T×nh h×nh NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m ®Çu sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt
2. Nh÷ngnhðn¨mthÕænnµo®Þnh? 1924 _ 1929
Trong nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX, khi nðíc MÜ bðíc vµo thêi k× phån vinh th× nðíc NhËt chØ ®¹t ®ðîc sù æn ®Þnh t¹m thêi. Sau khi kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng nh÷ng n¨m 1920 _ 1921, ®Õn n¨m 1926 s¶n lðîng c«ng nghiÖp míi phôc håi trë l¹i vµ vðît møc trðíc chiÕn tranh. Tuy nhiªn, nÒn c«ng nghiÖp chñ yÕu dùa vµo xuÊt khÈu cña NhËt B¶n ngµy cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc c¹nh tranh víi MÜ vµ c¸c nðíc T©y ¢u.
Tõ mét nðíc cã søc s¶n xuÊt vµ møc xuÊt khÈu t¨ng qu¸ nhanh trong chiÕn tranh, bðíc vµo thËp niªn 20 cña thÕ kØ XX, NhËt B¶n ph¶i nhËp khÈu qu¸ møc do khan hiÕm nguyªn liÖu vµ nhiªn liÖu. Nh÷ng khã kh¨n nµy cµng t¨ng lªn khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1927 bïng næ ë Thñ ®« T«-ki-«. Còng trong n¨m nµy, phÇn lín c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp chØ sö dông tõ 20% ®Õn 25% c«ng suÊt. Sè ngðêi thÊt nghiÖp t¨ng m¹nh, n«ng d©n bÞ bÇn cïng ho¸, søc mua cña ngðêi d©n suy gi¶m lµm cho thÞ trðêng trong nðíc ngµy cµng thu hÑp.
§Ó ®èi phã víi nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®“ thi hµnh mét sè c¶i c¸ch chÝnh trÞ (nhð ban hµnh luËt bÇu cö phæ th«ng cho nam giíi, c¾t gi¶m ng©n s¸ch quèc phßng...) vµ gi¶m bít c¨ng th¼ng trong quan hÖ víi c¸c cðêng quèc bªn ngoµi. Tuy nhiªn, tõ n¨m 1927 Tðíng Ta-na-ca _ mét phÇn tö qu©n phiÖt _ lªn n¾m chÝnh quyÒn, ®“ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i hiÕu chiÕn. ChÝnh phñ Ta-na-ca chñ trð¬ng dïng vò lùc ®Ó bµnh trðíng ra bªn ngoµi nh»m gi¶i
quyÕt khã kh¨n trong nðíc. Cïng víi viÖc qu©n sù ho¸ ®Êt nðíc, Ta-na-ca ®“ v¹ch ra kÕ ho¹ch chiÕn tranh toµn cÇu dðíi h×nh thøc mét b¶n TÊu thØnh ®Ö tr×nh lªn Thiªn hoµng¸. Theo kÕ ho¹ch nµy, NhËt B¶n sÏ ®¸nh chiÕm Trung Quèc, sau ®ã chiÕm ch©u vµ cuèi cïng lµ toµn thÕ giíi. ChÝnh phñ Ta-na-ca ®ða qu©n sang x©m lðîc S¬n §«ng (Trung Quèc) 2 lÇn (vµo c¸c n¨m 1927 vµ 1929) nhðng ®Òu bÞ thÊt b¹i.
T×nh h×nh NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m 1918 _ 1929 cã ®iÓm g× kh¸c so víi t×nh h×nh nðíc MÜ cïng thêi gian nµy ?
1. KhñngII NhËtho¶ng kinhB¶ntÕtrong(1929 nh÷ng1933) ën¨mNhËt 1929B¶n _ 1939
Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi_(1929 _ 1933) ®“ gi¸ng nh÷ng ®ßn nÆng nÒ vµo nÒn kinh tÕ cßn chða phôc håi cña NhËt B¶n. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp gi¶m sót nhanh chãng. Khñng ho¶ng x¶y ra nghiªm träng, nhÊt lµ trong n«ng nghiÖp.
180
ThÞ trðêng trong vµ ngoµi nðíc cña NhËt B¶n thu hÑp ë møc ®é chða tõng cã, s¶n xuÊt ®×nh ®èn.
So víi n¨m 1929, s¶n lðîng c«ng nghiÖp n¨m 1931 gi¶m 32,5%, ngo¹i thð¬ng gi¶m 80%, n«ng phÈm gi¶m 1,7 tØ yªn, ®ång yªn sôt gi¸ nghiªm träng. Khñng ho¶ng diÔn ra trÇm träng nhÊt vµo n¨m 1931, g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ x“ héi tai h¹i : n«ng d©n bÞ ph¸ s¶n, mÊt mïa vµ ®ãi kÐm, c«ng nh©n thÊt nghiÖp lªn tíi 3 triÖu ngðêi. M©u thuÉn x“ héi vµ cuéc ®Êu tranh cña nh÷ng ngðêi lao ®éng diÔn ra quyÕt liÖt.
