SGK_drive / Class 11 / 535_20200918104914_lich-su---nc---da-ghep

Næi bËt trong cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ch©u Phi chèng thùc d©n phð¬ng T©y lµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m cña nh©n d©n £-ti-«-pi-a. £-ti-«-pi-a lµ môc tiªu quan träng cña c¸c nðíc phð¬ng T©y trong viÖc x©m lðîc ch©u Phi. N¨m 1885, I-ta-li-a ®em qu©n ®¸nh chiÕm, song bÞ nh©n d©n ®Þa phð¬ng ®¸nh b¹i. N¨m 1889, qu©n I-ta-li-a l¹i tiÕn s©u vµo néi ®Þa, ®¸nh chiÕm mét sè vïng ë £-ti-«-pi-a. Bän thùc d©n ®‘ vÊp ph¶i sù kh¸ng cù quyÕt liÖt cña nh©n d©n. Ngµy 1 _ 3 _ 1896, qu©n I-ta-li-a thÊt b¹i nÆng nÒ ë A-dua, 3 000 qu©n tö trËn, h¬n 3 000 lÝnh bÞ b¾t lµm tï binh, nhiÒu vò khÝ ®¹n dðîc bÞ mÊt. Qu©n ®éi £-ti-«-pi-a còng bÞ tæn thÊt nÆng, song hä ®‘ giµnh chiÕn th¾ng, b¶o vÖ ®ðîc nÒn ®éc lËp cña Tæ quèc. Cïng víi £-ti-«-pi-a, Li-bª-ri-a còng lµ nðíc gi÷ ®ðîc ®éc lËp ë ch©u lôc nµy trðíc sù x©m chiÕm cña c¸c nðíc thùc d©n phð¬ng T©y håi cuèi thÕ kØ XIX _ ®Çu thÕ kØ XX.

Nh×n chung, phong trµo ®Êu tranh chèng thùc d©n cña nh©n d©n ch©u Phi tuy s«i næi, biÓu hiÖn tinh thÇn yªu nðíc cao nhðng do tr×nh ®é tæ chøc thÊp, sù chªnh lÖch vÒ lùc lðîng kh¸ râ rµng nªn bÞ c¸c nðíc phð¬ng T©y ®µn ¸p. Cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc vÉn tiÕp tôc vµ ph¸t triÓn trong thÕ kØ XX.

H·ytr×nhbµynh÷ngcuéc®Êutranhtiªu biÓuchèngthùcd©ncñanh©nd©nch©uPhi.

1.NhËn xÐt vÒ phong trµo ®Êu tranh chèng thùc d©n cña nh©n d©n ch©u Phi trong thÕ kØ XIX.

2.Sðu tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh vÒ c¸c l·nh tô tiªu biÓu trong phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ch©u Phi thêi k× nµy.

phÇn ®äc thªm

So víi ch©u ¸, qu¸ tr×nh x©m lðîc cña thùc d©n ch©u ¢u ë ch©u Phi dÔ dµng h¬n, gÆp ph¶i sù kh¸ng cù Ýt h¬n vµ kh«ng quyÕt liÖt nhð ch©u ¸, bëi v×, nh×n chung ch©u Phi cßn trong t×nh tr¹ng l¹c hËu h¬n ch©u ¸... Còng cã nÐt gièng ch©u ¸, ho¹t ®éng cña c¸c nhµ truyÒn gi¸o ®ãng vai trß kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh chiÕm ®o¹t ch©u Phi. Nh÷ng vïng ®Êt ®ai cã bãng ®oµn ngðêi nðíc ngoµi ®Õn th¸m hiÓm ®Òu cã mÆt gi¸o sÜ ngay tõ ®Çu. Ngðêi ch©u Phi nªu lªn mét h×nh ¶nh sinh ®éng vµ chua ch¸t r»ng : “Khi trðíc chóng t«i cã ®Êt trång, ngðêi ch©u ¢u cã Kinh Th¸nh, Ýt l©u sau, ngðêi ta ®æi cho chóng t«i lÊy Kinh Th¸nh cßn hä th× lÊy ruéng ®Êt”.

