Ó cho ta yªn ! Ta lµ ng−êi trung thùc vµ víi nh÷ng ng−êi nh− "quý ngµi" ta kh«ng muèn nãi chuyÖn. Ta kh«ng −a nh÷ng tªn m¸ch lÎo.
Bª-li-cèp bèi rèi, luèng cuèng mÆc l¹i ¸o ngoµi, vÎ mÆt ®Çy ho¶ng hèt. Bëi ®ã lµ lÇn ®Çu tiªn trong ®êi h¾n ph¶i nghe nh÷ng lêi th« b¹o ®Õn thÕ.
Anh cã thÓ nãi g× tuú anh. H¾n võa nãi võa b−íc ra ngoµi hµnh lang dÉn xuèng cÇu thang. T«i chØ muèn b¸o tr−íc cho anh r»ng cã thÓ cã ng−êi ®· nghe ®−îc cuéc nãi chuyÖn nµy. Vµ ®Ó cho kh«ng ai cã thÓ xuyªn t¹c c©u chuyÖn võa råi vµ ®Ó khái cã ®iÒu g× ch¼ng lµnh x¶y ra, t«i sÏ b¸o c¸o víi ngµi hiÖu tr−ëng néi dung c©u chuyÖn h«m nay... trªn nh÷ng nÐt chÝnh. T«i sÏ ph¶i lµm viÖc ®ã.
B¸o c¸o h¶ ? Nµy, ®i mµ b¸o c¸o ®i nµy !
C«-va-len-c« tóm lÊy cæ ¸o h¾n tõ phÝa sau råi x« m¹nh. Bª-li-cèp lén nhµo xuèng cÇu thang, ®«i giµy cao su léc céc ®Ëp vµo bËc gç. CÇu thang kh¸ cao, nh−ng h¾n ®· l¨n xuèng d−íi mét c¸ch b×nh yªn v« sù. H¾n ®øng dËy sê lªn mòi xem cÆp kÝnh cã cßn nguyªn vÑn kh«ng. Nh−ng ®óng vµo lóc h¾n xuèng cÇu thang th× Va-ren-ca vµ hai bµ n÷a võa cïng ®i ®©u vÒ. Hä ®øng ë d−íi vµ nh×n lªn ®iÒu nµy ®èi víi Bª-li-cèp lµ kinh khñng h¬n c¶. Thµ tù vÆt cæ, bÎ g·y ch©n m×nh ®i cßn h¬n lµ biÕn thµnh trß c−êi cho thiªn h¹. B©y giê th× tr−íc sau g× c¶ thµnh phè ch¶ biÕt. ChuyÖn sÏ ®Õn tai ngµi hiÖu tr−ëng, ngµi thanh tra. Chao «i ! ThÕ råi l¹i nhì x¶y ra chuyÖn g× n÷a chø ! Hä sÏ l¹i vÏ tranh ch©m biÕm kh¸c, råi mäi chuyÖn dÉn ®Õn chç lµ ng−êi ta sÏ Ðp m×nh vÒ h−u...
Khi h¾n ®øng dËy, Va-ren-ca nhËn ra h¾n. C« ta nh×n bé mÆt nùc c−êi cña h¾n, nh×n chiÕc bµnh t« nh¨n nhóm, ®«i giµy cao su, kh«ng hiÓu chuyÖn g× ®· x¶y ra. C« ta t−ëng r»ng h¾n ®· v« ý tr−ît ng·. Kh«ng nÐn ®−îc, c« ta c−êi ph¸ lªn vang kh¾p khu nhµ :
Ha ha ha !
C¸i tiÕng c−êi ©m vang, l¶nh lãi "ha ha ha" ®ã ®· chÊm døt tÊt c¶ : chÊm døt chuyÖn c−íi xin, chÊm døt c¶ cuéc ®êi cña Bª-li-cèp. H¾n kh«ng cßn nghe
160
thÊy Va-ren-ca nãi g×, kh«ng cßn nh×n thÊy g× n÷a. Trë vÒ ®Õn nhµ, viÖc ®Çu tiªn lµ h¾n cÊt tÊm ¶nh ®Ó trªn bµn ®i, sau ®ã lªn gi−êng n»m vµ kh«ng bao giê dËy n÷a.
