SGK_drive / Class 11 / 531_20200918025823_dia-li---da-ghep

Dùa vµo h˘nh 5.1 vµ hiÓu biÕt cña b¶n th©n, cho biÕt ®Æc ®iÓm kh˙ hËu, c¶nh quan cña ch©u Phi.

PhÇn lín l·nh thæ ch©u Phi cã kh˙ hËu kh« nãng víi c¶nh quan hoang m◊c, b¸n hoang m◊c vµ xa van. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ − x· héi cña nhiÒu n√íc ch©u Phi.

H˘nh 5.2. Hoang m◊c Xa-ha-ra

Kho¸ng s¶n vµ rõng lµ nh÷ng tµi nguyªn ®ang b˚ khai th¸c m◊nh. Rõng b˚ khai ph¸ qu¸ møc ®Ó lÊy gç, chÊt ®èt vµ më réng diÖn t˙ch canh t¸c lµm cho ®Êt ®ai cña nhiÒu khu vùc b˚ hoang ho¸, nhÊt lµ ven c¸c hoang m◊c, b¸n hoang m◊c. ViÖc khai th¸c kho¸ng s¶n nh»m mang l◊i lîi nhuËn cao cho nhiÒu c«ng ti t√ b¶n n√íc ngoµi ®· lµm cho nguån tµi nguyªn nµy b˚ c◊n kiÖt vµ m«i tr√êng b˚ tµn ph¸.

Khai th¸c, sö dông hîp l˙ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thuû lîi ®Ó h◊n chÕ sù kh« h◊n lµ nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch ®èi víi ®a sè quèc gia ch©u Phi.

II - mét sè vÊn ®Ò vÒ d©n c√ vµ x· héi

Dùa vµo b¶ng 5.1, so s¸nh vµ nhËn x t vÒ c¸c chØ sè d©n sè cña ch©u Phi so víi nhãm n√íc ph¸t triÓn, nhãm n√íc ®ang ph¸t triÓn vµ thÕ giíi.

20

B¶ng 5.1. Mét sè chØ sè vÒ d©n sè −n¨m 2005

Do cã tØ suÊt gia t¨ng d©n sè tù nhiªn cao nªn d©n sè ch©u Phi t¨ng rÊt nhanh. Tuæi thä trung b˘nh cña ng√êi d©n ch©u Phi thÊp.

Ch©u Phi chØ chiÕm gÇn 14% d©n sè thÕ giíi nh√ng tËp trung h¬n 2/3 tæng sè ng√êi nhiÔm HIV trªn toµn thÕ giíi.

C¸c cuéc xung ®ét t◊i Bê BiÓn Ngµ (Cèt §i-voa), C«ng-g«, Xu-®¨ng, X«-ma-li,...

®· c√íp ®i sinh m◊ng cña hµng triÖu ng√êi.

Tr˘nh ®é d©n tr˙ thÊp, nhiÒu hñ tôc ch√a ®√îc xo¸ bá, xung ®ét sflc téc, ®ãi nghÌo, bÖnh tËt ®· vµ ®ang ®e do◊ cuéc sèng cña hµng tr¨m triÖu ng√êi ch©u Phi, lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi ch©u lôc nµy.

ChØ sè HDI cña ch©u Phi* vµ thÕ giíi −n¨m 2003

−§◊t trªn 0,7 : 3 quèc gia (An-giª-ri, Tuy-ni-di, Cap Ve)

−Tõ 0,5 ®Õn 0,7 : 13 quèc gia (Ai CËp, Nam Phi, Ga-na,...)

−D√íi 0,5 : 28 quèc gia (Bu-run-®i, Ma-la-uy, Cèt §i-voa,...)

−ThÕ giíi : 0,741.

C¸c n√íc nghÌo ë ch©u Phi ®ang nhËn ®√îc sù gióp ®ì cña nhiÒu tæ chøc vÒ y tÕ, gi¸o dôc, l√¬ng thùc trªn thÕ giíi th«ng qua c¸c dù ¸n chèng ®ãi nghÌo, bÖnh tËt. NhiÒu quèc gia, trong ®ã cã ViÖt Nam ®· göi chuyªn gia sang gi¶ng d◊y vµ t√ vÊn kÜ thuËt cho mét sè n√íc ch©u Phi.