(Theo : §ç Thanh B×nh, LÞch sö phong trµo gi¶i phãng d©n téc thÕ kØ XX, NXB §¹i häc Sð ph¹m Hµ Néi, H., 2006, tr. 89 _ 90)

120

Trung MÜ vµ Ca-ri-bª xuÊt khÈu cµ phª, chuèi, mÝa. B«-li-vi-a khai th¸c má b¹c vµ

nhiÒu kim lo¹i kh¸c...

C¸c ®ån ®iÒn trång lóa m× vµ c©y c«ng nghiÖp cïng ngµnh ch¨n nu«i lÊy s÷a, thÞt vµ l«ng ph¸t triÓn rÊt m¹nh, trë thµnh nguån hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cña nhiÒu nðíc MÜ Latinh.

D©n sè ë c¸c nðíc MÜ Latinh thêi k× nµy cµng t¨ng nhanh do viÖc di d©n cña ngðêi da tr¾ng, viÖc nhËp cð cña ngðêi da ®en sang lµm n« lÖ vµ sù gia t¨ng d©n sè tù nhiªn.

123

ë Bra-xin, n¨m 1830 cã 5,7 triÖu d©n, n¨m 1872 cã 10 triÖu d©n ; ¸c-hen-ti-na, n¨m 1860 cã 1,2 triÖu d©n, n¨m 1914 cã 7 triÖu d©n.

Tuy nhiªn, nðíc MÜ muèn ®éc chiÕm vïng l‘nh thæ giµu cã nµy. N¨m 1823, MÜ ®ða ra häc thuyÕt M¬nr« _ “Ch©u MÜ cña ngðêi ch©u MÜ”. §Õn n¨m 1889, tæ chøc “Liªn minh d©n téc c¸c nðíc céng hoµ ch©u MÜ” ®ðîc thµnh lËp, gäi t¾t lµ “Liªn MÜ”, dðíi sù chØ huy cña chÝnh quyÒn Oa-sinh-t¬n. N¨m 1898, MÜ g©y chiÕn víi T©y Ban Nha, chiÕm Phi-lÝp-pin, Cu-ba, Pu-Ðc-t« Ri-c«... Tõ ®Çu thÕ kØ XX, MÜ ¸p dông chÝnh s¸ch “C¸i gËy lín” vµ “Ngo¹i giao ®ång ®«la” ®Ó chiÕm Pa-na-ma (1903), §«-mi-ni-ca-na, Ni-ca-ra-goa, kiÓm so¸t Hon-®u-r¸t (1911), chiÕm Ha-i-ti (1914 _ 1915) vµ hai lÇn ®em qu©n ®¸nh Mª-hi-c« (1914 vµ 1916). Dðíi chiªu bµi ®oµn kÕt víi c¸c nðíc ch©u MÜ, chÝnh quyÒn Oa-sinh-t¬n ®‘ khèng chÕ khu vùc MÜ Latinh, biÕn n¬i ®©y thµnh “s©n sau” cña nðíc MÜ.

Dùa theo lðîc ®å, tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín vÒ diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña c¸c nðíc ë khu vùc MÜ Latinh ®Çu thÕ kØ XIX.

1.VÏ lðîc ®å c¸c quèc gia ®éc lËp ë khu vùc MÜ Latinh ®Çu thÕ kØ XIX.

2.LËp niªn biÓu cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n MÜ Latinh ®Çu thÕ kØ XIX theo thø tù : tªn nðíc, n¨m giµnh ®éc lËp.

3.Tr×nh bµy chÝnh s¸ch bµnh trðíng cña MÜ ®èi víi khu vùc MÜ Latinh.

phÇn ®äc thªm

Néi dung häc thuyÕt M¬nr« ®ðîc thÓ hiÖn trªn ba phð¬ng diÖn sau :

1.MÜ ph¶i quan t©m ®Õn c¸c cuéc tranh chÊp ë khu vùc MÜ Latinh.

