Lç TÊn (1881 -1936) lµ nhµ v¨n c¸ch m¹ng næi tiÕng cña Trung Quèc, víi c¸c
t¸c phÈm lín nhð : NhËt kÝ ngðêi ®iªn, AQ chÝnh truyÖn...
H«-xª Ri-dan, nhµ v¨n, nhµ th¬ lín cña Phi-lÝp-pin, víi t¸c phÈm tiªu biÓu nhð §õng ®éng vµo t«i, ®• tè c¸o téi ¸c cña kÎ thï x©m lðîc vµ miªu t¶ cuéc kh¸ng chiÕn giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n Phi-lÝp-pin.
H«-xª M¸c-ti,nhµ v¨n Cuba, tiªu biÓu ch o tinh thÇn ®Êu tranh, niÒm tin vµo th¾ng lîi cña cué c ®Êu tranh cho ®éc lËp d©n té c vµ tiÕn bé x• héi cña nh©n d©n Cu-ba còng nhð khu vùc MÜ Latinh.
H×nh 17. Ta-go (1861 |
-1941) |
H×nh 18. H«-xª M¸c-ti |
|
(1823 -1893) |
|||
|
|
b) VÒ nghÖ thuËt
Thêi cËn ®¹i, ®Æc biÖ t vµo cuèi thÕ kØ XIX -®Çu thÕ kØ XX, c¸c lÜnh vùc nghÖ thuËt nhð ki Õn tróc, ©m nh¹ c, ®iªu kh¾ c... còng rÊt ph¸t triÓn. Cung ®iÖn VÐcxai (Ph¸p) ®ðîc hoµn thµnh vµo n¨m 1708, tiÕp tôc ®ðîc hoµn chØnh vµ trë thµnh mét c«ng tr×nh nghÖ thuËt kiÕn tróc ®Æc s ¾c. NhiÒu t¸c phÈm mÜ thuËt næi tiÕng trong lÞch sö nh©n lo¹i ®ðîc trðng bµy trong c¸c b¶o tµng lín ra ®êi v µo thêi cËn ®¹i.
Cuèi thÕ kØ XIX -®Çu thÕ kØ X X, ë Pa-ri (Ph¸p) ®• tô hîp nhiÒu nhµ v¨n ho¸ lín, trong ®ã cã c¸c ho¹ sÜ danh tiÕng nhð Van Gèc (Hµ Lan), Phu-gi-ta (NhËt B¶n), Pi-c¸t-x« (T©y Ban Nha), Lª-vi-tan (Nga)...
40
VÒ ©m nh¹c, næi bËt lµ Trai-cèp-xki (1840 -1893) -mét trong nh÷ng ®iÓn h×nh cña nÒn ©m nh¹c hiÖn thùc thÕ giíi thêi bÊy giê. T¸c phÈm næi tiÕng cña «ng cã vë «pªra Con ®Çm pÝch, c¸c vë balª Hå thiªn nga, Ngðêi ®Ñp ngñ trong rõng...
?LËp b¶ng hÖ thèng kiÕn thøc vÒ c¸c nhµ v¨n ho¸ tõ ®Çu thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX : tªn t¸c gi¶, n¨m sinh -n¨m mÊt, t¸c phÈm tiªu biÓu.H×nh 19. Bøc tranh “Th¸ng Ba” cña Lª-vi-tan
|
Trµo lðu tð tðëng t iÕn bé vµ sù ra ®êi, ph¸t triÓn cña chñ |
3 |
|
|
nghÜa xn héi khoa häc tõ gi÷a thÕ kØ XIX ®Õn ®Çu thÕ kØ XX |
Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tð b¶n tõ gi÷a thÕ kØ XIX g©y ra nhiÒu ®au khæ cho nh©n d©n lao ®éng. Trong hoµn c¶nh Êy, mét ès nhµ tð tðëngtiÕn bé®ð¬ng thêi ®• nghÜ ®Õn viÖc x©y dùng mét x• héi míi, kh«ng cã chÕ ®é tð h÷u, kh«ng cã bãc lét, nh©n d©n lµm chñ c¸c phð¬ng tiÖn s¶n xuÊt cña m×nh. Næi tiÕng nhÊt lµ c¸c nhµ tð tðëng Xanh Xi-m«ng (1760 -1825), Phu-ri-ª (1772-1837) ë Ph¸p vµ ¤-oen(1771 -1858) ë Anh. §ã lµ nh÷ng nhµ x• héi kh«ng tðëng, v× tð tðëng cña hä kh«ng thÓ thùc hiÖn ®ðîc trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa tð b¶n vÉn ®ðîc duy tr× vµ ph¸t triÓn.