Khñng ho¶ng kinh tÕ ®“ ®Èy m¹nh thªm qu¸ tr×nh tËp trung s¶n xuÊt, t¨ng cðêng quyÒn lùc cho c¸c tËp ®oµn tð b¶n lín, n¾m gi÷ c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ (®ðîc gäi theo tiÕng NhËt lµ daib¸txði). C¸c daib¸txði lín nhð MÝt-su-bi-si, MÝt-xði, Su-mi-t«-m«... kiÓm so¸t c¸c ngµnh tµi chÝnh, khai kho¸ng, c«ng nghiÖp nÆng vµ c¸c lÜnh vùc hiÖn ®¹i kh¸c cña nÒn kinh tÕ, ®ång thêi chi phèi ®êi sèng chÝnh trÞ, x“ héi ë NhËt B¶n.
|
Nªu t¸c ®éng cña cuéc khñng |
|
|
|
ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi (1929 _ 1933) |
|
®èi víi nðíc N Ët. |
|
2. Qu¸ tr×nh qu©n phiÖt ho¸ |
|
bé m¸y nhµ nðíc |
|
§Ó ®ða nðíc NhËt tho¸t ra khái |
|
cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ, gi¶i |
|
quyÕt nh÷ng khã kh¨n do thiÕu |
|
nguån nguyªn liÖu vµ thÞ trðêng |
|
tiªu thô hµng ho¸, giíi cÇm quyÒn |
|
NhËt B¶n chñ trð¬ng qu©n phiÖt ho¸ |
|
bé m¸y nhµ nðíc, g©y chiÕn tranh |
|
x©m lðîc, bµnh trðíng ra bªn ngoµi. |
|
Kh¸c víi §øc _ qu¸ tr×nh ph¸t |
H×nh 82. Qu©n ®éi NhËt chiÕm |
xÝt ho¸ diÔn ra th«ng qua sù chuyÓn |
M|n Ch©u (9 _ 1931) |
®æi tõ chÕ ®é d©n chñ tð s¶n ®¹i |
nghÞ sang chÕ ®é chuyªn chÕ ®éc tµi ph¸t xÝt _ ë NhËt B¶n, do ®“ cã s½n chÕ ®é chuyªn chÕ Thiªn hoµng nªn qu¸ tr×nh nµy diÔn ra th«ng qua viÖc qu©n phiÖt ho¸ bé m¸y nhµ nðíc vµ tiÕn hµnh chiÕn tranh x©m lðîc thuéc ®Þa. Qu¸ tr×nh qu©n phiÖt ho¸ ë NhËt B¶n kÐo dµi trong nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX lµ do cã nh÷ng m©u thuÉn vµ bÊt ®ång gi÷a ph¸i “sÜ quan trΔ (®ðîc quan chøc cÊp thÊp vµ tð s¶n míi ñng hé) víi ph¸i “sÜ quan giµ” (®ðîc quan chøc cÊp cao vµ c¸c tËp ®oµn tð b¶n l©u ®êi ñng hé). Cuéc ®Êu tranh gi÷a hai ph¸i diÔn ra quyÕt liÖt trong nh÷ng n¨m 30
181
vµ kÕt thóc b»ng thÊt b¹i cña ph¸i “sÜ quan trΔ. Nhðng sau ®ã, chñ trð¬ng nhanh chãng ph¸t ®éng chiÕn tranh x©m lðîc cña ph¸i “sÜ quan trΔ ®ðîc ®Èy m¹nh. Tõ n¨m 1937, giíi cÇm quyÒn NhËt B¶n ®“ chÊm døt cuéc ®Êu tranh néi bé, tËp trung vµo qu¸ tr×nh qu©n phiÖt ho¸ bé m¸y nhµ nðíc.
Cïng víi viÖc qu©n phiÖt ho¸ bé m¸y nhµ nðíc, t¨ng cðêng ch¹y ®ua vò trang, giíi cÇm quyÒn NhËt B¶n ®Èy m¹nh cuéc chiÕn tranh x©m lðîc Trung Quèc.
Tõ l©u, Trung Quèc cã vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña NhËt B¶n. N¨m 1931, 82% tæng sè vèn ®Çu tð nðíc ngoµi cña NhËt B¶n tËp trung vµo Trung Quèc, chñ yÕu lµ ë Thðîng H¶i vµ M“n Ch©u. Th¸ng 9 _ 1931, NhËt B¶n ®¸nh chiÕm vïng §«ng B¾c Trung Quèc vµ biÕn toµn bé vïng ®Êt giµu cã nµy thµnh thuéc ®Þa. N¨m 1933, NhËt B¶n dùng lªn chÝnh phñ bï nh×n, ®ða Phæ Nghi, hoµng ®Õ cuèi cïng cña Trung Quèc, lªn ®øng ®Çu c¸i gäi lµ “M“n Ch©u quèc”. Sù kiÖn M“n Ch©u chÝnh lµ ngßi löa cña cuéc chiÕn tranh x©m lðîc Trung Quèc víi quy m« ngµy cµng réng lín, ®¸nh dÊu viÖc h×nh thµnh lß löa chiÕn tranh ë ch©u ¸ vµ trªn thÕ giíi.
