1.Nh÷ng nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn cuéc ChiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa Anh ë B¾c MÜ ?
2.LËp niªn biÓu vÒ diÔn biÕn cuéc ChiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa Anh ë B¾c MÜ.
3.V× sao nãi : ChiÕn tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c thuéc ®Þa Anh ë B¾c MÜ thùc chÊt lµ mét cuéc c¸ch m¹ng tð s¶n ?
phÇn ®äc thªm
Tuyªn ng«n §éc lËp ngµy 4 _ 7 _ 1776
“… Chóng t«i kh¼ng ®Þnh mét ch©n lÝ hiÓn nhiªn r»ng mäi ngðêi sinh ra ®Òu b×nh ®¼ng, r»ng t¹o ho¸ ®‘ ban cho hä nh÷ng quyÒn tÊt yÕu vµ bÊt kh¶ x©m ph¹m, trong ®ã cã quyÒn sèng, quyÒn ®ðîc tù do vµ mðu cÇu h¹nh phóc.
R»ng ®Ó ®¶m b¶o cho nh÷ng quyÒn lîi nµy, c¸c chÝnh phñ ®ðîc lËp ra trong nh©n d©n vµ cã ®ðîc nh÷ng quyÒn lùc chÝnh ®¸ng trªn c¬ së sù nhÊt trÝ cña nh©n d©n, r»ng bÊt cø khi nµo mét thÓ chÕ chÝnh quyÒn nµo ®ã ph¸ vì nh÷ng môc tiªu nµy, th× nh©n d©n cã quyÒn thay ®æi hoÆc lo¹i bá chÝnh quyÒn ®ã vµ lËp nªn mét chÝnh quyÒn míi, ®Æt trªn nÒn t¶ng nh÷ng nguyªn t¾c còng nhð tæ chøc thùc thi quyÒn hµnh theo mét thÓ chÕ sao cho cã hiÖu qu¶ tèt nhÊt ®èi víi an ninh vµ h¹nh phóc cña hä…”
(Theo : The Declaration of Independence & The Constitution of the United States of America (Tuyªn ng«n §éc lËp & HiÕn ph¸p Hoa K×), Embassy of the United States of America, tr.2)
VÒ c¸ch mÖnh MÜ
“... MÜ tuy r»ng c¸ch mÖnh thµnh c«ng ®‘ h¬n 150 n¨m nay (tÝnh ®Õn n¨m 1924 _ ngðêi trÝch chó thÝch), nhðng c«ng n«ng vÉn cø cùc khæ...
Êy lµ v× c¸ch mÖnh MÜ lµ c¸ch mÖnh tð b¶n, mµ c¸ch mÖnh tð b¶n chða ph¶i c¸ch mÖnh ®Õn n¬i”.
(Theo : Hå ChÝ Minh, Toµn tËp, TËp 2, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia, H., 2000, tr. 270)
20
Bµi
4
C¸ch m¹ng t s¶n Ph¸p cuèi thÕ kØ XVIII
C¸ch m¹ng tð s¶n Ph¸p næ ra vµo cuèi thÕ kØ XVIII lµ cuéc c¸ch m¹ng x· héi s©u réng, ®· xo¸ bá chÕ ®é phong kiÕn, më ®ðêng cho chñ nghÜa tð b¶n ph¸t triÓn ë Ph¸p vµ cã ¶nh hðëng lín ®Õn cuéc ®Êu tranh d©n téc, d©n chñ ë ch©u ¢u.
I _ Nh÷ng tiÒn ®Ò cña c¸ch m¹ng
1. T×nh h×nh kinh tÕ nðíc Ph¸p trðíc n¨m 1789
Trðíc c¸ch m¹ng, n«ng nghiÖp Ph¸p kÐm ph¸t triÓn : c«ng cô, kÜ thuËt canh t¸c
cßn th« s¬, mét phÇn ba diÖn tÝch ®Êt ®ai bÞ bá hoang, n¨ng suÊt c©y trång thÊp...
Trong nhiÒu vïng, ®Æc biÖt ë c¸c tØnh §«ng B¾c, mét sè ®Þa chñ lín chuyÓn sang phð¬ng thøc kinh doanh tð b¶n chñ nghÜa (më trang tr¹i, thuª nh©n c«ng) nhðng kh«ng thµnh c«ng. Nh×n chung, trong n«ng nghiÖp Ph¸p, quan hÖ phong kiÕn vÉn ®ðîc duy tr× cïng víi phð¬ng thøc bãc lét cò.
