BÈ gi∏o dÙc vµ Ƶo tπo
NGUYŸN V°N KH§I (ChÒ bi™n)
NGUYŸN V°N ÉNH - NGUYŸN TRñNG BçNH
ßÖNG V°N C` - NGUYŸN TRñNG KHANH - TR¡N H~U QU⁄
C§NGNGHå 11
C´ng nghi÷p
(T∏i b∂n l«n th¯ b∂y)
Nhµ xu†t b∂n gi∏o dÙc vi÷t nam
Ch˚u tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ t˚ch Héi ®ång Thµnh viªn kiªm Tæng Gi¸m ®èc NG∂T NG« TRÇN ¸I
Phã Tæng Gi¸m ®èc kiªm Tæng biªn tËp GS.TS vò v¨n hïng
Biªn tËp lÇn ®Çu : bïi minh hiÓn - trÇn v¨n thflng
Biªn tËp t¸i b¶n : nguyÔn hång ¸nh
ThiÕt kÕ s¸ch vµ tr˘nh bµy b˘a : trÇn th˚ thu˝ h◊nh - quang tuÊn
Minh ho◊ : trÇn th˚ thu˝ h◊nh - tiÕn dòng
Söa b¶n in : nguyÔn hång ¸nh
ChÕ b¶n : C«ng ty cæ phÇn mÜ thuËt vµ truyÒn th«ng
B∂n quy“n thuÈc Nhµ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vµ ßµo tπo
Trong s∏ch c„ sˆ dÙng mÈt sË ∂nh t≠ li÷u cÒa Th´ng t†n x∑ Vi÷t Nam.
c´ng ngh÷ 11 - C´ng nghi÷p
M· sè : CH110T4
Sè ®¨ng k˙ KHXB : 01−2014/CXB/477−1062/GD. In ............. cuèn, khæ 17 x 24 cm.
In t◊i C«ng ti cæ phÇn in ...................
In xong vµ nép l∂u chiÓu th¸ng ... n¨m 2014.
MÎ Æ«u
C∏c em h‰c sinh th©n m’n !
C´ng ngh÷ lµ m´n h‰c ¯ng dÙng, nghi™n c¯u vÀn dÙng nh˜ng nguy™n l› khoa h‰c vµo th˘c ti‘n nhªm Æ∏p ¯ng c∏c nhu c«u vÀt ch†t vµ tinh th«n cÒa con ng≠Íi.
Ti’p nËi ch≠¨ng tr◊nh m´n C´ng ngh÷ Î Trung h‰c c¨ sÎ vµ C´ng ngh÷ 10, C´ng ngh÷ 11 sœ giÛp c∏c em lµm quen vÌi mÈt sË ¯ng dÙng cÒa To∏n h‰c, VÀt l› h‰c, Ho∏ h‰c... trong vi÷c x©y d˘ng ng´n ng˜ k‹ thuÀt bªng b∂n vœ k‹ thuÀt, nghi™n c¯u c∏c ph≠¨ng ti÷n, ph≠¨ng ph∏p, k‹ n®ng c¨ b∂n Æ≠Óc sˆ dÙng trong l‹nh v˘c s∂n xu†t c´ng nghi÷p Æ” t∏c ÆÈng vµo ÆËi t≠Óng lao ÆÈng, Æem lπi thµnh qu∂ cho con ng≠Íi.
Theo ch≠¨ng tr◊nh m´n h‰c, C´ng ngh÷ 11 gÂm c∏c nÈi dung sau :
−Ph«n mÈt : Vœ k‹ thuÀt.
−Ph«n hai : Ch’ tπo c¨ kh›.
−Ph«n ba : ßÈng c¨ ÆËt trong.
Nh˜ng hi”u bi’t nµy lµm c¨ sÎ Æ” c∏c em ∏p dÙng vµo th˘c ti‘n cuÈc sËng cÒa b∂n th©n vµ cÈng ÆÂng ho∆c h‰c ti’p c∏c chuy™n ngµnh k‹ thuÀt sau nµy.
