SGK_drive / Class 11 / 532_20200918030703_dia-li---nc---da-ghep

Bµi 7 HúP CH@NG QUˇC HOA Kç

Hoa K◊ lµ quËc gia rÈng lÌn Î trung t©m Bæc M‹, c„ nguÂn tµi nguy™n thi™n nhi™n phong phÛ. D©n c≠ Æ≠Óc h◊nh thµnh chÒ y’u do qu∏ tr◊nh nhÀp c≠. N“n kinh t’ cÒa Hoa K◊ ph∏t tri”n mπnh nh†t th’ giÌi.

Ti’t 1. Vfi tr› Æfia l› vµ tµi nguy™n thi™n nhi™n

I - L∑NH THÊ vµ Vfi TR› ßfiA L›

1. L∑nh thÊ

Hoa K◊ lµ quËc gia c„ di÷n t›ch lÌn th¯ ba tr™n th’ giÌi. L∑nh thÊ Hoa K◊ gÂm ph«n rÈng lÌn Î trung t©m Bæc M‹, b∏n Æ∂o A-la-xca vµ qu«n Æ∂o Ha-oai.

Ph«n Ɔt Î trung t©m Bæc M‹ c„ di÷n t›ch h¨n 8 tri÷u km2 vÌi chi“u tı Æ´ng sang t©y kho∂ng 4500 km vµ chi“u tı bæc xuËng nam kho∂ng 2500 km. ß©y lµ khu v˘c rÈng lÌn n™n thi™n nhi™n thay ÆÊi r‚ r÷t tı ven bi”n vµo nÈi Æfia, tı ph›a nam l™n ph›a bæc. H◊nh dπng l∑nh thÊ c©n ÆËi lµ mÈt thuÀn lÓi cho ph©n bË s∂n xu†t vµ ph∏t tri”n giao th´ng.

2. Vfi tr› Æfia l›

V“ c¨ b∂n, vfi tr› Æfia l› cÒa Hoa K◊ c„ mÈt sË Æ∆c Æi”m ch›nh :

−Nªm Î b∏n c«u T©y.

−Nªm gi˜a hai Æπi d≠¨ng lÌn : ßπi T©y D≠¨ng vµ Th∏i B◊nh D≠¨ng.

−Ti’p gi∏p Ca-na-Æa vµ khu v˘c M‹ La tinh.

H∑y cho bi’t vfi tr› Æfia l› Hoa K◊ c„ thuÀn lÓi g◊ cho ph∏t tri”n kinh t’.

42

D∑y A-pa-lat cao trung b◊nh kho∂ng 1000m - 1500m, s≠Ín tho∂i, vÌi nhi“u thung lÚng rÈng cæt ngang, giao th´ng ti÷n lÓi. Kho∏ng s∂n chÒ y’u lµ than Æ∏, qu∆ng sæt vÌi tr˜ l≠Óng r†t lÌn, nªm lÈ thi™n, d‘ khai th∏c. NguÂn thu˚ n®ng phong phÛ.Kh› hÀu ´n ÆÌi, c„ l≠Óng m≠a t≠¨ng ÆËi lÌn.

C∏c ÆÂng bªng phÔ sa ven ßπi T©y D≠¨ng c„ di÷n t›ch t≠¨ng ÆËi lÌn, Ɔt ph◊ nhi™u, kh› hÀu mang t›nh ch†t ´n ÆÌi h∂i d≠¨ng vµ cÀn nhi÷t ÆÌi, thuÀn lÓi cho trÂng nhi“u loπi c©y l≠¨ng th˘c, c©y ®n qu∂...

