Giíi thiÖu kh¸i qu¸t néi dung träng t©m cña ®Ò : vai trß vµ gi¸ trÞ cña rõng trong cuéc sèng con ng−êi.
Th©n bµi (gi¶i quyÕt vÊn ®Ò)
Ph¸t triÓn néi dung träng t©m ®· nªu ë phÇn më bµi :
– Gi¸ trÞ, lîi Ých lín lao mµ rõng mang l¹i cho con ng−êi :
+Lµ l¸ phæi duy tr× sù sèng trªn tr¸i ®Êt ;
+TiÒm Èn bao nhiªu tµi nguyªn quý b¸u ;
+§em l¹i vÎ ®Ñp b×nh yªn cho cuéc sèng.
– Mµu xanh cña rõng ®ang bÞ ®e do¹ :
+Rõng ®ang bÞ ch¸y, bÞ chÆt ph¸, khai th¸c bõa b·i ;
+Nguyªn nh©n : sù bÊt cÈn vµ nhËn thøc n«ng c¹n, vô lîi cña chÝnh con ng−êi.
– Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó g×n gi÷ mµu xanh cña rõng :
+KÕ ho¹ch l©u dµi ;
+Nh÷ng viÖc tr−íc m¾t cÇn lµm.
KÕt bµi (kÕt thóc vÊn ®Ò)
Nh÷ng c¶m xóc, mong −íc cña b¶n th©n vÒ mét tr¸i ®Êt m·i m·i mµu xanh. b) Tõ dµn ý trªn, anh (chÞ) h·y :
Bæ sung, ®iÒu chØnh hoÆc x©y dùng mét dµn ý theo c¸ch cña m×nh.
– LËp dµn ý cho §Ò 2 vµ 3.
20
lÏ GHÐt TH¦¥NG
(TrÝch TruyÖn Lôc V©n Tiªn)
NguyÔn §×nh ChiÓu(*)
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
HiÓu ®−îc t− t−ëng ghÐt h«n qu©n, b¹o chóa, th−¬ng ng−êi hiÒn tµi cña t¸c gi¶ qua lêi «ng Qu¸n trong ®o¹n trÝch.
ThÊy ®−îc nghÖ thuËt truyÒn c¶m b»ng c¸ch dïng ®iÖp ng÷, thµnh ng÷, tiÓu ®èi, tõ l¸y trong ®o¹n trÝch.
TiÓu dÉn
TruyÖn Lôc V©n Tiªn lµ t¸c phÈm lín cña v¨n häc ViÖt Nam, ®−îc nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ nh©n d©n Nam Bé yªu chuéng. NguyÔn §×nh ChiÓu s¸ng t¸c TruyÖn Lôc V©n Tiªn vµo kho¶ng sau n¨m 1850, khi «ng më tr−êng d¹y häc. T¸c phÈm ®−îc s¸ng t¸c trªn c¬ së c¸c m« tÝp cña v¨n häc d©n gian vµ truyÖn trung ®¹i kÕt hîp víi mét sè t×nh tiÕt cã thËt trong cuéc ®êi t¸c gi¶. TruyÖn ®−îc l−u truyÒn s©u réng vµ cã nhiÒu dÞ b¶n.
TruyÖn kÓ vÒ Lôc V©n Tiªn, mét chµng trai v¨n vâ song toµn, trªn ®−êng ®i thi ®· ®¸nh tan bän c−íp, cøu KiÒu NguyÖt Nga. NguyÖt Nga nguyÖn lÊy chµng ®Ó tr¶ nghÜa. Còng trªn ®−êng ®i thi ®−îc tin mÑ chÕt, chµng ph¶i vÒ chÞu tang vµ th−¬ng khãc mÑ ®Õn mï hai m¾t. Chµng bÞ TrÞnh H©m ghen tµi, lõa ®Èy xuèng s«ng råi bÞ cha con Vâ ThÓ Loan trë mÆt : tr−íc kia høa g¶ con g¸i cho, sau thÊy Lôc V©n Tiªn bÞ mï th× béi −íc, bá chµng trong hang nói. Nh−ng chµng ®−îc ng−êi tèt vµ thÇn cøu, cuèi cïng m¾t chµng s¸ng ra, thi ®ç Tr¹ng nguyªn, ®−îc cö ®i ®¸nh giÆc ¤ Qua, cøu n−íc.
