SGK_drive / Class 11 / 532_20200918030703_dia-li---nc---da-ghep

Th˘c hµnh

Bµi 5 TçM HIÕU MóT Sˇ ßÖC ßIÕM CûA N≈N KINH T⁄ TH⁄ GIõI

1.Kh∏i qu∏t ho∏ nh˜ng th´ng tin Æ∑ cho thµnh Æ∆c Æi”m cÒa n“n kinh t’ th’ giÌi

-H‰c sinh t˘ Ɖc nh˜ng th´ng tin d≠Ìi Æ©y, kh∏i qu∏t ho∏ thµnh Æ∆c Æi”m chÒ y’u cÒa n“n kinh t’ th’ giÌi.

1.Trong nh˜ng thÀp ni™n cuËi cÒa th’ kÿ XX, ˝ ngh‹a cÒa c∏c nh©n tË ph∏t tri”n theo chi“u rÈng nh≠ nguÂn nguy™n nhi™n li÷u, n®ng l≠Óng, kho∏ng

s∂n, nguÂn lao ÆÈng gi∏ rŒ... suy gi∂m r‚ r÷t. C∏c quËc gia chuy”n h≠Ìng

vµo vi÷c t◊m ki’m c∏c bi÷n ph∏p ph∏t tri”n theo chi“u s©u nh≠ n©ng cao hi÷u qu∂ sˆ dÙng nguy™n nhi™n li÷u, n®ng l≠Óng ; nghi™n c¯u ph∏t tri”n

c∏c loπi vÀt li÷u mÌi, c∏c k‹ thuÀt c´ng ngh÷ cao nh≠ m∏y t›nh, Æi÷n tˆ, vi Æi÷n tˆ, t˘ ÆÈng ho∏, c´ng ngh÷ sinh h‰c...

2.CuÈc c∏ch mπng khoa h‰c vµ c´ng ngh÷ hi÷n Æπi Æ∑ d…n Æ’n s˘ ph∏t tri”n mπnh mœ cÒa c∏c ngµnh chÒ y’u nh≠ Æi÷n tˆ, n®ng l≠Óng nguy™n tˆ, c´ng ngh÷ ho∏ d«u, c´ng ngh÷ hµng kh´ng vÚ trÙ, c´ng ngh÷ sinh h‰c, c´ng ngh÷ th´ng tin... vµ h◊nh thµnh n™n nh˜ng ph≠¨ng th¯c, m´ h◊nh s∂n xu†t mÌi vÌi n®ng su†t vµ hi÷u qu∂ cao h¨n, thÛc Æ»y s¯c s∂n xu†t x∑ hÈi ph∏t tri”n nhanh ch„ng. Trong th’ kÿ XX, s∂n xu†t c´ng nghi÷p

th’ giÌi t®ng 35 l«n trong khi th’ kÿ XIX chÿ t®ng 3 l«n. Nh˜ng thµnh t˘u khoa h‰c c´ng ngh÷ Æ∑ vµ sœ tr˘c ti’p Æi vµo qu∏ tr◊nh s∂n xu†t trong

kho∂ng thÍi gian r†t ngæn, trÎ thµnh l˘c l≠Óng s∂n xu†t nflng cËt vµ tr˘c ti’p cÒa x∑ hÈi, tπo n™n ÆÈng l˘c ch›nh cÒa s˘ ph∏t tri”n kinh t’ th’ giÌi trong nh˜ng thÀp ni™n Æ«u cÒa th’ kÿ XXI.

3.Ch†t x∏m, tri th¯c vµ th´ng tin c„ vai trfl ngµy cµng lÌn vµ mang t›nh quy’t Æfinh ÆËi vÌi c∏c qu∏ tr◊nh s∂n xu†t, ph©n phËi, ti™u thÙ vµ Æ„ng

g„p tÿ l÷ ngµy cµng lÌn vµo t®ng tr≠Îng kinh t’ cÒa mÁi quËc gia. Trong thÍi gian tÌi, t†t c∂ c∏c n≠Ìc sœ Æi“u chÿnh lπi c¨ c†u kinh t’ theo h≠Ìng n©ng cao vai trfl chÒ Æπo vµ d…n Æ«u cÒa c∏c ngµnh kinh t’ d˘a tr™n c∏c c´ng ngh÷ mÌi vµ c„ hµm l≠Óng ch†t x∏m cao Æ” lµm ÆÈng l˘c thÛc Æ»y s˘ ph∏t tri”n n“n kinh t’.