2.V× lÝ do an ninh cña nðíc MÜ, MÜ sÏ cã hµnh ®éng can thiÖp vµo c¸c cuéc xung ®ét hoÆc chiÕn tranh gi÷a c¸c nðíc víi nhau còng nhð chiÕn tranh gi÷a hä víi c¸c nðíc bªn ngoµi. MÜ còng sÏ tham gia vµo c¸c cuéc tranh chÊp kinh tÕ, chÝnh trÞ ë ch©u MÜ.

3.MÜ tù cho r»ng ph¶i cã “tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ” an ninh cña c¶ ch©u lôc vµ sù nhßm ngã tõ bªn ngoµi.

124

Chð¬ng VI

ChiÕntranhthÕ giíithø nhÊt

(1914 - 1918)

ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 _ 1918)

Tõ n¨m 1914 ®Õn n¨m 1918, nh©n lo¹i ®· ph¶i tr¶i qua mét cuéc chiÕn tranh thÕ giíi tµn khèc, l«i cuèn vµo vßng chiÕn hµng chôc nðíc, chñ yÕu lµ ë ch©u ¢u, g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i to lín vÒ ngðêi vµ cña.

I _ QuanhÖquèctÕcuèithÕkØXIX _ ®ÇuthÕkØXX. nguyªn nh©n cña chiÕn tranh

Sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña chñ nghÜa tð b¶n cuèi thÕ kØ XIX _ ®Çu thÕ kØ XX ®‘ lµm thay ®æi s©u s¾c so s¸nh lùc lðîng gi÷a c¸c nðíc ®Õ quèc. Bªn c¹nh c¸c ®Õ quèc “giµ” (Anh, Ph¸p) víi hÖ thèng thuéc ®Þa mªnh m«ng lµ c¸c ®Õ quèc “trΔ (MÜ, §øc, NhËt B¶n) ®ang vð¬n lªn m¹nh mÏ vÒ kinh tÕ nhðng l¹i cã qu¸ Ýt thuéc ®Þa. M©u thuÉn gi÷a c¸c nðíc ®Õ quèc vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa lµ kh«ng tr¸nh khái vµ ngµy cµng gay g¾t. Giíi cÇm quyÒn §øc ®‘ v¹ch ra kÕ ho¹ch tiÕn hµnh chiÕn tranh nh»m giµnh giËt thuéc ®Þa, chia thÞ trðêng. NhËt B¶n vµ MÜ còng r¸o riÕt ho¹ch ®Þnh chiÕn lðîc bµnh trðíng cña m×nh. V× vËy, ngay tõ cuèi thÕ kØ XIX _ ®Çu thÕ kØ XX, nh÷ng cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc ®Çu tiªn ®‘ x¶y ra ®Ó tranh giµnh thuéc ®Þa.

Sau ChiÕn tranh Trung _ NhËt (1894 _ 1895), NhËt B¶n giµnh ®ðîc b¸n ®¶o TriÒuTiªn, M‘n Ch©u, §µi Loan, Bµnh Hå.

Sau ChiÕn tranh MÜ _ T©y Ban Nha (1898), MÜ chiÕm Phi-lÝp-pin, Cu-ba, Pu-Ðc-t«

Ri-c«...

Sau ChiÕn tranh Anh _ B«-¬(1) (1899 _ 1902), Anh chiÕm ®ðîc vïng ®Êt Nam Phi. Sau ChiÕn tranh Nga _ NhËt (1904 _ 1905), NhËt B¶n g¹t Nga ®Ó kh¼ng ®Þnh quyÒn thèng trÞ cña m×nh trªn b¸n ®¶o TriÒu Tiªn, M‘n Ch©u vµ nam ®¶o Xa-kha-lin.