NguyÖt Nga chung thuû víi V©n Tiªn nh−ng bÞ Th¸i s− b¾t ®i cèng cho giÆc. Nµng kh«ng chÞu, nh¶y xuèng s«ng tù tö, nh−ng ®−îc cøu sèng. Sau ®ã, nµng bÞ cha con Bïi KiÖm Ðp duyªn, ph¶i bá trèn. Cuèi cïng, V©n Tiªn th¾ng trËn trë vÒ gÆp l¹i NguyÖt Nga, cïng nµng kÕt duyªn vî chång.
§o¹n trÝch LÏ ghÐt th−¬ng (tõ c©u 473 ®Õn 504) nãi vÒ cuéc trß chuyÖn gi÷a nh©n vËt «ng Qu¸n vµ mÊy nho sÜ trÎ tuæi. §ã lµ lóc V©n Tiªn cïng b¹n V−¬ng Tö Trùc ®i thi, vµo qu¸n trä gÆp TrÞnh H©m vµ Bïi KiÖm còng lµ sÜ tö.
(*) VÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp v¨n häc cña NguyÔn §×nh ChiÓu, xem bµi NguyÔn §×nh ChiÓu ë trang 35.
21
TrÞnh H©m ®Ò nghÞ bèn ng−êi lµm th¬, so tµi cao thÊp. TrÞnh H©m, Bïi KiÖm
thua tµi l¹i nghi Lôc V©n Tiªn vµ V−¬ng Tö Trùc gian lËn. ¤ng Qu¸n nh©n ®ã míi bµn vÒ lÏ ghÐt th−¬ng ë ®êi(*).
* * *
1. Qu¸n r»ng : "Kinh sö(1) ®· tõng, Coi råi l¹i khiÕn lßng h»ng xãt xa.
Hái thêi ta ph¶i nãi ra,
V× ch−ng hay ghÐt còng lµ hay th−¬ng". 5. Tiªn r»ng : "Trong ®ôc ch−a t−êng,
Ch¼ng hay th−¬ng ghÐt, ghÐt th−¬ng lÏ nµo ?". Qu¸n r»ng : "GhÐt viÖc tÇm phµo(2),
GhÐt cay, ghÐt ®¾ng, ghÐt vµo tËn t©m. GhÐt ®êi KiÖt, Trô mª d©m(3),
10. §Ó d©n ®Õn nçi sa hÇm sÈy hang. GhÐt ®êi U, LÖ(4) ®a ®oan(5),
KhiÕn d©n luèng chÞu lÇm than mu«n phÇn. GhÐt ®êi Ngò b¸(6) ph©n v©n(7),
Chuéng bÒ dèi tr¸ lµm d©n nhäc nh»n.
15.GhÐt ®êi thóc quý(8) ph©n b¨ng(9),
Sím ®Çu(10) tèi ®¸nh l»ng nh»ng(11) rèi d©n.
(*)ë phÇn V¨n häc, ®Ó tiÖn theo dâi, ng−êi biªn so¹n th−êng ®¸nh sè thø tù dßng th¬ hoÆc chia ®o¹n v¨n b¶n.
(1)Kinh sö : s¸ch kinh vµ s¸ch sö cña nho gia.
(2)ViÖc tÇm phµo : viÖc ví vÈn. Trong bµi cã nghÜa lµ viÖc x»ng bËy cã h¹i cho d©n.
(3)KiÖt, Trô mª d©m : vua KiÖt cuèi ®êi nhµ H¹, vua Trô cuèi ®êi nhµ Th−¬ng. Hai vua tµn ¸c, hoang d©m, bÞ nh©n d©n o¸n ghÐt mµ mÊt ng«i.
(4)U, LÖ : U V−¬ng vµ LÖ V−¬ng ®êi nhµ Chu lµm nhiÒu viÖc b¹o ng−îc.
(5)§a ®oan : l¾m chuyÖn l«i th«i.