21

4. S˘ hoπt ÆÈng cÒa c∏c c´ng ti xuy™n quËc gia v“ dfich chuy”n vËn, c´ng ngh÷, lao ÆÈng... vµ s˘ mÎ rÈng nh˜ng quan h÷ kinh t’ quËc t’ nh≠ th≠¨ng mπi, Æ«u t≠, vay nÓ... ra phπm vi toµn c«u, Æang thÛc Æ»y s˘ h◊nh thµnh n™n mÈt thfi tr≠Íng th’ giÌi thËng nh†t. Qu∏ tr◊nh t˘ do ho∏ th≠¨ng mπi vµ Æ«u t≠ cÚng ph∏t tri”n mπnh, thÛc Æ»y xu th’ toµn c«u ho∏ kinh t’ ph∏t tri”n.

5. Qu∏ tr◊nh toµn c«u ho∏ kinh t’ Æ∑ d…n Æ’n s˘ phÙ thuÈc l…n nhau ngµy cµng t®ng gi˜a n“n kinh t’ c∏c n≠Ìc. S˘ lu©n chuy”n t˘ do cÒa c∏c dflng vËn tr™n thfi tr≠Íng th’ giÌi b™n cπnh m∆t t›ch c˘c, cfln c„ m∆t ti™u c˘c ; Æ„ lµ nguy c¨ g©y ra c∏c b†t Ên v“ tµi ch›nh, ti“n t÷. MÈt cuÈc khÒng ho∂ng, n’u x∂y ra Î mÈt khu v˘c, dÔ kh´ng lÌn v…n c„ th” lµm Æi™u Ưng thfi tr≠Íng tµi ch›nh vµ kinh t’ toµn c«u. CuËi th’ kÿ XX, cuÈc khÒng ho∂ng kinh t’ - tµi ch›nh khu v˘c Î ch©u É Æ∑ ∂nh h≠Îng lÌn Æ’n c∏c khu v˘c kh∏c vµ lµm chÀm tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng cÒa toµn bÈ n“n kinh t’ th’ giÌi.

6. Vi÷c k› k’t hµng loπt tho∂ thuÀn quËc t’ v“ m´i tr≠Íng, v› dÙ nh≠ Nghfi Æfinh th≠ Ki-´-t´ cÙ th” ho∏ C´ng ≠Ìc khung cÒa Li™n hÓp quËc v“ bi’n ÆÊi kh› hÀu, cÔng vÌi vi÷c tÊ ch¯c HÈi nghfi Th≠Óng Æÿnh toµn c«u v“ ph∏t tri”n b“n v˜ng (Nam Phi, ngµy 26/8 Æ’n 4/9/2002) cho th†y v†n Æ“ ph∏t tri”n b“n v˜ng Æ∑ trÎ thµnh mËi quan t©m hµng Æ«u cÒa cÈng ÆÂng quËc t’. Do vÀy, trong nh˜ng thÀp ni™n tÌi, ph∏t tri”n kinh t’ b“n v˜ng sœ d«n trÎ thµnh l˘a ch‰n phÊ bi’n cÒa c∏c quËc gia, nhªm c©n bªng gi˜a ph∏t tri”n kinh t’ vÌi b∂o v÷ m´i tr≠Íng t˘ nhi™n vµ gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ x∑ hÈi.

Th∂o luÀn nh„m Æ” thËng nh†t c∏c Æ∆c Æi”m cÒa n“n kinh t’ th’ giÌi.

2. Tr◊nh bµy b∏o c∏o

Tr◊nh bµy c∏c Æ∆c Æi”m cÒa n“n kinh t’ th’ giÌi vıa Æ≠Óc nh„m thËng nh†t thµnh b∏o c∏o c„ ti™u Æ“ : "MÈt sË Æ∆c Æi”m cÒa n“n kinh t’ th’ giÌi" (kho∂ng 200 - 300 tı).

22

23

D˘a vµo h◊nh 6.1 vµ hi”u bi’t cÒa b∂n th©n, em h∑y cho bi’t Æ∆c Æi”m kh›

hÀu, c∂nh quan cÒa ch©u Phi.