Kho¶ng ba ngµy sau, t«i sang nhµ Bª-li-cèp. H¾n n»m trong mµn, ®¾p ch¨n kÝn vµ im lÆng. Hái th× h¾n chØ ®¸p "kh«ng" hay "cã" th«i, kh«ng nãi thªm ®iÒu g×.
Mét th¸ng sau, Bª-li-cèp chÕt. BÊy giê, khi n»m trong quan tµi, vÎ mÆt h¾n tr«ng hiÒn lµnh, dÔ chÞu, thËm chÝ cßn cã vÎ t−¬i tØnh n÷a, cø hÖt nh− h¾n mõng r»ng cuèi cïng h¾n ®· ®−îc chui vµo trong c¸i bao mµ tõ ®ã kh«ng bao giê ph¶i tho¸t ra n÷a. Ph¶i råi, thÕ lµ h¾n ®· ®¹t ®−îc môc ®Ých cuéc ®êi ! [...]
Tõ nghÜa ®Þa trë vÒ, lßng chóng t«i ®Òu c¶m thÊy nhÑ nhµng, tho¶i m¸i. Nh−ng ch−a ®Çy mét tuÇn sau, cuéc sèng ®· l¹i diÔn ra nh− cò, nÆng nÒ, mÖt nhäc, v« vÞ, mét cuéc sèng ch¼ng bÞ chØ thÞ nµo cÊm ®o¸n nh−ng còng ch¼ng ®−îc tù do hoµn toµn, ch¼ng tèt ®Ñp g× h¬n tr−íc. Trªn thùc tÕ, Bª-li-cèp ®· chÇu ©m phñ nh−ng hiÖn cßn bao nhiªu lµ ng−êi trong bao, trong t−¬ng lai còng sÏ cßn bao nhiªu kÎ nh− thÕ n÷a !
(L−îc ®o¹n cuèi : Bu-r¬-kin ngõng kÓ, b−íc ra khái nhµ. Tr¨ng lªn. §· nöa ®ªm. V¹n vËt ch×m trong im lÆng. B¸c sÜ I-van trÇm ng©m : "§ã, vÊn ®Ò lµ ë chç ®ã. Chóng ta sèng chui róc ë thµnh phè nµy trong kh«ng khÝ ngét ng¹t, chóng ta viÕt nh÷ng thø giÊy tê v« dông, ®¸nh bµi ®¸nh b¹c – nh÷ng c¸i ®ã kh«ng ph¶i lµ mét thø bao sao ? Chóng ta sèng c¶ ®êi bªn nh÷ng kÎ v« c«ng råi nghÒ, nh÷ng kÎ xui nguyªn giôc bÞ, nh÷ng mô ®µn bµ nhµn rçi ngu si, chóng ta nãi vµ nghe ®ñ thø chuyÖn nh¶m nhÝ, v« nghÜa – ®ã ch¼ng ph¶i lµ mét thø bao sao ?". ChÝnh ®Êy míi lµ ®iÒu ®¸ng nãi ! Vµ cuèi cïng, I-va-nøt kÕt luËn : "Kh«ng thÓ sèng m·i nh− thÕ ®−îc !").
1898
(Theo TruyÖn ng¾n A. P. Sª-khèp,
b¶n dÞch cña Phan Hång Giang Cao Xu©n H¹o,
NXB CÇu vång, M¸t-xc¬-va, 1988)
h−íng dÉn häc bµi
1.Nªu nh÷ng biÓu hiÖn chøng tá Bª-li-cèp lµ "ng−êi trong bao" c¶ trong sinh ho¹t vµ trong t− t−ëng. T¹i sao Bª-li-cèp l¹i tù nhèt m×nh vµo trong bao nh− thÕ ?
2.Nh©n vËt Bª-li-cèp võa ®¸ng ghÐt l¹i võa ®¸ng th−¬ng. Ph©n tÝch vµ t×m hiÓu nguyªn nh©n nµo ®· t¹o nªn tÝnh c¸ch cña nh©n vËt.
3.Bª-li-cèp lµ nh©n vËt mang tÝnh chÊt biÕm ho¹, hµi h−íc. ChØ ra c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt lµm nªn hiÖu qu¶ thÈm mÜ ®ã.
161
4.Anh (chÞ) suy nghÜ g× vÒ phÇn kÕt cña t¸c phÈm qua lêi kÓ : "Nh−ng ch−a ®Çy mét tuÇn sau, cuéc sèng ®· l¹i diÔn ra nh− cò, nÆng nÒ, mÖt nhäc, v« vÞ, mét cuéc sèng ch¼ng bÞ chØ thÞ nµo cÊm ®o¸n nh−ng còng ch¼ng ®−îc tù do hoµn toµn, ch¼ng tèt ®Ñp g× h¬n tr−íc" ?