(6)Ngò b¸ : n¨m vua ch− hÇu thêi Xu©n thu ®êi nhµ Chu. C¸c vua nµy û thÕ n−íc lín, muèn x−ng b¸ nªn kÐo bÌ kÐo c¸nh, xói n−íc nµy ®¸nh n−íc kia, khèng chÕ, lÊn ¸t nhµ Chu, g©y chiÕn tranh h¹i d©n.
(7)Ph©n v©n : ë ®©y ý nãi lén xén, rèi lo¹n (kh¸c víi tõ "ph©n v©n" trong tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i).
(8)Thóc quý : ®êi suy lo¹n cuèi nhµ §−êng, chiÕn tranh liªn miªn, nh©n d©n rÊt khæ.
(9)Ph©n b¨ng : chia l×a ®æ n¸t.
(10)§Çu : ®Çu hµng.
(11)L»ng nh»ng : ý nãi t×nh thÕ rèi bêi, kÐo dµi ; gì kh«ng ra.
22
Th−¬ng lµ th−¬ng ®øc th¸nh nh©n(1), Khi n¬i Tèng, VÖ lóc TrÇn, lóc Khu«ng(2).
Th−¬ng thÇy Nhan Tö(3) dë dang,
20. Ba m−¬i mèt tuæi, t¸ch ®µng c«ng danh. Th−¬ng «ng Gia C¸t(4) tµi lµnh,
GÆp c¬n H¸n m¹t(5) ®· ®µnh phui pha(6). Th−¬ng thÇy §æng Tö(7) cao xa,
ChÝ thêi cã chÝ, ng«i mµ kh«ng ng«i.
25.Th−¬ng ng−êi Nguyªn L−îng(8) ngïi ngïi,
Lì bÒ gióp n−íc l¹i lui vÒ cµy.
Th−¬ng «ng Hµn Dò(9) ch¼ng may,
Sím d©ng lêi biÓu, tèi ®µy ®i xa.
Th−¬ng thÇy Liªm, L¹c(10) ®· ra,
(1), (2) §øc th¸nh nh©n : chØ Khæng Tö, ng−êi n−íc Lç, sèng ë thêi Xu©n thu, tõng ®i c¸c n−íc Tèng, VÖ, TrÇn,... t×m c¸ch thùc hiÖn ®¹o cña m×nh mµ kh«ng ®−îc. Khu«ng lµ tªn Êp, n¬i «ng ®· tõng bÞ v©y h·m.
(3)Nhan Tö : Nhan Håi, tªn tù lµ Tö Uyªn, häc trß ®øc h¹nh nhÊt cña Khæng Tö, mÊt khi míi ba m−¬i mèt tuæi.
(4)Gia C¸t : Gia C¸t L−îng, tªn tù lµ Khæng Minh, ng−êi næi tiÕng m−u l−îc. ¤ng mét lßng gióp L−u BÞ kh«i phôc c¬ nghiÖp nhµ H¸n, nh−ng ®Õn khi chÕt (n¨m m−¬i t− tuæi), sù nghiÖp vÉn ch−a hoµn thµnh.
(5)H¸n m¹t : thêi nhµ H¸n suy vi, tøc vµo kho¶ng thêi Tam quèc ph©n tranh. C¬n H¸n m¹t cßn cã nghÜa lµ lóc vËn nhµ H¸n ®· hÕt.
(6)Phui pha : uæng phÝ.
(7)§æng Tö : §æng Träng Th−, nhµ nho næi tiÕng thêi H¸n, tµi cao häc réng, ®−îc t«n lµm "§¹i s−" mét thêi. ¤ng tõng lµm Giang §« t−íng thêi H¸n Vò §Õ, ®Ò xuÊt nhiÒu kÕ s¸ch cho nhµ vua, nh−ng bÞ b¾t giam, suýt bÞ giÕt h¹i, sau ®−îc x¸ téi. ¤ng l¹i lµm TÓ t−íng cho vua Liªu T©y, sau sî tai ho¹, c¸o bÖnh vÒ nhµ, v× thÕ mµ nãi "ng«i mµ kh«ng ng«i".