−VÔng Trung t©m

VÔng nµy gÂm c∏c bang nªm gi˜a d∑y A-pa-l∏t vµ d∑y RËc-ki. Ph«n ph›a t©y vµ ph›a bæc c„ Æfia h◊nh gfl ÆÂi th†p, nhi“u ÆÂng c· rÈng thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n ch®n nu´i. Ph«n ph›a nam lµ ÆÂng bªng phÔ sa mµu mÏ vµ rÈng lÌn do h÷ thËng s´ng Mi-xi-xi-pi bÂi Ææp, r†t thuÀn lÓi cho trÂng tr‰t. Kho∏ng s∂n c„ nhi“u loπi vÌi tr˜ l≠Óng lÌn nh≠ : than Æ∏ vµ qu∆ng sæt Î ph›a bæc, d«u m·, kh› t˘ nhi™n Î bang T’ch-d∏t vµ ven vfinh M™-hi-c´. Kh› hÀu cÒa vÔng thay ÆÊi tı bæc xuËng nam. C∏c bang ven vfinh M™-hi-c´ c„ kh› hÀu cÀn nhi÷t, cfln h«u h’t c∏c bang Î ph›a bæc c„ kh› hÀu ´n ÆÌi.

D˘a vµo Æ∆c Æi”m t˘ nhi™n, h∑y x∏c Æfinh th’ mπnh ph∏t tri”n kinh t’ cÒa

mÁi vÔng.

b) A-la-xca vµ Ha-oai

A-la-xca lµ b∏n Æ∂o rÈng lÌn, nªm Î t©y bæc cÒa Bæc M‹, Æfia h◊nh chÒ y’u lµ ÆÂi nÛi. ß©y lµ n¨i c„ tr˜ l≠Óng d«u m· vµ kh› t˘ nhi™n lÌn th¯ hai cÒa Hoa K◊.

Ha-oai lµ qu«n Æ∂o nªm gi˜a Th∏i B◊nh D≠¨ng c„ ti“m n®ng r†t lÌn v“ h∂i s∂n vµ du lfich.

H◊nh 7.2. Ha-oai - Æi”m du lfich nÊi ti’ng cÒa Hoa K◊

44

2. Tµi nguy™n thi™n nhi™n

Hoa K◊ lµ n≠Ìc c„ nhi“u loπi tµi nguy™n vÌi tr˜ l≠Óng hµng Æ«u th’ giÌi. Trong thÍi k◊ c´ng nghi÷p ho∏ tr≠Ìc Æ©y, c∏c loπi tµi nguy™n nµy c„ ˝ ngh‹a h’t s¯c to lÌn ÆËi vÌi ph∏t tri”n kinh t’.

B∂ng 7.1. MÈt sË loπi tµi nguy™n thi™n nhi™n cÒa Hoa K◊

D˘a vµo b∂ng 7.1, h∑y cho bi’t Hoa K◊ c„ th’ mπnh Æ” ph∏t tri”n nh˜ng

ngµnh kinh t’ nµo.

45

Hoa K◊ nªm gi˜a hai Æπi d≠¨ng vÌi Æ≠Íng bÍ bi”n dµi thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n c∏c ngµnh kinh t’ bi”n. NgÚ H c„ tr˜ l≠Óng c∏ n≠Ìc ng‰t thuÈc loπi lÌn tr™n th’ giÌi. C∏c s´ng cÒa Hoa K◊ c„ nhi“u gi∏ trfi v“ kinh t’ : s´ng C´-lum-bi-a vµ s´ng C´-l´-ra-Æ´ c„ tr˜ l≠Óng thu˚ n®ng r†t lÌn, h÷ thËng s´ng Mi-xi-xi-pi c„ ˝ ngh‹a lÌn v“ giao th´ng vµ lµ nguÂn cung c†p n≠Ìc quan tr‰ng.

3. Nh˜ng kh„ kh®n v“ t˘ nhi™n

Do Æfia h◊nh cÒa Hoa K◊ c„ dπng lflng m∏ng theo h≠Ìng bæc - nam n™n thÍi ti’t bfi bi’n ÆÈng mπnh, th≠Íng xu†t hi÷n nhi“u thi™n tai nh≠ : lËc xo∏y, vfli rÂng vµ m≠a Æ∏. Khu v˘c ven vfinh M™-hi-c´ th≠Íng bfi b∑o nhi÷t ÆÌi g©y m≠a vµ gi„ lÌn, ∂nh h≠Îng nghi™m tr‰ng Æ’n s∂n xu†t vµ ÆÍi sËng.

