SGK_drive / Class 11 / 300_20200918025803_lich-su---da-ghep

Nh÷ng ngðêi l•nh ®¹o cuéc b¹o ®éng lµ TrÞnh V¨n

CÊn (§éi CÊn) -mét binh sÜ yªu nðíc vµ Lð¬ng Ngäc

QuyÕn -héi viªn cña ViÖt Nam Quang phôc héi bÞ giam

ë nhµ tï Th¸i Nguyªn.

Cuéc khëi nghÜa næ ra ®ªm 30 r¹ng s¸ng 31 -8 -

1917. Gi¸m binh N«-en bÞ giÕt. Qu©n khëi nghÜa chiÕm

c¸c c«ng së, ph¸ nhµ tï, gi ¶i phãng tÊt c¶ tï nh©n, lµm

chñ toµn bé thÞ x•, trõ tr¹i lÝnh Ph¸p. Ngän cê khëi nghÜa

“Nam binh phôc quèc” bay cao trªn bÇu trêi tØnh lÞ Th¸i

Nguyªn. L•nh ®¹o nghÜa qu©n ph¸t hÞch tuyªn bè Th¸i

Nguyªn ®éc lËp, ®Æt quèc hiÖu lµ §¹i Hïng, v¹ch téi ¸c

cña giÆc Ph¸p, kªu gäi ®ång bµo vïng lªn kh«i phôc nÒn

H×nh 75. TrÞnh V¨n CÊn

®éc lËp cña ®Êt nðíc.

(? -1918)

Phong trµo Héi kÝn ë Nam K×

5

Phong trµo yªu nðíc cña nh©n d©n Nam K× tån t¹i trong c¸c tæ chøc héi kÝn nhð

Thiªn ®Þa héi, NghÜa hoµ héi, Phôc hðng héi ... C¸c héi kÝn thðêng nóp dðíi h×nh

thøc t«n gi¸o, mª tÝn ®Ó dÔ tuyªn truyÒn vËn ®éng vµ ho¹t ®éng trong quÇn chóng,

chñ yÕu lµ n«ng d©n.

Trong nh©n d©n håi ®ã lan tr uyÒn r»ng Phan XÝch Long lµ dßng dâi nhµ

trêi, sai xuèng lµm vua nðíc Nam. Ngay trðíc chiÕn tranh, vµo n¨m 1913

®· cã 600 n«ng d©n c¸c tØnh Gia §Þnh, T©n An, VÜnh Long... mÆc ¸o bµ ba

tr¾ng, ®eo bïa chó, kÐo vµo Sµi Gßn ®Þnh ®¸nh chiÕm c«ng së, r åi ®ða

Phan XÝch Long lªn ng«i. §oµn ngðêi bÞ ®µn ¸p. Phan XÝch Long bÞ giam

gi÷ trong Kh¸m lín Sµi Gßn.

Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh, phong trµo Héi kÝn ph¸t triÓn rÇm ré ë tÊt c¶ c¸c

tØnh Nam K×. §¸ng chó ý nhÊ t lµ vô ®ét nhËp vµo S µi Gßn, mðu ph¸ Kh¸m lín ®Ó

cøu Phan XÝch Long.

§ªm 14 -2 -1916, mÊy tr¨m ngðêi ¨n mÆc gièng nhau (¸o c¸nh ®en, quÇn

tr¾ng, kh¨n tr¾ng quÊn cæ), mçi ngðêi ®Òu c ã gð¬m hoÆc gi¸o vµ bïa hé

mÖnh, chia lµm nhiÒu ng¶ tiÕn vµo Sµi Gßn. Qu©n ®Þch ®· ph¶n c«ng quyÕt

liÖt, nghÜa qu©n buéc ph¶i rót lui. Trong khi ®ã, lùc lðîng nghÜa qu©n cña

c¸c héi kÝn ë Gia §Þnh, Thñ DÇu Mét, Biªn Hoµ, Chî Lín ®· tËp hîp xung

quanh Sµi Gßn chê phèi hîp, nhðn g kh«ng nhËn ®ðîc hiÖu lÖnh nhð ®·

®Þnh nªn buéc ph¶i rót lui.

Phong trµo Héi kÝn ë Nam K× thùc chÊt lµ phong trµo ®Êu tranh cña n«ng d©n -

nh÷ng ngðêi bÞ ®Ì nÐn ®Õn cïng cùc ®• vïng lªn quyÕt liÖt, nhðng v× thiÕu sù l•nh

®¹o cña giai cÊp tiªn tiÕn nªn ®• nhanh chãng thÊt b¹i.

?

T¹i sao c¸c héi kÝn dïng h×nh thøc t«n gi¸o vµ sö dông bïa chó trong tæ chøc vµ

ho¹t ®éng ?

Phong trµo c«ng nh©n

1

Trong nh÷ng n¨m ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, c«ng nh©n ®• kÕt hîp ®Êu tranh

®ßi quyÒn lîi kinh tÕ víi b¹o ®éng vò trang.

Ngµy 22

-2 -1916, n÷ c«ng nh©n nhµ m¸y sµng KÕ Bµo (Qu¶ng Ninh) nghØ viÖc

7 ngµy chèng cóp ph¹t lð¬ng. Còng trong n¨m nµy, gÇn 100 c«ng nh©n máthan Hµ Tu

®• ®¸nh tr¶ bän lÝnh khè xanh khi chóng ®Õn cðíp bãc hµng ho¸, trªu ghÑo phô n÷.