Bµi tËp n©ng cao
Quan s¸t trong ®êi sèng hiÖn thùc, ph¶i ch¨ng còng cã hiÖn t−îng "ng−êi trong bao" ? ý kiÕn cña anh (chÞ) ®èi víi hiÖn t−îng nµy nh− thÕ nµo ?
luyÖn nãi : th¶o luËn, tranh luËn
kÕt qu¶ cÇn ®¹t
BiÕt vËn dông thao t¸c lËp luËn b¸c bá vµo viÖc thùc hµnh th¶o luËn, tranh luËn.
I ChuÈn bÞ
1. T×m hiÓu yªu cÇu cña c¸c bµi tËp nªu ë d−íi. a) Xem xÐt mét sè luËn ®iÓm sau :
Tr¸nh voi ch¼ng xÊu mÆt nµo.
Im lÆng lµ vµng.
Theo anh (chÞ), c¸c luËn ®iÓm trªn cã hoµn toµn ®óng kh«ng ? H·y chuÈn bÞ lÝ lÏ ®Ó ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh.
b) Cã ý kiÕn cho r»ng : Ng−êi cã tÝnh tù chñ lµ ng−êi lu«n hµnh ®éng theo ý m×nh mµ kh«ng cÇn quan t©m ®Õn hoµn c¶nh vµ nh÷ng ng−êi xung quanh.
Anh (chÞ) cã t¸n thµnh ý kiÕn trªn kh«ng ? H·y cïng c¸c b¹n th¶o luËn vµ bµy tá quan ®iÓm cña m×nh.
162
c) Cã hai ý kiÕn kh¸c nhau ®−îc ®−a ra tranh luËn vÒ bµi th¬ Véi vµng cña Xu©n DiÖu :
Bµi th¬ thÓ hiÖn mét quan niÖm sèng tÝch cùc, kh¼ng ®Þnh c¸i t«i kh¸t khao sèng, kh¸t khao d©ng hiÕn.
Bµi th¬ chØ lµ sù cæ ®éng cho lèi sèng gÊp tiªu cùc, vÞ kØ vµ h−ëng l¹c.
NÕu tham gia tranh luËn, anh (chÞ) t¸n thµnh ý kiÕn nµo ? H·y ph¸t biÓu ®Ó b¶o vÖ quan ®iÓm cña m×nh.
2. §Ó tiÕn hµnh th¶o luËn, tranh luËn, anh (chÞ) cÇn :
X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b¸c bá vµ vÊn ®Ò cÇn kh¼ng ®Þnh (b¶o vÖ).
Lùa chän c¸ch thøc kh¼ng ®Þnh, b¸c bá.
X©y dùng ®Ò c−¬ng tr×nh bµy. (L−u ý : xem thªm bµi Thao t¸c lËp luËn b¸c bá, trang 13).
IIThùc hµnh trªn líp
Häc sinh tiÕn hµnh th¶o luËn theo c¸c yªu cÇu sau :
Lùa chän vÊn ®Ò, néi dung th¶o luËn.
Th¶o luËn mçi vÊn ®Ò (theo nhãm hoÆc c¶ líp).
L¾ng nghe ®Ó nhËn xÐt, rót ra nh÷ng kÕt luËn phï hîp cho tõng t×nh huèng.
Tr¶ bµi viÕt sè 7
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
N¾m ®−îc ®Æc ®iÓm vµ c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña ®Ò v¨n ë
Bµi viÕt sè 7.
BiÕt c¸ch ph©n tÝch ®Ò nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra trong t¸c phÈm v¨n häc vµ thÊy ®−îc nh÷ng sai sãt cÇn tr¸nh khi viÕt bµi nµy.
Ngoµi nh÷ng yªu cÇu nh− ®· nªu ë tiÕt Tr¶ bµi viÕt sè 1 (Häc k× I) vµ c¸c tiÕt tr¶ bµi tr−íc, häc sinh cÇn chó ý thªm mét sè ®iÓm sau.