C∏c bang trong vÔng nÛi Co„c-Æi-e vµ ph›a t©y bæc cÒa vÔng Trung t©m c„ l≠Óng m≠a nh· n™n thi’u n≠Ìc nghi™m tr‰ng. Vµo mÔa Æ´ng, c∏c bang Î ph›a bæc vµ Æ´ng bæc th≠Íng c„ b∑o tuy’t.

C©u h·i vµ bµi tÀp

1. N™u Æ∆c Æi”m cÒa vfi tr› Æfia l› Hoa K◊ vµ ph©n t›ch ∂nh h≠Îng cÒa Æ∆c Æi”m nµy ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’.

2. N™u nh˜ng Æi”m kh∏c nhau v“ Æi“u ki÷n t˘ nhi™n ÆËi vÌi s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÒa c∏c vÔng Î Hoa K◊.

3. Tr◊nh bµy c∏c Æi“u ki÷n t˘ nhi™n thuÀn lÓi ÆËi vÌi ph∏t tri”n c´ng nghi÷p cÒa Hoa K◊.

46

Bµi 7 HúP CH@NG QUˇC HOA Kç (ti’p theo)

Ti’t 2. D©n c≠ vµ x∑ hÈi

I - D¢N SË

1. Gia t®ng d©n sË

Hoa K◊ c„ sË d©n Æ´ng vµ t®ng nhanh. Khi mÌi thµnh lÀp n≠Ìc, n®m 1776 sË d©n cÒa Hoa K◊ chÿ kho∂ng 3 tri÷u ng≠Íi, ph©n bË tÀp trung Î vÔng ß´ng Bæc ven ßπi T©y D≠¨ng. Hi÷n nay Hoa K◊ c„ sË d©n Æ´ng th¯ ba tr™n th’ giÌi sau Trung QuËc vµ ƒn ßÈ.

D˘a vµo b∂ng 7.2, h∑y nhÀn xät t◊nh h◊nh t®ng sË d©n cÒa Hoa K◊.

H◊nh 7.3. NhÀp c≠ vµo Hoa K◊ giai Æoπn 1820 - 1990

D˘a vµo h◊nh 7.3, h∑y nhÀn xät t◊nh h◊nh nhÀp c≠ vµo Hoa K◊.

47

D©n sË Hoa K◊ t®ng nhanh, mÈt ph«n quan tr‰ng lµ do nhÀp c≠. SË ng≠Íi nhÀp c≠ vµo Hoa K◊ tı n®m 1820 Æ’n n®m 2005 lµ h¨n 65 tri÷u ng≠Íi, ri™ng n®m 1998 c„ 600 ngh◊n ng≠Íi.

Ng≠Íi nhÀp c≠ Æ∑ Æem lπi cho Hoa K◊ nguÂn lao ÆÈng c„ tr◊nh ÆÈ cao, giµu kinh nghi÷m. Chÿ t›nh Æ’n n®m 1990 Æ∑ c„ 850 ngh◊n k‹ s≠, b∏c s‹ Æ’n sinh sËng Î Hoa K◊. NhÍ vÀy, Hoa K◊ ti’t ki÷m Æ≠Óc chi ph› Ƶo tπo vµ nu´i d≠Ïng r†t lÌn.

Hoa K◊ c„ tÿ l÷ gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n th†p, tÿ l÷ d©n c≠ trong ÆÈ tuÊi lao ÆÈng cao, thuÀn lÓi Æ” n©ng cao ÆÍi sËng, ph∏t tri”n kinh t’. Tuy nhi™n Æi“u Æ„ cÚng n∂y sinh kh„ kh®n nh≠ chi ph› lÌn Æ” ch®m s„c ng≠Íi cao tuÊi.

B∂ng 7.3. MÈt sË chÿ sË v“ d©n sË Hoa K◊

D˘a vµo b∂ng 7.3, h∑y ch¯ng minh d©n sË Hoa K◊ Æang bfi giµ ho∏.

2. Thµnh ph«n d©n c≠

D©n c≠ Hoa K◊ thuÈc nhi“u chÒng tÈc : •-r´-p™-´-it, M´n-g´-l´-it, N™-gr´-it.