Ph«n lÌn l∑nh thÊ ch©u Phi c„ kh› hÀu kh´ n„ng vÌi c∂nh quan hoang mπc, b∏n hoang mπc vµ xa van. ß©y lµ nh˜ng kh„ kh®n lÌn ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ x∑ hÈi cÒa nhi“u n≠Ìc ch©u Phi.

Kho∏ng s∂n vµ rıng lµ nh˜ng tµi nguy™n Æang bfi khai th∏c mπnh. Rıng bfi khai ph∏ qu∏ m¯c Æ” l†y gÁ, ch†t ÆËt vµ mÎ rÈng di÷n t›ch canh t∏c lµm cho Ɔt Æai cÒa nhi“u khu v˘c bfi hoang ho∏, nh†t lµ ven c∏c hoang mπc, b∏n hoang mπc. Vi÷c khai th∏c kho∏ng s∂n nhªm mang lπi lÓi nhuÀn cao cho nhi“u c´ng ti t≠ b∂n n≠Ìc ngoµi Æ∑ lµm cho nguÂn tµi nguy™n nµy bfi cπn ki÷t vµ m´i tr≠Íng bfi tµn ph∏.

H◊nh 6.2. Hoang mπc Xa-ha-ra

Khai th∏c, sˆ dÙng hÓp l› tµi nguy™n thi™n nhi™n vµ ∏p dÙng c∏c bi÷n ph∏p thu˚ lÓi Æ” hπn ch’ s˘ kh´ hπn lµ nh˜ng gi∂i ph∏p c†p b∏ch ÆËi vÌi Æa sË quËc gia Î ch©u Phi.

II - mÈt sË v†n Æ“ v“ d©n c≠ vµ x∑ hÈi

D˘a vµo b∂ng 6.1, so s∏nh vµ nhÀn xät v“ c∏c chÿ sË d©n sË cÒa ch©u Phi so vÌi nh„m n≠Ìc Æang ph∏t tri”n, nh„m n≠Ìc ph∏t tri”n vµ th’ giÌi.

Do c„ tÿ su†t gia t®ng d©n sË t˘ nhi™n cao n™n d©n sË ch©u Phi t®ng r†t nhanh. TuÊi th‰ trung b◊nh cÒa ng≠Íi d©n ch©u Phi th†p.

Ch©u Phi chÿ chi’m g«n 14% d©n sË th’ giÌi nh≠ng tÀp trung h¨n 2/3 tÊng sË ng≠Íi nhi‘m HIV cÒa th’ giÌi.

C∏c cuÈc xung ÆÈt tπi BÍ Bi”n Ngµ (CËt ßi-voa), C´ng-g´, Xu-Æ®ng, X´-ma-li,... Æ∑ c≠Ìp Æi sinh mπng cÒa hµng tri÷u ng≠Íi.

24

B∂ng 6.1. MÈt sË chÿ sË v“ d©n sË - n®m 2005

Tr◊nh ÆÈ d©n tr› th†p, nhi“u hÒ tÙc ch≠a Æ≠Óc xo∏ b·, xung ÆÈt sæc tÈc, Æ„i nghÃo, b÷nh tÀt Æ∑ vµ Æang Æe doπ cuÈc sËng cÒa hµng tr®m tri÷u ng≠Íi ch©u Phi, lµ nh˜ng th∏ch th¯c lÌn ÆËi vÌi ch©u lÙc nµy.

C∏c n≠Ìc nghÃo Î ch©u Phi Æang nhÀn Æ≠Óc s˘ giÛp ÆÏ cÒa nhi“u tÊ ch¯c v“ y t’, gi∏o dÙc, l≠¨ng th˘c tr™n th’ giÌi th´ng qua c∏c d˘ ∏n chËng Æ„i nghÃo, b÷nh tÀt. Nhi“u quËc gia, trong Æ„ c„ Vi÷t Nam Æ∑ gˆi chuy™n gia sang gi∂ng dπy vµ t≠ v†n k‹ thuÀt cho mÈt sË n≠Ìc ch©u Phi.

Chÿ sË HDI cÒa ch©u Phi* vµ th’ giÌi - n®m 2003

-ßπt tr™n 0,7 : 3 quËc gia (An-gi™-ri, Tuy-ni-di, Cap Ve)

-Tı 0,5 Æ’n 0,7 : 13 quËc gia (Ai CÀp, Nam Phi, Ga-na,...)

-D≠Ìi 0,5 : 28 quËc gia (Bu-run-Æi, Ma-la-uy, CËt ßi-voa,...)