* ChØ t˙nh c¸c n√íc cã sè liÖu thèng kª

21

III - mét sè vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ

MÆc dï cã nguån tµi nguyªn kh¸ phong phó, song ®a sè c¸c n√íc ch©u Phi lµ nh÷ng n√íc nghÌo, kinh tÕ k m ph¸t triÓn (ch©u Phi chØ ®ãng gãp 1,9% GDP toµn cÇu −n¨m 2004). §ã lµ hËu qu¶ sù thèng tr˚ nhiÒu thÕ kØ qua cña chñ nghÜa thùc d©n. MÆt kh¸c, c¸c cuéc xung ®ét sflc téc, sù yÕu k m trong qu¶n l˙ ®Êt n√íc cña nhiÒu quèc gia ch©u Phi non trÎ, tr˘nh ®é d©n tr˙ thÊp,... còng h◊n chÕ nhiÒu ®Õn sù ph¸t triÓn cña ch©u lôc nµy.

B¶ng 5.2. Tèc ®é t¨ng tr√ëng GDP cña mét sè n√íc

(t˙nh theo gi¸ so s¸nh)

(§¬n v˚ : %)

Dùa vµo b¶ng 5.2, nhËn x t tèc ®é t¨ng GDP cña mét sè n√íc ë ch©u Phi so víi thÕ giíi.

NÒn kinh tÕ cña ch©u Phi hiÖn ®ang ph¸t triÓn theo chiÒu h√íng t˙ch cùc, tèc ®é t¨ng tr√ëng GDP t√¬ng ®èi cao trong thËp niªn võa qua.

22

C©u hái vµ bµi tËp

1.C¸c n√íc ch©u Phi cÇn cã gi¶i ph¸p g˘ ®Ó khflc phôc khã kh¨n trong qu¸ tr˘nh khai th¸c, b¶o vÖ tù nhiªn ?

2.Dùa vµo b¶ng d√íi ®©y, nhËn x t vÒ sù thay ®æi tØ lÖ d©n sè ch©u Phi so víi c¸c ch©u lôc kh¸c.

TØ lÖ d©n sè c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi qua mét sè n¨m

(§¬n v˚ : %)

3.H·y ph©n t˙ch t¸c ®éng cña nh÷ng vÊn ®Ò d©n c√ vµ x· héi ch©u Phi tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ch©u lôc nµy.

23

24

−Dùa vµo h˘nh 5.3, cho biÕt : MÜ La tinh cã nh÷ng c¶nh quan vµ tµi nguyªn kho¸ng s¶n g˘ ?

MÜ La tinh cã nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n, chñ yÕu lµ quÆng kim lo◊i mµu, kim lo◊i qu˝ vµ nhiªn liÖu. Tµi nguyªn ®Êt, kh˙ hËu thuËn lîi cho ph¸t triÓn rõng, ch¨n nu«i ®◊i gia sóc, trång c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶ nhiÖt ®íi. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn giµu cã trªn ch√a mang l◊i nhiÒu lîi ˙ch cho ®◊i bé phËn d©n c√ MÜ La tinh.

B¶ng 5.3. TØ träng thu nhËp cña c¸c nhãm d©n c√ trong GDP cña mét sè n√íc −n¨m 2000

Dùa vµo b¶ng 5.3, nhËn x t tØ träng thu nhËp cña c¸c nhãm d©n c√ ë mét sè n√íc MÜ La tinh.

ë hÇu hÕt c¸c n√íc MÜ La tinh, d©n c√ cßn nghÌo ®ãi, thu nhËp gi÷a ng√êi giµu vµ ng√êi nghÌo cã sù chªnh lÖch rÊt lín. Cho tíi ®Çu thÕ kØ XXI, sè d©n sèng d√íi møc nghÌo khæ cña MÜ La tinh cßn kh¸ ®«ng, dao ®éng tõ 37% ®Õn 62%. C¸c cuéc c¶i c¸ch ruéng ®Êt kh«ng triÖt ®Ó ®· t◊o ®iÒu kiÖn cho c¸c chñ trang tr◊i chiÕm gi÷ phÇn lín ®Êt canh t¸c. D©n nghÌo kh«ng cã ruéng k o ra thµnh phè t˘m viÖc lµm, dÉn ®Õn hiÖn t√îng ®« th˚ ho¸ tù ph¸t. D©n c√ ®« th˚ cña MÜ La tinh chiÕm tíi 75% d©n sè vµ 1/3 trong sè ®ã sèng trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n.

T˘nh tr◊ng trªn ®· ¶nh h√ëng lín ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c quèc gia MÜ La tinh.

25

Dùa vµo h˘nh 5.4 h·y nhËn x t tèc ®é t¨ng GDP cña MÜ La tinh trong giai ®o◊n 1985 −2004.