(1) Ngðêi B«-¬ gåm nhiÒu thÕ hÖ ngðêi gèc Hµ Lan di cð ®Õn vµ sinh sèng ë cùc Nam ch©u Phi, ®‘ lËp ra hai quèc gia cña hä lµ ¤-r¨ng-gi¬ vµ T¬-r¨ng-xvan.

125

Trong cuéc tranh giµnh thuéc ®Þa, ®Õ quèc §øc lµ kÎ hung h¨ng nhÊt v× cã tiÒm lùc kinh tÕ vµ qu©n sù nhðng l¹i Ýt thuéc ®Þa. Th¸i ®é cña §øc ®‘ lµm thay ®æi quan hÖ quèc tÕ ë ch©u ¢u, trë thµnh ®Çu mèi cña mäi m©u thuÉn, mäi sù tranh chÊp phøc t¹p vµ c¨ng th¼ng gi÷a c¸c nðíc ®Õ quèc víi nhau.

Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ XIX, giíi cÇm quyÒn §øc ®‘ v¹ch ra kÕ ho¹ch chiÕn tranh nh»m chiÕm hÇu hÕt ch©u ¢u, vð¬n ra c¸c thuéc ®Þa cña Anh, Ph¸p ë ch©u Phi vµ ch©u ¸. N¨m 1882, §øc cïng ¸o _ Hung vµ I-ta-li-a thµnh lËp liªn minh tay ba, ®ðîc gäi lµ phe Liªn minh. Sau nµy, I-ta-li-a rót khái Liªn minh (1915) vµ chèng l¹i §øc.

§èi phã víi ©m mðu cña §øc, Anh còng chuÈn bÞ kÕ ho¹ch chiÕn tranh. Lóc nµy, Ph¸p còng muèn ®ßi §øc tr¶ l¹i hai vïng An-d¸t vµ Lo-ren. Nga ñng hé c¸c nðíc Ban-c¨ng chèng l¹i ¸o _ Hung. V× thÕ, Anh, Ph¸p, Nga tuy cã tranh chÊp vÒ thuéc ®Þa nhðng ph¶i nh©n nhðîng lÉn nhau, kÝ nh÷ng b¶n hiÖp ðíc tay ®«i : Ph¸p _ Nga (1890), Anh _ Ph¸p (1904), Anh _ Nga (1907), h×nh thµnh phe HiÖp ðíc.(1)

(1) Sau nµy, phe Liªn minh cã thªm Thæ NhÜ K× (10 _ 1914) vµ Bun-ga-ri (10 _ 1914). Phe HiÖp ðíc cã thªm NhËt B¶n (8 _ 1914), I-ta-li-a (5 _ 1915), Ru-ma-ni (8 _ 1916), MÜ (4 _ 1917).

126

Nhð vËy, ®Õn ®Çu thÕ kØ XX, ch©u ¢u ®‘ h×nh thµnh hai khèi qu©n sù ®èi ®Çu nhau. C¶ hai khèi nµy ®Òu «m méng x©m lðîc, cðíp ®o¹t l‘nh thæ vµ thuéc ®Þa cña nhau, ®Òu ®iªn cuång ch¹y ®ua vò trang. Cuéc chiÕn tranh gi÷a c¸c nðíc ®Õ quèc lµ kh«ng tr¸nh khái. Nã b¾t nguån tõ quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®Òu vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¸c nðíc tð b¶n chñ nghÜa vµ ®‘ ®ðîc chuÈn bÞ trong nhiÒu n¨m. ChÝnh m©u thuÉn gi÷a c¸c nðíc ®Õ quèc vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa, trðíc tiªn lµ gi÷a ®Õ quèc Anh víi ®Õ quèc §øc, lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn cuéc chiÕn tranh.