Thµnh ph«n d©n c≠ Æa dπng. Hi÷n nay, 83% d©n sË Hoa K◊ c„ nguÂn gËc ch©u ¢u. ß©y lµ nh„m ng≠Íi næm gi˜ h«u h’t quy“n lÓi v“ ch›nh trfi, kinh t’. M¯c sËng trung b◊nh cÒa ng≠Íi da træng th≠Íng cao h¨n ng≠Íi da mµu.

D©n c≠ c„ nguÂn gËc ch©u Phi hi÷n vµo kho∂ng 33 tri÷u ng≠Íi, Ưng th¯ hai Î Hoa K◊. Tr≠Ìc kia, h‰ bfi b‰n th˘c d©n mua tı ch©u Phi sang lµm n´ l÷ trong c∏c ÆÂn Æi“n. G«n Æ©y, ng≠Íi da Æen t®ng nhanh do tÿ l÷ gia t®ng t˘ nhi™n cao vµ do ti’p tÙc di c≠ tı ch©u Phi sang.

48

Quan s∏t h◊nh 7.4, h∑y nhÀn xät s˘ ph©n bË d©n c≠ cÒa Hoa K◊.

D©n c≠ Æang c„ xu h≠Ìng di chuy”n tı c∏c bang vÔng ß´ng Bæc Æ’n c∏c bang ph›a Nam vµ ven Th∏i B◊nh D≠¨ng n™n d©n sË c∏c bang nµy t®ng nhanh.

49

N®m 2004, d©n thµnh thfi chi’m 79% tÊng sË d©n cÒa c∂ n≠Ìc. C∏c thµnh phË vıa vµ nh· (d≠Ìi 500 ngh◊n ng≠Íi) chi’m 91,8% sË d©n Æ´ thfi, do vÀy hπn ch’ Æ≠Óc nh˜ng m∆t ti™u c˘c cÒa Æ´ thfi ho∏. Hoa K◊ c„ nhi“u thµnh phË c„ sË d©n tr™n 1 tri÷u ng≠Íi, trong Æ„ Niu I„oc c„ sË d©n h¨n 21 tri÷u.

II - MÈT SË V†N ß“ X∑ HÈI

1. S˘ Æa dπng v“ v®n ho∏

Hoa K◊ lµ quËc gia c„ nhi“u d©n tÈc tı c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi Æ’n vµ c∂ d©n b∂n Æfia n™n c„ nhi“u phong tÙc, tÀp qu∏n kh∏c nhau, tπo n™n n“n v®n ho∏ Æa dπng. Tuy nhi™n, Æi“u nµy cÚng g©y kh„ kh®n nh†t Æfinh cho vi÷c qu∂n l› x∑ hÈi.

2. S˘ ch™nh l÷ch v“ thu nhÀp

MÈt kh„ kh®n hi÷n nay trong x∑ hÈi Hoa K◊ lµ t◊nh trπng ch™nh l÷ch r†t lÌn v“ thu nhÀp gi˜a ng≠Íi nghÃo vµ ng≠Íi giµu, vÌi m¯c ÆÈ ngµy cµng t®ng. Thu nhÀp hªng n®m cÒa 2,5 tri÷u ng≠Íi giµu nh†t bªng thu nhÀp cÒa 100 tri÷u ng≠Íi nghÃo. S˘ ph©n ho∏ giµu nghÃo s©u sæc lµ mÈt trong nh˜ng nguy™n nh©n cÒa t◊nh trπng m†t an ninh x∑ hÈi.

C©u h·i vµ bµi tÀp

1. D˘a vµo b∂ng 7.2, vœ bi”u Æ h◊nh cÈt vµ gi∂i th›ch nguy™n nh©n cÒa t◊nh h◊nh t®ng d©n sË.

2. NhÀn xät hi÷n t≠Óng nhÀp c≠ vµo Hoa K◊ vµ ph©n t›ch ∂nh h≠Îng cÒa nhÀp c≠ ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi.

3. NhÀn xät s˘ ph©n bË d©n c≠ Hoa K◊ vµ n™u nguy™n nh©n.

50