Trong c¸c th¸ng 6 vµ 7 - 1917, 22 c«ng nh©n má b«xÝt Cao

B»ng bá trèn ;

47 c«ng nh©

n Th¸i B ×nh míi ®Õn c òng chèng l ¹i b än cai thÇu. Ngµy

31

-8 -1917, nhiÒu c«ng nh©n ë c¸c má than PhÊn MÔ vµ Na Dð¬ng tham gia khëi

nghÜa Th¸i Nguyªn. Còng n¨m ®ã, c«ng nh©n má than Hµ T u biÓu t×nh trðíc v¨n

phßng chñ má ®ßi th¶ mét sè c«ng nh©n bÞ b¾t v× tham gia ®Êu tranh.

N¨m 1918, kho¶ng 700 c «ng nh©n má than Hµ Tu ®èt nhµ mét tªn cai thÇu

ngðîc ®•i c«ng nh©n.

Nhð vËy, tiÕp nèi phong trµo c«ng nh©n håi ®Çu thÕ kØ, phong

trµo c«ng nh©n

ph¶i mÊt thªm 11 n¨m n÷a ®Ó tiÕn hµnh cuéc b×nh ®Þnh qu©n sù míi t¹m thêi thiÕt

lËp ®ðîc nÒn thèng trÞ trªn toµn câi ViÖt Nam.

Trong nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XIX, cuéc ®Êu tranh vò trang chèng P h¸p cña

nh©n d©n ta tiÕp tôc næ ra. Th¸ng 7 -1885, phong trµo CÇn vð¬ng ®ðîc ph¸t ®éng,

kÐo dµi ®Õn n¨m 1896 míi chÊm døt.

Cïng lóc víi phong

trµo CÇ n vð¬ng, phong trµo ®Êu tranh t ù vÖ ë c¸c ®Þa

phð¬ng, tiªu biÓu l µ cuéc khëi nghÜa n«ng d©n Y ªn ThÕ, lµ biÓu hiÖn cô thÓ, sinh

®éng tinh thÇn quËt khëi, bÊt khuÊt c ña nh©n d©n ta.

MÆc dï thÊt b¹i, do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, trong ®ã chñ

yÕu lµ thiÕu mét lùc lðîng x• héi tiªn tiÕn, cã ®ñ n¨ng lùc l•nh ®¹o, phong trµo yªu

nðíc cuèi thÕ kØ XIX®• ®¸nh mét mèc son trong trang sö chèng ngo¹i x©m cña d©n

téc ta vµ ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u.

Nh÷ng biÕn ®æi trong ®êi sèng kinh tÕ -xn héi ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX

3

Tõ n¨m 1897, sau khi ®µ n ¸ p cuéc khëi nghÜa cuèi cïng tro ng phong trµo

CÇn vð¬ng lµ khëi nghÜa Hð¬ng Khª vµ tiÕn hµnh gi¶ng hoµ víi Hoµng Hoa Th¸m

ë Yªn ThÕ, thùc d©n Ph¸p b¾t tay vµo c«ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa quy m«, cã hÖ

thèng trªn toµn câi §«ng Dð¬ng.

ViÖt Nam dÇn dÇn trë

thµnh mét nðíc thuéc ®Þa nöa pho ng kiÕn vµ bÞ biÕn

Phong trµo yªu nðíc vµ c¸ch m¹ng

4

Cuèi thÕ kØ XIX, ngän cê phong kiÕn ®• tá ra lçi thêi. Gi÷a l óc ®ã, trµo lðu

tð tðëng d©n chñ tð s¶n b¾t ®Çu déi vµo

ViÖt N am qua Nh Ët B¶n, T rung Quèc

vµ Ph¸p. §ang trong lóc bÕ t¾c vÒ tð tðëng, c¸c sÜ phu yªu nðíc ViÖt Nam thêi ®ã

®• hå hëi ®ãn nhËn nh÷ng ¶ nh hðëng cña

trµo lðu tð tðëng míi. Hä cæ s uý cho

“v¨n minh t©n häc” vµ më c uéc vËn ®éng

®æi míi trªn nhiÒu lÜnh vùc : kinh tÕ,

chÝnh trÞ, tð tðëng, v¨n ho¸.

Tuy nhiªn, do tÇm nh×n h¹n chÕ vµ cã nh÷ng trë lùc kh«ng thÓ v ðît qua, cuèi

cïng cuéc vËn ®éng yªu nðíc cña c¸c sÜ phu ®Çu thÕ kØ XX ®• thÊt b¹i. Nh÷ng cè

g¾ng ®¸ng kh©m phôc cña hä chØ míi t¹o ra ®ðîc mét cuéc vËn ®éng theo khuynh

hðíng d©n chñ tð s¶n chø chða cã kh¶ n¨ng lµm bïng næ mét cuéc c¸ch m¹ng tð

s¶n thùc sù ë nðíc ta.

Bªn c¹nh cuéc vËn ®éng yªu nðíc theo khuynh hðíng d©n chñ t

ð s¶n nhð

§«ng du, §«ng Kinh nghÜa thôc, Duy t©n..., trong h¬n 10 n¨m ®Çu thÕ kØ XX

vÉn

tiÕp tôc bïng næ phong trµo ®Ê u tranh cña n«ng d©n, ®iÓn h×nh lµ khëi n

ghÜa

Yªn ThÕ vµ c¸c cuéc næi dËy cña ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè.

Trong nh÷ng n¨m ChiÕ n tra nh thÕ giíi thø nhÊt, p hong trµo c¸ch m¹ng