Vµo cuèi thÕ kØ XVIII, c«ng nghiÖp Ph¸p ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn. NhiÒu thµnh thÞ nhð Boãc-®«, N¨ng-t¬, Ha-vr¬... lín m¹nh nhanh chãng do s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu t¬ lôa, v¶i, hµng thªu, len, th¶m, ®å sø, n÷ trang. Hµng mÜ phÈm cña Ph¸p næi tiÕng trªn thÞ trðêng ch©u ¢u. NÐt næi bËt lµ c«ng trðêng thñ c«ng ë Ph¸p kh¸ lín, mçi c«ng trðêng thu hót tõ 40 ®Õn 200 c«ng nh©n lµm thuª. Mét vµi c«ng trðêng dÖt th¶m thu hót ®Õn 1 600 lao ®éng. Ph¸t triÓn nhÊt lµ c¸c nghÒ dÖt v¶i, t¬ lôa, luyÖn kim, khai má, chÕ t¹o vò khÝ.
Thð¬ng nghiÖp trong vµ ngoµi nðíc ph¸t ®¹t, c¸c c«ng ti thð¬ng m¹i Ph¸p më réng bu«n b¸n víi nhiÒu nðíc ë ch©u ¢u vµ phð¬ng §«ng. Song, sù giao lðu hµng ho¸ trong nðíc còng nhð viÖc bu«n b¸n víi nðíc ngoµi cßn gÆp nhiÒu c¶n trë : mçi ®Þa phð¬ng cã chÕ ®é thuÕ quan riªng, hÖ thèng ®o lðêng kh«ng thèng nhÊt...
Nh÷ng ®iÒu nµy ®‘ ng¨n c¶n viÖc h×nh thµnh thÞ trðêng d©n téc. §éc quyÒn cña nhµ nðíc vÒ lóa m×, muèi vµ mét sè hµng ho¸ kh¸c còng h¹n chÕ viÖc bu«n b¸n víi nhiÒu nðíc ch©u ¢u.
NÒn kinh tÕ nðíc Ph¸p trðíc c¸ch m¹ng cã nh÷ng nÐt g× næi bËt ?
21
2. T×nh h×nh chÝnh trÞ _ x· héi
Trðíc c¸ch m¹ng, Ph¸p lµ mét nðíc qu©n chñ chuyªn chÕ, víi chÕ ®é ®¼ng cÊp rÊt kh¾t khe. X‘ héi chia thµnh ba ®¼ng cÊp : T¨ng l÷, Quý téc vµ §¼ng cÊp thø ba.
Hai ®¼ng cÊp trªn, gåm t¨ng l÷ cÊp cao vµ quý téc phong kiÕn, lµ nh÷ng ®¼ng cÊp hðëng nhiÒu ®Æc quyÒn. Hä kh«ng ph¶i ®ãng thuÕ, n¾m gi÷ c¸c chøc vô quan träng trong Gi¸o héi, bé m¸y chÝnh quyÒn vµ qu©n ®éi.
§¼ng cÊp thø ba gåm nhiÒu giai cÊp, tÇng líp x‘ héi cã nh÷ng quyÒn lîi vµ nguyÖn väng kh«ng gièng nhau :
Tð s¶n cã thÕ lùc kinh tÕ m¹nh nhðng kh«ng cã quyÒn lùc chÝnh trÞ, bÞ nhµ vua vµ c¸c l‘nh chóa ®Þa phð¬ng ng¨n c¶n ho¹t ®éng kinh doanh.
|
Giai cÊp tð s¶n còng chia ra nhiÒu tÇng |
|
|
líp : ®¹i tð s¶n (chñ ng©n hµng, chñ c¸c |
|
|
h‘ng bu«n lín), tð s¶n lo¹i võa (tð s¶n |
|
|
c«ng thð¬ng) vµ tð s¶n nhá. Tuú theo ®Þa |
|
|
vÞ vµ quyÒn lîi, mçi tÇng líp trong giai |
|
|
cÊp tð s¶n cã th¸i ®é chÝnh trÞ vµ tinh thÇn |
|
H×nh 9. T×nh c¶nh n«ng d©n Ph¸p |
||
®Êu tranh chèng phong kiÕn kh¸c nhau. |
trðíc c¸ch m¹ng (tranh biÕm ho¹) |
N«ng d©n chiÕm h¬n 90% |
|
|
d©n sè, phÇn lín lµ nh÷ng t¸ ®iÒn. Ngoµi viÖc nép t«, hä ph¶i nép nhiÒu lo¹i |
|
thuÕ, chÞu nhiÒu nghÜa vô phong kiÕn. |
|
N«ng d©n ph¶i nép t« cho quý téc phong kiÕn (b»ng 50% sè hoa lîi thu ho¹ch), nép thuÕ thËp ph©n (b»ng 10% sè hoa lîi thu ho¹ch) cho nhµ thê, nép thuÕ ®inh, thuÕ ruéng, thuÕ muèi cho nhµ nðíc. Hä cßn ph¶i chÞu nhiÒu thø lao dÞch cho l‘nh chóa vµ nhµ nðíc : ®¾p ®ðêng, x©y cÇu, vËn t¶i, cung cÊp lð¬ng thùc cho binh lÝnh... Trªn thùc tÕ, phÇn hoa lîi cßn l¹i cho n«ng d©n ch¼ng ®ðîc lµ bao.