41
Hª-ghen vµ Phoi-¬-b¸ch lµ nh÷ng nhµ triÕt häc næi tiÕng cña §øc. Hª-ghen lµ nhµ triÕt häc duy t ©m kh¸ch qua n, cßn Phoi-¬-b¸ch tuy ®øng trªn lËp trðêng chñ nghÜa duy vËt , nhðng siªu h×nh khi xem nh÷ng thêi k× lÞch sö x• héi loµi ngðêi kh«ng hÒ ph¸t triÓn mµ chØ cã sù kh¸c nhau do sù thay ®æi vÒ t«n gi¸o.
H×nh 20. Hª-ghen (1770 -1831) |
H×nh 21. Phoi-¬-b¸ch (1804 -1872) |
|||
Häc thuyÕt kinh tÕ chÝnh trÞ tð s¶n cæ ®iÓn ph¸t |
|
|
||
sinh ë Anh víi c¸c ®¹ i biÓu næi tiÕng lµ XmÝt |
vµ |
|
|
|
Ri-c¸c-®« (1772 - 1823). Tuy cã |
c«ng trong |
viÖc |
|
|
më ®Çu “lÝ luËn vÒ gi¸ trÞ lao ®éng”, nhðng hai «ng |
|
|
||
chØ nh×n thÊy mèi quan hÖ gi÷a vËt vµ vËt (hµng ho¸ |
|
|
||
nµy ®æi lÊy hµng ho¸ kh¸c) chø chða nh×n thÊy mèi |
|
|
||
quan hÖ gi÷a ngðêi víi ngðêi ®»ng sau sù trao ®æi |
|
|
||
hµng ho¸. |
|
|
|
|
Cïng v íi sù ph¸t sinh vµ ph¸ |
t triÓ n cña giai |
|
|
|
cÊp v« s¶n, phong trµo c «ng nh©n, häc thuyÕt chñ |
H×nh 22. A-®am XmÝt |
|||
nghÜa x• héi khoa häc ra ®êi, do M¸c vµ ¡ng-ghen |
(1723 |
-1790) |
||
s¸ng lËp, ®ðîc Lª-nin ph¸t triÓ n trong ®iÒu kiÖn chñ nghÜa tð b¶n c |
huyÓn sang |
|||
giai ®o¹n ® Õ quèc chñ nghÜa vµ phong t rµo ®Êu tranh |
cña c«ng nh© n ph¸t triÓn |
|||
m¹nh mÏ. |
|
|
|
|
Häc thuyÕt chñ nghÜa x• héi khoa häc lµ s ù kÕ thõa cã chän läc vµ ph¸t triÓn nh÷ng thµnh tùu khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x• héi mµ loµi ngðêi ®• ®¹t ®ðîc, chñ yÕu tõ ®Çu thÕ kØ XIX. Trong nh÷ng thµnh tùu Êy, næi bËt lµ ®Þnh luËt b¶o toµn
42
Bµi 8 «n tËp
lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i
PhÇn lÞch sö thÕ gi íi cËn ®¹i, tõ C¸c h m¹ng Hµ L an ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi Nga gåm mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y :
-Sù th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng tð s¶n ; sù x¸c lËp vµ ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tð b¶n.
-Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ.
-Sù x©m lðîc t huéc ®Þa cña chñ nghÜa tð b¶n vµ phong trµo ®Êu tranh cña c¸c d©n téc chèng chñ nghÜa thùc d©n.
-M©u thuÉn gi÷a c¸c nðíc tð b¶nchñ nghÜa dÉn tíi chiÕn tranh thÕ giíi.
1 Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n
Sù kiÖn lÞch sö cña thêi k× nµy rÊt nhiÒu, v× v Ëy cÇn ghi nhí mét sè sù kiÖn c¬ b¶n theo c¸c nhãm :
-KiÕn thøc c¬ b¶n cña mét bµi víi mét sè sù kiÖn chñ yÕu. VÝ dô : “Nh÷ng sù kiÖn c¬ b¶n cña cuéc C¸ch m¹ng tð s¶ n Ph¸p cuèi thÕ kØ XVIII” (nªu râ sù ph¸t triÓn ®i lªn cña c¸ch m¹ng, sù thÓ hiÖn vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n vµ ý nghÜa cña cuéc c¸ch m¹ng).
-KiÕn thøc c¬ b¶n vÒ mét vÊn ®Ò lÞch sö mµ néi dung ®ðîc tr×nh bµy qua mét sè bµi. VÝ dô : “C¸c cuéc c ¸ch m¹ng tð s¶n thÕ kØ XVI - thÕ kØ XIX” (nªu râ : nguyªn nh©n bïng næ, ®éng l ùc, l•nh ®¹o, h×nh thøc, diÔn biÕn, kÕt qu¶, ý nghÜa lÞch sö, h¹n chÕ).
LËp b¶ng hÖ thèng vÒ c¸c sù kiÖn chÝnh cña lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i (theo mÉu gîi ý) :
|
|
|
Thêi gian |
Sù kiÖn -néi dung c¬ b¶n |
KÕt qu¶, ý nghÜa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
44
2 NhËn thøc ®óng nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu
Häc tËp lÞch sö thÕ giíi cËn ®¹i kh«ng chØ n¾m c¸c sù kiÖn c¬ b¶n mµ ph¶i nhËn |
|||
thøc ®óng nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu. |
|
|
|
Thø nhÊt, cÇn hiÓu râ |
vÒ b¶n c hÊt c¸c cuéc c¸ch m¹ng tð s ¶n. Dï h×nh thøc, |
||
diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ ®¹ t ®ðîc kh¸c nhau, song ®Òu cã nguyªn nh©n s©u xa vµ c ¬ |
|||
b¶n gièng nhau, cïng nh»m mét môc tiªu chung (gi¶i quyÕt m ©u thuÉn gi÷a quan |
|||
hÖ phong kiÕn lçi thêi víi lùc lðîng s¶n xuÊt míi -tð b¶n chñ nghÜa). Th¾ng lîi cña |
|||
c¸ch m¹ng tð s¶n ë nh÷ng møc ®é kh¸ c nhau ®Òu t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ nghÜa tð |
|||
b¶n ph¸t triÓn. |
|
|
|
Thø hai, nh÷ng n¨m cuè i thÕ kØ XIX -®Çu thÕ kØ |
XX lµ thêi k× ph¸t tri Ón |
||
nhanh chãng vµ m¹nh mÏ cña chñ nghÜa tð b ¶n. §©y lµ thêi k× chñ nghÜa tð b¶n |
|||
tõ giai ® o¹n tù do c¹nh |
tranh chuyÓn dÇn san g giai ®o¹n ®é |
c q uyÒn, t øc chñ |
|
nghÜa ®Õ quèc. Chñ n ghÜa ®Õ qu èc cã n h÷ng ®Æc trðn g riªng, song kh«n g thay |
|||
®æi b¶n chÊt cña chñ nghÜa t ð b¶n mµ ch Ø lµm cho c¸c m©u thuÉn vèn cã vµ míi |
|||
n¶y sinh thªm trÇm träng. |
|
|
|
Thø ba, m©u thuÉn gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ tð s¶n -hai giai cÊp c¬ b¶n cña x• |
|||
héi tð b¶n chñ nghÜa _ ngµy cµng s©u s¾c, dÉn ®Õn cuéc ®Êu tranh cña v« s¶n chèng |
|||
tð s¶n ngµy cµng m¹nh mÏ. Phong trµo ®Êu tranh nµy ph¸t triÓn tõ “tù ph¸t” ®Õn “tù |
|||