V× sao qu©n NhËt ®¸nh chiÕm Trung Quèc ?
3. Nh©n d©n NhËt B¶n ®Êu tranh chèng chñ nghÜa qu©n phiÖt
Trong nh÷ng n¨m 1929 _ 1939, cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa qu©n phiÖt cña nh©n d©n NhËt B¶n, mµ h¹t nh©n l“nh ®¹o lµ §¶ng Céng s¶n, ®“ diÔn ra dðíi nhiÒu h×nh thøc. Tõ nh÷ng cuéc biÓu t×nh, tuÇn hµnh ph¶n ®èi chÝnh s¸ch hiÕu chiÕn, x©m lðîc cña giíi cÇm quyÒn ®“ dÉn ®Õn phong trµo thµnh lËp MÆt trËn Nh©n d©n, bao gåm ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp quÇn chóng tham gia. Cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n NhËt B¶n ®“ gãp phÇn lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh qu©n phiÖt ho¸ bé m¸y nhµ nðíc ë NhËt B¶n. Tõ n¨m 1929, nhiÒu cuéc b“i c«ng cña c«ng nh©n ®“ bïng næ ë nh÷ng khu c«ng
nghiÖp lín vµ trë thµnh nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu chèng chÝnh phñ. Giíi cÇm quyÒn ®µn ¸p d“ man phong trµo c¸ch m¹ng, truy lïng vµ s¸t h¹i c¸c l“nh tô cña §¶ng Céng s¶n nhð Oa-ta-na-bª, Y-a-m«-t«-xª-chi…
Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 30, phong trµo thµnh lËp MÆt trËn Nh©n d©n ph¸t triÓn réng kh¾p, tËp hîp c¸c tæ chøc cña c«ng nh©n, n«ng d©n, giíi trÝ thøc vµ mét bé phËn giai cÊp tð s¶n. KÕt qu¶ cña cuéc bÇu cö NghÞ viÖn n¨m 1937, víi 37 ghÕ nghÞ sÜ thuéc vÒ nh÷ng ngðêi x“ héi _ d©n chñ chèng chiÕn tranh, ®“ nãi lªn søc m¹nh cña phong trµo chèng chñ nghÜa qu©n phiÖt.
Phong trµo nµy cßn l«i cuèn ®«ng ®¶o binh lÝnh vµ sÜ quan NhËt tham gia. N¨m 1939, ®“ diÔn ra trªn 40 cuéc ®Êu tranh chèng chiÕn tranh cña binh sÜ trong qu©n ®éi NhËt B¶n.
Nh©n d©n NhËt B¶n ®Êu tranh chèng chñ nghÜa qu©n phiÖt nhð thÕ nµo ?
182
1. LËp b¶ng hÖ thèng vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn chÝnh cña NhËt B¶n gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi. _
2. V× sao sù æn ®Þnh cña NhËt B¶n nh÷ng n¨m 1924 1929 chØ lµ t¹m thêi vµ bÊp bªnh ? 3. Nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh qu©n phiÖt ho¸ ë NhËt B¶n.
phÇn ®äc thªm
NhËt B¶n sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt
ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt ®“ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi ®©y lµ cuéc chiÕn tranh “tèt nhÊt” trong lÞch sö NhËt B¶n, bëi lÏ sù tham gia vÒ qu©n sù cña NhËt vµo cuéc chiÕn th× rÊt nhá, nhðng lîi léc thu vÒ l¹i rÊt lín... MÜ vµ NhËt chia nhau ®éc chiÕm c¸c thÞ trðêng ch©u ¸. Tõ chç nî nðíc ngoµi 1,1 tØ yªn n¨m 1914, NhËt trë thµnh chñ nî 2,7 tØ yªn n¨m 1920... QuyÒn lùc cña giíi tð b¶n ®éc quyÒn ngµy cµng ®ðîc t¨ng cðêng vµ cñng cè trong bé m¸y nhµ nðíc vèn cßn mang nhiÒu tµn tÝch phong kiÕn, chÝnh quyÒn ë NhËt lµ chÝnh quyÒn cña giai cÊp ®¹i tð s¶n liªn minh víi giai cÊp phong kiÕn quý téc. Thiªn hoµng lóc nµy võa lµ mét ®Þa chñ lín nhÊt, võa lµ mét nhµ tð b¶n kÕch sï. ThÕ lùc cña giai cÊp quý téc NhËt trong chÝnh quyÒn cßn kh¸ m¹nh : c¸c bé quan träng nhð Bé H¶i qu©n, Bé Lôc qu©n ®Æt dðíi quyÒn cña Thiªn hoµng chø kh«ng thuéc quyÒn cña Néi c¸c ; c¸c ViÖn Quý téc, ViÖn C¬ mËt vÉn ®ðîc duy tr×...