C«ng nh©n tËp trung ë c¸c thµnh thÞ lín (riªng Pa-ri cã 30 v¹n c«ng nh©n). §iÒu kiÖn lao ®éng vµ ®êi sèng cña hä rÊt khã kh¨n (ngµy lµm viÖc kÐo dµi, lð¬ng thÊp...). Nh÷ng ngðêi b×nh d©n thµnh thÞ kh¸c nhð thî thñ c«ng, ngðêi bu«n b¸n nhá, d©n nghÌo... sèng t¹m bî, chen chóc trong nh÷ng vïng ngo¹i «.
M©u thuÉn gi÷a quý téc phong kiÕn, nhµ thê víi c¸c tÇng líp nh©n d©n trong §¼ng cÊp thø ba ngµy mét gay g¾t. NhiÒu cuéc ®Êu tranh chèng chÕ ®é phong kiÕn
22
næ ra, ®Æc biÖt lµ c¸c cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n vµ cña c«ng nh©n ë Li-«ng, Pa-ri vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XVIII.
_ LËp s¬ ®å vµ tr×nh bµy vÒ chÕ ®é ba ®¼ng cÊp trong x· héi phong kiÕnPh¸p. Quan s¸t h×nh 9 vµ tr×nh bµy néi dung lÞch sö ®ðîc ph¶n ¸nh.
3. Cuéc ®Êu tranh trªn lÜnh vùc tð tðë
ThÕ kØ XVIII ë ch©u ¢u ®ðîc gäi lµ ThÕ kØ ¸nh s¸ng. NhiÒu nhµ v¨n, nhµ tð tðëng tiÕn bé ®‘ lªn ¸n m¹nh mÏ sù ¸p bøc, bãc lét cña chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ, ®¶ kÝch Gi¸o héi kit«, muèn dïng “¸nh s¸ng” quÐt s¹ch bãng tèi phong kiÕn vµ “khai s¸ng” cho nh©n d©n.
ë Ph¸p, vµo thÕ kØ nµy xuÊt hiÖn ba nhµ tð tðëng tiªu biÓu lµ : M«ng-te-xki-¬, V«n-te(1) vµ Rót-x«.
H×nh 10. S. M«ng-te-xki-¬ |
H×nh 11. V«n-te |
H×nh 12. G. G. Rót-x« |
(1689 _ 1755) |
(1694 _ 1778) |
(1712 _ 1778) |
S¸c-l¬ Lu-i M«ng-te-xki-¬ chñ trð¬ng h¹n chÕ quyÒn cña vua, b¶o ®¶m quyÒn tù do cña c«ng d©n. Trong quyÓn Tinh thÇn luËt ph¸p, «ng ®Ò ra nguyªn t¾c vÒ ph©n chia râ rÖt ba quyÒn : lËp ph¸p, hµnh ph¸p vµ tð ph¸p.
V«n-te chñ trð¬ng x©y dùng chÝnh quyÒn qu©n chñ, do mét nhµ vua s¸ng suèt ®øng ®Çu. ¤ng b¶o vÖ quyÒn tù do tÝn ngðìng, song l¹i lªn ¸n nhµ thê Kit« lµ trë ng¹i cña tiÕn bé. ¤ng còng kh¼ng ®Þnh quyÒn tð h÷u lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho mét x‘ héi cã trËt tù.
Gi¨ng Gi¾c Rót-x« chñ trð¬ng xo¸ bá triÖt ®Ó nÒn qu©n chñ, ph¶n ®èi chÕ ®é tð h÷u lín. Trong quyÓn KhÕ ðíc x€ héi, «ng cho r»ng trËt tù x‘ héi ®ßi hái ph¶i duy tr× chÕ ®é së h÷u nhá, chñ trð¬ng thµnh lËp chÕ ®é céng hoµ.