(8)Nguyªn L−îng : tªn tù cña §µo TiÒm (cßn cã tªn lµ Uyªn Minh). ¤ng lµ nhµ v¨n thêi TÊn, tÝnh thanh cao, häc réng, th¬ v¨n lçi l¹c. §ang lµm quan, v× kh«ng chÞu quþ luþ quan trªn, «ng bá vÒ nhµ, tù lµm ruéng ®Ó sèng.
(9)Hµn Dò : nhµ v¨n næi tiÕng thêi §−êng, v× d©ng biÓu khuyªn vua §−êng ®õng tin ®¹o PhËt mµ bÞ gi¸ng chøc vµ ®µy ®i xa.
(10)Liªm, L¹c : Liªm, tøc "Liªm Khª tiªn sinh" (ng−êi dùng nhµ häc "Liªm Khª th− ®−êng"), tªn lµ Chu §«n Di. L¹c, chØ hai anh em Tr×nh H¹o, Tr×nh Di, quª ë L¹c D−¬ng. C¶ ba ®Òu lµ triÕt gia næi tiÕng thêi Tèng, cã ra lµm quan, nh−ng do quan ®iÓm b¶o thñ, kh«ng ®−îc vua vµ ph¸i "T©n ®¶ng" tin dïng, nªn l¹i trë vÒ d¹y häc.
23
30. BÞ lêi xua ®uæi vÒ nhµ gi¸o d©n(1). Xem qua kinh sö mÊy lÇn,
Nöa phÇn l¹i ghÐt, nöa phÇn l¹i th−¬ng".
(Theo Th¬ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1971)
h−íng dÉn häc bµi
1.C©u nãi cña nh©n vËt «ng Qu¸n "V× ch−ng hay ghÐt còng lµ hay th−¬ng" cho thÊy gi÷a th−¬ng vµ ghÐt cã mèi liªn quan víi nhau nh− thÕ nµo ?
2.Lêi «ng Qu¸n nãi vÒ kinh sö cho thÊy «ng ghÐt lo¹i ng−êi nµo, v× lÝ do g× ? Qua ®ã, cã thÓ hiÓu thùc chÊt t− t−ëng cña «ng Qu¸n lµ g× ?
3.¤ng Qu¸n th−¬ng nh÷ng ai, nh÷ng ng−êi Êy cã ®Æc ®iÓm chung nµo ? §iÒu ®ã cho thÊy «ng quan t©m ®Õn nh÷ng líp ng−êi nµo trong x· héi ?
4.Nh÷ng chuyÖn sö s¸ch Trung Quèc mµ «ng Qu¸n nãi ®Õn cho thÊy nhµ th¬ suy nghÜ g× khi viÕt TruyÖn Lôc V©n Tiªn ?
5.ChØ ra c¸c ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ trong lêi cña «ng Qu¸n nh− : ®iÖp ng÷, thµnh ng÷, tiÓu ®èi, tõ l¸y. Ph©n tÝch t¸c dông cña chóng trong viÖc t¹o nªn giäng ®iÖu truyÒn c¶m cña «ng Qu¸n trong ®o¹n trÝch.
bµi tËp n©ng cao
Kh¸i qu¸t t− t−ëng nhµ th¬ ®−îc thÓ hiÖn trong ®o¹n trÝch LÏ ghÐt th−¬ng.
tri thøc ®äc - hiÓu
Giäng ®iÖu trong t¸c phÈm v¨n häc
S¾c th¸i c¶m xóc cña lêi v¨n ®−îc t¹o nªn bëi c¸c ph−¬ng tiÖn ng«n ng÷ nh− tõ x−ng gäi (nµng, chµng, ta, tí, h¾n, thÞ, anh, chÞ,...), danh tõ, tÝnh tõ, ®éng tõ, thµnh ng÷, biÖn ph¸p tu tõ,... cïng biÓu hiÖn mét th¸i ®é, t×nh c¶m chñ ®¹o nh− yªu, ghÐt, mØa mai, chÕ nh¹o,... Ch¼ng h¹n, giäng ®iÖu c¶m th−¬ng, giäng ®iÖu trµo phóng, giäng ®iÖu khinh b¹c, giäng ®iÖu ngîi ca,...
(1) Gi¸o d©n : d¹y d©n.