S∏ch Æ≠Óc bi™n soπn tr™n c¨ sÎ k’ thıa s∏ch gi∏o khoa tr≠Ìc Æ©y vµ vÌi tinh th«n ÆÊi mÌi ph≠¨ng ph∏p h‰c tÀp theo h≠Ìng t›ch c˘c, chÒ ÆÈng, s∏ng tπo. C∏c bµi h‰c Æ≠Óc tr◊nh bµy theo h≠Ìng : x∏c Æfinh r‚ mÙc ti™u ; cung c†p c∏c d˜ li÷u − th´ng tin v“ Æi“u ki÷n, qu∏ tr◊nh k‹ thuÀt, c∏ch th¯c ti’n hµnh...
vµ gÓi ˝ v“ ph≠¨ng ph∏p xˆ l› th´ng tin.
Trong qu∏ tr◊nh h‰c tÀp, c∏c em c«n t›ch c˘c tham gia c∏c hoπt ÆÈng do c∏c th«y, c´ gi∏o tÊ ch¯c Æ” t˘ m◊nh kh∏m ph∏, chi’m l‹nh vµ vÀn dÙng ki’n th¯c, bi’n n„ thµnh tri th¯c c„ ›ch cho ri™ng m◊nh.
ChÛc c∏c em h‰c tÀp thµnh c´ng !
3
Ph«n MÈt
Vœ k‹ thuÀt
H≠Ìng chi’u tı tr™n
|
|
|
|
g |
|
|
c Æ |
¯ |
n |
|
|
|
||
M |
p |
h |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
A
M |
|
p |
|
h |
|
c |
|
c |
|
π |
|
n |
|
|
h |
C |
|
H≠Ìng chi’u tı tr∏i
B
|
g |
|
n |
|
ª |
b |
|
c |
|
h |
|
p |
|
M |
|
H≠Ìng chi’u 
tı tr≠Ìc
4
Ch≠¨ng 1
VÏ kÜ thuËt c¬ së
Bµi 1
Tiªu chuÈn tr˘nh bµy b¶n vÏ kÜ thuËt
1.HiÓu ®√îc néi dung c¬ b¶n cña mét sè tiªu chuÈn vÒ tr˘nh bµy b¶n vÏ kÜ thuËt.
2.Cã ˝ thøc thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn b¶n vÏ kÜ thuËt.
B¶n vÏ kÜ thuËt lµ ph√¬ng tiÖn th«ng tin dïng trong c¸c lÜnh vùc kÜ thuËt vµ ®· trë thµnh “ng«n ng÷” chung dïng trong kÜ thuËt. V˘ vËy, nã ph¶i ®√îc x©y dùng theo c¸c quy tflc thèng nhÊt ®√îc quy ®˚nh trong c¸c tiªu chuÈn vÒ b¶n vÏ kÜ thuËt.
D√íi ®©y lµ mét sè tiªu chuÈn vÒ tr˘nh bµy b¶n vÏ kÜ thuËt.
I − Khæ giÊy
TCVN 7285 : 2003 (ISO 5457 : 1999)(1) quy ®˚nh khæ giÊy cña c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt, gåm c¸c khæ giÊy ch˙nh ®√îc tr˘nh bµy trong b¶ng 1.1.
B¶ng 1.1. C¸c khæ giÊy ch˙nh
K˙ hiÖu |
A0 |
|
A1 |
A2 |
A3 |
A4 |
|
|
|
|
|
|
|
K˙ch th√íc (mm) |
1189 x |
841 |
841 x 594 |
594 x 420 |
420 x 297 |
297 x 210 |
|
|
|
|
|
|
|
ViÖc quy ®˚nh khæ giÊy cã liªn quan g˘ ®Õn c¸c thiÕt b˚ s¶n xuÊt giÊy vµ in Ên ?
(1)TCVN : Ch÷ viÕt tflt cña Tiªu chuÈn ViÖt Nam. 7285 : Sè ®¨ng k˙ cña tiªu chuÈn.
2003 : N¨m ban hµnh tiªu chuÈn.