(Theo : Phan Ngäc Liªn (Chñ biªn), LÞch sö NhËt B¶n, NXB V¨n ho¸ _ Th«ng tin, H., 1997, tr. 136 _ 137)
Qu©n NhËt ®¸nh chiÕm M·n Ch©u
Trong cuéc häp cña c¸c tð lÖnh sð ®oµn ngµy 4 _ 8 _ 1931, Bé trðëng ChiÕn tranh NhËt B¶n Mi-a-mi ®“ tuyªn bè r»ng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt “vÊn ®Ò M“n Ch©u vµ M«ng Cæ” b»ng søc m¹nh qu©n sù. Ph¸t biÓu nµy cña Mi-a-mi ®ðîc c«ng bè réng r“i. ViÖc lùa chän thêi ®iÓm chiÕn tranh trong n¨m 1931 kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn ngÉu nhiªn. C¸c cðêng quèc tð b¶n phð¬ng T©y, ®èi thñ c¹nh tranh chñ yÕu cña NhËt B¶n trong vÊn ®Ò Trung Quèc, ®Òu ®ang vðíng bËn vµo cuéc ®¹i khñng ho¶ng kinh tÕ (1929 _1933). Cßn b¶n th©n Trung Quèc lóc nµy l¹i ®ang diÔn ra cuéc néi chiÕn d÷ déi gi÷a Quèc d©n ®¶ng vµ §¶ng Céng s¶n.
Vµo lóc 10 giê tèi 18 _ 9 _ 1931, lùc lðîng NhËt thuéc ®¹o qu©n Quan §«ng ®“ bÝ mËt ®¸nh m×n ®o¹n ®ðêng s¾t ë LiÔu §iªu CÇu, phÝa b¾c ThÈm Dð¬ng, råi ®æ lçi cho qu©n ®éi Trung Quèc, t¹o cí tÊn c«ng x©m lðîc Trung Quèc. Ngay khi ®ðîc tin nµy, ChÝnh phñ Nam Kinh cña Tðëng Giíi Th¹ch tuyªn bè sÏ cè g¾ng gi¶i quyÕt ®Ó vô viÖc kh«ng ph¸t triÓn thµnh xung ®ét lan réng. Nhðng lùc lðîng qu©n NhËt ®ãng ë M“n Ch©u ®“ kh«ng ®Õm xØa ®Õn ®iÒu nµy. S¸ng 19 _ 9 _ 1931, cê NhËt ®“ kÐo lªn ë ThÈm Dð¬ng.
Chð¬ng IX
C¸c nðíc ch©u ¸
gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi (1918 _ 1939)
Bµi
29
Phong trµo c¸ch m¹ng
ë TrungQuèc vµ Ên §é (1918 _ 1939)
Trongnh÷ngn¨mÊ 1918 1939,phongtrµoc¸ch m¹ng ë Trung Quèc vµ n §é ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn to lín. Phong trµo Ngò tø (1919)Ê ®· më ®Çu thêi k× c¸ch m¹ng d©n chñ míi ë Trung Quèc. n §é, cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n Anh, ®ßi ®éc lËp d©n técë do giai cÊp tð s¶n, ®øng ®Çu lµ M. Gan-®i, ®· vðît qua nhiÒu
thö th¸ch vµ ®¹t ®ðîc nh÷ng bðíc tiÕn míi.
1. PhongI Phongtrµo Ngòtrµotø vµc¸chsù thµnhm¹nglËp맶ngTrungCéngQuècs¶n Trung(1919 _Quèc1939)
Th¾ng lîi cña C¸ch m¹ng th¸ng Mðêi Nga n¨m 1917 vµ sù kÕt thóc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt ®“ lµm bïng næ mét cao trµo c¸ch m¹ng míi ë Trung Quèc, më ®Çu b»ng phong trµo Ngò tø.
Ngµy 4 _ 5 _ 1919, h¬n 3 000 sinh viªn yªu nðíc ë B¾c Kinh ®“ ®øng lªn ®Êu tranh, ph¶n ®èi quyÕt ®Þnh bÊt c«ng cña c¸c nðíc ®Õ quèc vÒ viÖc chuyÓn giao nh÷ng ®Æc quyÒn cña nðíc §øc ë tØnh S¬n §«ng (Trung Quèc) cho NhËt B¶n. Phong trµo lan réng kh¾p 22 tØnh vµ 150 thµnh phè trong c¶ nðíc, l«i cuèn ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n tham gia, ®Æc biÖt lµ giai cÊp c«ng nh©n.
Phong trµo gið¬ng cao c¸c khÈu hiÖu ®Êu tranh : “Trung Quèc cña ngðêi Trung Quèc”, “Xo¸ bá 21 ®iÒu” (lµ hiÖp ðíc cña c¸c nðíc ®Õ quèc ®ða ra, nh»m x©u xÐ Trung Quèc), “GiÕt hÕt bän giÆc b¸n nðíc”... Nh÷ng cuéc b“i c«ng chÝnh trÞ to lín cña c«ng nh©n Thðîng H¶i, Nam Kinh, Thiªn T©n, Hµng Ch©u... ®“ ®ða phong trµo nhanh chãng giµnh ®ðîc th¾ng lîi.