24
§äc thªm
cH¹y giÆc
nguyÔn ®×nh chiÓu
TiÓu dÉn
Ch¹y giÆc lµ bµi th¬ thÓ hiÖn lßng yªu n−íc nång nµn cña NguyÔn §×nh ChiÓu ®−îc viÕt vµo thêi ®iÓm nÒn ®éc lËp d©n téc cña ViÖt Nam bÞ ®e do¹ mét c¸ch nghiªm träng. Thùc d©n Ph¸p tÊn c«ng §µ N½ng, do vÊp ph¶i sù kh¸ng cù
m¹nh mÏ cña qu©n triÒu ®×nh nhµ NguyÔn vµ gÆp mét sè ®iÒu bÊt lîi kh¸c, liÒn quay vµo Sµi Gßn, trµn tíi s«ng BÕn NghÐ(1), nh©n lóc qu©n ta phßng bÞ l¬ lµ
mµ h¹ ®ån Gia §Þnh råi tõ ®ã ®¸nh loang ra c¸c tØnh miÒn ®«ng vµ miÒn t©y Nam Bé. NguyÔn §×nh ChiÓu tuy mï loµ nh−ng theo dâi rÊt s¸t t×nh h×nh ®Êt n−íc. ¤ng v« cïng ®au ®ín tr−íc nh÷ng th¶m c¶nh mµ qu©n c−íp n−íc ®· g©y nªn cho ®ång bµo ta vµ rÊt thÊt väng vÒ sù hÌn yÕu, bÊt lùc cña triÒu ®×nh.
*
* *
Tan chî võa nghe tiÕng sóng T©y(2), Mét bµn cê thÕ(3) phót sa tay(4). Bá nhµ lò trÎ l¬ x¬ ch¹y(5),
MÊt æ bÇy chim d¸o d¸c bay (6). BÕn NghÐ cña tiÒn tan bät n−íc,
§ång Nai(7) tranh ngãi nhuèm mµu m©y. Hái trang(8) dÑp lo¹n rµy ®©u v¾ng,
Nì ®Ó d©n ®en m¾c n¹n nµy ?
(Th¬ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu, NXB V¨n häc, Hµ Néi, 1963)
(1)BÕn NghÐ : tªn cò cña s«ng Sµi Gßn, còng lµ tªn cò cña vïng Sµi Gßn.
(2)T©y : chØ thùc d©n Ph¸p.
(3)Cê thÕ : bµn cê ®−îc bµy s½n nh− mét bµi to¸n ®è hãc hiÓm sao cho viÖc th¾ng thua ®−îc ph©n ®Þnh chØ qua mét vµi n−íc ®i.
(4)ý c¶ c©u : Qu©n ta nóng thÕ vµ ®Êt n−íc ta ®ang l©m vµo mét côc diÖn bi ®¸t, gièng nh− ng−êi ch¬i cê thÕ ®· bÞ s¬ s¶y mét n−íc quyÕt ®Þnh vµ ®øng tr−íc nguy c¬ thÊt b¹i.
(5)L¬ x¬ ch¹y : ch¹y trong tr¹ng th¸i hít h¬ hít h¶i, hoang mang, mÊt ph−¬ng h−íng.
(6)D¸o d¸c bay : bay mét c¸ch ho¶ng lo¹n, ng¬ ng¸c, kh«ng thÓ tù ®Þnh h−íng.
(7)§ång Nai : tªn s«ng, còng lµ tªn mét vïng ®Êt.
(8)Trang : tõ chØ ng−êi, dïng víi s¾c th¸i trang träng, t«n kÝnh (vÝ dô : trang nam nhi, trang h¶o h¸n).
25
H−íng dÉn ®äc thªm
1.Nªu chñ ®Ò cña bµi th¬. NhËn xÐt vÒ tÝnh thèng nhÊt cña c¸c chi tiÕt, h×nh ¶nh trong bµi.
2.C¶nh ch¹y giÆc ®· ®−îc miªu t¶ cô thÓ vµ xóc ®éng nh− thÕ nµo trong hai c©u 3 4 ?