-Th’ giÌi : 0,741.

* Chÿ t›nh c∏c n≠Ìc c„ sË li÷u thËng k™

25

III - mÈt sË v†n Æ“ v“ kinh t’

M∆c dÔ c„ nguÂn tµi nguy™n kh∏ phong phÛ, song Æa sË c∏c n≠Ìc ch©u Phi v…n lµ nh˜ng n≠Ìc nghÃo, kinh t’ käm ph∏t tri”n (ch©u Phi chÿ Æ„ng g„p 1,9% GDP toµn c«u - n®m 2004). ß„ lµ hÀu qu∂ cÒa s˘ thËng trfi nhi“u th’ kÿ qua cÒa chÒ ngh‹a th˘c d©n. M∆t kh∏c, c∏c cuÈc xung ÆÈt sæc tÈc, s˘ y’u käm trong qu∂n l› Ɔt n≠Ìc cÒa nhi“u quËc gia ch©u Phi non trŒ, tr◊nh ÆÈ d©n tr› th†p,... cÚng hπn ch’ nhi“u Æ’n s˘ ph∏t tri”n cÒa ch©u lÙc nµy.

B∂ng 6.2. TËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP cÒa mÈt sË n≠Ìc (t›nh theo gi∏ so s∏nh)

D˘a vµo b∂ng 6.2, nhÀn xät tËc ÆÈ t®ng GDP cÒa mÈt sË n≠Ìc Î ch©u Phi

so vÌi th’ giÌi.

N“n kinh t’ cÒa ch©u Phi Æang ph∏t tri”n theo chi“u h≠Ìng t›ch c˘c, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng GDP t≠¨ng ÆËi cao trong thÀp ni™n vıa qua.

26

C©u h·i vµ bµi tÀp

1. C∏c n≠Ìc ch©u Phi c«n c„ gi∂i ph∏p g◊ Æ” khæc phÙc kh„ kh®n trong qu∏ tr◊nh khai th∏c, b∂o v÷ t˘ nhi™n ?

2. D˘a vµo b∂ng d≠Ìi Æ©y, vœ bi”u Æ vµ nhÀn xät v“ s˘ thay ÆÊi tÿ l÷ d©n sË ch©u Phi so vÌi c∏c ch©u lÙc kh∏c.

Tÿ l÷ d©n sË c∏c ch©u lÙc vµ th’ giÌi qua mÈt sË n®m

3. H∑y ph©n t›ch t∏c ÆÈng cÒa nh˜ng v†n Æ“ d©n c≠ vµ x∑ hÈi ch©u Phi tÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa ch©u lÙc nµy.

27

28

D˘a vµo h◊nh 6.3, cho bi’t : M‹ La tinh c„ nh˜ng c∂nh quan vµ tµi nguy™n

kho∏ng s∂n g◊ ?

M‹ La tinh c„ nhi“u tµi nguy™n kho∏ng s∂n, chÒ y’u lµ qu∆ng kim loπi mµu, kim loπi qu˝ vµ nhi™n li÷u. Tµi nguy™n Ɔt, kh› hÀu thuÀn lÓi cho ph∏t tri”n rıng, ch®n nu´i Æπi gia sÛc, trÂng c©y c´ng nghi÷p vµ c©y ®n qu∂ nhi÷t ÆÌi. Tuy nhi™n, vi÷c khai th∏c nh˜ng tµi nguy™n giµu c„ Æ„ ch≠a mang lπi nhi“u lÓi ›ch cho Æπi bÈ phÀn d©n c≠ M‹ La tinh.

B∂ng 6.3. Tÿ tr‰ng thu nhÀp cÒa c∏c nh„m d©n c≠ trong GDP cÒa mÈt sË n≠Ìc - n®m 2000

D˘a vµo b∂ng 6.3, nhÀn xät tÿ tr‰ng thu nhÀp cÒa c∏c nh„m d©n c≠ Î mÈt

sË n≠Ìc M‹ La tinh.