(ChuyÓn ®æi tõ tiªu chuÈn Quèc tÕ ISO 5457 : 1999)
5
|
C¸c khæ giÊy ch˙nh ®√îc lËp ra tõ khæ giÊy A0 (h˘nh 1.1). |
|
|
|
Mçi b¶n vÏ ®Òu cã khung vÏ vµ khung tªn. Khung tªn ®√îc ®Æt ë gãc ph¶i |
||
ph˙a d√íi b¶n vÏ (h˘nh 1.2). |
210 |
|
|
|
|
|
|
|
|
10 |
|
|
|
Khung vœ |
|
|
A2 |
|
|
841 |
A1 |
Cπnh khÊ gi†y |
297 |
|
|||
A4 |
|
||
|
|
|
|
|
A3 |
20 |
10 |
|
A4 |
||
|
|
|
|
|
1189 |
Khung t™n |
|
|
|
|
|
|
|
10 |
|
|
H˘nh 1.1. C¸c khæ giÊy ch˙nh |
H˘nh 1.2. Khung vÏ vµ khung tªn |
|
H·y xem b¶ng 1.1, h˘nh 1.1 vµ cho biÕt c¸ch chia c¸c khæ giÊy ch˙nh tõ khæ A0 nh√ thÕ nµo ?
II − TØ lÖ
TØ lÖ lµ tØ sè gi÷a k˙ch th√íc ®o ®√îc trªn h˘nh biÓu diÔn cña vËt thÓ vµ k˙ch th√íc thùc t√¬ng øng trªn vËt thÓ ®ã.
TCVN 7286 : 2003 (ISO 5455 : 1971) quy ®˚nh tØ lÖ dïng trªn c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt nh√ sau :
− TØ lÖ thu nhá : |
1 |
: 2 |
1 |
: 5 |
1 |
: 10 |
|
1 |
: 20 |
1 |
: 50 |
1 |
: 100… |
− TØ lÖ nguyªn h˘nh : |
1 |
: 1 |
|
|
|
|
− TØ lÖ phãng to : |
2 |
: 1 |
5 |
: 1 |
10 : 1 |
|
|
20 : 1 |
50 : 1 |
100 : 1… |
|||
Tuú theo k˙ch th√íc cña vËt thÓ ®√îc biÓu diÔn vµ khæ giÊy vÏ mµ chän tØ lÖ th˙ch hîp.
III − N t vÏ
C¸c h˘nh biÓu diÔn cña vËt thÓ trªn b¶n vÏ kÜ thuËt ®√îc thÓ hiÖn b»ng nhiÒu lo◊i n t vÏ kh¸c nhau.
TCVN 8 − 20 : 2002 (ISO 128 − 20 : 1996) quy ®˚nh tªn gäi, h˘nh d◊ng, chiÒu réng vµ øng dông cña c¸c n t vÏ.
6
1. C¸c lo◊i n t vÏ |
|
|
|
C¸c lo◊i n t vÏ th√êng dïng ®√îc tr˘nh bµy trong b¶ng 1.2 vµ h˘nh 1.3. |
|||
B¶ng 1.2. C¸c lo◊i n t vÏ th√êng dïng |
|
||
Tªn gäi |
|
H˘nh d◊ng |
øng dông (h˘nh 1.3) |
N t liÒn ®Ëm |
|
|
A1 − §√êng bao thÊy, c◊nh thÊy |
|
|
|
B1 − §√êng k˙ch th√íc |
N t liÒn m¶nh |
|
|
B2 − §√êng giãng |
|
|
|
B3 − §√êng g◊ch g◊ch trªn mÆt cflt |
N t l√în sãng |
|
|
C1 − §√êng giíi h◊n mét phÇn h˘nh cflt |
N t ®øt m¶nh |
12d |
3d |
F1 − §√êng bao khuÊt, c◊nh khuÊt |
N t g◊ch |
24d |
6d |
G1 − §√êng t©m |
chÊm m¶nh |
|
|
G2 − §√êng trôc ®èi xøng |
Chó th˙ch : d lµ chiÒu réng cña n t vÏ. |
|
||
A1 |
|
G2 G1 |
18 |
|
|
|
|
F1 |
|
|
|
|
|
C1 |
30 |
B2 |
|
B3 |
|
|
|
|
|
B1 |
|
|
|
|
|
H˘nh 1.3. øng dông c¸c lo◊i n t vÏ |
|
2. ChiÒu réng cña n t vÏ
ChiÒu réng cña n t vÏ (d) ®√îc chän trong d·y k˙ch th√íc sau :
0,13 ; 0,18 ; 0,25 ; 0,35 ; 0,5 ; 0,7 ; 1,4 vµ 2mm.