3.Ph©n tÝch nh÷ng cung bËc, s¾c th¸i kh¸c nhau cña nçi ®au mµ t¸c gi¶ biÓu lé trong bµi th¬.
4.Giäng ®iÖu ë hai c©u cuèi cña bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh c¶m g× ? (Chó ý nghÖ thuËt sö dông tõ trang, tõ nì cña t¸c gi¶).
5.Nªu suy nghÜ vÒ t×nh c¶m yªu n−íc cña nhµ th¬ NguyÔn §×nh ChiÓu ®−îc béc lé trong t¸c phÈm.
LuyÖn tËp vÒ ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
BiÕt ph©n tÝch, lµm næi bËt c¸ch t¸c gi¶ vËn dông ng«n ng÷ chung vµo viÖc t¹o lËp t¸c phÈm v¨n ch−¬ng.
1. Ph©n tÝch nh÷ng ®o¹n vµ bµi th¬ sau ®©y, lµm râ nÐt riªng cña mçi t¸c gi¶ trong viÖc sö dông ng«n ng÷ ®Ó biÓu hiÖn c¶nh vËt vµ con ng−êi.
Hoa d·i nguyÖt, nguyÖt in mét tÊm, NguyÖt lång hoa, hoa th¾m tõng b«ng.
NguyÖt hoa, hoa nguyÖt trïng trïng, Tr−íc hoa d−íi nguyÖt trong lßng xiÕt ®©u !
(§oµn ThÞ §iÓm B¶n diÔn N«m Chinh phô ng©m)
G−¬ng nga chªnh chÕch dßm song, Vµng gieo ngÊn n−íc, c©y lång bãng s©n.
26
H¶i ®−êng l¶ ngän ®«ng l©n,
Giät s−¬ng gieo nÆng, cµnh xu©n la ®µ.
Mét m×nh lÆng ng¾m bãng nga,
Rén ®−êng gÇn víi nçi xa bêi bêi.
(NguyÔn Du TruyÖn KiÒu)
TiÕng suèi trong nh− tiÕng h¸t xa, Tr¨ng lång cæ thô, bãng lång hoa. C¶nh khuya nh− vÏ, ng−êi ch−a ngñ, Ch−a ngñ v× lo nçi n−íc nhµ.
(Hå ChÝ Minh C¶nh khuya)
2. Ph©n tÝch c¸ch NguyÔn Tu©n sö dông c¸c biÖn ph¸p tu tõ qua ®o¹n trÝch sau ®©y :
Ch−a bao giê c« T¬ thÊy râ c¸i ®au khæ ngËm ngïi cña tiÕng ®µn ®¸y buæi
nµy. TiÕng ®µn hËm hùc, chõng nh− kh«ng tho¸t hÕt ®−îc vµo kh«ng gian. Nã nghÑn ngµo, liÔm kÕt(1) c¸i u uÊt vµo tËn bªn trong lßng ng−êi thÈm ©m. Nã lµ mét
c¸i t©m sù kh«ng tiÕt ra ®−îc. Nã lµ mét nçi ñ kÝn bùc däc b−ng bÝt. Nã gièng nh− c¸i tr¹ng huèng than thë cña mét c¶nh ngé v« tri ©m... Nã lµ niÒm vang déi qu»n qu¹i cña nh÷ng tiÕng chung t×nh. Nã lµ c¸i d− ba cña bÓ chiÒu ®øt ch©n sãng. Nã lµ c¬n giã ch¼ng lät kÏ mµnh th−a. Nã lµ sù t¸i ph¸t chøng tËt phong thÊp vµo c÷ cuèi thu dÇm dÒ m−a Èm vµ nhøc nhèi x−¬ng tuû. Nã lµ c¸i l¶ lay nhµo l×a cña l¸ bá cµnh. Nã lµ c¸i lª thª cña nÊm v« danh hiu hiu ngän vµng so le. Nã lµ c¸i oan uæng ngh×n ®êi cña cuéc sèng thanh ©m. Nã lµ sù khèn n¹n khèn ®èn cña chØ t¬ con phÝm...