163
1.Kh¸c víi Bµi viÕt sè 5 vµ 6, Bµi viÕt sè 7 tËp trung thùc hµnh, luyÖn tËp vÒ kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn x· héi. Tuy cïng lµ kiÓu bµi nghÞ luËn x· héi, nh−ng ®Ò tµi cho bµi viÕt nµy kh¸c víi Bµi viÕt sè 1 vµ Bµi viÕt sè 2 (Häc k× I). §Ò tµi ë Bµi viÕt sè 1 lµ mét hiÖn t−îng ®êi sèng ; ë Bµi viÕt sè 2 lµ mét vÊn ®Ò t− t−ëng, ®¹o lÝ cßn
ëbµi viÕt nµy lµ mét vÊn ®Ò x· héi ®−îc ®Æt ra trong t¸c phÈm v¨n häc. §ã lµ c¸c t¸c phÈm ®· häc hoÆc ®äc thªm nh− TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du), TiÕn sÜ giÊy
(NguyÔn KhuyÕn), NhËt kÝ trong tï (Hå ChÝ Minh), §©y mïa thu tíi, Th¬ duyªn
(Xu©n DiÖu), Trµng giang (Huy CËn), §©y th«n VÜ D¹ (Hµn MÆc Tö), ChiÒu xu©n (Anh Th¬),...
2.Víi c¸c ®Ò nµy, häc sinh cÇn kÕt hîp ®−îc nh÷ng hiÓu biÕt vµ kÜ n¨ng trªn mét sè ph−¬ng diÖn sau :
a)Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c t¸c phÈm v¨n häc ViÖt Nam ®−îc nªu trong ®Ò.
b)KiÕn thøc vÒ thùc tÕ cuéc sèng, x· héi, nh÷ng kinh nghiÖm c¸ nh©n, vèn sèng, vèn v¨n ho¸,...
c)KÜ n¨ng ph©n tÝch v¨n häc vµ kÜ n¨ng ph©n tÝch mét vÊn ®Ò x· héi. Chó ý vËn dông c¸c thao t¸c lËp luËn ®· häc nh− ph©n tÝch, so s¸nh, b¸c bá, b×nh luËn,... ®Ó viÕt bµi v¨n.
d)C¸ch viÕt bµi nghÞ luËn vÒ mét vÊn ®Ò x· héi ®Æt ra trong t¸c phÈm v¨n häc.
164
T«i yªu em
Pu-skin
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
C¶m nhËn ®−îc vÎ ®Ñp cña t×nh yªu ch©n thµnh, cao th−îng cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬.
ThÊy ®−îc mét sè nÐt næi bËt trong nghÖ thuËt th¬ cæ ®iÓn cña Pu-skin : gi¶n dÞ, tinh tÕ vµ hµm sóc.
TiÓu dÉn
A-lÕch-xan-®r¬ XÐc-ghª-ª-vÝch Pu-skin (1799 - 1837) "MÆt trêi cña thi ca Nga", lµ niÒm vinh quang kiªu h·nh cña nh©n d©n Nga, hiÖn th©n ®Çy ®ñ nhÊt cña søc m¹nh tinh thÇn d©n téc Nga. Thiªn tµi s¸ng t¹o cña «ng ®· kh¬i dËy søc ph¸t triÓn phi th−êng cho v¨n häc Nga thÕ kØ XIX vµ ®−a nã trë thµnh mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña nghÖ thuËt nh©n lo¹i.
Pu-skin xuÊt th©n trong mét gia ®×nh quý téc l©u ®êi ë M¸t-xc¬-va. Tõ thêi k× häc ë tr−êng trung häc dµnh cho con em quý téc (1811 - 1817), Pu-skin ®· sím tiÕp thu nh÷ng t−
t−ëng tiÕn bé vµ còng sím næi tiÕng víi nhiÒu bµi th¬ yªu n−íc, ngîi ca søc m¹nh vÜ ®¹i cña nh©n d©n Nga trong cuéc chiÕn tranh chèng qu©n x©m l−îc Na-p«-lª-«ng n¨m 1812. V× nh÷ng bµi th¬ "chèng ®èi" Nga hoµng, Pu-skin bÞ ®µy xuèng miÒn Nam (1820 - 1824), råi ®µy lªn miÒn B¾c (1825 - 1826). N¨m 1827, h¹n l−u ®µy ®−îc gi¶m, Pu-skin trë vÒ kinh ®« nh−ng m©u thuÉn gi÷a «ng vµ chÝnh quyÒn vÉn rÊt gay g¾t. Pu-skin ®· bÞ s¸t h¹i trong mét cuéc ®Êu sóng (do ©m m−u cña chÝnh quyÒn Nga hoµng) khi «ng ba m−¬i t¸m tuæi.