(1) Tªn thËt lµ Phr¨ng-xoa Ma-ri A-ru-ª.
23
Ngoµi c¸c nhµ tð tðëng tiªu biÓu kÓ trªn, cßn cã nhµ tð tðëng cÊp tiÕn Mª-li-ª vµ nhãm B¸ch khoa toµn thð.
Gi¨ng Mª-li-ª (1664 _ 1729) lµ mét cha ®¹o lµng quª, xuÊt th©n n«ng d©n, lªn ¸n nghiªm kh¾c sù bÊt c«ng cña chÕ ®é phong kiÕn, sù gi¶ dèi cña Gi¸o héi. ¤ng kiªn quyÕt ®Êu tranh xo¸ bá sù ¸p bøc bãc lét, thñ tiªu chÕ ®é tð h÷u vµ coi ruéng ®Êt ph¶i lµ tµi s¶n chung cña n«ng d©n.
Nhãm B¸ch khoa toµn thð, do §¬-ni §i-®r« (1713 _ 1784) l‘nh ®¹o, chñ trð¬ng biªn so¹n vµ phæ biÕn réng r‘i kiÕn thøc cña c¸c ngµnh khoa häc theo quan ®iÓm duy vËt cho ®«ng ®¶o quÇn chóng ®Ó hä gi¸ c ngé, ®Êu tranh chèng chÕ ®é phong kiÕn vµ t«n gi¸o.
Tð tðëng vµ quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ Khai s¸ng cã ý nghÜa tiÕn bé, ®ðîc quÇn chóng tin theo, tÝch cùc chuÈn bÞ cho mét cuéc c¸ch m¹ng x‘ héi s¾p tíi.
_ Tr×nh bµy nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c nhµ tð tðëng tiÕn bé Ph¸p thÕ kØ XVIII.
_ V× sao nh÷ng quan ®iÓm nµy cã ý nghÜa chuÈn bÞ cho cuéc c¸ch m¹ng
4. C¸ch m¹ngs¾p bïngtíi ? næ
§Çu n¨m 1789, nh÷ng ®iÒu kiÖn cho cuéc c¸ch m¹ng næ ra ®‘ chÝn muåi. Ngµy 5 _ 5 _ 1789, Héi nghÞ ba ®¼ng cÊp ®ðîc triÖu tËp (tõ n¨m 1614, Héi nghÞ
nµy kh«ng ®ðîc tæ chøc), v× vua Lu-i XVI cÇn c¸c ®¹i biÓu tho¶ thuËn cho vay tiÒn vµ ®¸nh thªm thuÕ míi ®Ó gi¶i quyÕt t×nh h×nh khñng ho¶ng tµi chÝnh. Lóc nµy, sè nî cña nhµ vua lªn tíi 5 tØ livr¬, mµ sè thu ng©n s¸ch l¹i gi¶m.
§Ó ph¶n ®èi ý ®å t¨ng thuÕ cña nhµ vua, ngµy 17 _ 6 _ 1789, ®¹i biÓu §¼ng cÊp thø ba cïng mét sè quý téc, t¨ng l÷ häp vµ tù tuyªn bè lµ Quèc héi lËp hiÕn, c¬ quan duy nhÊt cã quyÒn th«ng qua c¸c ®¹o luËt tµi chÝnh.
Nhµ vua tËp trung qu©n ®éi ®Ó chèng l¹i Quèc héi, g©y nªn mét lµn sãng c«ng phÉn trong quÇn chóng lao ®éng.
Ngµy 14 _ 7 _ 1789(1), ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n Pa-ri, chñ yÕu lµ c«ng nh©n, thî thñ c«ng, d©n nghÌo thµnh thÞ tù vò trang, tÊn c«ng c¸c trô së, c¬ quan quan träng cña thµnh phè vµ chiÕm nhµ tï Ba-xti _ biÓu tðîng cña chÕ ®é phong kiÕn chuyªn chÕ.
C¸ch m¹ng bïng næ vµ giµnh th¾ng lîi ë Pa-ri råi lan nhanh ra c¸c thµnh phè vµ c¸c vïng n«ng th«n trong nðíc Ph¸p.
(1) VÒ sau, ngµy 14 _ 7 ®ðîc lÊy lµm “Ngµy D©n téc”, råi trë thµnh ngµy Quèc kh¸nh cña nðíc Ph¸p.