ô h«u h’t c∏c n≠Ìc M‹ La tinh, d©n c≠ cfln nghÃo Æ„i, thu nhÀp gi˜a ng≠Íi giµu vµ ng≠Íi nghÃo c„ s˘ ch™nh l÷ch r†t lÌn. Cho tÌi Æ«u th’ kÿ XXI, sË d©n sËng d≠Ìi m¯c nghÃo khÊ cÒa M‹ La tinh cfln kh∏ Æ´ng dao ÆÈng tı 37% Æ’n 62%. C∏c cuÈc c∂i c∏ch ruÈng Ɔt kh´ng tri÷t Æ” Æ∑ tπo Æi“u ki÷n cho c∏c chÒ trang trπi chi’m gi˜ ph«n lÌn Ɔt canh t∏c. D©n nghÃo kh´ng c„ ruÈng käo ra thµnh phË t◊m vi÷c lµm, d…n Æ’n hi÷n t≠Óng Æ´ thfi ho∏ t˘ ph∏t. D©n c≠ Æ´ thfi cÒa M‹ La tinh chi’m tÌi 75% d©n sË vµ 1/3 trong sË Æ„ sËng trong Æi“u ki÷n kh„ kh®n.

T◊nh trπng tr™n Æ∑ ∂nh h≠Îng lÌn Æ’n vi÷c gi∂i quy’t c∏c v†n Æ“ x∑ hÈi vµ t∏c ÆÈng ti™u c˘c Æ’n s˘ ph∏t tri”n kinh t’ cÒa c∏c quËc gia M‹ La tinh.

29

D˘a vµo h◊nh 6.4, h∑y nhÀn xät tËc ÆÈ t®ng GDP cÒa M‹ La tinh trong giai

Æoπn 1985 - 2004.

ßa sË c∏c n≠Ìc M‹ La tinh c„ tËc ÆÈ ph∏t tri”n kinh t’ kh´ng Æ“u. T◊nh h◊nh ch›nh trfi kh´ng Ên Æfinh Æ∑ t∏c ÆÈng mπnh tÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ vµ c∏c nhµ Æ«u t≠, khi’n cho Æ«u t≠ tı n≠Ìc ngoµi vµo khu v˘c nµy gi∂m mπnh. CuËi thÀp ni™n 90, nguÂn FDI vµo M‹ La tinh Æπt 70 80 tÿ USD/n®m, Æ’n n®m 2003 gi∂m xuËng cfln 31 tÿ USD, n®m 2004 t®ng l™n Æ≠Óc 40 tÿ USD. Tr™n 50% nguÂn Æ«u t≠ lµ tı Hoa K◊ vµ T©y Ban Nha.

Giµnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp sÌm song c∏c n≠Ìc M‹ La tinh Æ∑ duy tr◊ c¨ c†u x∑ hÈi phong ki’n trong thÍi gian dµi, c∏c th’ l˘c b∂o thÒ cÒa Thi™n chÛa gi∏o ti’p tÙc c∂n trÎ s˘ ph∏t tri”n x∑ hÈi. Do ch≠a x©y d˘ng Æ≠Óc Æ≠Íng lËi ph∏t tri”n kinh t’ x∑ hÈi ÆÈc lÀp, t˘ chÒ, n™n kinh t’ c∏c n≠Ìc M‹ La tinh ph∏t tri”n chÀm, thi’u Ên Æfinh, phÙ thuÈc vµo c∏c c´ng ti t≠ b∂n n≠Ìc ngoµi nh†t lµ Hoa K◊.

Nh˜ng n®m g«n Æ©y, nhi“u quËc gia M‹ La tinh Æ∑ tÀp trung cÒng cË bÈ m∏y nhµ n≠Ìc, ph∏t tri”n gi∏o dÙc, c∂i c∏ch kinh t’, quËc h˜u ho∏ mÈt sË ngµnh kinh t’, th˘c hi÷n c´ng nghi÷p ho∏ Ɔt n≠Ìc, t®ng c≠Íng vµ mÎ rÈng bu´n b∏n vÌi n≠Ìc ngoµi n™n t◊nh h◊nh kinh t’ tıng b≠Ìc Æ≠Óc c∂i thi÷n. Bi”u hi÷n r‚ nh†t lµ xu†t kh»u t®ng nhanh, kho∂ng 10% n®m 2003 vµ 21% n®m 2004. Nhi“u n≠Ìc Æ∑ khËng ch’ Æ≠Óc lπm ph∏t. Tuy nhi™n, qu∏ tr◊nh c∂i c∏ch kinh t’ Æang g∆p ph∂i s˘ ph∂n ¯ng cÒa c∏c th’ l˘c bfi m†t quy“n lÓi tı nguÂn tµi nguy™n giµu c„ Î c∏c quËc gia nµy.

30