Tµi n¨ng v¨n häc cña Pu-skin thÓ hiÖn trªn nhiÒu thÓ lo¹i. Ngoµi h¬n t¸m tr¨m bµi th¬ tr÷ t×nh, «ng cßn viÕt tiÓu thuyÕt b»ng th¬ Ðp-ghª-nhi ¤-nhª-ghin mét kiÖt t¸c cña v¨n häc thÕ giíi, nhiÒu tr−êng ca th¬ tÇm cì (Ru-xlan vμ Li-ót-mi-la, Ng−êi tï C¸p-ca-d¬,...). TruyÖn ng¾n cña «ng còng rÊt xuÊt s¾c (Con ®Çm pÝch, C« tiÓu th− n«ng d©n,...). T¸c phÈm Con g¸i viªn ®¹i uý lµ mét
165
tiÓu thuyÕt lÞch sö mÉu mùc. §ång thêi, Pu-skin cßn viÕt nhiÒu vë kÞch næi tiÕng.
Pu-skin tr−íc hÕt lµ nhµ th¬. Th¬ Pu-skin kh¬i nguån c¶m høng tõ hiÖn thùc ®êi sèng Nga, con ng−êi Nga ®−¬ng thêi víi mu«n vµn vÎ phong phó, ®a d¹ng cña nã. Ngßi bót cña «ng rÊt tinh tÕ khi viÕt vÒ thiªn nhiªn, ®»m th¾m khi viÕt vÒ nhò mÉu(1), trong s¸ng khi viÕt vÒ t×nh b¹n vµ hÕt søc ch©n thµnh, cao th−îng khi viÕt vÒ t×nh yªu. T«i yªu em (1829) lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ t×nh hay nhÊt cña Pu-skin, ®−îc vÝ nh− "viªn ngäc v« gi¸ trong kho tµng thi ca Nga".
*
**
DÞch nghÜa :
T«i (®·) yªu em ; t×nh yªu, cã lÏ,
Trong t©m hån t«i ch−a lôi t¾t hoµn toµn ;
Nh−ng mong sao nã kh«ng lµm em b¨n kho¨n thªm n÷a ; T«i ch¼ng muèn em buån v× bÊt cø lÏ g×.
T«i (®·) yªu em kh«ng thèt ra lêi, kh«ng hi väng,
Khi th× bÞ sù rôt rÌ, khi th× bÞ niÒm ghen tu«ng giµy vß ; T«i (®·) yªu em ch©n thµnh, say ®¾m biÕt bao,
CÇu trêi cho em ®−îc ng−êi kh¸c yªu còng nh− thÕ.
DÞch th¬ :
T«i yªu em : ®Õn nay chõng cã thÓ Ngän löa t×nh ch−a h¼n ®· tµn phai ; Nh−ng kh«ng ®Ó em bËn lßng thªm n÷a, Hay hån em ph¶i gîn bãng u hoµi.
T«i yªu em ©m thÇm, kh«ng hi väng, Lóc rôt rÌ, khi hËm hùc lßng ghen,
T«i yªu em, yªu ch©n thµnh, ®»m th¾m, CÇu em ®−îc ng−êi t×nh nh− t«i ®· yªu em.
1829
(Pu-skin, Th¬ tr÷ t×nh, b¶n dÞch cña thuý toµn, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1986)
(1) Nhò mÉu : ng−êi ë nu«i con chñ nhµ b»ng s÷a cña m×nh, cßn gäi lµ vó nu«i.
166
H−íng dÉn häc bµi
1.§äc diÔn c¶m bµi th¬, l−u ý côm tõ T«i yªu em vµ vÞ trÝ cña côm tõ nµy trong bµi, h·y t×m hiÓu kÕt cÊu bµi th¬ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt tr÷ t×nh.
2.T×nh c¶m phøc t¹p, tÕ nhÞ cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi ®−îc Pu-skin diÔn t¶ tinh tÕ nh− thÕ nµo qua bèn c©u th¬ ®Çu ?
3.C¶m xóc trong hai c©u th¬ : "T«i yªu em ©m thÇm, kh«ng hi väng - Lóc rôt rÌ, khi hËm hùc lßng ghen" cã g× ®Æc biÖt ? Nã hÐ më tr¹ng th¸i t×nh c¶m g× trong nh©n vËt tr÷ t×nh ?