T×nh h×nh c¨ng th¼ng ë Ban-c¨ng tõ n¨m 1912 ®Õn n¨m 1913 ®‘ t¹o cí cho chiÕn tranh bïng næ. Ngµy 28 _ 6 _ 1914, Th¸i tö ¸o _ Hung bÞ mét ngðêi XÐc-bi ¸m s¸t t¹i B«-xni-a. Giíi qu©n phiÖt §øc, ¸o chíp lÊy c¬ héi ®ã ®Ó g©y ra cuéc chiÕn tranh.

_ Nªu ®Æc ®iÓm næi bËt trong quan hÖ quèc tÕ cuèi thÕ kØ XIX _ ®Çu thÕ kØ XX.

_ H·y cho biÕt nguyªn nh©n s©u xa vµ duyªn cí trùc tiÕp dÉn ®Õn cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt.

II _ DiÔn biÕn cña chiÕn tranh

1. Giai ®o¹n thø nhÊt (1914 _ 1916)

Ngµy 28 _ 7 _ 1914, ¸o _ Hung tuyªn chiÕn víi XÐc-bi. Ngµy 1 _ 8, §øc tuyªn chiÕn víi Nga vµ ngµy 3 _ 8, tuyªn chiÕn víi Ph¸p. Ngµy 4 _ 8, Anh tuyªn chiÕn víi §øc. ChiÕn tranh ®Õ quèc ®‘ bïng næ vµ nhanh chãng lan réng thµnh chiÕn tranh thÕ giíi.

Më ®Çu cuéc chiÕn, §øc dù ®Þnh ®¸nh b¹i Ph¸p mét c¸ch chíp nho¸ng, sau ®ã quay sang tiÕn c«ng Nga. V× vËy, §øc tËp trung phÇn lín binh lùc ë MÆt trËn phÝa T©y vµ ngay trong ®ªm 3 _ 8 _ 1914 ®‘ trµn vµo BØ _ mét nðíc trung lËp _ råi ®¸nh thäc sang Ph¸p nhð vò b‘o. §øc chÆn c¶ con ®ðêng ra biÓn kh«ng cho qu©n Anh sang tiÕp viÖn. Pa-ri bÞ uy hiÕp, qu©n Ph¸p cã nguy c¬ bÞ tiªu diÖt.

Gi÷a lóc ®ã, ë MÆt trËn phÝa §«ng, qu©n Nga tÊn c«ng vµo §«ng Phæ, buéc §øc ph¶i ®iÒu bít qu©n tõ MÆt trËn phÝa T©y vÒ chèng l¹i qu©n Nga. Pa-ri ®ðîc cøu tho¸t. Lîi dông thêi c¬, ®Çu th¸ng 9 _ 1914, Ph¸p ph¶n c«ng vµ giµnh th¾ng lîi

127

trªn s«ng M¸c-n¬. Qu©n Anh còng ®æ bé lªn lôc ®Þa ch©u ¢u. KÕ ho¹ch “®¸nh nhanh th¾ng nhanh” cña §øc ®‘ bÞ ph¸ s¶n. Qu©n hai bªn rót xuèng chiÕn hµo cÇm cù víi nhau dai d¼ng trªn mét chiÕn tuyÕn dµi 780 km _ tõ BiÓn B¾c tíi biªn giíi Thuþ SÜ.

ThÊy chða h¹ ngay ®ðîc Ph¸p, n¨m 1915, §øc dån binh lùc sang phÝa ®«ng, cïng qu©n ¸o _ Hung tÊn c«ng Nga quyÕt liÖt, ©m mðu ®Ì bÑp Nga. ChÕ ®é Nga hoµng ®ang khñng ho¶ng nghiªm träng, nhðng §øc kh«ng ®¹t ®ðîc môc ®Ých lo¹i Nga ra khái chiÕn tranh. Cuèi n¨m, hai bªn ®Òu ë trong thÕ cÇm cù trªn mét mÆt trËn dµi 1 200 km, tõ s«ng §¬-nhi-Ðp ®Õn vÞnh Ri-ga.