24
H×nh 13. TÊn c«ng ph¸o ®µi _ nhµ tï Ba-xti
H·y quan s¸t h×nh 13 vµ tr×nh bµy sù kiÖn ®ðîc diÔn t¶.
II _ ChÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn _ nÒn céng hoµ thø nhÊt (1792)
1. ChÕ ®é qu©nchñ lËp hiÕn(tõ 14 _ 7 _ 1789®Õn 10 _ 8 _ 1792)
Sau th¾ng lîi ngµy 14 _ 7, ph¸i LËp hiÕn thuéc tÇng líp ®¹i tð s¶n lªn n¾m quyÒn. Ngµy 4 _ 8 _ 1789, Quèc héi LËp hiÕn tuyªn bè xo¸ bá mét sè nghÜa vô
phong kiÕn cña n«ng d©n, song c¸c ®Æc quyÒn c¬ b¶n cña quý téc vÉn ®ðîc duy tr×. Quèc héi còng quyÕt ®Þnh tÞch thu ruéng ®Êt cña Gi¸o héi, ®em b¸n víi gi¸ cao.
Ngµy 26 _ 8 _ 1789, Quèc héi LËp hiÕn th«ng qua Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ D©n quyÒn víi khÈu hiÖu næi tiÕng : “Tù do _ B×nh ®¼ng _ B¸c ¸i”. Tuyªn ng«n x¸c ®Þnh quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c c«ng d©n, thõa nhËn quyÒn tù do d©n chñ, nhÊn m¹nh quyÒn së h÷u tµi s¶n lµ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vµ thiªng liªng.
B¶n Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ D©n quyÒn gåm PhÇn më ®Çu vµ 17 ®iÒu.
§iÒu 1. Mäi ngðêi sinh ra ®Òu cã quyÒn sèng tù do vµ b×nh ®¼ng ; mäi sù ph©n biÖt x‘ héi chØ cã thÓ ®Æt trªn c¬ së lîi Ých chung.
25
§iÒu 2. Môc ®Ých cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ lµ g×n gi÷ c¸c quyÒn tù nhiªn vµ kh«ng thÓ tðíc bá cña con ngðêi ; ®ã lµ quyÒn tù do, quyÒn së h÷u, quyÒn ®ðîc an toµn vµ quyÒn chèng ¸p bøc.
§iÒu 3. Nguyªn t¾c cña mäi chñ quyÒn chñ yÕu ®Æt trªn c¬ së cña d©n téc, kh«ng mét tæ chøc, kh«ng mét c¸ nh©n nµo cã thÓ sö dông quyÒn hµnh mµ kh«ng xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c nµy.
...
§iÒu 17. QuyÒn së h÷u lµ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vµ thiªng liªng, kh«ng ai cã thÓ
tðíc bá...
ChÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ bÞ lËt ®æ, song ng«i vua vÉn ®ðîc duy tr×, nhµ vua vÉn t×m mäi c¸ch chèng l¹i c¸ch m¹ng : kh«ng phª chuÈn Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ D©n quyÒn, b¸c bá c¸c s¾c lÖnh ¶nh hðëng ®Õn quyÒn lîi cña quý téc vµ t¨ng l÷... TÇng líp ®¹i tð s¶n ®ang cÇm quyÒn muèn tho¶ hiÖp víi nhµ vua ®Ó ng¨n c¶n quÇn chóng tiÕp tôc ®ða c¸ch m¹ng ph¸t triÓn.
Th¸ng 9 _ 1791, Quèc héi LËp hiÕn th«ng qua HiÕn ph¸p, x¸c ®Þnh thÓ chÕ qu©n chñ lËp hiÕn cho nðíc Ph¸p. HiÕn ph¸p 1791 ®‘ tõ bá mét sè nguyªn t¾c tiÕn bé cña Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ D©n quyÒn 1789.
HiÕn ph¸p chia c«ng d©n thµnh hai lo¹i : “c«ng d©n tÝch cùc” (nh÷ng ngðêi cã tµi s¶n, ®ãng thuÕ cao) cã quyÒn bÇu cö, øng cö, lµm viÖc trong bé m¸y chÝnh quyÒn vµ “c«ng d©n tiªu cùc” (gåm ®a sè nh÷ng ngðêi lao ®éng nghÌo) kh«ng cã quyÒn chÝnh trÞ. Phô n÷ ®ãng gãp nhiÒu cho c¸ch m¹ng, nhðng vÉn kh«ng cã quyÒn c«ng d©n.