184
Phong trµo Ngò tø ®“ më ®Çu cao trµo c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc vµ chèng |
||
phong kiÕn ë Trung Quèc. LÇn ®Çu tiªn, giai cÊp c«ng nh©n Trung Quèc xuÊt hiÖn |
||
trªn vò ®µi chÝnh trÞ víi tð c¸ch lµ mét lùc lðîng c¸ch m¹ng ®éc lËp. Phong trµo |
||
Ngò tø ®¸nh dÊu bðíc chuyÓn cña c¸ch m¹ng Trung Quèc tõ c¸ch m¹ng d©n chñ |
||
tð s¶n kiÓu cò sang c¸ch m¹ng d©n chñ tð s¶n kiÓu míi. |
||
Tõ sau phong trµo Ngò tø, viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c _ Lªnin vµo |
||
Trung Quèc ®“ ph¸t triÓn nhanh chãng, s©u réng. TÇng líp trÝ thøc tiÕn bé, tiªu biÓu |
||
lµ Lý §¹i Chiªu (Gi¸o sð Trðêng §¹i häc B¾c Kinh), ®“ tÝch cùc tuyªn truyÒn, |
||
phæ biÕn chñ nghÜa M¸c _ Lªnin vµo Trung Quèc, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù |
||
thµnh lËp §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. N¨m 1920, mét sè nhãm céng s¶n ®“ ra ®êi |
||
víi sù gióp ®ì cña Quèc tÕ Céng s¶n. Trªn c¬ së c¸c nhãm nµy, th¸ng 7 _ 1921, |
||
§¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®ðîc thµnh lËp, ®¸nh dÊu bðíc ngoÆt quan träng cña |
||
c¸ch m¹ng Trung Quèc. Tõ ®©y, giai cÊp v« s¶n Trung Quèc ®“ cã chÝnh ®¶ng cña |
||
m×nh ®Ó tõng bðíc n¾m ngän cê l“nh ®¹o c¸ch m¹ng. |
||
|
_ Tõ c¸c khÈu hiÖu ®Êu tranh nªu trong bµi, em thÊy phong trµo Ngò tø cã ®iÓm |
|
|
g× míi so víi c¸c phong trµo ®Êu tranh vµo nöa sau thÕ kØ XIX ë TrungQuèc ? |
|
|
_ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®ðîc thµnh lËp nhð thÕ nµo ? ý nghÜa cña sù |
|
|
kiÖn nµy lµ g× ? |
|
2. ChiÕn tranh B¾c ph¹t (1926 _ 1927) vµ Néi chiÕn Quèc _ Céng |
||
(1927 _ 1937) |
||
Trong |
nh÷ng |
n¨m 1926 _ 1927, §¶n g Céng s¶n hîp t¸c víi Què c d©n |
®¶ng tiÕn |
hµnh |
cuéc chiÕ n tranh c¸ch m¹ng nh» m ®¸n h ®æ c¸c tËp ®oµn |
qu©n phiÖt B¾c Dð¬ng ®ang chia nhau thèng trÞ c¸c vïng ë miÒn B¾c Trung Quèc (gäi lµ “ChiÕ n tranh B¾c ph¹t ”).
§ðîc sù ñng hé m¹nh mÏ cña nh©n d©n, trong vßng 6 th¸ng, qu©n ®éi c¸ch m¹ng ®“ gi¶i phãng ®ðîc mét vïng réng lín ë lðu vùc s«ng Trðêng Giang, chiÕm c¸c thµnh phè lín nhð Nam Kinh, Thðîng H¶i... Trong khi chiÕn tranh c¸ch m¹ng ®ang tiÕn triÓn th¾ng lîi, c¸c phÇn tö c¸nh h÷u trong Quèc d©n ®¶ng do Tðëng Giíi Th¹ch cÇm ®Çu ®“ c©u kÕt víi c¸c thÕ lùc ®Õ quèc, phong kiÕn, chèng l¹i phong trµo c¸ch m¹ng. Ngµy 12 _ 4 _ 1927, Tðëng Giíi Th¹ch tiÕn hµnh cuéc chÝnh biÕn ë Thðîng H¶i, tµn s¸t, khñng bè ®Ém m¸u nh÷ng ngðêi céng s¶n, më ®Çu cho c¸c ho¹t ®éng c«ng khai chèng ph¸ c¸ch m¹ng ë nhiÒu ®Þa phð¬ng kh¸c. Ngµy 18 _ 4 _ 1927, Tðëng Giíi Th¹ch thµnh lËp chÝnh phñ t¹i Nam Kinh, ®¹i diÖn cho quyÒn lîi cña ®¹i ®Þa chñ, ®¹i tð s¶n ë Trung Quèc. §Õn th¸ng 7 _ 1927, chÝnh quyÒn hoµn toµn r¬i vµo tay Tðëng Giíi Th¹ch. Cuéc ChiÕn tranh B¾c ph¹t ®Õn ®©y chÊm døt.