gi¸c” vµ lµ c¬ së cho sù ra ®êi cña häc thuyÕt chñ nghÜa |
x• |
héi khoa häc, mµ |
|
C¸c M¸c vµ Phri-®rÝch ¡ng-ghen lµ nh÷ng ngðêi s¸ng lËp. Chñ nghÜa M ¸c ®• ®ða |
|||
phong trµo ®Êu tranh cña c «ng nh©n tõng bðíc ®i ®Õn th¾ng lîi, dï ph¶i tr¶i qua |
|||
nh÷ng bðíc th¨ng trÇm, nh÷ng thÊt b¹i. |
|
|
|
Thø tð, chñ ng hÜa tð b¶n ph¸t tri Ón g¾n liÒn víi cuéc x©m |
chiÕm c¸c n ðíc |
||
nhá yÕu ë c h©u ¸, ch©u Phi vµ khu vùc MÜ Latinh... lµm thuéc |
®Þa. ViÖc chiÕm |
h÷u thué c ®Þa cña c¸c nðíc tð b¶n thùc d©n dÉ n tíi m©u thuÉn gi÷a c¸c nðíc ®Õ |
|
quèc, ®ßi c hia l¹i thuéc ®Þa vµ lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra C |
hiÕn tranh thÕ |
giíi thø nhÊ t. |
|
Ngay tõ ®Çu, nh©n d©n c¸c nðíc bÞ x©m lðîc ®• ®Êu tranh m¹nh mÏ chèng chñ nghÜa thùc d©n, ®Õ quèc vµ sau ®ã chèng thÕ lùc phong kiÕn tay sai.
45
3 Bµi tËp thùc hµnh
Trong qu¸ tr×nh häc tËp, ®Æc biÖt khi «n tËp, cÇ n tiÕn hµnh nh÷ng bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan, bµi tËp tù luËn, bµi tËp thùc hµnh nh»m cñng cè, kh¾c s©u kiÕn thøc c¬ b¶n ®• häc.
|
|
|
$ 0 !& & * |
|
|
1. |
Néi d ung c¬ b¶n cña lÞch sö thÕ giíi cË n ®¹i bao gåm nh÷n g vÊn |
||||
|
|
|
®Ò nµo ? |
||
2. |
Nªu nh÷ng ®iÓm chung vµ riªng cña C¸ch m¹ng tð s¶n Anh thÕ kØ |
||||
|
|
|
XVII, ChiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa Anh ë B¾c MÜ vµ |
||
|
|
|
C¸ch m¹ng tð s¶n Ph¸p cuèi thÕ kØ X VIII (cã thÓ lËp b¶ng s o s¸nh, |
||
|
|
|
hÖ thèng kiÕn thøc...). |
||
3. |
Nªu mét sè luËn ®i Óm c¬ b¶n trong tð tðëng cña M¸c, ¡ng-ghen vµ |
||||
|
|
|
Lª-nin vÒ sø mÖnh lÞch sö cña giai cÊp c«ng nh©n. |
||
4. |
LËp b¶ng thèng kª nh÷ng diÔn biÕ n chÝnh cña ChiÕn tranh thÕ giíi |
||||
|
|
|
thø nhÊt. |
||
5. |
Tr×nh bµy diÔn biÕn chÝnh cña phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n |
||||
|
|
|
téc ë c¸c nðíc ch©u ¸. |
||
46
phÇn
LÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i
(PhÇn tõ n¨m 1917 ®Õn n¨m 1945)
47
Chð¬ng I
C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi Nga n¨m 1917
vμ c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë Liªn X«
(1921 − 1941)
C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi Nga n¨m 1917 Bµi 9 vμ cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ c¸ch m¹ng
(1917 - 1921)
C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi n¨m 1917 bïng næ vμ th¾ng lîi ë Nga, nhμ nðíc x· héi chñ nghÜa ®Çu tiªn ra ®êi, më ra mét thêi k× míi trong lÞch sö thÕ giíi. Gi÷a vßng v©y cña c¸c thÕ lùc ph¶n c¸ch m¹ng trong nðíc vμ c¸c nðíc ®Õ quèc bªn ngoμi, nh©n d©n X« viÕt, ®ðîc sù ñng hé cña nh©n d©n thÕ giíi, ®· kiªn cðêng chiÕn ®Êu, x©y dùng vμ b¶o vÖ thμnh c«ng nh÷ng thμnh qu¶ cña C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi.