Trong n¨m thø hai cña cuéc chiÕn tranh (1915), c¶ hai bªn ®Òu ®ða ra nh÷ng phð¬ng tiÖn chiÕn tranh míi nhð xe t¨ng, ph¸o tÇm xa, sö dông m¸y bay ®Ó trinh s¸t vµ nÐm bom, thËm chÝ dïng c¶ h¬i ®éc,... V× thÕ hai bªn ®Òu thiÖt h¹i kh¸ nÆng nÒ, nÒn kinh tÕ bÞ ¶nh hðëng nghiªm träng.

N¨m 1916, do kh«ng ®¸nh b¹i ®ðîc qu©n Nga, §øc l¹i chuyÓn träng t©m ho¹t ®éng vÒ MÆt trËn phÝa T©y, më chiÕn dÞch VÐc-®oong hßng tiªu diÖt qu©n chñ lùc cña Ph¸p. ChiÕn sù ë ®©y diÔn ra hÕt søc quyÕt liÖt, kÐo dµi 10 th¸ng (tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 12 _ 1916), gÇn 70 v¹n ngðêi chÕt vµ bÞ thð¬ng. Cuèi cïng, qu©n §øc vÉn kh«ng h¹ næi thµnh VÐc-®oong, buéc ph¶i rót lui.

¸ N¨m 1916, hai bªn vÉn duy tr× thÕ cÇm cù. Tõ cuèi n¨m 1916 trë ®i, §øc, o _ Hung tõ thÕ chñ ®éng ®‘ chuyÓn sang phßng ngù ë c¶ hai mÆt trËn.

Trong giai ®o¹n thø nhÊt cña cuéc chiÕn tranh, sù khèn cïng cña nh©n d©n lao ®éng ngµy cµng thªm trÇm träng ; ®ãi rÐt, bÖnh tËt vµ nh÷ng tai ho¹ do chiÕn tranh g©y ra ngµy cµng nhiÒu. Trong khi ®ã, bän trïm c«ng nghiÖp chiÕn tranh ®‘ giµu lªn nhanh chãng nhê bu«n b¸n vò khÝ. M©u thuÉn x‘ héi trong c¸c nðíc tham chiÕn trë nªn v« cïng gay g¾t. ChØ h¬n 2 n¨m chiÕn tranh, ®‘ cã gÇn 6 triÖu ngðêi chÕt vµ h¬n 10 triÖu ngðêi bÞ thð¬ng. Phong trµo c«ng nh©n, phong trµo quÇn chóng ph¶n ®èi chiÕn tranh ph¸t triÓn nhanh chãng. §Õn cuèi n¨m 1916, t×nh thÕ c¸ch m¹ng ®‘ xuÊt hiÖn ë nhiÒu nðíc ch©u ¢u.

_ Tr×nh bµy diÔn biÕn chÝnh giai ®o¹n thø nhÊt cña chiÕn tranh. _ Theo em, giai ®o¹n nµy cã nh÷ng ®iÓm g× næi bËt ?

128

2. Giai ®o¹n thø hai (1917 _ 1918)

Th¸ng 2 _ 1917, nh©n d©n Nga dðíi sù l‘nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n, víi c¸c khÈu hiÖu “§¶ ®¶o chiÕn tranh !”, “§¶ ®¶o Nga hoµng !”, “BiÕn chiÕn tranh ®Õ quèc thµnh néi chiÕn c¸ch m¹ng !”..., ®‘ tiÕn hµnh cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ tð s¶n thµnh c«ng. ChÕ ®é Nga hoµng bÞ lËt ®æ. ChÝnh phñ l©m thêi tð s¶n ®ðîc thµnh lËp vµ vÉn tiÕp tôc theo ®uæi chiÕn tranh.

Lóc nµy, §øc muèn c¾t ®øt ®ðêng tiÕp tÕ trªn biÓn cña phe HiÖp ðíc, liÒn sö dông phð¬ng tiÖn míi lµ tµu ngÇm. Cuéc “chiÕn tranh tµu ngÇm” g©y cho Anh nhiÒu thiÖt h¹i.