Sau ChiÕn tranh B¾c ph¹t, quÇn chóng c¸ch m¹ng, dðíi sù l“nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc, ®“ tiÕn hµnh cuéc chiÕn ®Êu chèng ChÝnh phñ Quèc d©n ®¶ng, gäi lµ Néi chiÕn Quèc _ Céng, diÔn ra trong nh÷ng n¨m 1927 _ 1937.
185
Sau khi cuéc khëi nghÜa Vò Xð¬ng (1 _ 8 _ 1927) vµ nh÷ng cuéc khëi nghÜa ë c¸c thµnh thÞ miÒn Nam thÊt b¹i, §¶ng Céng s¶n chuyÓn hðíng lÊy n«ng th«n lµm trung t©m c¸ch m¹ng, ph¸t ®éng n«ng d©n næi dËy, thµnh lËp chÝnh quyÒn X« viÕt, Hång qu©n c«ng n«ng vµ tiÕn hµnh c¸ch m¹ng ruéng ®Êt.
Tðëng Giíi Th¹ch ®“ tæ chøc 4 lÇn v©y quÐt lín nh»m tiªu diÖt c¸c khu x« viÕt nhðng ®Òu thÊt b¹i. Trong cuéc v©y quÐt lÇn thø n¨m (1933 _ 1934), c¸c khu x« viÕt bÞ tÊn c«ng, lùc lðîng c¸ch m¹ng bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng.
Th¸ng 10 _ 1934, Hång qu©n c«ng n«ng ph¶i tiÕn hµnh cuéc ph¸ v©y, rót khái c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, tiÕn lªn phÝa b¾c, trong lÞch sö gäi lµ cuéc V¹n lÝ trðêng chinh. Trªn ®ðêng trðêng chinh, t¹i Héi nghÞ Tu©n NghÜa (tØnh Quý Ch©u), häp th¸ng 1 _ 1935, Mao Tr¹ch §«ng trë thµnh ngðêi l“nh ®¹o §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Th¸ng 10 _ 1936, cuéc V¹n lÝ trðêng chinh vðît qua chÆng ®ðêng dµi h¬n 5 000 km, ®Çy gian khæ hi sinh cña Hång qu©n TrungQuèc ®“ kÕt thóc th¾nglîi.
Th¸ng 7 _ 1937, giíi qu©n phiÖt NhËt B¶n ph¸t ®éng cuéc chiÕn tranh x©m lðîc nh»m th«n tÝnh toµn bé Trung Quèc. Trðíc nguy c¬ d©n téc, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc chñ ®éng ®Ò nghÞ Quèc d©n ®¶ng ®×nh chiÕn, cïng hîp t¸c, tËp trung søc m¹nh chèng ngo¹i x©m. Do ¸p lùc ®Êu tranh cña quÇn chóng, Quèc d©n ®¶ng buéc ph¶i hîp t¸c víi §¶ng Céng s¶n ®Ó thµnh lËp MÆt trËn d©n téc thèng nhÊt chèng NhËt. C¸ch m¹ng Trung Quèc chuyÓn sang thêi k× kh¸ng chiÕn chèng ph¸t xÝt NhËt.
Nªu diÔn biÕn chÝnh cña c¸ch m¹ng Trung Quèc nh÷ng n¨m 1926 _ 1937.
II _ Phong trµo ®éc lËp d©n téc ë Ên §é (1918 1939)
1. Phong trµo ®éc lËp d©n téc trong nh÷ng n¨m 1918 _ 1929
TrongChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, thùc d©n Anh ®“ trót toµn bé g¸nh nÆng chi phÝ chiÕn tranh cho c¸c thuéc ®Þa, nhÊt lµ Ên §é _ thuéc ®Þa lín nhÊt cña ®Õ quèc Anh. 186
Sau chiÕn tranh, chÝnh quyÒn thùc d©n t¨ng cðêng bãc lét thuéc ®Þa, cñng cè bé m¸y cai trÞ vµ ban hµnh nh÷ng ®¹o luËt ph¶n ®éng... lµm cho m©u thuÉn x“ héi ngµy cµng c¨ng th¼ng. Mét lµn sãng ®Êu tranh chèng thùc d©n Anh d©ng cao kh¾p Ên §é trong nh÷ng n¨m 1918 _ 1922.
Tõ c¸c cuéc b“i c«ng kinh tÕ n¨m 1918 ®Õn c¸c cuéc næi dËy cña quÇn chóng nh©n d©n ë c¸c thµnh phè, phong trµo ®¹t ®Õn h×nh thøc cao nhÊt lµ khëi nghÜa vò trang ë Pen-gi¸p. NÐt ®Æc biÖt cña phong trµo trong thêi k× nµy lµ sù tham gia cña ®«ng ®¶o c¸c tÇngÊlíp n«ng d©n, thÞ d©n vµ ®Æc biÖt lµ c«ng nh©n. ChØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1920, ë n §é ®“ næ ra 200 cuéc b“i c«ng víi 1,5 triÖu c«ng nh©n tham gia. Phong trµo ®Êu tranh lan réng kh¾p trong nðíc víi mét søc m¹nh míi, dðíi sù l“nh ®¹o cña §¶ng Quèc ®¹i.