I − C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi Nga n¨m 1917
1 T×nh h×nh nðíc Nga trðíc c¸ch m¹ng
Sau C¸ch m¹ng 1905 − 1907, Nga vÉn lμ mét nðíc qu©n chñ chuyªn chÕ, ®øng ®Çu lμ Nga hoμng Ni-c«-lai II. Sù tån t¹i cña chÕ ®é qu©n chñ vμ nh÷ng tμn tÝch phong kiÕn kh«ng chØ lμm cho ®êi sèng nh©n d©n Nga ngμy cμng khã kh¨n mμ cßn k×m h·m nÆng nÒ sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tð b¶n ë nðíc nμy. N¨m 1914, Nga hoμng tham gia cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc, g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng cho ®Êt nðíc : kinh tÕ suy sôp, n¹n ®ãi x¶y ra ë nhiÒu n¬i... Qu©n ®éi liªn tiÕp thua trËn. Mäi nçi khæ ®Ì nÆng lªn c¸c tÇng líp nh©n d©n, ®Æc biÖt lμ n«ng d©n, c«ng nh©n Nga vμ h¬n 100 d©n téc kh¸c trong ®Õ quèc Nga. Phong trμo ph¶n ®èi chiÕn tranh, ®ßi lËt ®æ chÕ ®é Nga hoμng lan réng kh¾p trong nðíc. ChÝnh phñ Nga hoμng ngμy cμng tá ra bÊt lùc, kh«ng cßn kh¶ n¨ng tiÕp tôc thèng trÞ nhð cò ®ðîc n÷a. Nðíc Nga ®· tiÕn s¸t tíi mét cuéc c¸ch m¹ng.
48
|
|
|
|
|
H×nh 23. Nh÷ng ngðêi lÝnh Nga ngoµi mÆt trËn, th¸ng 1 -1917 |
|
|
|
? |
Em cã nhËn xÐt g× vÒ t×nh h×nh nðíc Nga trðíc c¸ch m¹ng ? |
|
|
|
|
2 Tõ C¸ch m¹ng th¸ng Hai ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi
H×nh 24. “Tù do cho nðíc Nga” (tranh vÏ n¨m 1917 vÒ C¸ch m¹ng th¸ng Hai)
Th¸ng 2 -1917 (theo lÞch Nga)(1), cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ tð s ¶n bïng næ ë |
|
Nga. Sù kiÖn më ®Çu lµ cuéc bi |
Óu t×nh cña 9 v¹n n÷ c«ng nh ©n ë Th ñ ®« |
(1)ë Nga, trðíc th¸ng 3 – 1918 dïng lÞch Nga, so víi dð¬ng lÞch chËm 13 ngµy. S GK ghi nh÷ng sù kiÖn trðíc th ¸ng 3 – 1918 theo lÞch Ng a, cã ghi chó phÇn tÝnh theo dð¬ng lÞch trong ngoÆc ®¬n.
49