Th√êng lÊy chiÒu réng n t ®Ëm b»ng 0,5mm vµ n t m¶nh b»ng 0,25mm.
ViÖc quy ®˚nh chiÒu réng cña n t vÏ cã liªn quan g˘ ®Õn bót vÏ ?
7
IV − Ch÷ viÕt
Ch÷ viÕt trªn b¶n vÏ kÜ thuËt ph¶i râ rµng, thèng nhÊt, dÔ ®äc.
TCVN 7284 − 2 : 2003 (ISO 3092 − 2 : 2000) quy ®˚nh khæ ch÷ vµ kiÓu ch÷ cña ch÷ La-tinh viÕt trªn b¶n vÏ vµ c¸c tµi liÖu kÜ thuËt.
1.Khæ ch÷
−Khæ ch÷ (h) ®√îc x¸c ®˚nh b»ng chiÒu cao cña ch÷ hoa t˙nh b»ng milim t. Cã c¸c khæ ch÷ sau : 1,8 ; 2,5 ; 3,5 ; 5 ; 7 ; 10 ; 14 ; 20mm.
−ChiÒu réng (d) cña n t ch÷ th√êng lÊy b»ng 101 h.
2.KiÓu ch÷
Trªn c¸c b¶n vÏ kÜ thuËt, th√êng dïng kiÓu ch÷ ®øng nh√ h˘nh 1.4.
H·y xem h˘nh 1.4 vµ cho nhËn x t vÒ kiÓu d¸ng, cÊu t◊o vµ k˙ch th√íc c¸c phÇn cña ch÷.
H˘nh 1.4. KiÓu ch÷ ®øng
8
V − Ghi k˙ch th√íc
TCVN 5705 : 1993 quy ®˚nh quy tflc ghi k˙ch th√íc dµi, k˙ch th√íc gãc trªn c¸c b¶n vÏ vµ tµi liÖu kÜ thuËt.
1. §√êng k˙ch th√íc
§√êng k˙ch th√íc ®√îc vÏ b»ng n t liÒn m¶nh, song song víi phÇn tö ®√îc ghi k˙ch th√íc, ë ®Çu mót ®√êng k˙ch th√íc cã vÏ mòi tªn nh√ h˘nh 1.5 (trong b¶n vÏ x©y dùng cã thÓ dïng g◊ch ch o thay cho mòi tªn).
2. §√êng giãng k˙ch th√íc
§√êng giãng k˙ch th√íc ®√îc vÏ b»ng n t liÒn m¶nh, th√êng kÎ vu«ng gãc víi ®√êng k˙ch th√íc vµ v√ît qu¸ ®√êng k˙ch th√íc kho¶ng 2 4mm.
2 |
|
1 |
15 |
|
|
O |
30 |
|
|
75 |
|
30 |
|
|
80 |
5 |
|
2 |
|
R |
|
70 |
|
H˘nh 1.5. Ghi k˙ch th√íc |
|
3. Ch÷ sè k˙ch th√íc
Ch÷ sè k˙ch th√íc chØ tr˚ sè k˙ch th√íc thùc, kh«ng phô thuéc vµo tØ lÖ b¶n vÏ vµ th√êng ®√îc ghi trªn ®√êng k˙ch th√íc.
−K˙ch th√íc ®é dµi dïng ®¬n v˚ lµ milim t, trªn b¶n vÏ kh«ng ghi ®¬n v˚ ®o vµ ®√îc ghi nh√ h˘nh 1.6, nÕu dïng ®¬n v˚ ®é dµi kh¸c milim t th˘ ph¶i ghi râ ®¬n v˚ ®o.
−K˙ch th√íc gãc dïng ®¬n v˚ ®o lµ ®é, phót, gi©y vµ ®√îc ghi nh√ h˘nh 1.7.
6 0 o
1
0 '
3
0
' '
H˘nh 1.6. K˙ch th√íc dµi |
H˘nh 1.7. K˙ch th√íc gãc |
9