4.Xu h−íng v−¬n tíi sù cao c¶ trong t− t−ëng, t×nh c¶m lµ ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña th¬ Pu-skin. Ph©n tÝch hai c©u th¬ cuèi ®Ó chøng minh.
Bµi tËp n©ng cao
Pu-skin ®· vËn dông nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× trong bµi th¬ T«i yªu em ? H·y ph©n tÝch hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña chóng trong viÖc thÓ hiÖn t×nh c¶m nh©n vËt tr÷ t×nh.
®äc thªm
Bµi th¬ sè 28
Ta-go
TiÓu dÉn
Ra-bin-®ra-n¸t Ta-go(1) (1861 - 1941) lµ nhµ v¨n lçi l¹c cña Ên §é. ¤ng ra ®êi t¹i thµnh phè Can-cót-ta thuéc bang Ben-gan. Ta-go xuÊt th©n trong gia ®×nh quý téc Bµ La M«n næi tiÕng. Cha lµ §ª-ven-®ra-n¸t Ta-go (1817-1905), l·nh tô
(1)Ra-bin-®ra-n¸t Ta-go : nghÜa lµ Chóa mÆt trêi Ta-go (tiÕng X¨ng-c¬-rÝt ®äc lµ Th©-kur), t−íc hiÖu ®¼ng cÊp cao quý Bµ La M«n. Tªn do cha Ta-go ®Æt víi −íc väng Ta-go sÏ trë thµnh thiªn tµi.
167
cña Héi Bra-ma X«-ma-gi¬(1). Ta-go chÞu ¶nh h−ëng sù gi¸o dôc cña cha, sím cã tinh thÇn yªu n−íc vµ giµu lßng nh©n ®¹o.
Tõ bÐ, Ta-go th«ng minh, cÇn cï, hiÕu häc. ¤ng tù häc lµ chñ yÕu, lín lªn kh«ng bao l©u ®· trë thµnh mét häc gi¶ uyªn b¸c, mét nhµ khai s¸ng, mét chiÕn sÜ b¶o vÖ hoµ b×nh lçi l¹c. Nh©n d©n Ên §é gäi «ng lµ Th¸nh s− (2).
N¨m 1961, Tæ chøc V¨n ho¸, Khoa häc, Gi¸o dôc cña Liªn hiÖp quèc (UNESCO) c«ng nhËn Ta-go lµ Danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi vµ kØ niÖm mét tr¨m n¨m ngµy sinh cña «ng.
Ta-go ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc, mÆt nµo «ng còng ®¹t ®−îc thµnh tùu rùc rì. Trong v¨n häc nghÖ thuËt, «ng ®Ó l¹i mét di s¶n rÊt ®å sé : 52 tËp th¬, 42 vë kÞch, 12 bé tiÓu thuyÕt, hµng tr¨m truyÖn ng¾n, hµng ngµn ca khóc vµ tranh vÏ. Trong ®ã, th¬ ca lµ xuÊt s¾c nhÊt.
N¨m 1913, Ta-go lµ ng−êi ch©u ¸ ®Çu tiªn ®−îc vinh dù nhËn Gi¶i th−ëng N«-ben v¨n häc víi tËp Th¬ D©ng(3). Tõ ®ã tªn tuæi cña «ng lÉy lõng trªn thÕ giíi.
Th¬ t×nh chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña Ta-go. Quan niÖm t×nh yªu cña «ng rÊt s©u s¾c vµ tiÕn bé. Ta-go viÕt th¬ t×nh nhiÒu nhÊt vµo tuæi n¨m m−¬i sau khi ng−êi vî yªu dÊu cña «ng qua ®êi. ë tuæi ®ã, th¬ t×nh cña «ng vÉn t−¬i trÎ, hån nhiªn vµ say ®¾m. Ta-go dµnh riªng cho chñ ®Ò nµy hai tËp th¬ gi¸ trÞ : Ng−êi lμm v−ên, TÆng phÈm cña ng−êi yªu. Bμi th¬ sè 28 trong tËp Ng−êi lμm v−ên ®−îc xÕp vµo mét trong nh÷ng bµi th¬ t×nh hay nhÊt thÕ giíi.