Quèc héi cßn ban hµnh nhiÒu ®¹o luËt nhð : ®¹o luËt cÊm b‘i c«ng (§¹o luËt L¬ Sap¬liª), ®¹o luËt duy tr× chÕ ®é n« lÖ ë thuéc ®Þa.
Mét sè nhiÖm vô c¬ b¶n cña c¸ch m¹ng kh«ng ®ðîc gi¶i quyÕt, trðíc hÕt lµ vÊn ®Ò ruéng ®Êt cho n«ng d©n, quyÒn tù do d©n chñ cho nh©n d©n lao ®éng. C¸c thÕ lùc ph¶n ®éng trong nðíc t×m mäi c¸ch ph¸ ho¹i : quý téc, t¨ng l÷ di cð, cÇu viÖn nðíc ngoµi chèng c¸ch m¹ng hoÆc xói giôc nh©n d©n (chñ yÕu lµ n«ng d©n mé ®¹o) næi dËy chèng chÝnh quyÒn. Gi÷a n¨m 1791, vua cïng hoµng hËu trèn ra nðíc ngoµi, song ®‘ bÞ b¾t ë gÇn biªn giíi.
Trong t×nh h×nh rèi ren Êy, liªn qu©n hai nðíc phong kiÕn ¸o _ Phæ chuÈn bÞ ®em qu©n ®µn ¸p phong trµo c¸ch m¹ng ë Ph¸p.
_ Qua mét sè ®iÒu kho¶nnªutrªncña Tuyªn ng«n Nh©n quyÒn vµ D©n quyÒn, em cã nhËnxÐtg× ?
_ Nh÷ng sù kiÖn nµo chøng tá tÇng líp ®¹i tð s¶n cÇm quyÒn ë Ph¸p ®· lµm ngõng trÖ sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng ?
26
2. ChÕ ®é céng hoµ (tõ 21 - 9 - 1792 ®Õn 2 - 6 - 1793)
¸ Ngµy 20 _ 4 _ 1792, nðíc Ph¸p c¸ch m¹ng tuyªn chiÕn víi ¸o. §øng vÒ phÝa o lµ liªn minh phong kiÕn ch©u ¢u. Do tinh thÇn chiÕn ®Êu yÕu kÐm cña sÜ quan (phÇn lín xuÊt th©n quý téc) vµ néi ph¶n (hoµng hËu Ph¸p Ma-ri ¡ng-toa-nÐt chuyÓn kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cho qu©n ®Þch), qu©n Ph¸p liªn tiÕp thua trËn ; vïng B¾c vµ T©y
Ph¸p bÞ x©m chiÕm.
Trðíc t×nh h×nh ®ã, ngµy 11 _ 7 _ 1792, Quèc héi tuyªn bè “Tæ quèc l©m nguy”, vµ ®Ò ra nhiÒu biÖn ph¸p cÊp b¸ch, trong ®ã cã viÖc tuyÓn thªm 20 000 qu©n t×nh nguyÖn. Nhµ vua b¸c bá c¸c chñ trð¬ng nµy. PhÉn né, qu©n t×nh nguyÖn tõ c¸c tØnh h¸t vang bµi ca M¸cx©ye(1), tiÕn vÒ Pa-ri, cïng nh©n d©n vµ “§éi qu©n quÇn dµi”(2) ë Thñ ®« khëi nghÜa ngµy 10 _ 8 _ 1792. Hä tÊn c«ng Cung ®iÖn Tuy-l¬-ri, n¬i ë cña vua Lu-i XVI, b¾t nhµ vua vµ hoµng hËu. ChÝnh quyÒn chuyÓn sang tay tð s¶n c«ng, thð¬ng nghiÖp, thuéc ph¸i Gir«ng®anh(3).
Mét Quèc héi míi ®ðîc bÇu ra theo chÕ ®é phæ th«ng ®Çu phiÕu cho tÊt c¶ c¸c c«ngd©n nam tõ 21 tuæitrë lªn. Quèc héi häp ngµy20 _ 9 _ 1792.Cïngngµy Êy,qu©n Ph¸p ®¸nh th¾ng qu©n x©m lðîc ë Van-mi.
Van-mi lµ mét lµng thuéc tØnh Sam-pa-nh¬ (ë §«ng B¾c Ph¸p), gÇn biªn giíi BØ. N¬i ®©y diÔn ra mét trËn ¸c chiÕn gi÷a qu©n Ph¸p vµ qu©n Phæ. Víi tinh thÇn dòng c¶m, qu©n Ph¸p lÇn ®Çu tiªn ®¸nh ®uæi qu©n x©m lðîc Phæ khái ®Êt nðíc.