ChÝnh s¸ch ban ®Çu cña MÜ lµ gi÷ th¸i ®é “trung lËp” trong chiÕn tranh. Thùc ra, MÜ muèn lîi dông chiÕn tranh ®Ó b¸n vò khÝ cho c¶ hai phe vµ khi chiÕn tranh kÕt thóc, dï th¾ng hay b¹i, c¸c nðíc tham chiÕn ®Òu bÞ suy yÕu, ®iÒu ®ã gióp MÜ sÏ kh¼ng ®Þnh ðu thÕ cña m×nh. §Õn n¨m 1917, khi phong trµo c¸ch m¹ng ë c¸c nðíc d©ng cao, MÜ thÊy cÇn ph¶i kÕt thóc chiÕn tranh vµ ®øng vÒ phe HiÖp ðíc.

LÊy cí tµu ngÇm §øc vi ph¹m quyÒn tù do thð¬ng m¹i trªn biÓn, tÊn c«ng c¶ vµo tµu bu«n cËp bÕn c¸c nðíc thuéc phe HiÖp ðíc, ngµy 2 _ 4 _ 1917 MÜ tuyªn chiÕn víi §øc. Sù tham chiÕn cña MÜ cã lîi cho phe Anh, Ph¸p, Nga.

Trong n¨m 1917, nh÷ng cuéc ph¶n c«ng cña phe HiÖp ðíc ®Òu kh«ng thµnh c«ng. Ph¸p vµ Anh cè ph¸ vì phßng tuyÕn cña §øc vµ gi¶i to¶ vßng v©y bê biÓn, nhðng thÊt b¹i. Nh÷ng cuéc tÊn c«ng cña Nga còng bÊt thµnh. ¸o _ Hung tá ra nao nóng muèn cÇu hoµ, nhðng Nga vµ I-ta-li-a cßn nhiÒu tham väng, kh«ng chÊp nhËn thð¬ng thuyÕt. §øc l¹i dån lùc lðîng ®¸nh Nga vµ lo¹i I-ta-li-a ra khái vßng chiÕn.

Th¸ng 11 _ 1917, nh©n d©n Nga dðíi sù l‘nh ®¹o cña Lª-nin vµ §¶ng B«nsªvÝch tiÕn hµnh th¾ng lîi cuéc c¸ch m¹ng x‘ héi chñ nghÜa. Nhµ nðíc X« viÕt ra ®êi, th«ng qua S¾c lÖnh hoµ b×nh, kªu gäi chÝnh phñ c¸c nðíc tham chiÕn chÊm døt chiÕn tranh. Lêi kªu gäi hoµ b×nh cña ChÝnh phñ X« viÕt kh«ng ®ðîc c¸c nðíc HiÖp ðíc hðëng øng, v× Anh, Ph¸p, MÜ muèn kÕt thóc chiÕn tranh trªn thÕ th¾ng. Trong t×nh thÕ ®ã, ®Ó b¶o vÖ chÝnh quyÒn non trÎ, Nhµ nðíc X« viÕt buéc ph¶i kÝ riªng víi §øc b¶n Hoµ ðíc BrÐt _ Litèp (3 _ 3 _ 1918). Nðíc Nga ra khái chiÕn tranh ®Õ quèc.

Trong nöa ®Çu n¨m 1918, tranh thñ thêi c¬ qu©n MÜ chða sang ®Õn ch©u ¢u, §øc ®‘ më liªn tiÕp 4 ®ît tÊn c«ng víi quy m« lín trªn mÆt trËn Ph¸p. Mét lÇn n÷a, ChÝnh phñ Ph¸p chuÈn bÞ rêi khái Pa-ri. Nhðng ®Õn th¸ng 7 _ 1918, 65 v¹n qu©n MÜ ®æ bé vµo ch©u ¢u cïng nhiÒu vò khÝ, ®¹n dðîc. MÜ trùc tiÕp tham chiÕn khi c¶

129