ChÝnh trong thêi gian nµy, sù xuÊt hiÖn cña M«-han-®¸t Ca-ram-cha-®¬ Gan-®i, ®ðîc nh©n d©n Ên §é suy t«n lµ Ma-h¸t-ma Gan-®i, cïng víi ®ðêng lèi c¸ch m¹ng cña «ng, ®“ t¹o ra bðíc ngoÆt v« cïng quan träng cho c¸ch m¹ngÊÊn §é. Lµ l“nh tô cã uy tÝn lín, Gan-®i cã ¶nh hðëng s©u réng ®èi víi nh©n d©n n §é.
XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm d©n téc vµ t«n gi¸o cña Ên §é, Gan-®i ®Ò ra chñ trð¬ng vµ phð¬ng ph¸p ®Êu tranh “bÊt b¹o ®éng” vµ “bÊt hîp t¸c”, tËp hîp ®«ng ®¶o c¸c tÇng líp nh©n d©n vµo cuéc ®Êu tranh chèng l¹i ¸ch thèng trÞ thùc d©n, thñ tiªu mäi tµn tÝch phong kiÕn c¶n trë sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa tð b¶n d©n téc, x©y dùng ®Êt nðíc Ên §é phån thÞnh. Gan-®i kªu gäi tiÕn hµnh ®Êu tranh b»ng c¸c biÖn ph¸p hoµ b×nh, kh«ng sö dông b¹o lùc (nhð biÓu t×nh hoµ b×nh, b“i c«ng ë c¸c nhµ m¸y, c«ng së, b“i kho¸ ë c¸c trðêng häc, tÈy chay hµng ho¸ Anh, kh«ng nép thuÕ...). Phong trµo bÊt b¹o ®éng, bÊt hîp t¸c do Gan-®i vµ §¶ng Quèc ®¹i l“nh ®¹o nh»m môc tiªu giµnh quyÒn tù trÞ, tiÕn tíi giµnh ®éc lËp hoµnÊtoµn cho Ên §é ®ðîc c¸c tÇng líp nh©n d©n n §é hðëng øng.
Còng tõ ®Çu nh÷ng n¨m 20 cña thÕ kØ XX, ë Ên §é ®“ xuÊt hiÖn nh÷ng nhãm céng s¶n ®Çu tiªn. Cïng víi sù trðëng thµnh cña giai cÊp c«ng nh©n vµ phong trµo c«ng nh©n, th¸ng 12 _ 1925 §¶ng Céng s¶n Ên §é ®ðîc thµnh lËp. Sù kiÖn nµy ®“ gãp phÇn thóc ®Èy lµn sãng ®Êu tranh cña nh©n d©n Ên §é chèng thùc d©n Anh.
Nªu nh÷ng diÔn biÕn chÝnh cña phong trµo c¸ch m¹ng Ên §é sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt.
187
2. Phong trµo ®éc lËp d©n téc trong nh÷ng n¨m 1929 _ 1939
Nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng kinhÊtÕ thÕ giíi (1929 _ 1933) ®“ lµm bïng lªn lµn sãng ®Êu tranh míi cña nh©n d©n n §é. Phong trµo kÐo dµi trong suèt thËp niªn 30, th«ng qua c¸c chiÕn dÞch bÊt hîp t¸c víi thùc d©n Anh do Gan-®i vµ §¶ng Quèc ®¹i khëi xðíng.
§Çu n¨m 1930, chiÕn dÞch bÊt hîp t¸c l¹i bïng næ víi viÖc Gan-®i thùc hiÖn mét cuéc hµnh tr×nh lÞch sö dµi 300 km ®Ó ph¶n ®èi chÝnh s¸ch ®éc quyÒn muèi cña thùc d©n Anh. Th¸ng 12 _ 1931, «ng l¹i ph¸t ®éng chiÕn dÞch bÊt hîp t¸c míi. Thùc d©n Anh t¨ng cðêng khñng bè, ®µn ¸p vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p mua chuéc chÝnh trÞ nh»m chia rÏ hµng ngò c¸ch m¹ng. BÊt chÊp c¸c thñ ®o¹n hai mÆt cña chÝnh quyÒn thùc d©n, phong trµo ®Êu tranh vÉn diÔn ra s«i ®éng vµ lan réng trong c¶ nðíc, liªn kÕt ®ðîc tÊt c¶ c¸c lùc lðîng chÝnh trÞ thµnh mét mÆt trËn thèng nhÊt trªn thùc tÕ.
Th¸ng 9 _ 1939, ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai bïng næ, chÝnh quyÒn Anh tuyªn chiÕn ë ch©u ¢u vµ tuyªn bè Ên §é lµ mét bªn tham chiÕn. Phong trµo c¸ch m¹ng Ên §é chuyÓn sang mét thêi k× míi.