Ngay h«m sau (21 _ 9), Quèc héi quyÕt ®Þnh thñ tiªu chÕ ®é qu©n chñ, phÕ truÊt nhµ vua vµ tuyªn bè thµnh lËp nÒn céng hoµ ®Çu tiªn cña nðíc Ph¸p _ nÒn Céng hoµ thø nhÊt. Dðíi ¸p lùc cña quÇn chóng, ngµy 21 _ 1 _ 1793 Lu-i XVI bÞ xö tö v× téi ph¶n quèc.
Lóc bÊy giê, t×nh h×nh nðíc Ph¸p l¹i c¨ng th¼ng. Nðíc Anh tð s¶n tham gia liªn minh cña c¸c nðíc phong kiÕn ch©u ¢u ®¸nh chiÕm nhiÒu vïng nðíc Ph¸p. N«ng d©n ë V¨ng-®ª vµ c¶ miÒn T©y B¾c bÞ bän ph¶n ®éng xói giôc, næi lo¹n chèng chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng. Gi¸ c¶ t¨ng cao. Nh©n d©n ®ãi khæ, nhðng vÉn h¨ng h¸i chèng ngo¹i x©m.
Sau chiÕn th¾ng Van-mi, qu©n Ph¸p chuyÓn sang ph¶n c«ng, ®uæi qu©n x©m lðîc ra khái biªn giíi ; trªn ®ðêng truy kÝch ®Þch, hä chiÕm lu«n BØ vµ vïng t¶ ng¹n s«ng Ranh. Song, do nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ, x‘ héi, chÝnh trÞ trong nðíc, qu©n Ph¸p l¹i thua trËn mét lÇn n÷a, ph¶i rót khái BØ, vÒ nðíc.
(1)Sau nµy, bµi ca M¸cx©ye trë thµnh Quèc ca cña nðíc Ph¸p.
(2)§éi qu©n cña nh©n d©n, mÆc quÇn dµi, kh¸c víi qu©n ®éi cña triÒu ®×nh mÆc quÇn chÏn.
(3)Ph¸i nµy ®¹i diÖn cho phÇn lín tð s¶n c«ng thð¬ng ë quËn Gi-r«ng-®¬, vïng T©y Nam nðíc Ph¸p.
27
ChÝnh quyÒncña ph¸i Gir«ng®anh kh«ng kiªn quyÕt kh¸ngchiÕn,v× sî quÇn chóng tiÕp tôc ®ða c¸ch m¹ng ®i xa, lµm thiÖt h¹i ®Õn quyÒn lîi cña giai cÊp tð s¶n.
_ Th¸i ®é cña nh©n d©n Ph¸p trðíc t×nh h×nh “Tæ quèc l©m nguy” nhð thÕ nµo ?
_ ViÖc xö tö vua Lu-i XVI cã ý nghÜa g× ?
III _ nÒn Chuyªn chÝnh d©n chñ c¸ch m¹ng Giac«banh (1793 _ 1794)
Trðíc cuéc tiÕn c«ng cña qu©n x©m lðîc, ngµy 31 _ 5 _ 1793, quÇn chóng c¸ch m¹ng Pa-ri xuèng ®ðêng ®ßi b¾t vµ xÐt xö nh÷ng ngðêi cÇm quyÒn Gir«ng®anh vÒ téi ph¶n béi Tæ quèc, ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng. Ngµy 2 _ 6 _ 1793, Quèc d©n qu©n cïng hµng v¹n thî thñ c«ng, c«ng nh©n bao v©y trô së Quèc héi, b¾t giam nh÷ng ngðêi cÇm quyÒn Gir«ng®anh.
ChÝnh quyÒn chuyÓn sang tay nh÷ng ngðêi Giac«banh(1), ®øng ®Çu lµ R«-be-spie. C¸ch m¹ng Ph¸p chuyÓn sang giai ®o¹n cao nhÊt _ giai ®o¹n chuyªn chÝnh d©n chñ c¸ch m¹ng.
ChÝnh phñ Giac«banh thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p kiªn quyÕt ®Ó chèng thï trong giÆc ngoµi, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n.