*
**
(1)Héi Bra-ma X«-ma-gi¬ : tæ chøc c¶i c¸ch x· héi vµ t«n gi¸o Ên §é, chñ tr−¬ng chØ t«n thê mét ®Êng tèi cao Bra-ma do Ram M«-han Roi (1799 - 1833) s¸ng lËp n¨m 1828. VÒ sau, cha Ta-go còng trë thµnh l·nh tô cña phong trµo nµy.
(2)Th¸nh s− : ë Ên §é t«n ba vÞ th¸nh, vÒ t«n gi¸o lµ §øc PhËt ThÝch Ca M©u Ni, vÒ chÝnh trÞ lµ Ma-h¸t-ma Gan-®i (1869 - 1948), vÒ v¨n ho¸ nghÖ thuËt lµ Ra-bin-®ra-n¸t Ta-go.
(3)Th¬ D©ng : tËp th¬ gåm mét tr¨m linh ba bµi, Ta-go chän trong sè c¸c bµi th¬ s¸ng t¸c tõ n¨m 1890 ®Õn 1912 vµ tù dÞch ra tiÕng Anh. §©y lµ khóc ca Ta-go muèn d©ng cho Cuéc §êi, Con Ng−êi, thÓ hiÖn niÒm kh¸t väng tù do cña m×nh.
168
§«i m¾t b¨n kho¨n cña em buån,
§«i m¾t em muèn nh×n vµo t©m t−ëng cña anh Nh− tr¨ng kia muèn vµo s©u biÓn c¶.
Anh ®· ®Ó cuéc ®êi anh trÇn trôi d−íi m¾t em, Anh kh«ng giÊu em mét ®iÒu g×
ChÝnh v× thÕ mµ em kh«ng biÕt g× tÊt c¶ vÒ anh. NÕu ®êi anh chØ lµ viªn ngäc
anh sÏ ®Ëp nã ra lµm tr¨m m¶nh vµ x©u thµnh mét chuçi
quµng vµo cæ em.
NÕu ®êi anh chØ lµ mét ®o¸ hoa
trßn trÞa, dÞu dµng vµ bÐ báng
anh sÏ h¸i nã ra ®Ó ®Æt lªn m¸i tãc em. Nh−ng em ¬i, ®êi anh lµ mét tr¸i tim
Nµo ai biÕt chiÒu s©u vµ bÕn bê cña nã. Em lµ n÷ hoµng cña v−¬ng quèc ®ã
Êy thÕ mµ em cã biÕt g× biªn giíi cña nã ®©u. NÕu tr¸i tim anh chØ lµ mét phót gi©y l¹c thó Nã sÏ në ra thµnh mét nô c−êi nhÑ nhâm
Vµ em thÊu suèt rÊt nhanh. NÕu tr¸i tim anh chØ lµ khæ ®au Nã sÏ tan thµnh lÖ trong
Vµ lÆng im ph¶n chiÕu nçi niÒm u Èn. Nh−ng em ¬i, tr¸i tim anh l¹i lµ t×nh yªu Nçi vui s−íng, khæ ®au cña nã lµ v« biªn.
Nh÷ng ®ßi hái vµ sù giµu sang cña nã lµ tr−êng cöu. Tr¸i tim anh còng ë gÇn em nh− chÝnh ®êi em vËy, Nh−ng ch¼ng bao giê em biÕt trän nã ®©u.
(Th¬ Ta-go, b¶n dÞch cña §µo Xu©n Quý, NXB V¨n ho¸ Th«ng tin, Hµ Néi, 2000)
H−íng dÉn ®äc thªm
1.Trong bèn c©u ®Çu, t¸c gi¶ nªu h×nh ¶nh ®«i m¾t em. H×nh ¶nh Êy cã ý nghÜa g× ®èi víi chñ ®Ò cña bµi th¬ ?
2.Ph©n tÝch h×nh ¶nh tr¸i tim trong bµi th¬ tõ c©u : "Nh−ng em ¬i, ®êi anh chØ lµ mét tr¸i tim" ®Õn hÕt.
3.Sù ®èi lËp c¸c h×nh ¶nh viªn ngäc vµ ®o¸ hoa (tõ "NÕu ®êi anh chØ lµ viªn ngäc" ®Õn "anh sÏ h¸i nã ra ®Ó ®Æt lªn m¸i tãc em") víi h×nh ¶nh tr¸i tim nãi lªn ®iÒu g× ?
169