§a sè c¸c n√íc MÜ La tinh cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ®Òu. T˘nh h˘nh ch˙nh tr˚ kh«ng æn ®˚nh ®· t¸c ®éng m◊nh tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c nhµ ®Çu t√, khiÕn cho ®Çu t√ tõ n√íc ngoµi vµo khu vùc nµy gi¶m m◊nh. Cuèi thËp niªn 90, nguån FDI vµo MÜ La tinh ®◊t 70 −80 tØ USD/n¨m, ®Õn n¨m 2003 gi¶m xuèng cßn 31 tØ USD, n¨m 2004 t¨ng lªn ®√îc 40 tØ USD. Trªn 50% nguån ®Çu t√ lµ tõ Hoa K˘ vµ T©y Ban Nha.

B¶ng 5.4. GDP vµ nî n√íc ngoµi cña mét sè quèc gia MÜ La tinh −n¨m 2004

Dùa vµo b¶ng 5.4, cho biÕt ®Õn n¨m 2004, nh÷ng quèc gia nµo ë MÜ La tinh cã tØ lÖ nî n√íc ngoµi cao (so víi GDP).

26

Giµnh ®√îc ®éc lËp sím song c¸c n√íc MÜ La tinh ®· duy tr˘ c¬ cÊu x· héi phong kiÕn trong thêi gian dµi, c¸c thÕ lùc b¶o thñ cña Thiªn chóa gi¸o tiÕp tôc c¶n trë sù ph¸t triÓn x· héi. Do ch√a x©y dùng ®√îc ®√êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ − x· héi ®éc lËp, tù chñ, nªn c¸c n√íc MÜ La tinh ph¸t triÓn kinh tÕ chËm, thiÕu æn ®˚nh, phô thuéc vµo t√ b¶n n√íc ngoµi, nhÊt lµ Hoa K˘.

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu quèc gia MÜ La tinh ®· tËp trung cñng cè bé m¸y nhµ n√íc, ph¸t triÓn gi¸o dôc, c¶i c¸ch kinh tÕ, quèc h÷u ho¸ mét sè ngµnh kinh tÕ, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n√íc, t¨ng c√êng vµ më réng bu«n b¸n víi n√íc ngoµi nªn t˘nh h˘nh kinh tÕ tõng b√íc ®√îc c¶i thiÖn. BiÓu hiÖn râ nhÊt lµ xuÊt khÈu t¨ng nhanh, kho¶ng 10% n¨m 2003 vµ 21% n¨m 2004. NhiÒu n√íc ®· khèng chÕ ®√îc l◊m ph¸t. Tuy nhiªn, qu¸ tr˘nh c¶i c¸ch kinh tÕ ®ang gÆp ph¶i sù ph¶n øng cña c¸c thÕ lùc b˚ mÊt quyÒn lîi tõ nguån tµi nguyªn giµu cã ë c¸c quèc gia MÜ La tinh nµy.

C©u hái vµ bµi tËp

1.V˘ sao c¸c n√íc MÜ La tinh cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ nh√ng tØ lÖ ng√êi nghÌo ë khu vùc nµy vÉn cao ?

2.Dùa vµo h˘nh 5.4, lËp b¶ng vµ nhËn x t tèc ®é t¨ng GDP cña MÜ La tinh trong giai ®o◊n 1985 −2004.

3.Nh÷ng nguyªn nh©n nµo lµm cho kinh tÕ c¸c n√íc MÜ La tinh ph¸t triÓn kh«ng æn ®˚nh ?

27

28

H·y x¸c ®˚nh trªn b¶n ®å (hoÆc Atlat §˚a l˙ thÕ giíi) v˚ tr˙ c¸c quèc gia cña khu vùc T©y Nam ¸.

T©y Nam ¸ cã diÖn t˙ch kho¶ng 7 triÖu km2, sè d©n h¬n 313 triÖu ng√êi (n¨m 2005), tµi nguyªn chñ yÕu lµ dÇu má, kh˙ tù nhiªn..., tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng v˚nh P c-xich.

Tõ thêi cæ ®◊i, ë T©y Nam ¸ ®· xuÊt hiÖn nhiÒu quèc gia cã nÒn v¨n minh rùc rì. §©y còng lµ n¬i ra ®êi cña nhiÒu t«n gi¸o cã ¶nh h√ëng lín trªn thÕ giíi.

Ngµy nay phÇn lín d©n c√ trong khu vùc theo ®◊o Håi, mét phÇn nhá theo c¸c t«n gi¸o kh¸c. §◊o Håi lµ t«n gi¸o cã ¶nh h√ëng s©u, réng trong khu vùc, nh√ng hiÖn nay b˚ chia rÏ bëi nhiÒu gi¸o ph¸i kh¸c nhau. Nh÷ng phÇn tö cùc ®oan cña c¸c t«n gi¸o, gi¸o ph¸i ®ang gãp phÇn g©y ra sù mÊt æn ®˚nh trong khu vùc.

H˘nh 5.6. V√ên treo Ba-bi-lon (tranh vÏ)

29