§¹o luËt th¸ng 6 _ 1793 tr¶ l¹i cho n«ng d©n ruéng ®Êt c«ng ®‘ bÞ phong kiÕn quý téc chiÕm ®o¹t. ChÝnh phñ cßn tÞch thu ruéng ®Êt cña quý téc, chia thµnh tõng m¶nh nhá b¸n cho n«ng d©n nghÌo, ®ðîc tr¶ dÇn trong thêi h¹n 10 n¨m. C¸c ®Æc quyÒn vµ phô thu cña phong kiÕn bÞ xo¸ bá hoµn toµn vµ vÜnh viÔn. ChÝnh phñ ®ða c¸c ®éi vò trang vÒ c¸c tØnh ®Ó trðng thu lóa m× cña quý téc ®Þa chñ vµ phó n«ng, nh»m cung cÊp b¸nh m× cho nh©n d©n c¸c thµnh thÞ, ®Æc biÖt lµ Pa-ri, ®ang thiÕu lð¬ng thùc.
Th¸ng 6 _ 1793, HiÕn ph¸p míi ®ðîc th«ng qua, quy ®Þnh : thiÕt lËp chÕ ®é céng hoµ, xo¸ bá hoµn toµn sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ ®¼ng cÊp, mäi c«ng d©n tõ 21 tuæi trë lªn ®ðîc bÇu cö. Trªn thùc tÕ, HiÕn ph¸p 1793 chða ®ðîc thi hµnh, song lµ v¨n kiÖn ph¸p lÝ tiÕn bé h¬n so víi HiÕn ph¸p 1791.
§Ó b¶o vÖ c¸chm¹ng,chèng thï trong giÆcngoµi, Uû ban Cøu nðíc do R«-be-spie ®øng ®Çu, ®Ò nghÞ Quèc héi th«ng qua vµ thi hµnh nhiÒu biÖn ph¸p kiªn quyÕt. Ngµy 23 _ 8 _ 1793, S¾c lÖnh tæng ®éng viªn toµn quèc ®ðîc ban hµnh, huy ®éng nh©n d©n tham gia qu©n ®éi c¸ch m¹ng. Hðëng øng lÖnh tæng ®éng viªn, 42 v¹n ngðêi ®‘ t×nh nguyÖn tham gia qu©n ®éi c¸ch m¹ng.
(1) LÊy theo tªn tu viÖn Th¸nh Gia-cèp, lµ n¬i ®Æt trô së cña c©u l¹c bé Giac«banh.
28
H×nh 14. Lðîc ®å lùc lðîng ph¶n c¸ch m¹ng tÊn c«ng nðíc Ph¸p n¨m 1793 |
§Çu n¨m 1794, nðíc Ph¸p c¸ch m¹ng cã 14 ®¹o qu©n, ®ðîc trang bÞ ®Çy ®ñ, do |
nh÷ng viªn tðíng trÎ, trung thµnh víi c¸ch m¹ng chØ huy. Quèc héi cßn ban hµnh |
®¹o luËt XÐt xö nh÷ng ngðêi t×nh nghi, LuËt gi¸ tèi ®a ®èi víi lð¬ng thùc vµ thùc |
phÈm ®Ó chèng n¹n ®Çu c¬, tÝch tr÷, quy ®Þnh møc tiÒn lð¬ng tèi ®a cho c«ng nh©n. |
ChØ trong thêi gian ng¾n, c¸c cuéc b¹o lo¹n dÇn dÇn bÞ dËp t¾t, chÝnh quyÒn |
c¸ch m¹ng ®ðîc thiÕt lËp vµ b¾t ®Çu ®ðîc cñng cè. T×nh h×nh chiÕn sù còng chuyÓn |
biÕn cã lîi cho nðíc Ph¸p c¸ch m¹ng : Cuèi n¨m 1793 _ ®Çu n¨m 1794, qu©n Ph¸p |
giµnh ®ðîc thÕ chñ ®éng trªn chiÕn trðêng ; mïa thu n¨m 1794, c¸c ®éi qu©n |
x©m lðîc lÇn lðît bÞ ®uæi ra khái biªn giíi, ho¹t ®éng qu©n sù l¹i diÔn ra trªn |
l‘nh thæ c¸c nðíc thï ®Þch. C¸ch m¹ng Ph¸p ®¹t tíi ®Ønh cao. |
_ Ph©n tÝch ý nghÜa c¸c biÖn ph¸p cña ChÝnh phñ c¸ch m¹ng do ph¸i |
Giac«banh n¾m quyÒn. |
_ LËp b¶ng so s¸nh néi dung c¸c hiÕn ph¸p n¨m 1791 vµ 1793. |
29 |