(Chïa §µn)
3. Ph©n tÝch ®Ó lµm râ c¸ch sö dông biÖn ph¸p tu tõ so s¸nh cña tõng t¸c gi¶ trong nh÷ng c©u, ®o¹n trÝch sau ®©y :
TiÕng suèi trong nh− tiÕng h¸t xa.
(Hå ChÝ Minh C¶nh khuya)
TiÕng h¸t trong nh− tiÕng ngäc tuyÒn.
(ThÕ L÷ TiÕng gäi bªn s«ng)
(1) LiÔm kÕt : thu gom l¹i, kÕt tô l¹i.
27
Con gÆp l¹i nh©n d©n nh− nai vÒ suèi cò Cá ®ãn giªng hai, chim Ðn gÆp mïa, Nh− ®øa trÎ th¬ ®ãi lßng gÆp s÷a
ChiÕc n«i ngõng bçng gÆp c¸nh tay ®−a.
(ChÕ Lan Viªn – TiÕng h¸t con tµu)
Cßn xa l¾m míi ®Õn c¸i th¸c d−íi. Nh−ng ®· thÊy tiÕng n−íc rÐo gÇn m·i l¹i rÐo to m·i lªn. TiÕng n−íc th¸c nghe nh− lµ o¸n tr¸ch g×, råi l¹i nh− lµ van xin, råi l¹i nh− lµ khiªu khÝch, giäng g»n mµ chÕ nh¹o. ThÕ råi nã rèng lªn nh− tiÕng mét ngµn con tr©u méng ®ang lång lén gi÷a rõng vÇu rõng tre nøa næ löa, ®ang ph¸ tu«ng rõng löa, rõng löa cïng gÇm thÐt víi ®µn tr©u da ch¸y bïng bïng.
(NguyÔn Tu©n Ng−êi l¸i ®ß S«ng §µ)
Bµi viÕt sè 1
(NghÞ luËn x· héi)
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
VËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Ò v¨n, luËn ®iÓm vµ c¸c thao t¸c lËp luËn ®· häc ë líp 10 ®Ó viÕt bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét hiÖn t−îng ®êi sèng.
BiÕt tr×nh bµy vµ diÔn ®¹t c¸c néi dung bµi viÕt mét c¸ch s¸ng sña, ®óng quy c¸ch.
Tham kh¶o c¸c ®Ò v¨n sau ®©y :
§Ò 1. Suy nghÜ cña anh (chÞ) vÒ phong trµo ñng hé quü "V× ng−êi nghÌo". §Ò 2. Quan niÖm cña anh (chÞ) vÒ lèi sèng gi¶n dÞ cña mét con ng−êi.
§Ò 3. Anh (chÞ) nghÜ g× khi nh×n nh÷ng c¸nh rõng tiÕp tôc bÞ tµn ph¸ ? §Ò 4. Cuéc sèng sÏ ra sao nÕu nguån n−íc s¹ch ngµy cµng v¬i c¹n ?
28
V¨n tÕ nghÜa sÜ(1) cÇn Giuéc(2)
nguyÔn ®×nh chiÓu
KÕt qu¶ cÇn ®¹t
HiÓu ®−îc vÎ ®Ñp bi tr¸ng mµ gi¶n dÞ cña h×nh t−îng ng−êi nghÜa sÜ n«ng d©n CÇn Giuéc vµ thÊy ®−îc th¸i ®é c¶m phôc, xãt th−¬ng cña t¸c gi¶ ®èi víi hä.
N¾m ®−îc gi¸ trÞ nghÖ thuËt (tÝnh chÊt tr÷ t×nh, thñ ph¸p t−¬ng ph¶n vµ viÖc sö dông ng«n ng÷) cña bµi v¨n tÕ.
Khu di tÝch mé vµ ®Òn thê cô §å ChiÓu ë Êp 3, x· An §øc (Ba Tri, BÕn Tre) (¶nh : Th«ng tÊn x· ViÖt Nam V¨n Kh¸nh)
(1)NghÜa sÜ : ng−êi cã chÝ khÝ, kh«ng qu¶n hi sinh v× viÖc nghÜa nh− cøu ng−êi, cøu n−íc.
(2)CÇn Giuéc : vïng ®Êt nay lµ huyÖn CÇn Giuéc, tØnh Long An.
29