Néi dung chñ yÕu cña phong trµo ®éc lËp d©n téc ë Ên §é vµo nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kØ XX.
1. V× sao nãi phong trµo Ngò tø (4 _ 5 _ 1919) më ®Çu cuéc c¸ch m¹ng chèng ®Õ quèc vµ chèng phong kiÕn ë Trung Quèc ?
2. Néi chiÕn Quèc _ Céng (1927 _ 1937) diÔn ra nhð thÕ nµo ?
3. Nªu nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau vÒ giai cÊp l·nh ®¹o, con ®ðêng vµ phð¬ng ph¸p ®Êu tranh cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ên §é so víi Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi.
phÇn ®äc thªm
Phong trµo Ngò tø (4 _ 5 _ 1919)
ChiÒu 4 _ 5 _ 1919, h¬n 3 000 häc sinh sinh viªn cña 13 trðêng ®¹i häc ë B¾c Kinh ®“ tËp hîp trðíc Thiªn An M«n, gið¬ng cao khÈu hiÖu : “Xo¸ bá 21 ®iÒu !”, “Tr¶ ta Thanh §¶o !”, “Thµ chÕt, ®Êu tranh ®Õn cïng”, “GiÕt hÕt bän giÆc b¸n nðíc Tµo Nh÷ L©m, Chð¬ng T«ng §ðêng, Lôc T«ng Du !” (ba kÎ th©n NhËt trong ChÝnh phñ qu©n phiÖt B¾c Dð¬ng). T¹i cuéc mÝt tinh ®“ c«ng bè b¶n Tuyªn ng«n cña häc sinh, sinh viªn B¾c Kinh : “§Êt ®ai Trung Quèc cã thÓ bÞ chinh phôc chø kh«ng thÓ bÞ c¾t cho. Nh©n d©n Trung Quèc cã thÓ bÞ giÕt chø kh«ng thÓ cói ®Çu. Nðíc ®“ mÊt råi ! §ång bµo h“y vïng lªn !”... Ngµy 19 _ 5, häc sinh, sinh viªn b¾t ®Çu tæng b“i kho¸.
188
§Çu th¸ng 6, phong trµo ®Êu tranh lan réng ra c¶ nðíc, tíi c¸c tÇng líp nh©n d©n : c«ng nh©n, n«ng d©n, giíi nh©n sÜ. Kh¾p n¬i häc sinh b“i kho¸, thð¬ng nh©n b“i thÞ, c«ng nh©n b“i c«ng…
(Theo : NguyÔn Gia Phu _ NguyÔn Huy Quý, LÞch sö Trung Quèc, NXB Gi¸o dôc, H., 2001, tr. 262 _ 263)
M. Gan-®i (1869 _ 1948)
M. Gan-®i, nhµ yªu nðíc Ên §é, ®ðîc suy t«n lµ Ma-h¸t-ma, cã nghÜa lµ “T©m hån vÜ ®¹i”. Nh©n d©n gäi «ng lµ Th¸nhÊ. M. Gan-®i lµ l“nh tô §¶ng Quèc ®¹i, ngðêi l“nh ®¹o phong trµo gi¶i phãng d©n téc n §é theo ®ðêng lèi bÊt b¹o ®éng, bÊt hîp t¸c.
Sinh ra trong mét gia ®×nh kh¸ gi¶ ë T©y Ên §é, «ng tèt nghiÖp ®¹i häc LuËt ë Anh, sau ®ã lµm cè vÊn ph¸p luËt cho mét c«ng ti ë Nam Phi, tham gia nh÷ng ho¹t ®éng chèng chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc vµ chñ nghÜa thùc d©n. §Çu n¨m 1915 «ng vÒ nðíc, vËn ®éng cuéc ®Êu tranh chèng thùc d©n Anh. ¤ng bÞ thùc d©n Anh b¾t giam hai lÇn vµo c¸c n¨m 1922 vµ 1930. Sau khi Ên §é ®ðîc trao tr¶ ®éc lËp (15 _ 8 _ 1947), M. Gan-®i ®“ tiÕp tôc ®Êu tranh ng¨n chÆn cuéc chiÕn tranh huynh ®Ö tð¬ng tµn gi÷a ngðêi Håi gi¸o vµ Ên §é gi¸o. Ngµy 30 _ 1 _ 1948, M. Gan-®i bÞ mét phÇn tö ph¶n ®éng s¸t h¹i.
Bµi
30
C¸c n íc §«ng Nam ¸
gi÷a hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi (1918 _ 1939)
Sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, cïng víi nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, phong¸ ë trµo ®éc lËp d© téc diÔn ra s«i næi ë khu vùc §«ng Nam . nhiÒu nðíc trong khu vùc, giai cÊp tð s¶n n¾m quyÒn l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc. Tõ thËp niªn 20 cña thÕ kØ XX, giai cÊp v« s¶n trÎ tuæi b¾t ®Çu bðíc lªn vò ®µi chÝnh trÞ, më ra mét triÓn väng míi cho phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë khu vùc nµy.
189